nota - variasi bahasa

7/17/2019 Nota - Variasi Bahasa

http://slidepdf.com/reader/full/nota-variasi-bahasa 1/15

BAHASA MELAYU STPM

PENGGAL 3

1. PENGENALAN

Makin besar jumlah penutur sesuatu bahasa, makin luas daerah penyebarannya, dan

makin banyak perbezaan dari segi penggunaannya. Dalam bahasa Melayu, pelbagai dialek yang digunakan mengikut kawasan, seperti

dialek Kelantan, Terengganu, Kedah, Negeri Sembilan, dan Johor, dan sebagainya,menunjukkan wujudnya kelainan-kelainan itu.

Penggunaan bentuk bahasa yang berlainan berdasarkan faktor pengguna (orang yang

menggunakan bahasa) dan penggunaan (kesesuaian jenis bahasa yang digunakandengan keadaan) Kelainan bahasa disebabkan faktor-faktor sosial, antaranya latar belakang pendidikan,

jenis pekerjaan, dan kedudukan sosioekonomi penutur yang berbeza-beza.

VARIASI BAHASA

Variasi Bahasa

Pengguna Penggunaan

Dialek Daerah

Dialek Kedah Dialek Pulau

Pinang Dialek Perlis Dialek Perak Dialek Selangor Dialek Melaka Dialek Negeri

Sembilan Dialek Kelantan Dialek Terengganu Dialek Pahang Dialek Sabah Dialek Sarawak

Idiolek Dialek Sosial

Dialek Pijin Kreol Slanga Bahasa formal Bahasa tak formal Bahasa halus Bahasa kasar Bahasa istana Bahasa basahan Bahasa baku Bahasa mesra Bahasa pasar



2. PENGERTIAN VARIASI BAHASA

= Kelainan = bentuk yang tidak seragam atau berbeza-beza, dan melibatkanpenyimpangan daripada keadaan yang lazim atau standard.1

= Neka bahasa = fitur (ciri atau bentuk) bahasa yang berbeza secara sistematik dalam

sesuatu bahasa yang sama.2 = Jenis gaya penggunaan bahasa dalam keadaan khas menurut taraf

penutur dan pendengar yang terlibat.3

3. JENIS VARIASI BAHASA

3.1 Bahasa formal

(a) Pengertian

= Bahasa surat = bahasa yang digunakan untuk tujuan-tujuan rasmi,

khususnya dalam konteks tulisan.4 = Variasi perbahasaan yang lazim digunakan dalam konteks tulisan, atau

bentuk bersurat (bertulis).5 Termasuk dalam kategori ini: bahasa baku dan bahasa istana.

(b) Ciri-ciri:

Bahasanya terkawal: Perkataan, frasa dan ayatnya lengkap, tersusun,

tinggi, dan halus sifatnya.

Perkataan dalam binaan ayat tidak dipotong-potong sebagaimana yang kerap berlaku bagi variasi bahasa Melayu lisan.

1 Kamus Dewan Edisi Ketiga. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka (1997:1536)2Frank Parker. Linguistik untuk Bukan Ahli Linguistik. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka, terj. RajaRahawani Raja Mamat (1994:150)

3 Ensiklopedia Sejarah dan Kebudayaan Melayu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pusttaka (1998:1619)4Za’ba. Ilmu Mengarang Melayu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka (1965:74-75); Nik Safiah Karim, etal Tatabahasa Dewan Edisi Baharu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka (1995:34)

5Za”ba (1965:74-75); Nik Safiah Karim, et al (1995:34)

Akhirnya dunia menyaksikan satu tindakan yang menggembirakan kearah memastikan penjenayah perang dihadapkan ke muka pengadilan.

Bekas Presiden Yugoslavia, Slobodan Milosevic diserahkan kepadatribunal jenayah perang di The Hague Jumaat lalu. Inilah satu langkah berani yang perlu dipuji dan dibanggakan.

Datang dari mana? ( Bukan: Datang mana?) Anda tinggal di mana? ( Bukan: Tinggal mana?) Encik pergi ke mana? ( Bukan: Encik pergi mana?)



Menggunakan kata panggilan dan kata ganti nama diri yang bersifatrasmi.

3.1.1 Bahasa Baku

(a) Pengertian:

= Bahasa standard = variasi yang dipilih mewakili sesuatu bahasa secara menyeluruh.

= Variasi yang digunakan oleh orang daripada pelbagai dialekketika berkumpul dan berbincang secara rasmi, dengan

menggugurkan sebahagian besar ciri atau unsur dialekmasing-masing supaya wujud keadaan saling faham dalam hal yangdiperkatakan.

