bab 04_kerja tanah

7/15/2019 Bab 04_Kerja Tanah

http://slidepdf.com/reader/full/bab-04kerja-tanah-563382ebf366b 1/14

41

BAB 4 : KERJA TANAH

4.1 PENGENALAN

Dalam usaha melaksanakan kerja-kerja kejuruteraan awam, kerja tanah

merupakan salah satu operasi yang tidak kurang pentingnya dalam aspek

Kejuruteraan Awam dimana kerja ini perlu diberi perhatian yang khusus bagimenjamin kestabilan sesebuah struktur binaan yang akan dibina di atasnya nanti.

Kerja tanah ini juga merupakan kerja awalan sebelum pembinaan sesuatu

bangunan dapat dijalankan.

Dalam binaan bangunan, kerja tanah merujuk kepada penyediaan aras

pembentukan seperti yang dikehendaki dalam lukisan tapak yang telah disediakan.

Aras pembentukan yang dimaksudkan ialah aras tanah yang dibentuk sama ada

dengan memotong atau menambun tapak bagi menempatkan bangunan yang

dicadangkan. Oleh yang demikian, kerja tanah ini bergantung sepenuhnya pada

keadaan tapak jika dibandingkan dengan aras pembentukan. Sekiranya tapak

tersebut mempunyai aras yang sama, maka kerja tanah tidak perlu dijalankan. Hal

ini demikian kerja tanah hanya diperlukan sekiranya tapak tersebut mempunyai aras

yang lebih tinggi daripada aras pembentukan. Sebaliknya, jika aras tapak tersebut

lebih rendah daripada aras pembentukan, kerja penambunan pula diperlukan dalam

situasi seperti ini.



42

Walaubagaimanapun, terdapat juga tapak yang memerlukan kerja

pemotongan dan penambunan tanah secara serentak. Situasi ini biasanya berlaku

pada tapak yang terletak di kaki bukit atau tanah yang tidak rata dimana tanah yang

dipotong biasanya akan dipindahkan ke kawasan yang perlu ditambun.

Tapak yang telah dipotong biasanya telah sedia padat dan hanya perlu

dicerun dan diratakan mengikut aras pembentukan yang dikehendaki. Keadaan ini

berbeza dengan penambunan tapak yang memerlukan kerja-kerja tambahan kerana

kawasan yang ditambun perlu dipadatkan terlebih dahulu sebelum kerja pencerunan

dan meratakan tanah dapat dijalankan.

Rajah 4.1.1 : Kerja pemotongan tanah di tapak bina rumah kediaman Semi-Double

1 Tingkat di Wakaf Bharu

Selain itu, kerja tanah biasanya melibatkan penggunaan loji atau jentera

secara intensif. Contohnya ialah jentolak, jengkaut, trak, penggelek dan pencerun.Kebanyakan loji ini biasanya disewa daripada syarikat yang khusus menyewakan

loji seperti yang dilakukan oleh firma tempat saya menjalani latihan industri, HC

Hidayah Construction. Kebanyakan loji atau jentera disewa daripada syarikat

penyewaan loji yang berlainan. Hanya syarikat pembinaan yang besar sahaja yang

mampu memiliki loji yang besar seperti ini.



43

4.2 TINJAUAN TAPAK

Sebelum kerja-kerja tanah dapat dijalankan, tinjauan tapak akan dilakukan

bertujuan untuk mendapatkan maklumat secara pandangan kasar dan pendapat-

pendapat daripada masyarakat tempatan. Berdasarkan konteks kejuruteraan awam,

tinjauan tapak merujuk kepada kerja yang dilakukan secara melawat atau meninjau

keadaan tapak bina yang dicadangkan sebelum bermulanya kerja pembinaan dan

seterusnya memudahkan perlaksanaan kerja-kerja tanah yang akan dijalankan.

