5.1 KONSEP UMUM SUMBER PENGAJARAN

• Ikhsan dan Norilla (2006) :Sumber pengajaran merujuk kepada bahan-bahan

pengajaran dan pembebelajaran (P&P) yang perlu digunakan oleh guru bagi mengerakkan proses P&P yang ditetapkan.

• Jamaludin et.al (2000) :Merujuk sumber pengajaran kepada teknologi pendidikan.

Teknologi pendidikan ialah aplikasi prinsip-prinsip saintifik untuk membina dan membentuk sesuatu bahan bagi melaksanakan proses P&P.

(Teknologi pengajaran – satu sistem yang meliputi alat dan bahan media, pengetahuan dan kemahiran, teknik dan organisasi yang digunakan secara terancang dan teratur (proses dan produk) bagi menghasilkan kecekapan di dalam proses pengajaran dan keberkesanan di dalam pembelajaran.

5.2 RASIONAL PENGGUNAAN SUMBER ATAU BAHAN DALAM P&P

• Ikhsan dan Norilla (2005)Cara murid belajar boleh dikategorikan seperti

berikut : - Melalui pembacaan daripada bahan-bahan bacaan- Mendengar pengalaman orang lain- Mengamati dan meniru sesuatu perbuatan- Melalui pengalaman langsung (ujikaji @ meniru

perlakuan serenta)

RASIONAL PENGGUNAAN

SUMBER @ BAHAN DLM

P&P

Mengaitkan dengan kehidupan• Bantu murid menguasai pengetahuan, kemahiran dan

nilai dalam kehidupan seharian

Alat sokongan dan perkongsian

• Variasi dalam aktiviti elak murid bosan

Memartabatkan profesion• Penggunaan ABM bantu

penyampaian guru

Mengurangkan kos• Boleh digunakan

berulangalik

Memotivasikan pelajar• Tarik minat

• Libatkan murid• Tambah persepsi kawalan

5.3 KEPENTINGAN BAHAN SUMBER PENGAJARANJadual 1. Keberkesanan proses Pembelajaran menggunakan panca indera

Jadual 2. Kadar peringatan mengikut aktiviti yang dilakukan

Pancaindera Peratus Penerimaan

Penglihatan 75%

Pendengaran 13%

Sentuhan 6%

Rasa 3%

Hidu 3%

Aktiviti pembelajaran Peratus Ingatan

Membaca 10%

Mendengar 20%

Melihat 30%

Mendengar dan melihat 50%

Menyebut 80%

Menyebut dan membuat 90%

• Sambungan..Kesimpulan daripada jadual:Sekiranya pelbagai deria digunakan serentak

dalam sesuatu aktiviti, ia akan meningkatkan peratus ingatan pelajar.

Kung Fu Tze (ahli falsafah cina) bermadah :

Kalau saya dengar saya lupaKalau saya lihat saya ingatKalau saya buat saya faham

5.4 MATLAMAT DAN FAEDAH-

FAEDAH PENGGUNAAN SUMBER P&P

Pengajaran bersifat individual• Guru berpeluang guna pelbagai

teknik

Pengajaran berasaskan kajian saintifik

• Guru perlu membuat kajian dan penyelidikan agar sumber yang dibina sesuai dan melancarkan

proses p&p

Pengajaran bersemangat dan berharga

• Sumber yang diguna dapat meransang persekitaran p&p

Cth : peristiwa jauh di bawa dalam bentuk filem

Pengajaran yang hampir kepada keadaan sebenar

• Dapat mendekatkan jurang antara dunia luar dengan alam

persekitaran sekolah

Menjadikan pendidikan lebih produktif• P&P berjalan lancar• Beban guru berkurang

Pendidikan yang lebih seimbang• Pelajar belajar melalui rakaman

peristiwa luar dari pengetahuan dan pengalaman

5.5 KATEGORI BAHAN SUMBER PENGAJARAN DAN PEMBELAJARAN

SUMBER PENGAJARAN DAN PEMBELAJARAN

BAHAN CETAK BAHAN BUKAN CETAK

Perkakasan Perisian Bahan 3D

Bahan Cetak

• Buku-buku– Mashaf-mashaf, kitab tafsir, buku teks, buku rujukan,buku

latihan,kamus,atlas,buku-buku fiksyen/bukan fiksyen,ensiklopedia,autobiografi dll

