FAKULTI PENDIDIKAN DAN BAHASA

SARJANA MUDA PENGAJARAN (PENDIDIKAN

RENDAH) DENGAN KEPUJIAN PENGAJIAN BAHASA

MELAYU

HBML 1203 PENGENALAN FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA

MELAYU

TUGASAN KURSUS

NAMA : NORMAHNI BINTI YA’AKOB

NO. MATRIK : 700509125672001

NO. K/P : 700509-12-5672

NO. TELEFON : 0148598983

E-MAIL : nasadawiyah@gmail.com

NAMA TUTOR : ROSALYN GELUNU

PUSAT PEMBELAJARAN : OUM JALAN LINTAS, KOTA KINABALU

SEMESTER : MEI 2012 (SMP KHAS)

ISI KANDUNGAN

BIL

CONTENTS

PAGE

01.

02.

03.

04.

05.

06.

07.

08.

09.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

Prakata

Pengenalan

Konsep dan Teori Fonetik.

Konsep dan Teori Fonologi

Kajian Penghasilan Bunyi Vokal dan Konsonan Bahasa Melayu

Alat-alat Menghasilkan Bunyi Bahasa

Alat-alat Atrikulasi dan fungsinya

Bunyi-bunyi Bahasa

Diftong Melayu

Cara-cara Menghasilkan Bunyi-bunyi Vokal

Cara-cara Menghasilkan Bunyi-bunyi Konsonan

Ciri-ciri Suprasegmental

Kepentingan Suprasegmental Bahasa Melayu Dalam Pengajaran

dan Pembelajaran

Kesimpulan

Bibliografi

i

1

1 - 2

2 - 3

3 - 4

4 - 5

6 - 8

9 - 11

11 - 13

13 - 17

17 - 29

30 – 31

31

32

Prakata

Syukur Alhamdulillah saya panjatkan doa ke hadrat Allah S.W.T kerana dengan izin

dan limpah kurnia-Nya dapatlah saya menyiapkan Kerja Kursus Pengenalan Fonetik dan

Fonologi Bahasa Melayu ini dengan jayanya. Mudah-mudahan usaha murni ini mendapat

restu-Nya dan membuahkan hasil yang cemerlang serta mematuhi prosedur penulisan ilmiah

serta memenuhi cita rasa pensyarah penyelia yang saya hormati.

Ucapan jutaan terima kasih ini juga saya rakamkan kepada pensyarah pembimbing

Puan Rosalyn Gelunu yang saya hormati, atas segala bimbingan dan panduan yang telah

diberikan. Perwatakan yang dipamerkan oleh pensyarah pembimbing dan panduan yang telah

diberikan. cukup meyakinkan, curahan pengalaman, pendapat, galakan dan sikap mesra

melayani pelbagai karenah dalam pelbagai situasi sangat saya kagumi dan hormati. Semoga

Tuhan akan membalas segala kebaikan yang telah diberikan.

Penghargaan ini juga saya rakamkan buat anak-anak tersayang kerana sentiasa

memberikan bantuan, galakan dan pendapat dalam usaha saya menyiapkan penulisan kerja

kursus ini. Tidak lupa juga kepada rakan-rakan pendidik, rakan-rakan SMP KHAS dan semua

pihak yang terlibat secara langsung atau pun tidak dalam menyiapkan penulisan kerja kursus

ini.

Saya mengharapkan penulisan kerja kursus ini dapat memenuhi kehendak soalan .

Sekian,

PUAN NORMAHNI BTE YA’AKOB,

SARJANA MUDA PENGAJARAN (PENDIDIKAN RENDAH)

DENGAN KEPUJIAN PENGAJIAN BAHASA MELAYU

SMP KHAS MAC 2011,

OPEN UNIVERSITY OF MALAYSIA,

KOTA KINABALU.

.i.

Pengenalan.

1.0 Konsep dan teori fonetik.

Fonetik, berasal daripada perkataan Inggeris phonetics ialah satu pengkajian terhadap bunyi

pertuturan bahasa yang dikeluarkan oleh manusia ketika bertutur. Ia adalah kajian yang

membincangkan deskripsi yang dilakukan dalam menghasilkan bunyi-bunyi bahasa dengan

menggunakan organ. Sesuatu pertuturan terdiri daripada satu aliran arus bunyi yang

bersambung-sambung lalu membentuk perkataan-perkataan yang bermakna. Bunyi-bunyi

bahasa dikaji bagi membuat deskripsi bunyi-bunyi sesuatu bahasa, membuat penggolongan

bunyi-bunyi tersebut dan membuat transkripsinya.

Definisi.

