antologi dirgahayu bahasaku-prosa tradisional: hikayat opu daeng menambun

1 DISEDIAKAN OLEH PUAN NORMARJANA IBRAHIM

SINOPSIS

HIKAYAT OPU DAENG MENAMBUN

KEPENTINGAN SALASILAH KETURUNAN DALAM STRATEGI

MENGUKUHKAN KUASA DAN PENGARUH.

SINOPSIS

III

PERKAHWINAN OPU DAENG MENAMBUN DENGAN PUTERI KESUMBA

1. Sultan Muhammad Zainudin memberitahu Sultan Banjar bahawa baginda mahu

pulang Ke Matan bersama-sama Daeng Lima Bersaudara;

i. DAENG PERANI

ii. DAENG DAENG MEREWAH

iii. DAENG CHELAK

iv. DAENG KEMASI

v. DAENG MENAMBUN

2. Sampai di Matan: Sultan Muhammad Zainudin mengahwinkan anaknya Puteri

Kesumba dengan Opu Daeng Menambun.

3. Empat beradik kepada Opu Daeng Menambun tidak mahu mendirikan rumahtangga

dan mahu ke Riau

4. Daeng Perani merupakan abang paling tua tidak mahu berkahwin kerana sudah ada

isteri di Siantan . Isterinya ialah anak Nakhoda Alang. Dia sudah mempunyai dua

orang anak

=======================


JURAI KETURUNAN 1

DAENG PARANI + PUTERI KESUMBA

DAENG KEMBOJA DAN DAENG KHATIJAH

IV PANEMBAHAN AGUNG DITANGKAP

a. Sampai di Kuala Kandang Kerbau, Matan

b. Majlis perkahwinan Puteri Kesumba dan Opu Daeng Menambun diraikan

selama tiga hari tiga malam

c. Selepas majlis perkahwinan, Sultan Muhammad Zainudin meminta Daeng

Lima Bersaudara menawan Panembahan Agung.

d. Daeng Lima Bersaudara mudik ke Batangan Pawan Sungai Matan dengan

Inderaguru Tujarapok dan panglima-panglima dan pengikut-pengikut mereka.

e. Panembahan Agung mendapat tahu kedatang Daeng Lima Bersaudara.

Baginda memerintah dua orang menantunya

i. Daeng Mataku

ii. Tuan Haji Hafiz

f. dan orang-orang Matan bertemu Daeng Lima Bersaudara

g. Semasa bertemu mereka saling bersalaman tetapi masing-masing memegang

keris sebagai persediaan untuk bertikam.

h. Mereka menceritakan asal usul keluarga masing-masing

i. Kesemuanya berasal daripada orang Bugis

j. Tuan Haji Hafiz tidak mahu merosakkan hubungan kerana mereka bersaudara

k. Iaitu di negeri Panama rajanya bernama Datu Riau ialah mentua kepada Pilak

yang menguasai Wajok dan Randarang.

l. Pak Muda yang menguasai Teluk Tandring dan Luwok ialah berpangkat bapa

saudara kepada Daeng Lima Bersaudara yang amat dihormati oleh Tuan Haji

Hafiz.

m. Daeng Lima Bersaudara diberitahu oelh Tuan Haji Hafiz bahawa mereka ialah

dua pupu dengan Daeng Mataku.


JURAI KETURUNAN 2

n.

o. Daeng Mataku menjadi serba salah sama ada mahu bertempur dengan Daeng

Lima Bersaudara atau tidak kerana mereka bersaudara sedangkan Panembahan

Agung ialah bapa mentuanya yang mahu dia menghalang tindakan Daeng

Lima Bersaudara mahu menangkap beliau sama ada cara baik atau keras.

p. Daeng Lima Bersaudara berkeras mahu menangkap Panembahan Agung

kerana mereka berlima dan Sultan Muhammad Zainudin pernah datang untuk

meminta Panembahan memohon maaf kepada Sultan Muhammad Zainudin

tetapi tidak diterima (dihalau) oleh Panembahan Agung. Namun mereka juga

serba salah kerana memikirkan pertalian darah Bugis yang ada pada diri

masing-masing.

q. Tuan Haji Hafiz , meminta mereka semua tidak bertempur sebaliknya

mencadangkan Daeng Mataku melarikan diri dengan menggunakan penjajap

milik Daeng Lima Bersaudara.

r. Daeng Mataku belayar ke Siak.

s. Daeng Lima Bersaudara dengan Inderaguru Tujarapok masuk ke kota tempat

tinggal Panembahan Agung lalu ditangkapnya dan dibawa ke Kuala Kandang

Kebau dan diserahkan kepada Sultan Muhammad Zainudin.

t. Panembahan Agung dikurung di dalam kota yang pintunya kota dipaku. Dia

dan tiga puluh orang perempuan tidak dibenarkan keluar dari kota sementara

lelaki tidak dibenarkan masuk ke kota.