• Terbitan berkala– Pelbagai akhbar harian,mingguan,bulanan– Majalah terbitan bulanan,tahunan dwi tahunan,keluaran

khas• Gambar foto

– Gambar yang menunjukkan keadaan asas atau semulajadi– Cth : gambar pemandangan,masjid,kaabah

2. Bahan Bukan Cetak• Bahan Perkakasan

• Bahan perisian - Lembaran lutsinar (transparensi), filem jalur, filem sisipan. Kaset pita audio,kad imbasan, disket, cakera padat • Bahan 3D - Relia, replika

Kategori Contoh

Bahan bukan tayang Papan tulis, papan magnet, papan flannel,carta,imej primer,imej printer,mikro komputer

Bahan audio (pendengaran) Radio,kaset,pita kaset,audio card reader

Bahan visual (tayangan) OHP,projektor filem slaid,projektor filem jalur,episkop,epivisor

Bahan audio visual (dengar,tayang) Televisyen,projektor slaid bersuara, projektor jalur kaset dengan kaset, komputer, CD

5.6 PROSES PENYEDIAAN DAN PENGGUNAAN SUMBER PENGAJARAN

- Bahan P&P adalah sebagai media Pengajaran atau “instructional media”.

- Bantu guru dan pelajar dapatkan ilmu pengetahuan/kemahiran.

- Proses penyediaan sumber perlu selaras dengan matlamat dan objektif sukatan pelajaran,dasar dan hala tuju pendidikan.

Proses memilih

Proses membina dan menghasilkan

bahan

Proses menggunaProses menilai

Proses mengolah

5.7 PROSES PEMILIHAN SUMBER PENGAJARAN DAN PEMBELAJARAN

- Pastikan bahan digunakan dengan betul- Imej jelas, suara didengar- pastikan pelajar dapat tumpu perhatian

- Adakan sesi perbincangan- Minta pelajar jawab soalan- Nilai kerja pelajar- Catat komen/ulasan terhadap sumber- Yang guna

PERSEDIAAN

KEGIATAN SUSULAN

PENYAMPAIAN

• Penyediaan Guru- Menonton sebelum tayang video- Cuba eksperimen- Susun tranparensi- Tinjau kawasan yang ingin dikaji- Rancang dengan teliti

• Persediaan kelas- Susun alat dan bahan yang diperlukan- Pastikan alat berkeadaan baik dan

berfungsi- Sekiranya lawatan pastikan

pengangkutan,keselamatan ada

• Persediaan persekitaran- Perkenalkan bahan sumber- Beri arahan dengan jelas- Maklumkan tugasan pelajar diakhir

pelajaran

5.8 PROSES MENYEDIA DAN MENGGUNAKAN BAHAN SUMBER PENGAJARAN

1. Bahan cetak - bagi melancarkan proses p&p, guru perlu menyedia, mengguna dan memberikan bahan-bahan cetak untuk melicin dan menyokong pengajarannya. a. buku-buku (buku teks, buku rujukan, buku kerja) Pekeliling ikhtisas Bil 12/1999, Kem Pelajaran M’sia memberi garis panduan berkaitan penggunaan buku teks serta buku latihan dan aktiviti. Buku latihan dan buku aktiviti Tahap 1 yang diperakui oleh KPM wajib digunakan. Pekeliling Ikhtisas Bil 10/1999 melarang sekolah menggunakan buku ,buku latihan, dan aktiviti sewenang- wenangnya sebagai buku teks, buku aktiviti atau buku tambahan.

b. Majalah - Bahan cetak yang diterbitkan secara berkala (mingguan, bulanan,tahunan) - Dapat dijadikan medium dalam menyampaikan sesuatu pengetahuan,kemahiran atau nilai kepada pelajar sekolah rendah.