Maksud dan definisi fonetik menurut Kamus Dewan (1996:354), fonetik ialah ilmu bahasa

(llinguistik) yang berkaitan dengan penyebutan kata dan lambang yang menunjukkan

sebutannya.Manakala mengikut Merriam Webster’s Collengiate Dictionary tenth edition

(1996:873), fonetik dikatakan sebagai “the system of speech sounds of a language or group of

languages”.Kamus Oxford Advanced Learner’s Dictionanry of current English (1992:671)

fonetik merupakan “the study of speech sounds and their production”. Mengikut kamus The

World Book of Dictionanry (1981:1566) menyatakan fonetik sebagai “the science dealing

with sounds made in speech and the art of pronunciation….concerned with the production of

these speech sounds by the articulating organs oprodu Kamus Collins Shorter English

Dictionary (1990:858) pula menjelaskanfonetik sebagai “the science that deals with

pronunciation and therepresentation of the sounds of speech.”

Selain definisi-definisi yang diberikan dalam kamus dan ensiklopedia beberapa pandangan

dan pengertian tentang fonetik oleh beberapa orang sarjana bahasa juga disertakan di sini bagi

menjelaskan konsep fonetik tersebut. Mengikut Ferdinand de Saussure dalam buku Pengantar

Lingustik Umum yang diterjemahkan oleh Ajid Che Kob Course in General Linguistics

menyatakan “ fonetik merupakan bahagian yang asas dalam ilmu bahasa, manakala

fonologi…hanya satu disiplin bantu dan terangkum ke dalam pertuturan (1993:37). Mengikut

Adrian Akmajian et. Al . dalam buku Linguistik: Fonetik ialah kajian yang diperhatikan

berdasarkan organ atau anggota tubuh manusia yang mewujudkan bentuk ucapan.

.1.

Mengkaji segala bunyi bahasa yang dihasilkan oleh alat-alat pertuturan manusia dan

memberikan lambang kepada bunyi-bunyi tersebut.

Menurut ahli linguistik Barat seperti Kenstowicz dan Kisseberth (1979) pula, “The study of

the sounds human beings employ when speaking a language is phonetics.” Pernyataan yang

dinyatakan dapat kita terjemahkan kira-kira seperti berikut: “Pengkajian tentang bunyi-bunyi

oleh manusia yang digunakan semasa bertutur ialah fonetik.”Di sini, terdapat tiga pendekatan

yang boleh kita rumuskan, yakni penyebutan, pendengaran, dan sifat bunyi iaitu pendekatan

yang digunakan oleh ahli-ahli linguistik dalam pengkajian fonetik. Pertama sekali ialah

pendekatan penyebutan. Dalam pendekatan ini, para pengkaji akan meneliti cara bunyi-bunyi

bahasa itu dihasilkan oleh alat-alat artikulasi seperti paru-paru trakea, kotak suara, pita suara,

epiglotis dan farinks.

1.1 Konsep dan teori fonologi

Fonologi merupakan subdisiplin linguistik yang mengkaji bunyi bahasa, iaitu tentang fungsi,

perlakuan dan organisasi bunyi sebagai item linguistik. Ia melibatkan kajian tentang sistem

bunyi sesuatu bahasa dan sifat-sifat semula jadi sistem tersebut secara umum. Segala yang

berkaitan dengan sistem dalam bahasa iaitu pasangan terkecil, fonotaktik dan sebagainya.

Skop kajiannya adalah berkaitan dengan hubungan antara butir-butir leksikal dengan butir-

butir leksikal lain yang membentuk ayat.

Definisi

Menurut kamus dewan, fonologi merupakan kajian tentang bunyi sebutan dalam sesuatu

bahasa.(1996:354) Dalam Merriam Webster’s Collegaite Dictionanry tenth edition (1996:874)

fonologi dihuraikan sebagai “the science of speech sounds including, especially the history

and theory of sound changes in a language or in two or more related languages.

Kamus oxford Advanced Learner’s Dictionanry of Current English (1992:671) memberi

pengertian fonologi sebagai “the study of the systems of speech sounds,especially in a

particular language. Manakala kamus Chamber Family Dictionary (1990:572) menghuraikan

fonologi sebagai “ the study of system of sounds in language and of the history of their

changes.

.2.

Mengikut Adrian Akmajian et al dalam bukunya Linguistik: Pengantar Bahasa dan

Komunikasi terjemahan oleh Aishah Mahdi dan Azizah Hussien memberi pengertian tentang

fonologi seperti yang berikut: “ Fonologi ialah subbidang linguistik yang mengkaji struktur

dan pemolaan sistematik bunyi dalam bahasa manusia.Istilah fonologi digunakan dalam dua

cara. Dari satu segi, fonologi sesuatu bahasa tertentu dan rumus yang mengawal penyebaran

bunyi tersebut. Dari segi yang lain pula, fonologi merujuk bahagian teori tentang bahasa

manusia yang umum yang berkaitan dengan sifat universal sistem bunyi semula jadi…”

2.0 Kajian penghasilan bunyi konsonan dan vokal Bahasa Melayu

Lakaran organ artikulasi dan melabelkan serta menjelaskan alat artikulasi.