MOYANG

ADIK-BERADIK

SEPUPU

DUA PUPU

ADIK BERADIK

SEPUPU

DUA PUPU

DAENG LIMA

BERSAUDARA IALAH DUA

PUPU DENGAN DAENG

MATAKU

DATUK/NENEK

IALAH ADIK-

BERADIK

AYAH/IBU IALAH SEPUPU


u. Sultan Muhammad Zainudin amat gembira lalu menyerahkan mana-mana

kawasan di dalam jajahan Sukadana kepada Daeng Lima Bersaudara.

v. Sultan Muhammad Zainudin mahu menyerah pemerintahan kepada Puteri

Kesumba dan suaminya Opu Daeng Menambun.

w. Tetapi Daeng Lima Bersaudara menolak kerana mereka mahu berangkat ke

Riau

V. OPU YANG BERLIMA SAUDARA DI RIAU

a. Daeng Lima Bersaudara mendapat surat meminta bantuan daripada Sultan

Raja Sulaiman di Riau

b. Riau telah ditawan oleh Yam Amtuan Raja Kecil ,pemerintah Siak

c. Semua alatan kebesaran Riau diambil oleh Yang Amtuan Raja Kecil

2. Bedil kerajaan –Laila Majnun

3. Gendaga emas

4. Periuk emas

5. Puan emas

a. Adik perempuan Sultan Raja

Sulaiman ditawan dan dikahwini

oleh Yang Amtuan Raja Kecil

b. Daeng Lima Bersaudara bersetuju

untuk membantu tetapi dengan

syarat salah seorang daripada mereka lima bersaudara dilantik menjadi

Yamtuan Muda Riau.

c. Sultan Raja Sulaiman bersetuju.

d. Daeng Lima Bersaudara bergerak ke Siak dengan menaiki gurap dan

menggunakan ilmu ghaib setelah solat Jumaat.

e. Sampai di satu temapat bernama Pulau Berhala gurap berlabuh di kuala Pulau

Berhala.

f. Di situ mereka bersiap-siap untuk belayar ke Siak.

Mereka menggunakan jalan sungai untuk mudik ke Siak.

g. Penduduk Siak terkejut dengan kedatangan pasukan perang itu. Bedil Laila

Majnun cuba diletupkan tetapi tidak mahu meletup.

h. Sementara itu, orang-orang Bugis yang ada di Siak terus menyertai pasukan

perang Daeng Lima Bersaudara.


i. Kota Siak dapat ditawan dan Yang Amtuan Raja Kecil berundur ke

Singapalan. Daeng Lima bersaudara menjejaki Yang Amtuan Raja Kecil dan

mengambil semula semua alatan kebesaran Riau lalu dibawa pulang ke Riau.

j. Sultan Raja Sulaiman amat gembira dan minta Daeng Lima Bersaudara

memilih salah seorang daripada mereka untuk menjadi Yang Dipertuan Muda

(Yam Amtuan Muda)

k. Daeng Perani dipilih menjadi Yam Amtuan Muda tetapi ditolak.

l. Daeng Perani mencadangkan anaknya Daeng Kemboja tetapi ditolak oleh

Sultan Raja Sulaiman.

m. Akhirnya Daeng Merewah dipilih menjadi Yam Amtuan Besar.

n. Daeng Chelak dikahwinkan dengan adik Sultan Raja Sulaiman iaitu Tengku

Puan

o. Setelah selesai majlis perkahwinan, Daeng Perani bermohon untuk bergerak

ke Selangor.

p. Sultan Raja Sulaiman meminta Daeng Perani mengahwini anak sulung Yam

Amtuan Raja Selangor dan mendapat seorang anak perempuan

VI OPU YANG BERLIMA SAUDARA DI KEDAH

1. Dengan sebuah penjajap seorang, Daeng Lima Bersaudara belayar ke Kedah.

2. Raja Kedah meminta Daeng Lima Bersaudara membantunya memerangi

saudaranya kerana berebutkan kerajaan Kedah. Raja Kedah berjanji memberi

ganjaran sebanyak 15 bahara.