Dalam melakukan peninjauan terhadap tapak, terdapat beberapa maklumat

penting yang perlu diketahui. Hal ini penting dalam memastikan keberkesanan

perlaksanaan kerja-kerja tanah disamping mengelakkan sebarang kemungkinan

yang akan berlaku. Antara maklumat-maklumat yang diperlukan melalui tinjauan

tapak ialah seperti berikut;

i. Arah matahari

Untuk mengetahui arah naik dan turun matahari bagi memastikan ruang-

ruang di dalam bangunan mendapat cahaya yang mencukupi.

ii. Pemandangan

Pemandangan yang cantik dan menarik akan membantu meningkatkan

harga pasaran.

iii. Mengelakkan kawasan rendah

Tapak dipastikan tidak terlalu hampir dengan sungai atau kawasan rendah

bagi mengelakkan berlakunya banjir.

iv. Kemudahan awam

Bekalan air, elektrik dan telefon serta jalinan jalan raya, pengangkutan,

pendidikan dan lain-lain keperluan asas perlu diambil kira.

v. Tanah tapak bangunan

Tanah seharusnya dipastikan tanah asal dan bukan tanah timbus tempat

buangan sampah atau tanah sawah (paya).



44

vi. Faktor alam sekitar

Pembinaan hendaklah dielakkan berhampiran dengan kuari, lombong, kilang

atau lapangan terbang terutamanya bagi projek kediaman supaya tiada

gangguan dari segi pencemaran bunyi, udara dan kekotoran terhadap

pemilik di kemudian hari.

vii. Kawasan tanah rata

Kawasan tanah rata akan memudahkan kerja dan menjimatkan kos

pembinaan jika dibandingkan kawasan berbukit bukau yang memerlukan

kerja-kerja meratakan tanah.

4.3 PENYIASATAN TAPAK

Penyiasatan tapak merupakan satu proses kerja yang dilakukan dalam

proses pembinaan. Penyiasatan tapak ini dilakukan bagi mengenalpasti lapisan

tanah dan kekuatan tanah serta untuk membuktikan kesahihannya dan

menambahkan maklumat terkumpul. Maklumat yang diperoleh akan digunakan

untuk menyediakan reka bentuk binaan yang selamat dan ekonomi.

Perkara yang perlu dilakukan kontraktor dalam penyiasatan tanah ialah

mendapatkan maklumat tentang keadaan setiap lapisan tanah termasuk jenis tanah

dan sifat tanah, kekerasan tanah, keterangan serta kedalaman batu dasar di

pelbagai lokasi dan kedalaman tapak cadangan. Hal ini penting dalam mereka

bentuk asas yang bersesuaian. Pihak kontraktor juga hendaklah menentukan aras

air bumi dalam tanah, tekanan air di kawasan berkenaan dan mengenal pasti teknik

yang sesuai untuk merendahkan aras air bumi itu.

Walaubagaimanapun, sebelum kerja penyiasatan tapak dijalankan di tapak

bina, pihak kontraktor perlu mendapatkan maklumat-maklumat tentang keadaan

tapak. Antara maklumat-maklumat yang perlu diperolehi adalah seperti berikut;

a) Peta geologi

o Diperoleh daripada Jabatan Geologi Malaysia. Peta ini memberi

maklumat mengenai sifat geologi tanah bagi sesuatu kawasan di

mana ia akan memberi maklumat awal tentang sifat geologi tanah

supaya dapat diadakan persiapan untuk penyelidikan seterusnya.