Alat-alat Altrikulasi

Alat-alat sebutan dapat dibahagikan kepada dua jenis, iaitu:

(a) pengeluar (artikulator) - alat yang dapat digerak-gerakkan dengan bebas dan dapat

diletakkan di beberapa kedudukan.

Contoh: hujung lidah, bibir lelangit lembut dan sebagainya.

(b) daerah pengeluar (artikulasi) - merupakan tempat-tempat yang dapat dicapai olah

artikulator.Contoh: gigi atas, gusi dan lelangit keras.

ALAT-ALAT ARTIKULASI

Rajah 1: Alat-alat artikulasi

.3.

1. Bibir atas 11. Tengah lidah

2. Bibir bawah 12. Belakang lidah

3. Gigi atas 13. Akar lidah

4. Gigi bawah 14. Epiglotis

5. Gusi 15. Pita suara

6. Lelangit keras 16. Rongga tekak

7. Lelangit lembut 17. Rongga Hidung

8. Anak tekak 18. Rongga mulut

9. Hujung lidah 19. Rahang

10. Hadapan lidah 20. Tenggorok

2. Alat-alat yang menghasilkan bunyi bahasa

Paru-paru

Bahagian yang bertanggungjawab menyedut udara dan mengepam udara keluar yang

seterusnya menghasilkan bunyi-bunyi. Kebanyakan bunyi yang dihasilkan adalah proses

daripada pengepaman keluar udara dari paru-paru. Kualiti bunyi yang dihasilkan bergantung

pada proses proses pengembangan dan pengucupan paru-paru. Lazimnya, apabila kita

bercakap, udarabyang disedutvmasuk ke dalam paru-paru tidaklah sama banyak seperti

semasa kita bernafas biasa.

Trakea

Ialah saluran udara di antara larinks dan paru-paru. Alat seperti pipa ini membolehkan laluan

udara dari rongga hidung dan mulut masuk ke paru-paru dan keluar kembali. Udara yang

keluar dari paru-paru inilah dimanipulasi oleh alat dan daerah artikulasi bagi menghasilkan

bunyi.

Larinks.

Adalah bahagian bahagian pipa yang mengandungi tisu yang dinamakan pita suara. Ini adalah

alat yang terlibat dalam menghasilkan semua suara.

.4.

Pita suara

Terdiri daripada dua keping tisu nipis yang dipanggil pita suara. Dua keping pita suara ini

dapat dirapatkan menjadi tertutup rapat dan diranggangkan menjadi terbuka luas. Apabila pita

suara ini dibiarkan terbuka luas, udara akan keluar dengan cepat. Apbila pita suara dirapatkan,

saluran udara menyempit. Ini menyebabkan udara yang keluar menghasilkan bunyi seperti

apabila kita melafazkan bunyi awal kata habis dalam bahasa Melayu. Manakala apabila

dirapatkan hingga tertutup, iaitu sehingga tisu pita suara ini menyentuh satu sama lain, maka

udara yang melaluinya menyebabkan ia bergetar.. Pita suara yang bergetar ini inilah yang

menghasilkan bunyi yang dinamakan bersuara.. Tinggi rendah kelangsingan bergantung pada

bagaimana pita suara ini diubah suai. Ruang di antara pita-pita suara ini dinamakan glotis. Di

kawasan inilah terhasilnya bunyi hentian glotis.

Kotak suara

Mengandungi pita suara. Kotak suara ini terdiri daripada beberapa keping tulang rawan pada

bahagian luarnya. Bahagian ini dikenali sebagai halkum. Dua fungsi kotak suara ialah fungsi

biologi bagi melindungi paru-paru dengan manahan butir-butir makanan dan juga cecair

daripada memasuki trakea. Manakala fungsi kotak suara yang kedua pula ialah fungsi bahasa,

ia menghasilkan bunyi-bunyi bahasa mengikut kedudukan posisinya yang diubah suai.

Epiglotis

Merupakan tisu yang terletak di belakang lidah dan di depan pintu masuk ke larinks. Semasa

makan dan minum , epiglotis berfungsi sebagai penutup kepada masuknya makanan dan

minum ke trakea. Epiglotisntidak mempunyai fungsi menghasilkan bunyi tetapi hanya

memberikan laluan kepada udara melalui larinks dan semua sistem pernafasan yang lain.