3. Daeng Lima Bersaudara meminta Raja Kedah mengumpul semua orang Bugis,

Mengkasar dan Mandura yang ada di Kedah untuk menyertai mereka

berperang.

4. Setelah diminta tangguh oleh Raja Kedah selama dua hari baginda mengumpul

orang Bugis, Mengkasar dan Mandura seperti permintaan Daeng Lima

Bersaudara.

5. Pada masa yang sama , Daeng Lima Bersaudara berpakat untuk melantik anak

sulung Raja Kedah sebagai Yang Amtuan untuk dijadikan Raja Kedah

bergelar Yang Dipertuan Kedah.

6. Perlantikan Yan Amtuan sebagi Yang Dipertuan Kedah tidak dipersetujui oleh

sebahagian sanak saudaranya.....maka berlakulah peperangan.

7. Daeng Lima Bersaudara dan sekalian orang Bugis berperang selama tiga hari

tiga malam .......kemudian berperang lagi sampai hari ke lapan. Daeng Lima

Bersaudara dan orang Bugis menang dalam peperangan tersebut.


8. Setelah tamat perang, Daeng Perani dikahwinkan dengan adik perempuan

Yang DiPertuan Kedah ( Yam Amtuan baharu).

9. Setelah itu, lima belas bahara ringgit yang dijanjikan dibayar kepada mereka

berlima. Tiga bahara ringgit dibahagi-bahagikan kepada semua orang Bugis

yang berdagang di Kedah.

10. Daeng Lima Bersaudara pulang ke Riau. Mereka menghadap Raja Riau.

11. Daeng Merewah yang bergelar Yam Amtuan Muda di Riau pulang ke

kampung Datuk Temenggung di Riau kerana isterinya Ungku Encik Ayu ialah

anak kepada Datuk Temenggung.

JURAI KETURUNAN 3

DAENG MEREWAH + UNGKU ENCIK AYU

Anak

LA MAFAUNUK

RAJA FATIMAH

TENGKU PUAN

DAENG CHELAK + TENGKU PUAN (ADIK SULTAN RAJA SULAIMAN)

Anak

TENGKU PUTIH

TENGKU HITAM

YAM AMTUAN MUDA RAJA HAJI

RAJA HALIMAH


VII. OPU DAENG MENAMBUN DAN OPU DAENG KEMASI DI SAMBAS

SERTA PERKAHWINAN OPU DAENG KEMASI

1. Daeng Lima Bersaudara dijemput untuk ke Sambas bagi dijodohkan salah

seorang daripada mereka dengan adik Raja Sambas ,iaitu Urai Tengah (Raden

Tengah )

2. Opu Daeng Menambun dan Daeng Kemasi berangkat ke Sambas.

3. Daeng Kemasi dikahwinkan dengan Urai Tengah. Diberi gelaran

PANGERAN MANGKUBUMI

VIII PEMILIHAN SULTAN MUDA DI MATAN DAN DARIHAL

PERKAHWINAN SULTAN MUHAMMAD ZAINUDDIN

a. Setelah 40 hari berada di Sambas, Daeng Opu Menambun pulang ke Matan.

b. Pada masa itu Raja Sambas memberitahu Daeng Menambun bahawa dua

orang anak lelaki Sultan Muhammad Zainudin (bapa mentuanya) iaitu

2. Pangeran Ratu

3. Pangeran Mangkurat

a. sedang berebut tahta pemerintahan Matan.

b. Semasa berpisah dengan Daeng Kemasi (PENGERAN MANGKUBUMI) dia

berpesan agar mereka akan saling membantu jika ada kesusahan.

c. Sebaik sampai di Matan, Daeng Menambun disambut gembira oleh Sultan

Muhammad Zainuddin. Baginda mengeluarkan perintah agar dipilih antara

anak-anaknya atau Daeng Menambun sebagai penggantinya.

d. Setelah pembesar bermesyuarat masing-masing tidak dapat membuat

keputusan. Kedua-dua anak lelaki Sultan Muhammad Zainuddin sedang

bersiap sedia untuk berperang.

e. Daeng Menambun yang bergelar Pangeran Emas Seri Negara diminta

berangkat ke Mempawah.