45

b) Laporan kajicuaca

o Diperoleh daripada Jabatan Kajicuaca dimana ia memberikan

maklumat seperti taburan hujan, banjir dan paras pasang surut.

c) Gambar udara (Fotogrametri)

o Diperolehi daripada Jabatan Ukur dan Pemetaan Malaysia. Melalui

gambar udara ini kita dapat mengenalpasti kedudukan sungai, tasik

serta dapat mengenali halangan-halangan ke tempat tersebut serta

bentuk muka bumi secara kasar bagi membolehkan perancangan,

perhubungan (jalan) ke tempat penyelidikan tapak dapat dijalankan.

d) Pelan kawasan lama

o Diperolehi daripada Pihak Berkuasa Kerajaan Tempatan. Melalui

pelan yang ada keadaan kawasan serta binaan-binaan yang sedia

ada dapat dipastikan serta menyesuaikannya dengan cadangan

pembinaan yang baru.

e) Rekod-rekod perlombongan

o Diperolehi daripada Jabatan Tanah dan Galian. Ia mengandungi

rekod-rekod kerja perlombingan yang lalu. Rekod-rekod ini akan

membantu dalam mengenalpasti keadaan tanah di kawasan yang

dicadangkan.

f) Sesalur Kemudahan

o Diperolehi daripada Pihak Berkuasa Kerajaan Tempatan bagi

mengetahui kedudukan sesalur kemudahan yang sedia ada seperti

kabel elektrik, telefon, paip-paip air dan pembentungan. Ini bertujuan

untuk mengelakkan kerosakan sesalur semasa kerja pengorekan.

Apabila keperluan-keperluan berjaya dipenuhi, penyiasatan tapak boleh

dijalankan bergantung kepada kehendak kontraktor. Penyiasatan tapak yang

dijalankan adalah bertujuan untuk mengenalpasti kesesuaian tapak bagi kerja yang

dicadangkan. Hal ini seterusnya memudahkan pihak yang terlibat mengambil

langkah yang sesuai bagi mengatasi sebarang kerumitan yang mungkin timbul

semasa pembinaan yang disebabkan oleh keadaan tanah dan keadaan tempat

yang lain.



46

Selain itu, penyiasatan tapak juga bertujuan untuk mengenalpasti

perubahan-perubahan yang mungkin berlaku disebabkan oleh perubahan keadaan

asal dan juga mengkaji kemungkinan apa yang akan berlaku disebabkan perubahanitu. Dengan ini, pihak yang terlibat dapat memberi gambaran tentang kemungkinan

masalah-masalah yang akan dialami ketika pembinaan. Penyiasatan tapak juga

membolehkan perekabentuk memilih dan merekabentuk jenis-jenis asas yang baik,

selamat dan berekonomi.

Contoh yang paling ketara dapat dilihat melalui pembinaan asas bagi

Menara Berkembar Petronas, Kuala Lumpur dimana ahli geologi pada ketika itu

mengorek ratusan lubang gerudi pada tanah bagi mengeluarkan ribuan sampeltanah untuk diuji. Pengujian tanah ini bertujuan untuk mencari batuan dasar yang

keras bagi menyokong beban menara yang akan dibina. Walaubagaimanapun,

kajian yang dijalankan menemui keputusan yang teruk kerana pihak yang

menjalankan kajian menemui batu kapur yang berbagai sifat iaitu batu kapur yang

teruk diikuti dengan batu kapur yang keras dan batu kapur yang lembut.Jika

pembinaan menara diteruskan di tempat terbabit, berkemungkinan tanah akan

menjadi tidak rata dan bangunan Menara Berkembar Petronas mungkin akan runtuh

atau tenggelam.

Rajah 4.3.1 : Menara Berkembang Petronas

Lantaran itu, Charlie Thornton yang merupakan jurutera bagi projek terbabit

mengemukakan idea yang bernas dimana beliau mencadangkan pengalihan

seluruh bangunan 60 meter keatas tanah yang lebih lembut. Ia kelihatan seperti

idea yang tidak normal namun sebenarnya, terdapat pemikiran jelas disebaliknya.

Beliau merancang untuk membina asas melalui cerucuk besar 120 meter kebawah

tanah ke lapisan batu dalam kerak bumi diikuti dengan membina batuan dasar

sendiri di atasnya. Bangunan pencakar langit terbabit akan dibina di atas



47

permukaan konkrit yang luas dan seterusnya menjadikan pembinaan asas bagi

Menara Berkembar Petronas sebagai asas yang paling dalam di dunia.