Farinks

Ialah pipa yang membentuk kerongkong yang menghubungkan larinks dengan bahagian atas

rongga tekak, anak tekak, dan rongga hidung.

.5.

3. Alat-alat Artikulasi dan Fungsinya

Lidah

Lidah ialah alat artikulasi yang terpenting dan paling aktif dalam penghasilan bunyi bahasa.

Bahagian lidah terbahagi empat bahagian, iaitu hujung lidah, tengah lidah, hadapan lidah, dan

belakang lidah. Selain itu, bahagian hadapan lidah, tengah lidah dan belakang lidah

memainkan peranan yang penting dalam penghasilan bunyi-bunyi vokal, iaitu bunyi vokal

hadapan, tengah dan belakang.

Hujung lidah merupakan bahagian yang paling berperanan dan boleh digerakkan ke mana-

mana bahagian mulut untuk membuat penyekatan udara. Hal ini membolehkan lidah dapat

membuat deskripsi pelbagai jenis penghasilan bunyi dengan adanya pembahagian-

pembahagian ini.

Gigi

Gigi juga mempunyai peranan yang penting dalam penghasilan bunyi bahasa tetapi

peranannya pasif dan tidak aktif. Kedudukan gigi hanyalah statik dan kebiasaannya digunakan

sebagai penampan aliran udara dalam penghasilan bunyi. Penampan aliran udara inilah yang

telah menghasilkan bunyi.

Bibir Atas dan Bibir Bawah

Bibir adalah alat artikulasi yang terletak pada bahagian luar daripada rongga mulut. Bibir

terdiri daripada otot-otot kenyal yang boleh dibundarkan dan dihamparkan dan juga

berperanan mengeluarkan bunyi yang berbagai-bagai. Bibir juga menjadi sempadan paling

luar daripada rongga mulut. Kedua-dua bibir (atas dan bawah) dapat digerakkan, dihamparkan

dan dibundarkan. Misalnya, untuk menghasilkan bunyi b, w dan v. Apabila membunyikan

bunyi [ i ] misalnya keadaannya menjadi terhampar, manakala jika menyembunyikan bunyi

[ u ] bibir menjadi bundar. Bibir juga berfungsi dalam membuat sekatan kepada udara yang

keluar daripada rongga mulut, untuk menyembunyikan bunyi [ m ] misalnya, udara disekat di

bibir.

.6.

Gusi

Gusi merupakan bahagian yang terletaka di antara gigi dan lelangit keras. Rupanya

cembung dan menurun dari gigi ke bahagian dalam rongga mulut. Organ ini digunakan

sebagai daerah sebutan. Gusi memainkan peranan dalam penghasilan bunyi-bunyi seperti

bunyi [ t ], [ d ], [ l ] dan sebagainya dengan bantuan hujung lidah yang berfungsi membuat

penyekatan.

Lelangit

Lelangit dapat dibahagikan kepada dua bahagian, iaitu lelangit lembut dan lelangit keras.

Lelangit lembut menganjur dari sempadan lelangit keras hingga ke akhir rongga mulut.

Lelangit keras bermula dari sempadan gusi di bahagian hadapan atas rongga mulut dapat

diturun naikkan untuk menutup atau membuka saluran rongga tekak terus ke rongga hidung.

Apabila dinaikkan, rongga mulut akan terbuka dan udara akan keluar melalui rongga mulut

dan apabila diturunkan, rongga mulut akan tertutup dan udara terpaksa keluar melalui rongga

hidung. Justeru itu, alat artikulasi ini amat penting bagi menentukan sama ada bunyi yang

dikeluarkan itu bunyi sengau ataupun tidak. Apabila lelangit lembut diturunkan, bunyi yang

keluar adalah sengauan manakala jika dinaikkan, bunyi yang keluar bukanlah bunyi sengau.

Tulang rahang

Tulang rahang juga terlibat dalam penghasilan bunyi-bunyi bahasa dalam menentukan

kedudukan gigi dan bibir. Tulang rahang memainkan peranan utama kerana mulut akan

terbuka luas jika rahang dibuka dan tertutup jika rahang ditutup.

Anak tekak

Lokasi anak tekak terletak di bahagian belakang rongga mulut dan berhampiran dengan

lelangit lembut (anak tekak bersambungan dengan lelangit lembut). Anak tekak berperanan

sebagai alat artikulasi bersama dengan lelangit lembut khususnya dalam menentukan sama

ada sesuatu bunyi yang hendak dikeluarkan itu bunyi sengau atau tidak. Di samping itu, anak

tekak juga boleh digerak-gerakkan sama ada dinaikkan atau diturunkan.

.7.