Bahasa sebegini telah mengalami proses pengekodan, diterima

oleh masyarakat, dan menjadi norma kebahasaan bagi seluruhmasyarakat itu.6

(b) Ciri-ciri:

Dikaitkan dengan golongan berpendidikan. Digunakan dalam acara-acara rasmi, seperti dalam proses

pengajaran dan pembelajaran di sekolah, temu duga, mesyuarat,perundingan, ucapan, perbicaraan di mahkamah, urusan pejabat, dansebagainya, sama ada dalam tulisan atau lisan.

Mempunyai keseragaman dari segi ejaan, sebutan, tatabahasa, kosakata, istilah, perkamusan, dan laras bahasa. Keseragaman ditentukanoleh pihak yang melaksanakan proses perancangan bahasa.

Ayat dibina mengikut struktur gramatis, iaitu yang mengikutperaturan yang telah ditentukan.

6Nik Safiah Karim, et al. (1995:30)

Kereta itu kepunyaan saya.

( Bukan: Itu kereta saya punya.) Emak sedang memasak nasi.

(Bukan: Emak sedang memasak.)

tuan beliau encik

puan cik

baginda datuk datin

saudara



Menggunakan perkataan yang lengkap; tidak disingkatkan ataukependekan.

Menggunakan imbuhan yang tepat.

Penggunaan frasa sendi nama yang tepat.

3.1.2 Bahasa Istana

(a) Pengertian:

= Bahasa diraja = bahasa dalam = bahasa khas untuk kalangan

keluarga diraja dan untuk acara rasmi yang melibatkan raja dankerabat diraja.

Termasuk sebagai bahasa halus – pengucapan yang lembut, lunak, beradat dan terhormat.

(b) Ciri-ciri:

Berbentuk jumud – rutin, dan tidak berubah semenjak dahulu. Bersifat baku – mematuhi tatabahasa, dan rasmi – digunakan juga

dalam urusan rasmi dengan rakyat Penggunaan kosa kata khusus (daripada bahasa Sanskrit).

hendak (bukan: nak) -kah (bukan: ke) mahu (bukan: mau)

sudah (bukan: dah) tidak (bukan: tak)

Emak menanam pokok bunga raya.( Bukan: Emak tanam pokok bunga raya.)

Buku itu dibeli di Kedah.( Bukan: Buku itu beli di Kedah.)

Dia menyakiti hati kawan-kawannya.

(Bukan: Dia sakiti hati kawan-kawannya.)

Mereka pulang ke kampung.( Bukan: Mereka pulang kampung.)

Dia selalu berehat di sini.( Bukan: Dia selalu berehat sini.)



Panggilan dan kata ganti nama diri diraja digunakan dengan meluas.

Akhiran -nda dan -anda digunakan dalam konteks kekeluargaan,sebagai tanda penghormatan dan kasih sayang.

Ungkapan hormat daam komunikasi rasmi.

Pemulukan = perkataan atau perbuatan menyanjung raja:meletakkan raja pada taraf tinggi berbanding rakyat biasa.

Pendinaan = perendahan diri terhadap raja

Anugerah = pemberian Beradu = tidur Gering = sakit Santap = makan Mangkat = meninggal

dunia

Mencemar duli = datang Berangkat = pergi Bersiram = mandi Murka = marah Menjunjung kasih =

terima kasih

Baginda Beta Paduka

adinda anakanda ayahanda

Ampun tuanku Daulat tuanku Ke bawah duli Menjunjung kasih

Merafak sembah

Duli Yang di-Pertuan Duli Yang Maha Mulia Ke Bawah Duli

Pacal yang hina Patik yang menjunjung titah perintah Terjunjung di atas jemala patik

cucunda kakanda

Permaisuri Tuanku



3.2 Bahasa Tak Formal

(a) Pengertian:

= Bahasa yang digunakan dalam situasi tidak rasmi. = Bahasa bebas = yang tidak mementingkan peraturan bahasa Terdiri daripada dialek , bahasa slanga, bahasa pasar, dan bahasa

basahan, dan sebagainya, yang tidak digunakan dalam keadaan formal.

(b) Ciri-ciri:

Bertentangan dengan bahasa formal dan bahasa baku. Perkataan disingkatkan.

Terdapat percampuran kod atau bahasa bercampur-campur.