4.4 PROSES KERJA YANG DILAKUKAN

4.4.1 AKTIVITI KERJA TANAH

Kerja tanah terdiri daripada beberapa aktiviti seperti yang ditunjukkan dalam

rajah 4.4.1. Antara aktiviti-aktiviti yang dimaksudkan ialah pembersihan,

pengorekan, pemunggahan, pengangkutan, penuangan, pemadatan dan

pencerunan. Walaupun demikian, tidak semua aktiviti dalam kerja tanah perlu

dilakukan pada sesuatu projek. Sebagai contoh, tapak yang mempunyai aras yang

sama dengan aras pembentukan hanya memerlukan kerja pembersihan dan

pencerunan semata-mata. Sementara tapak yang mempunyai aras yang lebih tinggi

hanya memerlukan pengorekan dan pencerunan sahaja. Kesimpulannya, aktiviti

yang diperlukan bergantung kepada keadaan tapak dan keperluan projek.

Jadual 4.4.1 : Aktiviti Kerja Tanah

Seperti yang telah dinyatakan sebelum ini, kerja tanah melibatkan penggunaan loji

secara intensif. Oleh itu, setiap kerja tanah pada sesuatu tapak memerlukan satu

gabungan penggunaan beberapa jenis loji yang bersesuaian. Seperti kerja tanah,

pemilihan loji juga bergantung pada keadaan tapak. Berikut merupakan jenis loji

yang digunakan berdasarkan kepada kehendak aktiviti kerja tanah;



48

Aktiviti Loji

Pembersihan Jentolak

Pengorekan Jentolak, Jengkaut

Pemunggahan Jengkaut

Pengangkutan dan Penuangan Trak

Pemadatan Penggelek

Pencerunan Pencerun

Jadual 3.2.1 : Aktiviti kerja tanah dan penggunaan loji

4.4.2 PEMBERSIHAN

Dalam beberapa projek pembinaan rumah kediaman dibawah HC Hidayah

Construction, kebanyakan kerja tanah dimulakan dengan pembersihan tapak

dimana ia bertujuan untuk membersihkan semak-samun dan menumbangkan

pokok-pokok yang besar. Pembersihan tapak ini biasanya dilakukan dengan

menggunakan jentolak yang disewa dari syarikat pembekal loji yang berdekatan.

Rajah 4.4.2.1 : Kerja membersihkan semak-samun sedang dijalankan

Penumbangan pokok-pokok besar dapat dilakukan dengan menggunakan

jentolak. Walaubagaimanapun, penumbangan pokok-pokok besar tidak begitu

mudah untuk dilakukan kerana ia melibatkan beberapa langkah yang perlu diambil.

Sebelum pokok besar ditumbangkan, pemotongan dilakukan terhadap akar pada



49

arah yang berlawanan dengan arah pokok melalui bilah jentolak. Selepas itu,

pemotongan dilakukan pula terhadap akar pada kedua-dua sisi pokok yang

bersudut pugak dengan potongan. Walaubagaimanapun, terdapat pokok yang

terlalu besar dimana ia perlu ditebang dahulu sebelum akar dan tunggulnya dicabut.

Rajah 4.4.2.2 : Jentolak sedang giat menumbangkan pokok

Selepas semak-samun dan pokok-pokok besar dibuang daripada tapak,

lapisan tanah atas pada keseluruhan tapak perlu dikikis sedalam antara 150 mm

hingga 300 mm. Tanah yang dikikis ini akan dilonggokkan di tepi tapak untuk

digunakan kemudiannya. Ini ialah lapisan tanah yang subur yang akan digunakan

semula pada masa penanaman rumput dan pokok setelah bangunan siap dibina.