Rongga mulut

Terletak di atas rongga mulut yang dipisahkan oleh lelangit. Rongga hidung boleh

dibuka atau ditutup, bergantung kepada keadaan sama ada anak tekak dan lelangit lembut

dinaikkan atau tidak.

Pita Suara

Pita suara terletak dalam ruang tenggorok (halkum) dan amat penting dalam

penghasilan bunyi. Dalam peti suara, terdapat otot-otot selaput nipis yang dikenali sebagai

pita suara. Pita suara terdiri daripada dua keping selaput yang boleh terbuka dan tertutup.

Ruang di antara kedua-dua selaput digelar glotis. Apabila kedua-dua selaput itu dirapatkan,

glotis akan menjadi sempit atau tertutup dan apabila diregangkan, ia menjadi luas. Sewaktu

pernafasan biasa, pita suara direnggangkan supaya arus udara boleh melalui tanpa sekatan.

Bermakna, dalam pernafasan biasa, glotis terbuka. Jikalau glotis dirapatkan serapat-rapatnya

dan tekanan udara dari paru- paru yang kuat menyebabkan rapatan itu dilepaskan serta merta,

terjadilah bunyi letupan pita suara., jika glotis dirapatkan tetapi tidak menutup keseluruhan

ruang, maka udara dari paru-paru dapat lalu. Jika laluan udara itu menggetarkan pita, bunyi

yang dihasilkan disebut bunyi bersuara, misalnya [ a ]. Manakala jika pita suara tidak

bergetar, bunyi yang dihasilkan dikatakan bunyi yang tidak bersuara, misalnya [s].

Rajah 2: Pita suara

.8.

Bunyi Bahasa Melayu

Umumnya, dalam bahasa Melayu, terdapat tiga golongan bunyi iaitu vokal, konsonan dan

diftong.Kumpulan pertama ialah bunyi yang dihasilkan tanpa gangguan dalam rongga

mulut.Udara dari paru-paru keluar melalui rongga mulut dengan tidak tersekat atau

terhimpit.Bunyi itu hanya dipengaruhi oleh keadaan lidah dan bentuk bibir. Kumpulan bunyi

yang dihasilkan demikian dikenali sebagai vokal. Golongan kedua ialah bunyi yang

dihasilkan dengan gangguan oleh alat-alat sebutan sehingga jalan aliran udara dari paru-paru

terganggu, dengan cara disekat atau dihalang dan udara keluar melalui ronga mulut atau

rongga hidung. Kumpulan bunyi yang terhasil dikenali sebagai konsonan.

Selain dua golongan utama itu, terdapat pula bunyi geluncuran, iaitu bunyi yang bermula

daripada satu vi\oakl dan beralih kepada bunyi vokal yag lain. Geluncuran bunyi vokal ini

dikenali sebagai diftong. Contohnya bunyi [ai] bermula daripada bunyi vokal depan luas (a)

dan mluncur kepada bunyi vokal depan sempit [i].

Bunyi Vokal

Bunyi vokal ialah bunyi yang dihasilkan dengan tidak melibatkan sebarang sekatan pengaliran

udara. Bunyi vokal juga adalah bunyi bersuara. Klasifikasi bunyi vokal ditentukan dengan

kedudukan lidah dan bentuk bibir. Ini melibatkan rongga mulut semasa melafazkannya.

Bentuk bibir dan saiz rongga mulut ini menentukan sama ada bunyi vokal yang dilafazkan itu

dalam keadaan terbuka, separuh terbuka, separuh sempit ataupun luas. Kedudukan lidah

juga penting. Kedudukan lidah semasa melafaz dan pembukaan bibir. Secara keseluruhannya,

pelabelan nama vokal ditentukan oleh kedudukan lidah, manakala jenis vokal pula ditentukan

oleh bentuk bibir dan saiz rongga mulut.

Bunyi vokal dihasilkan dengan cara:

-Vokal ialah bunyi oral, tetapi ada yang dinasalkan.

-Vokal ialah bunyi bersuara

-Untuk menghasikan vokal, udara keluar melalui rongga oral dengan tanpa sekatan.

-Sifat vokal ini ditentukan oleh kedudukan lidah dan keadaan bibir

.9.

Rajah 3: Bentuk bibir ketika membunyikan huruf vokal

Keadaan bibir semasa Keadaan bibir semasa

menghasilkan vokal menghasilkan vokal

hadapan, bibir terhampar belakang, bibir bundar

Vokal Depan

Vokal depan ialah bunyi [ i ], [ e ], [ e ] dan [ a ]. Alat artikulasi yang terlibat dalam

menghasilkan bunyi ini ialah lidah, saiz rongga mulut dan bibir. Manakala daerah artikulasi

yang terlibat ialah lelangit keras. Vokal depan dapat dibahagikan kepada empat iaitu vokal

depan sempit [ i ], vokal separuh sempit [ e ], vokal depan separuh luas [ e ], dan vokal depan

luas [ a ].

