SOSIOLOGI DAN ANTROPOLOGI

FEM3313

INSTITUSI KELUARGA DAN PERKAHWINAN

KULIAH MINGGU 7

PENGENALAN• Unit terkecil masyarakat ialah individu, dan kelompok asas yang

terdekat ialah keluarga.

• Keluarga penting: kontak terawal, pengaruh yang kuat dalam personaliti.

• Fungsi keluarga penuhi:

– Keperluan biologi,

– Keperluan kasih sayang,

– Keperluan mendapatkan zuriat,

– Keperluan ekonomi.

• Keluarga terbentuk melalui institusi perkahwinan.

KONSEP FAMILI

• Banyak definisi tentang keluarga.

• Kelompok bio-sosial yang telah dilembagakan / diinstitusikan.

– Bio – kelompok haiwan biologi (hubungan biologi)

– Sosial – hubungan antara manusia (bapa, isteri, anak) yang diakui sah oleh masyarakat; dan ada status dan rol.

– Diinstitusikan – pembentukan melalui cara yang disahkan olehmasyarakat. (contoh: dalam masyarakat Melayu, bagaimanaprosesnya yang diterima umum - nikah?)

• Bagaimana pula dalam masyarakat di mana ada lelaki danperempuan yang tinggal bersama dan melahirkan anak – adakahianya dikonsepkan sebagai keluarga? Di Malaysia, adakah ianyadianggap keluarga?

• Terdapat definisi: kelompok manusia yang terdiri daripada lelakidan perempuan dan anak-anak yang ditinggal di bawah satubumbung.

FUNGSI FAMILI

SKP2102 DR SARJIT SINGH

FUNGSI KELUARGA

PEMBIAKAN

PENJAGAAN

SOSIALISASIKASIH

SAYANG

PEWARISAN

HUBUNGAN DALAM KALANGAN AHLI FAMILI

• Hubungan konjugal (perkelaminan)

– Hubungan Suami isteri

– Hubungan darah (Ibu-anak; cucu-datuk; anak saudara –mak cik)

• Hubungan afinal (semenda)

– Hubungan bisan; hubungan biras; hubungan mertua dengan menantu; adik dengan kakak ipar.

• Cuba huraikan/senaraikan gelaran-gelaran dalam hubungan tersebut, seperti pak cik, pak teh, pak lang….

SKP2102 DR SARJIT SINGH

SKP2102 DR SARJIT SINGH

JENIS KELOMPOK FAMILI

1. FAMILI ASAS (NUKLEAR)

• Suami dan isteri serta anak-anak (yang belum berkahwin) tinggal di bawah satu bumbung.

• Seseorang yang telah berkahwin adalah mempunyai dua famili:

– Famili orientasi – famili asal di mana beliau dilahirkan/dioreintasikan. Anggotanya ibu bapanya dan adik beradik yang lain.

– Famili prokreasi – famili yang beliau bentuk melalui perkahwinannya. Anggotanya, isteri/suami serta anak-anaknya.

• Jenis yang biasa terdapat dalam masyarakat moden.

SKP2102 DR SARJIT SINGH

2. FAMILI GABUNGAN

• Terdiri dua atau lebih famili asas yang tinggal di bawahsatu bumbung.

• Ibu bapa asal famili-famili ini sudah tiada lagi.

• Salah satu daripadanya mengetuai keluarganya (lelakiatau perempuan).

– Famili bergabung fraternal – kedua-dua (ataulebih) lelaki/suami adalah adik beradik

– Famili bergabung sororal – kedua-dua (atau lebih) perempuan adalah lelaki.

SKP2102 DR SARJIT SINGH

JENIS KELOMPOK FAMILI

3. FAMILI LUASAN

• Sepasang suami isteri sertaanak/anak-anak yang telahberkahwin tinggal di bawahsatu bumbung. – dalamsebuah rumah terdapatbeberapa famili asas.

• Biasa terdapat dalammasyarakat pertanian, tradisi.

• Faktor: ekonomi (elakpembahagian harta); sosial(keperluan orang tua untukjaga anak etc.). Jelaskanfaktor lain lagi.

SKP2102 DR SARJIT SINGH

JENIS KELOMPOK FAMILI

4. FAMILI POLIGAMI SEKEDIAMAN

• Wujud akibat perkahwinan

poligami.

• Famili poligami sekediaman

Poligini – seorang lelaki kahwin

dua atau lebih perempuan dan

mereka (isteri-isteri) dan anak-

anak tinggal sebumbung.

• Famili poligami sekediaman

poliandri – seorang perempuan

kahwin dua atau lebih lelaki,

dan mereka (suami-suami) dan

anak-anak tinggal sebumbung.

SKP2102 DR SARJIT SINGH

JENIS KELOMPOK FAMILI

PERKAHWINAN

SKP2102 DR SARJIT SINGH

Konsep: merujuk kepada satu

bentuk hubungan secara

realtifnya setabil antara

seorang lelaki dengan seorang

perempuan, yang dibenarkan

(sahkan) oleh masyarakat.

BAGAIMANA UPACARA PERKAHWINAN

DIADAKAN?

• Berbeza dari masyarakat

ke masyarakat,

melibatkan kewangan,

masa dan tenaga.

• Melibatkan adat resam

dan upacara tertentu,

dan upacara keagamaan.

SKP2102 DR SARJIT SINGH

UPACARA PERKAHWINAN

• Perkahwinan melibatkan

upacara amal (rituals),

dan berbeza-beza

mengikut masyarakat.

• Masyarakat Melayu? Cina?

India?

• Masyarakat Taramiut?

Masyarakat Trobriand?

Masyarakat Kwoma?