c. Suratkhabar - Penggunaan Akhbar Dalam Darjah (ADD) - Helaian dalam surat khabar boleh dimanfaatkan untuk pembelajaran. - Boleh dijadikan buku skrap

2. Grafik

Poster Carta Lakaran dan Kartun Peta

a. Poster - Suatu gambaran yang boleh dijelaskan melalui perkataan dan gambar serta ilustrasi atau melalui gambar sahaja. - Perlu memenuhi prosedur perancangan di bawah supaya dapat membantu proses pengajaran guru

Kerja melakarPengumpulan bahanPenghurufanPenerbitan huruf untuk tajuk dan label“layout” bahan visual

b. Carta- Sesuatu susunan maklumat yang sistematik- Mengandungi huruf, angka, gambar, jadual, gambar rajah, lakaran, nota ringkas, rangkai kata, simbol dan lukisan.- Digunakan untuk menghuraikan proses sesuatu idea @ menunjukkan

pembahagian elemen-elemen secara terasing.- Prinsip asas pembinaan carta ialah :

- Penerbitan mestilah jelas dan cukup besar untuk memusatkan perincian yang kompleks.- Rancangkan ‘layout’ dan teknik gambaran yang membolehkan mesej dijelaskan.- Reka bentuk tidak akan mengelirukan pemahaman pelajar.- Penghurufan (gunakan penghurufan unistensil, tiga dimensi, huruf komputer bersaiz minimun 5 cm).

Contoh Carta• Carta Flip/Selak : beberapa lembaran carta yang disusun dan

diselak satu persatu. Digantung pada bingkai yang boleh dibuat sendiri.

• Carta Pusing : Carta yang dibuat dari kertas tebal atau kain digulung atau dipusing semasa mempersembahkannya.

• Carta Aliran : Carta yang mempamerkan langkah-langkah sesuatu proses.

• Carta Graf : Membandingkan kemajuan berbentuk graf (bar)

• Carta Pai : berbentuk bulatan untuk menunjukkan perbezaan sesuatu perkaitan.

c. Lakaran dan Kartun

• Bahan lakaran mengandungi suatu ‘hint’ atau petunjuk mengenai hal sebenar.

• Satu tanda garisan atau objek secara ringkas untuk menggambarkan suatu objek atau insiden.

• Perlu diolah secara berperancangan agar kehadiran subjek tersebut dapat diinterpretasikan oleh pelajar dan menimbulkan suatu penekanan.

• Penggunaan kartun berfungsi sebagai bahan humor yang dapat tarik perhatian.

• Kaedah pembesaran ilustrasi kartun dari penghurufan yang teliti hendaklah dipatuhi.

d. Peta• Mendekatkan murid kepada keadaan sebenar

selain daripada dapat menarik minat murid.• Sesuai semasa kaedah penerangan guru dan

murid berinteraksi dengan bahan.• Dapat disediakan dalam manila kad atau

kertas sebak @ beli yang telah siap.

3. Fotografi

• Digunakan sekiranya guru menghadapi masalah untuk membawa pelajar ke lokasi yang sebenar.

• Cara persembahan fotografi ialah :- Visual bersama audio- Visual bersama penyataan- Visual bersama penerangan

4. Transparensi• Kepingan lutsinar yang mempunyai

lukisan,lakaran/rajah atau bentuk gambar yang dicetak keatasnya.