Vokal Belakang

Vokal belakang terdiri daripada bunyi [ u ], [ o ], [ ] dan [ a ]. Alat artikulasi yang terlibat

semasa menghasilkan bunyi vokal ini ialah lidah dan lelangit lembut. Rongga mulut dan saiz

bukaan mulut menentukan kadar bukaan luas. Daerah artikulasi yang terlibat pula adalah

lelangit keras. Vokal belakang boleh dikategorikan kepada vokal belakang sempit [ u ], vokal

belakang separuh sempit [ o ], vokal belakang separuh luas [ ] dan vokal belakang luas [ a ].

Vokal Tengah [ ]

Vokal tengah dihasilkan dengan melatakkan lidah pada lantai rongga mulut. Bibir terbuka

tetapi tidak luas. Udara melalui rongga mulut menghasilkan bunyi vokal [ ]. Contoh

penggunaan vokal [ ] ialah [ # ma? # ] (emak) dan [ # l bah # ] (lebah).

.10.

Bagi memudahkan gambaran kedudukan bunyi-bunyi vokal ini, diagram vokal kardinal boleh

digunakan. Diagram vokal kardinal ini diperkenalkan oleh Daniel Jones (1956). Lihat diagram

ini bagi menunjukkan gambar kedudukan lidah dan pembuka bibir dan rongga mulut

Rajah 4: Vokal bahasa Melayu

Diftong Melayu

Diftong sebenarnya terbentuk daripada bunyi vokal yang menggeluncur. Maksudnya, sebutan

sebuah vokal itu digabungkan dengan sebuah vokal lain.Ini dapat dilihat dalam contoh diftong

[ai].Bunyi vokal itubermula dengan vokal [a] dan sebutannya diteruskan menggeluncurkan

kepada vokal [i], menyebabkan vokal [a] dan [i] bergabung menjadi [ai] sebagai satu bunyi.

Ini ialah diftong. Dalam bahasa Melayu ada tiga buah

diftong, iaitu [ai],[au] dan [oi]. Diftong ini adalah berbeza daripada rentetan vokal. Diftong

membentuk satu suku kata sperti dalam perkataan pandai [pan-dai], tetapi rentetan vokal

membentuk suku kata yang berlainan seperti dalam perkataan sukai [su-ka-i]. Dengan

memberikan contoh-contoh yang sesuai bunyi-bunyi vokal dan konsonan Bahasa Melayu.

Diftong ialah urutan yang salah satunya terdiri daripada vokal penuh dan lainya geluncuran.

Penghasilan urutan vokal ini merupakan satu hembusan nafas sahaja dan mempunyai satu

puncak kelantangan. Bunyi diftong dilambangkan dengan dua lambang vokal misalnya /ai/,

/ou/ dan /au/.Vokal pertama menunjukkan keadaan lidah pasa masam ula-m ula hendak

menyebut diftong dan vokal kedua menunjukkan keadaan lidah pada akhir sebutan diftong.

.11.

Rajah 5: Kedudukan diftong bahasa Melayu.

Rajah 6: Menunjukkan tentang carta diftong-diftong dalam bahasa Melayu.

Vokal rangkap

Vokal rangkap ialah urutan dua vokal penuh, dan tiap-tiap vokal merupakan vokal penuh

yang tersendiri. Misalnya daun dan lain. Dalam daun,misalnya ada n u ialah dua vokal penuh

dan perkataan ini terdiri daripada dua suku kata iaitu da dan un. Dalam perkataan lain 2 vokal

berturut-turut dalam satu perkataan. Selain itu, bunyi-bunyi vokal mempunyai ciri-ciri

kelantangan dan kepanjangan dalam kata lain, bunyi itu dapat didengar dengan jelas itu lebih

panjang daripada bunyi-bunyi konsonan.

.12.

Cara Penghasilan

Diftong

Vokal depan luas ke vokal depan

sempit

ai

Vokal depan luas ke vokal belakang

sempit

au

Vokal belakang separuh sempit ke

vokal depan sempit

oi

Separuh vokal

Bunyi separuh Vokal mempunyai ciri-ciri bunyi vokal , tetapi tidak merupakan vokal

sepenuhnya. Sewaktu menghasilkan bunyi-bunyi separuh vokal, alat-alat artikulasi, iaitu lidah

dan bibir, berada pada suatu kedudukan, kemudian dengan segera beubah kepada kedudukan

vokal lain yang berlaku secara geluncuran. Oleh sebab itu, separuh vokal tidak digolongkan

ke dalam golongan vokal tetapi sebagai konsonan. Contoh separuh vokal ialah /w/ dan /y/