3.2.1 Dialek

(a) Pengertian:

= Neka tempatan, loghat, atau bahasa daerah = Variasi tidak

standard, kerana digunakan dan difahami oleh lingkungan masyarakatatau kawasan yang mengamalkannya sahaja.7

= Merujuk jenis bahasa yang digunakan dalam percakapan di sesuatudaerah atau bahagian negeri yang mempunyai pelat sebutan yang khas, yang berbeza daripada sebutan-sebutan umum (standard) yangdigunakan di negara ini.8

= Satu bentuk yang menyimpang daripada norma yang betul ataustandard,9 tetapi tidak sampai menjadikannya sebagai satu bahasa yang lain.

7Brennan (1996:628)8Nik Safiah Karim, et al (1995:34)9J.K. Chambers & Peter Trudgill. Dialektologi . Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka (1990:3), terj. Annuar Ayob.

Dah Mak

I tak boleh janji akan datang ke majlis you. Ana pasti bantu anta.

Nek Pak Tapi



(b) Ciri-ciri:

Sebutan yang berlainan, dengan maksudnya masih sama.

Perkataan Dialek Sebutan

apa

utara Semenanjung Malaysia [apa] Negeri Sembilan [apo]

Johor [ape] Parit, Perak [apε]

tikusKelantan dan Terengganu [tikuh] utara Semenanjung Malaysia [tikuih]

Bentuk kata yang berbeza dengan variasi standard, tetapi

maksudnya masih sama.

Perkataan Dialek Bentuk

pergiutara Semenanjung Malaysia [pi] Negeri Sembilan [poi]

Kelantan dan Terengganu [gi]

ikanKelantan [ik ε] Terengganu [ikang]

Kelainan perkataan bagi kata ganti nama dan kata umum

Perkataan Dialek Kelainan

saya

Kebanyakan dialek aku Kelantan [ambo]; [kawe] Perak [teman]

Negeri Sembilan [εsε]

Kamu / awak

utara Semenanjung Malaysia [hang] Kelantan [mu]; [demo] Perak [kome], [mike]Negeri Sembilan [εdεn]

JanggusKelantan keterehTerengganu [jambu golok]Negeri Sembilan Gajus

3.2.2 Bahasa Slanga

(a) Pengertian:

= sejenis bahasa terhad,10 iaitu penggunaan bahasa yang khusus bagi sesuatu golongan atau kelas tertentu bagi sesuatu masadengan pengertian tertentu.

= bahasa kutu atau bahasa rocker.

10Nik Safiah Karim. Beberapa Persoalan Sosiolinguistik Bahasa Melayu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa danPustaka (1981:121)



(b) Ciri-ciri:

Kosa kata daripada perkataan biasa tetapi membawa makna yang berbeza daripada perkataan asal.

Terdapat juga gabungan perkataan Melayu dengan bahasa asing. Tidak dapat difahami oleh orang yang bukan ahli kumpulan:

menimbulkan identiti kumpulan dan membentuk dialek sosial.

Lazimnya perkataan tidak kekal, diubah mengikut keperluan ataukerana maknanya diketahui pihak lain.

Golongan Contoh Kata/ Frasa dan Maksud

Remaja

Awek = gadis/ perempuan Bergetah/cun/mengancam/garing = cantik Cinabeng! = Celaka! Kena kapur = Tertipu Tangkap cintan = Hangat bercinta

Siswa/siswi 11

Kacang = senang (soalan)

Koyak = sukar (soalan) Red spot = siswi jelita yang banyak peminat Gerko = pasangan pelajar yang sedang bercanda Mahasitua = mahasiswa yang sudah berumur

Pekerjakilang 12

Kememer = orang yang sensitif Lorat = teruk Mat terap = askar Sempol = tidak begitu merumitkan Tarzan = mandur

3.2.3 Bahasa Basahan

(a) Pengertian:

= Bahasa yang digunakan dalam pertuturan seharian, antara ahlikeluarga, teman rapat atau perbualan di kedai kopi.

= Bahasa cakap mulut, yang digunakan sesama orang Melayu.13

(b) Ciri-ciri:

Kependekan perkataan yang ketara

11Nik Safiah Karim (1981:124-125) 12Nuwairi Hj. Khaza’ai. “Laras Sosial: Konsep dan Dapatan Kajian Lapangan” dlm. Monograf Jabatan Bahasa

Melayu. Kuala Lumpur: Akademi Pengajian Melayu Universiti Malaya (1997:80-81)13Za’ba (1965:72)

Ni Saja Tak

Tau Tu



Perubahan bunyi

Perkataan berbeza daripada neka baku tetapi maknanya masih sama.

Ayat bersusunan mudah dan ringkas – menggugurkan imbuhan dan

kata sendi nama. Hal ini dipengaruhi oleh kecenderungan untukmencepatkan ucapan.