• Menggunakan OHP (Over Head Projektor)• Kebaikan -

- boleh disedia dalam bentuk warna- beri keselesaan semasa penyampaian- boleh diguna berulang kali- lebih bersih berbanding papan kapur- boleh melibatkan pelajar

5. Bahan Audio

• Bahan pengajaran yang berasaskan suara @ bunyi-bunyian• Prosedur penghasilan bahan audio ialah

* Perancangan – tentukan objektif, kumpulan sasaran, garis panduan, isi kandungan dan bantuan alat lain

* Persediaan untuk rakaman – skrip,muzik dan kesan bunyi, penyampai dan pelakon, peralatan rakaman

* Rakaman – guru perlu memahami panduan teori dan praktikal rakaman

* Aktiviti susulan – Sediakan panduan pengguna dan lembaran kerja berkaitan

6. Bahan audio visual

• Kaedah audio visual menggabungkan 2 kemahiran (mendengar&melihat) – dengar, faham,ingat dan boleh diulang

• Pemilihan bahan audio visual untuk pengajaran perlu :- Pastikan dahulu matlamat dan objektif- Pilih sumber bahan audio visual - Ada pengetahuan menggunakan bahan

• Cth bahan audio visual : televisyen, filem bersuara, slaid dan tape, bahan video

• Kelebihan menggunakan bahan audio visual - Pelajar berasa seperti keadaan sebenar- Boleh diubahsuai mengikut situasi

i. Bahan komputer

• Jenis-jenis perisian yang boleh dihasilkan ialah :

- Tutorial- Latih tubi secara interaktif- Simulasi situasi sebenar- ‘game’ berunsur pendidikan- Penyelesaian masalah secara proses

ii. Bahan multimedia

• Multimedia bermaksud pelbagai media yang kerap merujuk kepada gabungan unsur-unsur seperti teks, warna, gambar, bunyi, video, dan animasi.

• Multimedia dapat memainkan peranan untuk menyediakan persekitaran yang kaya dengan sumber bagi membolehkan pengajaran guru berorientasikan pelajar dan diamalkan secara lebih berkesan.

• Penggunaan multimedia berkesan bagi tujuan p&p kerana :- bantu motivasi pelajar- pelajar terlibat secara aktif- pelajar mudah mendapatkan maklumat- peluang untuk pelajar berdikari- pelajar belajar secara spontan mengikut mod deria yang digemari.- Kembangkan pengalaman pelajar dengan meneroka

sendiri.

iii. Internet

• Salah satu penggunaan teknologi maklumat dan komunikasi (ICT) yang paling popular dewasa ini.

• Antara cara menggunakan internet dalam P&P Pendidikan Islam ialah :

- Guru sediakan tugasa dan minta pelajar buat penyelidikan lanjutan dalam topik tertentu dari sumber internet.- Guru menggunakan laman web Islam sebagai tapak.- Guru sediakan tugasan susulan

8. Bahan Tiga Dimensi

• Relia – senang didapati dan selamat diolah Cth : spesimen batuan, tumbuh-tumbuhan dan haiwan kecil,

bahan awet basah dan kering (sesuai untuk P&P akidah dan ibadat)

• Model – bahan gantian yang dapat mewakili bahan sebenar Cth : model sebuah rumah, kedai, binatang, kaabah

• Diorama – satu reka bentuk gabungan bahan-bahan real,patung dan model diletakkan dalam satu susunan kedudukan seperti keadaan sebenar.

Cth : diorama muzium, diorama di sawah padi

5.9 Prinsip Pemilihan dan Penggunaan Bahan Sumber Pengajaran

1. Sesuai bagi mencapai objektif P&P (sesuai dengan tajuk dan kurikulum)

2. Praktikal untuk digunakan. (mudah dibawa, disimpan,dikeluarkan)

3. Menumpukan perhatian pelajar kepada proses P&P.4. Mempunyai ciri-ciri keberkesanan kos (mudah bina, tahan

lama,murah)5. Lebih baik jika maujud, konkrit dan konstektual.6. Bersifat interaktif7. Kepelbagaian. (elak jemu dan bosan)8. Jumlah yang mencukupi (elak perebutan)9. Selaras dengan nilai dan budaya yang ada. (elak konflik)

5.10 Proses Penilaian Sumber Pengajaran dan Pembelajaran

1. Sesuai dengan objektif pelajaran dan dapat membantu guru menyampaikan isi pelajaran di samping sesuai dengan tahap pemahaman dan perkembangan kognitif pelajar.