Tanah yang subur ini diperlukan kerana tanah pada aras pembentukan biasanya

tidak mengandungi baja. Oleh itu, penggunaan tanah atas ini dapat menjimatkan

kos perbelanjaan kerana tanah yang subur tidak perlu dibeli daripada tempat yang

lain.

Rajah 4.4.2.3 : Tanah yang dilonggokkan di tepi tapak



50

Selain semak-samun dan pokok besar, ada kemungkinan terdapat perkara-

perkara lain di tapak binaan. Antaranya ialah binaan lama dan batu besar.

Tinggalan binaan lama merujuk kepada bangunan separuh kekal yang dibina

daripada konkrit dan kayu. Kerja perobohan dan pembersihan terhadap binaan lama

ini biasanya diserahkan kepada kontraktor kecil yang pakar dalam bidang ini.

Sementara itu, jika terdapat batu besar di tapak, batu itu juga perlu

dikeluarkan. Situasi ini dapat dilihat melalui kerja tanah yang dijalankan di tapak

bina di bawah projek “Cadangan Membina dan Menyiapkan 2 Unit Rumah

Kediaman Berkembar Batu (Kekal) 1 Tingkat Lot PT 260 / 261, Pasir Mas, Kelantan”

dimana batu besar ditemui di dalam tanah ketika jentolak sedang menjalankan kerja

pengorekan. Batu besar tersebut berjaya dialihkan dengan menggunakan bilah

jentolak. Walaubagaimanapun, sekiranya jentolak gagal untuk mengalihkan batu

tersebut, letupan terpaksa digunakan dalam situasi ini. Kerja membersihkan dan

meletupkan batu ini biasanya diserahkan kepada kontraktor kecil yang pakar dalam

bidang ini atas faktor keselamatan.

4.4.3 PENGOREKAN

Aktiviti pengorekan tanah merujuk kepada pemotongan tanah di tapak untuk

mendapatkan aras pembentukan yang dikehendaki. Loji yang biasa digunakan

dalam aktiviti pengorekan ini meliputi kombinasi antara jentolak dengan jengkaut.

Loji lain yang mungkin digunakan ialah tali seret dan pengorek-kaut.

Di firma HC Hidayah Construction, kebanyakan kerja tanah yang dijalankan

tidak menggunakan jentolak dan jengkaut secara berasingan. Sebaliknya, kerja

tanah dijalankan dengan menggunakan loji yang menggabungkan fungsi sebagai

jentolak dan jengkaut iaitu jentera penggali. Jentera penggali merupakan traktor

yang menggunakan roda getah, dilengkapkan dengan ciri-ciri jentolak pada

bahagian hadapannya dan ciri-ciri pengorek-kaut pada bahagian belakangnya.

Jentera penggali menolak tanah dengan cara merendahkan bilahnya untuk

tujuan pemotongan tanah sehingga tanah yang dikorek memenuhi bilah tersebut.

Selepas itu, tanah yang memenuhi bilah tersebut akan dilonggokkan di tepi tapak

sebelum diangkut ke tempat yang lain. Sementara itu, pengorek-kaut yang terdapat



51

pada bahagian belakang jentera penggali pula digunakan untuk menjalankan

pengorekan terhadap bahan yang lembut sehingga sederhana keras dan

memunggahnya ke dalam loji pengangkut. Ada masanya, tanah yang telah dikorek

akan dibawa ke tempat yang ditentukan jika tidak terlalu jauh. Pengorekan terhadap

tanah juga bertujuan untuk menanam sisa-sisa buangan atau semak-samun yang

tertinggal di tapak bina seperti yang ditunjukkan dalam rajah dibawah.

Pemilihan terhadap jentera penggali beroda disebabkan ia dapat bergerak

lebih laju jika dibandingkan dengan jentera yang menggunakan trek keluli. Selain

itu, dengan adanya jentera beroda, pemadatan tanah dapat dijalankan.