Pengaruh bentuk dialek – meletakkan kata bantu di belakang katakerja.

Pengguguran kata hubung dalam ayat majmuk.

3.2.4 Bahasa Pasar

(a) Pengertian:

= Bahasa kacukan = bentuk bahasa Melayu yang digunakan dalam

percakapan antara orang Melayu dengan bangsa lain, atau antara duapihak yang bukan sebangsa.

Bapak = bapa Bijik = biji Kecik = kecil

Bawak = bawa Nasik = nasi

Kok = kalau Macam = seperti Macam mana = bagaimana Tengah = sedang

Nak ke mana? = Kamu hendak ke mana? Sekolah bila buka? = Bilakah sekolah dibuka semula? Dia pergi bandar beli alat lukisan = Dia pergi ke pekan

untuk membeli alatan lukisan.

Saya makan dah. = Saya sudah makan.

Dia beli ikan, ketam, sotong. = Dia membeli ikan, ketam dan sotong.



Asalnya, orang asing yang menggunakan perkataan Melayu dalamsusuk ayat bahasa asing, tetapi orang Melayu turut menggunakantatabahasa asing supaya mudah difahami oleh orang bukan Melayu.14

Bahasa yang wujud akibat daripada pergaulan masyarakat yang berbilang kaum supaya saling memahami pertuturan.

= Bahasa yang dituturkan apabila berlaku pertembungan antara duapihak yang tidak mempunyai satu bahasa perantaraan yang dapatdifahami oleh kedua-dua pihak itu.

(b) Ciri-ciri:

Penggunaan perkataan punya – khususnya dalam perbualan yangmelibatkan orang Cina dan India.

Penggunaan kata ganti nama diri juga berbeza daripada bahasa baku.

Pengabaian penggunaan kata penjodoh bilangan.

Mengabaikan Hukum D-M

Susuk ayatnya tidak mematuhi tatabahasa bahasa Melayu.

14Za’ba (1965:72-73)

Lu punya kereta. Sana punya olang banyak baik. Itu orang punya bini ada jahat punya.

Gua bukan itu macamlah. Kita olang sudah ada sini. Lu jangan kacau kawasan itu orang.

Kita orang ada satu payung saja.

Lu beli setengah ayam mana cukup. Itu dua kucing sedang gaduh-gaduh.

Api kereta = kereta api Nasi makan = makan nasi Ini orang = orang ini

Ikan itu banyak mahal. Jangan bilang sama dia. Kasi tau sama saya. Saya boleh ajar apa macam mau jaga itu budak. Sini mari.



3.2.5 Bahasa Mesra

(a) Pengertian:

= Bahasa yang menunjukkan hubungan yang rapat antara penutur

dan pendengar

(b)

Ciri-ciri: Gelaran/panggilan tidak lengkap

Menggunakan nama sendiri sebagai kata ganti nama diri orangpertama

Kependekan kata

Penggunaan partikel -lah

3.3 Bahasa Halus

(a) Pengertian:

= Bahasa yang beradat, bersopan santun dan berbudaya tinggi. = Bahasa yang menggunakan perkataan atau ungkapan lain yang

lebih lembut menggantikan perkataan yang dirasakan kasar ataumenyentuh perasaan orang lain.15

15 Kamus Dewan Edisi Ketiga (1997:87)

Bang Mud Mak Bedah Pak Lah

Man sedang bersiap Nanti Ani bawakan Sungguh Ida tak tahu

Kak Nek Takkan

Tak apalah... Ambillah masa awak. Biarlah di situ.



(b) Ciri-ciri:

Penggunaan kata ganti nama diri yang sesuai dengan suasana formal dantidak formal.

Perkataan dan ungkapan berciri sopan – menunjukkan ketinggian budipenuturnya.

Pemilihan bahasa kiasan = bahasa berlapik / bahasa beralas

Penggunaan perkataan daripada bahasa Arab – menggambarkankehalusan budi dan hati penutur, berkait dengan Islam yang sentiasamementingkan akhlak yang tinggi.

anda beliau datuk / datin encik / cik kami kita saudara saya tuan / puan

abang / kakak aku dia / ia engkau / kau hamba pak cik / mak cik

jemput maafkan saya sila terima kasih tumpang lalu

berbadan dua = mengandung buang air besar = berak datang bulan = keluar darah haid meninggal dunia = mati orang rumah = isteri / bini

Allahyarham / Allahyarhamah almarhum / almarhumah arwah kembali ke Rahmatullah



3.5 Bahasa Kasar

(a) Pengertian:

= Bahasa yang tidak mempunyai adab atau kurang ajar, tidak sopan dantidak manis.