2. Interaksi secara langsung dapat galakkan proses P&P antara guru dan murid

3. Sumber P&P dapat menarik minat dan perhatian pelajar disamping dapat menerapkan nilai murni melalui interaksi pelajar dengan sumber tersebut.

4. Sumber P&P perlu mudah diguna, dibawa dan disimpan.5. Sumber P&P berkualiti. (tahan lasak, menepati sukatan)6. Kos penghasilan dan kos penyelenggaraan berpatutan.

(murah)

5.11 PERBANDINGAN ANTARA BEBERAPA KATEGORI SUMBER PENGAJARAN

Jenis Sumber Kekuatan Kelemahan

Sumber Berasaskan Manusia

- Fleksibel- Interaktif- Secara langsung- Mudah akses

- Tidak terjamin kualiti - Sukar mendapatkan

pakar yang berwibawa

Sumber Bahan Bercetak- Murah - Kekal- Senang dirujuk- Mudah alih- Mudah akses

- Tebal- Berat- Tidak boleh disunting- Tidak terkini

Sumber Audio-Visual(pandang-dengar)

- Murah - Menarik- Pelbagai pancaindera- Boleh ulang- Mudah akses

- Tidak tahan lasak- Terdapat yang mahal- Susah untuk disunting- Tidak terkini

Sumber berkomputer

- Amat fleksibel- Menarik- Mudah dikemaskini- Pelbagai multimedia- Jaringan tidak terhad

- Mahal- Menimbulkan tekanan- Perisian terhad- Risiko mudah rosak

Latihan Ulangkaji

1. Apakah yang dimaksudkan dengan Sumber Pengajaran?

2. Berikan DUA rasional pentingnya Sumber Pengajaran dalam proses pengajaran dan pembelajaran?

3. Huraikan EMPAT faedah penggunaan sumber pengajaran dalam proses P&P?

4. Sebelum perlaksanaan aktiviti P&P terdapat sekurang-kurangnya tiga jenis persediaan. Jelaskan DUA jenis persediaan yang perlu diambil perhatian oleh guru.

• Visual yang bukan berbentuk tayangan• 1- Papan hitam• 2- Papan putih• 3- Papan bulletin• 4- Gambar• 5- Carta flip• 6- Peta dan graf

• Peta dan graf• Reali• Model• Bahan pameran

• VISUAL TAYANGAN• Rekod imej objek, manusia, peristiwa atau

situasi yang ditunjukkan dengan menggunakan LCD, OHP, jalur filem, selaid dan sebagainya.

• Media audio• Menggunakan bunyi untuk menyampaikan

maklumat masilnya rekod, rekod fonograf, pita audio, CD, DVD dan sebagainya

• Multimedia• Gabungan Video dan audio, contoh kit

multimedia, modul, pusat pembelajaran, video interaktif dan sebagainya

• Filem dan Video• Disediakan secara komersial untuk digunakan

dalam pelbagai seting seperti kumpulan besar, kumpulan kecil atau secara individu.

• Sistem siaran elektronik• Menggunakan bunyi dan gambar jarak jauh

melalui radio, TV, teleconferencing, teleks, videoteks

• Media pengajaran berasaskan komputer• Kini digunakan secara berleluasa dalam bilik

darjah melalaui komputer riba dan perisian pengajaran yang dibekalkan atau disediakan oleh guru sendiri

• BUKU DAN BAHAN CETAK• 1 Buku teks- Bahan cetakan utama guru

dan murid-murid• 2 Bahan resos- Digunakan sebagai

sokongan atau tambahan kepada buku teks dan kurikulum yang disediakan. Misalnya: surat khabar, majalah, jurnal, brosur, ensaiklopedia

• 3. Buku kerja- Bahan tambahan yang mengandungi latihan berbentuk soalan-soalan, kuiz, ujian pendek bagi menilai kefahaman dan penguasaan ilmu dan kemahiran berkaitan dengan isi pelajaran yang berkenaan.

Sekian…Sama-sama Kasih….