Rajah 4.4.3.1 : Pengorekan tanah untuk menanam sisa buangan

Rajah 4.4.3.2 : Sisa buangan ditempatkan di dalam lubang korekan untuk ditanam



52

4.4.4 PEMUNGGAHAN, PENGANGKUTAN DAN PENUANGAN

Aktiviti pemunggahan dan pengangkutan diperlukan sekiranya tanah yang

dikorek perlu dikeluarkan dari tapak. Tanah tersebut mungkin dipindahkan ke tapak

yang lain yang perlu ditambun atau dibuang di tempat buangan yang ditentukan.

Pengorek-kaut yang terdapat pada Jentera penggali boleh digunakan untuk

memunggah seperti yang telah diterangkan sebelum ini. Jikalau tanah yang dikorek

lembut atau sederhana keras, pengorek-kaut pada jentera penggali dapat mengorek

sendiri tanah itu dan memunggahnya ke dalam loji pengangkut.

Pemilihan loji pengangkut yang sesuai adalah berdasarkan muatan yang

dapat diangkut dan kelajuannya bergerak di atas tapak. Loji pengangkut yang

digunakan dalam firma HC Hidayah Construction ialah lori trak yang berupaya

menjongketkan gerabaknya sama ada ke belakang atau ke tepi seperti yang

ditunjukkan pada rajah 4.4.4. Ciri-ciri ini penting bagi memudahkan pergerakan

tanah yang telah dipunggah ke dalam gerabak untuk dibuang ke tempat tertentu.

Rajah 4.4.4 : Pengorek-kaut sedang memunggah tanah ke dalam gerabak lori trak



53

4.4.5 PEMADATAN

Pemadatan tanah merupakan satu mekanisme dalam mengurangkan rongga

udara yang harus dilakukan untuk meningkatkan kekuatan ricih tanah dimana

kekuatan ricih tanah ini bergantung kepada jenis tanah, ketumpatan, dan

kandungan lembapan. Kekuatan ricih tanah perlu diketahui untuk menilai

keupayaan galas untuk tanah.

Dalam aktiviti yang melibatkan kerja pemadatan tanah, kawasan yang

ditambun perlu dipadatkan bagi meningkatkan ketumpatan tanah yang longgar.

Secara umumnya, tanah yang longgar biasanya mengandungi banyak ruang udara

dan air. Proses pemadatan secara mekanik akan memaksa butiran tanah menjadi

lebih rapat di samping mengeluarkan udara dan air daripada tanah tersebut.

Seterusnya, pemadatan tersebut akan dapat mempertingkat keupayaan galas,

mengurangkan kebolehtelapan dan mengurangkan kemungkinan berlakunya

hakisan tanah.

Proses pemadatan dilakukan secara berperingkat mengikut lapisan demi

lapisan. Tanah yang longgar akan dituang dan direbakkan dalam lapisan setebal

150-250 mm dimana perebakan ini dapat dilakukan dengan menggunakan bahagian

jentolak yang terdapat pada bahagian hadapan jentera penggali.

Rajah 4.4.5 : Pemadatan Tanah sedang giat dijalankan

Sebelum pemadatan dijalankan, kelembapan yang optimumperlu diberikan

kepada tanah. Kelembapan ini diperlukan sebagai bahan pelincir dalam proses



54

pemadatan. Dalam hal ini, tanah yang terlalu lembap perlu dikeringkan, sementara

tanah yang terlalu kering memerlukan penambahan kandungan pelembapan

sebelum pemadatan tanah dilakukan dengan bantuan jentera penggali.

4.5 KOMEN DAN CADANGAN

Seperti yang telah diterangkan sebelum ini, kerja tanah merupakan kerja awalan

sebelum kerja pembinaan bangunan dapat dijalankan. Secara keseluruhannya,

kerja tanah yang dijalankan dalam keseluruhan projek pembinaan dibawah HC

Hidayah Construction adalah memuaskan. Jentera penggali dipandu oleh pemandu

yang berpengalaman dalam mengawal jentera penggali.

bab 04_kerja tanah

Documents