SKP2102 DR SARJIT SINGH

ASPEK EKONOMI DALAM PERKAHWINAN

• Hubungan sosial kadang kala diikuti juga oleh hubungan/transaksi kewangan (barangan).

– Harga pengantin perempuan – hadiah berbentuk barangan diberi kepada pihak perempuan.

– Perkhidmatan untuk bakal mertua – bakal pengantin lelaki dikehendaki berkhidmat dengan bakal mertuanya.

– Pertukaran hadiah – antara keluarga bakal pasangan pengantin.

– Mas kawin (dowri) – pemberian barangan/wang keluarga pengantin perempuan kepada keluarga pengantin lelaki.

SKP2102 DR SARJIT SINGH

KESEJAGATAN SUMBANG MAHRAM (INCEST

TABOO)

• Larangan perkahwinan antara mereka yang ada ikatan

darah (adik beradik; datuk cucu) (incest taboo).

Mengapa?

– Teori kebiasaan zaman kanak-kanak.

– Teori psikoanalisis Freud.

– Teori kehancuran famili.

– Teori kerjasama.

– Teori pembiakan dalaman.

SKP2102 DR SARJIT SINGH

PERATURAN PEMILIHAN PASANGAN

• Siapakah yang menjadi pilihan untuk pasanganisteri/suami?

• Sesetengah masyarakat telah menentukan siapa yang bolehmenjadi isteri/suami seseorang.

A. Perkahwinan diatur: diatur sejak kecil, adat Hindu di India, Cina dan Jepun (untuk pastikan hubungan keduakeluarga terjalin erat)

B. Eksogami dan endogamy

i. Eksogami – pasangan di luar daripada kerabat sendiri

ii. Endogami – pasangan daripada dalam kerabat sendiri

C. Perkahwinan pupu

i. Perkahwinan pupu-silang – emak dan ayah adik beradik

ii. Perkahwinan pupu-selari – bapa dan bapa, atau emakdan emak adik beradik.

SKP2102 DR SARJIT SINGH

D. Perkahwinan Levirat dan

Sororat

i. Perkahwinan levirat –

lelaki dikehendaki

berkahwin dengan janda

mendiang abangnya.

ii. Perkahwinan sororat –

seorang perempuan

dikehendaki berkahwin

dengan bekas suami

mendiang kakaknya.

(Melayu – salin tikar).

SKP2102 DR SARJIT SINGH

PERATURAN PEMILIHAN PASANGAN

BENTUK-BENTUK PERKAHWINAN1. Monogami – seorang suami berkahwin dengan seorang isteri.

2. Poligami – poligini dan poliandri.

i. Poligini – seorang lelaki berkahwinan dengan lebih seorangperempuan secara serentak. Faktor: tanda status, mengumpul istedri yang ramai; bilangan wanita yang ramai.

➢ Poligini sororal – isteri-isteri terdiri daripada adikberadik.

ii. Poliandri – seorang perempuan berkahwin dengan beberapaorang lelaki secara serentak. Faktor: kurang wanita; hartatidak berpecah.

➢ Poliandri adelfik – suami-suami itu terdiri daripada adikberadik.

3. Cenogami – perkahwinan kelompok, dinama sekumpulan lelakiberkahwin dengan sekumpulan perempuan; isteri-isteri dansuami-suami dikongsi bersama.

SKP2102 DR SARJIT SINGH

SKP2102 DR SARJIT SINGH

PERATURAN TEMPAT TINGGAL SELEPAS

KAHWIN

❖ Patrilokal – pasangan tinggal dengan famili sebelahsuami.

❖ Matrilokal – pasangan tinggal dengan famili sebelahisteri.

❖ Neolokal – pasangan tinggal berasingan daripadakedua-dua famili isteri atau suami.

❖ Avunkolokal – pasangan tinggal bersama dengankeluarga bapa saudara sebelah isteri.

SKP2102 DR SARJIT SINGH

NISAB KETURUNAN DAN KEPUSAKAAN

➢Patrilineal – keturunan melalui nisab bapa.

➢Matrilineal – keturunan melalui nisab ibu.

➢Bilateral/ambilateral – keturunan daripada

kedua-dua nisab.

SKP2102 DR SARJIT SINGH

PERUBAHAN DALAM INSTITUSI

FAMILI/PERKAHWINAN

• Akibat daripada pemodenan

– Fungsi famili semakin lemah

– Famili luasan semakin berkurangan (lebih kepada nuklear famili)

– Pemilihan jodoh lebih bersifat eksogami

– Love marriage dan bukan arrange marriage lebih dominasi

– Wanita lebih menumpu kepada kerjaya dan bukan perkahwinan (nilai berubah).

SKP2102 DR SARJIT SINGH

SKP2102 DR SARJIT SINGH

1. Pembubaran famili – caranya berbeza (bercerai). Sebabnya:

➢ Pengikatan fahaman individualistik.

➢ Cinta romatik menurun

➢ Wanita kurang bergantung kepada lelaki

➢ Banyak masa di luar rumah – hidup lebih menekan.

➢ Perceraian menjadi lebih lumrah – diterima sosial

➢ Prosedur cerai mudah, melalui undang-undang.

2. Keganasan famili – sekarang sudah menjadi urusan negara bukan lagi peribadi (dalam rumah tangga).

3. Alternatif bentuk famili

➢ Sudah ramai ibu/bapa tunggal

➢ Meningkatnya fenomena lelaki dan perempuan tinggal bersama -bersedudukan (cohabitation)

➢ Meningkatnya homaseksual (gays dan lesbian)

➢ Ramai yang tidak mahu berkahwin.

SKP2102 DR SARJIT SINGH

MASALAH INSTITUSI FAMILI DAN PERKAHWINAN

Terima Kasih