Enam jenis vokal dalam Bahasa Melayu:

Lambang fonetik Contoh perkataan Nota

[a] anak, tanah, lada

[è] ela, semak, sate

[i] iring, kita, seri

[] emak, betul Tidak terdapat di hujung

perkataan

[o] obor, botak, moto

[u] ular, sultan, saku

Rajah 7: Vokal bahasa Melayu

Cara menghasilkan bunyi-bunyi vokal.

a. Vokal [i](depan sempit)

Vokal ini dikenali juga sebagai vokal depan sempit. Untuk menghasilkannya, hujung lidah

diletakkan paling tinggi di hadapan mulut tetapi tidak menyekat arus udara dari paru-paru.

Bibir dihamparkan/leper. Glotis dirapatkan, lelangit lembut dinaikkan, udara

ditekan keluar dari paru-paru pada pita suara bergetar. Contoh kehadiran dalam perkataan:

Pelita jahitan

Ikan hasil

Tidur pahit

.13.

Rajah 8: Vokal depan sempit

b. Vokal [e](depan separuh sempit)

Untuk menghasilkannya, hujung lidah diturunkan kira-kira 1/3 daripada kedudukannya

semasa menghasikan vokal depan sempit [i] dan lidah tidak menyekat arus udara dari paru-

paru. 2 Bibir dihamparkan/leperkan dan glotis dirapatkan. Lelangit lembut dinaikkan. Udara

ditekan keluar dari paru-paru dan pita suara bergetar, contoh kehadiran dalam perkataan:

Ekor tauge

Petak geser

Mereka selesa

Rajah 9: Vokal Separuh Sempit

c. Vokal [ɛ](depan separuh luas/lapang)

Untuk menghasikannya, hujung lidah diturunkn kira-kira 1/3 dari kedudukan depan separuh

sempit (e)dan lidah tidak menyekat arus udara dari paru-paru. Bibir dihamparkan/leper, glotis

dirapatkan dan lelangit lembut dinaikkan. Udara ditekan keluar dari paru-paru dan pita

suarabergetar. Vokal ini hadir dalam beberapa dialek. Dalam bahasa baku, vokal ini

merupakan kelainan bagi vokal [e], misalnya:[ɛ] untuk [elo?]

.14.

Rajah 10: Vokal Depan Separuh Luas

d. Vokal [a](vokal depan luas)

Untuk menghasilkannya, depan lidah diturunkan serendah- rendahnya dalam rongga mulut

dan udara dari paru-paru lalu tanpa sekatan. Bibird ih amparkan /l ep er , glotis dirapatkan dan

lelangit lembutdinaikkan. Udara ditekan keluar dari pru-paru dn pita suara bergetar.Contoh

kehadiran dalam perkataan:

Atur dia

Pagi usang

Pelangi peluang

Rajah 11: Vokal Depan Luas

e. Vokal [u](belakang sempit)

Untuk menghasilkannya, belakang lidah dinaikkan setinggi-tinggi mungkin, tetapi tidak

menyekat arus udara dari paru-paru. Bibir dibundarkan/bulat , glotis dirapatkan dan lelangit

lembut dinaikkan. Udara ditekan keluar dai paru-paru dan pita suara bergetar. Contoh

penggunaan dalam perkataan:

Ular haru

Gunting tikus

Beruang beliung

.15.

Rajah 12: Vokal Belakang Sempit

6. Vokal [o](belakang separuh sempit)

Untuk menghasilkannya, belakang lidah diturunkan kira-kira satu pertiga daripada kedudukan

semasa menghasilkan bunyi vokal belakang sempit [o],dan lidah tidak menyekat arus udara

dari paru-paru. Bibir dibundarkan/bulat , glotis dirapatkan dan lelangit lembut dinaikkan

.Udara ditekan keluar dari paru-paru dan pita suara bergetar. Contoh kehadiran dalam

perkataan:

Oleh pidato

Boleh kuno

Celoteh pleno

Rajah 13: Vokal belakang separuh sempit

6. Vokal [כ ]belakang separuh luas

Untuk menghasilkannya, belakang lidah diturunkan dua pertiga daripada kedudukannya

semasa menghasilkan vokal [u],dan lidah tidak menyekat arus udara dari paru-paru. Bibir

dibundarkan/bulat, glotis dirapatkan dan lelangit lembut dinaikkan. Udara ditekan keluar dari

paru-parudan pita suara bergetar. Seperti vokal [ɛ], vokal [כ hadir dalam dialek-dialek [dan

dalam bahasa baku merupakan kelainan bagi vokal [o], misalnya [o] untuk [oleh].