Terdiri daripada bahasa kasar biasa (= bahasa tidak sesuai dengan tempatdan konteks), dan bahasa kasar kesat (= bentuk bahasa ketika sedangmarah dengan maki hamun, mencarut, mengutuk, dan sebagainya.

(b) Ciri-ciri:

Perkataan/frasa yang digunakan relatifnya kasar.

Kata-kata makian atau cacian, terutama ketika sedang marah

Kata-kata untuk menghina atau menimbulkan kemarahan

3.6 Bahasa Pijin

(a) Pengertian:

= Bahasa yangg terdiri daripada campuran unsur dua atau lebih bahasa lain yang digunakan apabila penutur yang berlainan bahasa

berkomunikasi antara satu dengan yang lain. Berkaitan dengan bahasa pasar. Bahasa peringkat awal yang digunakan oleh keturunan Baba di Melaka

merupakan gabungan bahasa Melayu dan bahasa Cina boleh dianggapsebagai bahasa pijin.

(b) Ciri-ciri:

Bahasa dipermudah, agar saling difahami kedua-dua pihak Terdapat percampuran kod

bodoh gila engkau! bangang betul

bangsat celaka cis anak haram zadah budak sial

Hei budak gemuk! Kepala bapakmu! Pergi mampus!



3.7 Bahasa Kreol

(a) Pengertian:

= Bahasa yang terbentuk daripada campuran dua bahasa yang berlainan melalui pertuturan sehingga menjadi bahasa utama dalam komuniti atau daerah tertentu

Berkembang daripada bahasa pijin Bahasa Baba menjadi bahasa kreol apabila digunakan secara tetap oleh

golongan Baba-Nyonya.

(b) Ciri-ciri:

Pertambahan kosa kata Struktur tatabahasa menjadi lebih kompleks Wujudnya penutur jati

3.8 Konteks Lain

3.8.1 Idiolek

(a) Pengertian:

= Kelainan antara invididu dalam daerah dan latar belakangsosial yang sama.

(b) Penyebab:

Sifat fisiologi pada alat pertuturan individu. Misalnya, alatpertuturannya kurang sempurna sehingga menghasilkanpenyengauan bunyi yang sepatutnya tiada.

Tabiat pertuturan yang lain, seperti percakapan yang terlalu cepat

atau lambat, gagap, tertahan-tahan, dan sebagainya. Cara bercakap, seperti penekanan nada suara, atau pemanjangan

dan pemendekan bunyi-bunyi tertentu.16

3.8.2 Diaglosia = Dua variasi bahasa dalam sesuatu bahasa yang digunakan

mengikut situasi.

Variasi tersebut terdiri daripada: (i) variasi yang lebih tinggi keranadigunakan dalam situasi formal, dan (ii) digunakan dalam situasi tidakformal.

Dalam kalangan masyarakat di Malaysia, lazimnya bahasa standarddigunakan dalam keadaan atau majlis formal atau ketika berhubungdengan penutur daripada dialek lain, manakala dialek daerah digunakandalam perhubungan tidak formal atau dalam kalangan dialek yang sama.

16 Nik Safiah Karim, et al . (1995:29)



3.8.3 Isoglos = Isoglos ialah garis pemisah atau sempadan antara satu dialek

dengan satu dialek yang lain dalam sesuatu bahasa. Bentuk dialek di kawasan itu bercampur antara dua subdialek yang

berlainan. Contoh isoglos ialah tempat yang menjadi sempadan antara dialek Negeri

Sembilan dengan dialek Melaka, juga sempadan bagi dialek Kelantandengan dialek Terengganu.

3.8.4 Subdialek = Merupakan variasi bahasa yang terdapat dalam sesuatu dialek. Contohnya, di Perak terdapat beberapa dialek Perak, seperti di Parit, di

Kuala Kangsar, di Tanjung Malim, dan di Taiping, atau di Kelantan,terdapat dialek yang dituturkan di Pulai Chondong yang agak berbezadaripada dialek di kawasan lain.

3.8.5 Dwibahasa

= Penguasaan dan penggunaan dua bahasa oleh seseorang penutur. Contohnya, penutur menguasai dan menggunakan bahasa Melayu dan

bahasa Inggeris.

3.8.6 Multibahasa = Pengetahuan dan penggunaan lebih daripada dua bahasa oleh

seseorang penutur. Contohnya, penutur yang boleh bercakap dalam bahasa Melayu, bahasa

Inggeris, bahasa Mandarin, dan sebagainya.

nota - variasi bahasa

Documents