f. Isteri Sultan Muhammmad Zainudin ialah Ratu Sultan Mas Inderawati iaitu

ibu kepada Puteri Kesumba

g. Ratu Sultan Mas Inderawati ialah anak Pangeran Sengkauk yang memerintah

Mempawah.

h. Isteri Pangeran Sengkauk ialah Puteri Cermin

i. Ibu Ratu Sultan Mas Inderawati ialah Puteri Cermin

j. Ayah Puteri Cermin ialah Raja Kahar


k. Puteri Cermin tinggal bersama-sama Ratu Sultan Mas Inderawati di Matan

RAJA KAHAR

PUTREI CERMIN + PENGERAN SENGKAUK

MAS INDERAWATI + SULTAN MUHAMMAD ZAINUDIN

PUTERI KESUMBA + DAENG MENAMBUN


IX

OPU DAENG MENAMBUN SERTA PUTERI KESUMBA

DAN MAS INDERAWATI MENZIARAHI

PANEMBAHAN SENGKAUK

1. Panembahan Sengkauk meninggal dunia di MEMPAWAH

2. Puteri Cermin, Ratu Sultan Mas Inderawati, Daeng MEnambun dan Puteri

Kesumba (Ratu Agung Senuhun) pulang ke Mempawah

DAENG MENAMBUN

DIGELAR

PANGERAN EMAS SERI NEGARA

PUTERIM KESUMBA

DIGELAR

RATU AGUNG SENUHUN

MAS INDERAWATI BERKAHWIN DENGAN SULTAN MUHAMMMAD ZAINUDDIN

( MAS INDERAWATI KEMUDIAN DIPANGGIL RATU SULTAN MAS INDERAWATI)

PUTERI CERMIN ( ANAK RAJA KAHAR )

BERKAHWIN

DENGAN PANEMBAHAN SENGKAUK

MEREKA MENDAPAT EMPAT ORANG ANAK

-MAS INDERAWATI

-DAENG MEMPAWAH

-DAENG PAHABAR

-DAENG MALINGSAM

RAJA YANG MEMERINTAH BATU

RIJALRAJA KAHAR

PUTERI CERMIN

( RATU PANEMBAHAN SENGKAUK )

+

PANEMBAHAN SENGKAUK

MAS INDERAWATI

+

SULTAN MUHAMMAD ZAINUDDIN

PUTERI KESUMBA

+

DAENG MENAMBUN

SALASILAH KETURUNAN ISTERI DAENG MENAMBUN-

RATU SULTAN MAS INDERAWATI

1

0

DISEDIAKAN OLEH PUAN NORMARJANA IBRAHIM

3. Dalam perjalanan mereka singgah di SEBUKIT dan membersihkan kawasan

di SEBUKIT untuk dijadikan kawasan pemerintahan mereka.

4. Kemudian mereka bergerak ke Sengkauk.

5. Sampai di Sengkauk Ratu Sultan Mas Inderawati di kunjungim oleh Pangeran

Dipati.

6. Ratu Sultan Mas Inderawati memeriksa semua perkakas emas, perak tembaga

peninggalan ayahnya Pangeran Sengkauk.

7. Ratu Sultan Inderawati bertanya tentang bedil bernama Bujang Jawa.

8. Puteri Cermin bertanya tentang dua bilah pedang peninggalan ayahnya Raja

Kahar.

9. Semua peralatan tersebut diserahkan kepada Puteri Cermin dan Ratu Sultan

Mas Inderawati.

10. Ratu Sultan Mas Inderawati meminta Pangeran Dipati memaklumkan kepada

ketiga-tiga adik lelakinya tentang hajatnya yang mahukan sebauah jajahan di

Mempawah untuk ditadbir olehnya.

11. Tetapi ketiga-tiga adiknya tidka mahu menyerahkan walau sebuah

kawasanpun kepada Ratu Sultan Mas Inderawati.

12. Ratu Sultan Mas Inderawati akhirnya mengambil keputusan untuk menetap di

SEBUKIT bersama-sama anak dan menantunya Daeng Menambun.

1

1

DISEDIAKAN OLEH PUAN NORMARJANA IBRAHIM

A. Tandakan lokasi

1. MEMPAWAH

2. SAMBAS

3. SIAK

4. RIAU

5. KEDAH

6.SELANGOR

3. LAKARKAN LALUAN PERJALANAN DAENG LIMA BERSAUDARA

BERMULA DARI MATAN .

antologi dirgahayu bahasaku-prosa tradisional: hikayat opu daeng menambun

Education