Rajah 14: Vokal belakang separuh luas

Bunyi ini dinamakan vokal kerana bunyi ini tidak dihasilkan dalam keadaan yang sempurna.

Bunyi ini tidak dapat dikatakan sebagai bunyi vokal kerana semasa ia dilafazkan berlaku

sekatan pada aliran udara. Semasa pengucapannya kedudukan lidah sama seperti ketika

melafazkan bunyi vokal tetapi keadaan ini hanya berlaku separuh jalan sahaja. Kedudukan

lidah berubah selepas itu. Ada dua bunyi separuh vocal dua bibir [w] dan separuh vokal, iaitu

separuh vokal dua bibir dibundarkan semasa melafazkan [w]. Manakala semasa melafazkan

[y] keadaan bibir dihamparkan contoh.

1. Separuh vokal dua bibir [w]

Contoh penggunaan separuh vocal [w]

[# wayaŋ #] (wayang )

[# kawan #] ( kawan )

[# pulaw #] ( pulau )

2. Separuh vokal lelangit keras [y]

Contoh penggunaan separuh vokal [y]

[# yaת #] ( yang )

[# tayaת #] ( tayang )

[# pakay #] ( pakai )

Cara Menghasilkan Bunyi-bunyi Konsonan

Bunyi konsonan dihasilkan apabila berlakunya sekatan udara yang mengalir dalam saluran

suara. Ada empat perkara yang perlu diambil kira, bagi mengklasifikasi bunyi konsonan, iaitu:

Adakah bunyi tersebut bersuara atau tak bersuara, di mana lokasi pengeluar bunyi yang

menerima sekatan tersebut, cara sekatan yang berlaku kepada aliran udara dan cara

menghasilkan bunyi tersebut.

.17.

Bunyi bersuara dan tak bersuara

Penentuan kepada sifat bunyi ini ialah pita suara semasa lafaz bunyi. Seandainya pita suara

bergetar maka bunyi yang dirujuk akan dikatakan sebagai bunyi bersuara.

Lokasi pengeluaran bunyi konsonan

Dalam menentukan lokasi pengeluaran bunyi, terlebih dahulu perlu dikenal pasti secara

terperinci saluran suara dan alat artikulasi yang terlibat. Jika semasa melafaz alat artikulasi itu

adalah bibir, maka penamaan akan diberikan berdasarkan alat dan daerah tersebut, iaitu dua

bibir atau bilabial. Begitu juga jika daerah yang terlibat itu adalah batas gusi dan lidah

menyentuh bahagian ini, maka penamaannya bunyi yang dihasilkan adalah gusi atau alveolar.

Begitu juga untuk bunyi-bunyi lain. Penamaan bergantung pada alat dan daerah artikulasi

yang terlibat.

Cara lafaz dan jenis sakatan.

Bunyi letupan atau plosif dihasilkan apabila berlaku sekatan daripada aliran udara daripada

terlepas keluar. Sekatan yang berlaku ini akan mengumpul dan menahan udara dan kemudian

dilepaskan secara serta-merta. Dalam penghasilan bunyi sengau atau nasal, maka penutupan

rongga mulut berlaku sepenuhnya, tetapi udara dibiarkan keluar melalui rongga hidung

dengan kedudukan anak tekak atau velum direndahkan. Beginilah kaedah kita mengenal pasti

jenis bunyi konsonan yang dihasilkan.

Mekanisme aliran udara

Udara yang mengalir keluar boleh dispesifikasi sama ada pulmonik, glotis, velar ataupun

egresif dan ingresif. Aliran pulmonik berlaku apabila pergerakan udara keluar atau masuk ke

dalam paru-paru. Walau bagaimanapun aliran udara ke dalam ini jarang berlaku. Seringkali

bunyi vokal dan konsonon dihasilkan dengan cara sebegini. Aliran udara secara glotisnpula

berlaku apabila udara bergerak de dalam atau keluar dengan merendahkan atau menaikkan

larinks dalam tekak. Bunyi velar pula terhasil melalui lelangit lembut yang tertutup seperti

keadaan semasa melafazkan bunyi [k] dan [g] dan lidah meluncur ke belakang atau ke depan

untuk menggerakkan udara ke dalam atau ke luar.

.18.

Apabila pergerakan udara berlaku keluar, pergerakkan ini dinamakan agresif manakala jika

udara bergerak ke arah dalam, pergerakan ini dinamakan ingresif. Sekatan aliran udara

menghasilkan jenis-jenis konsonan letupan (plosif), letusan (afrikat), sengau (nasal), geseran

(frikatif), getaran (trill), sisian (lateral), dan separuh vokal (semi vowel)

Konsonan asli bahasa Melayu

Dalam bahasa Melayu terdapat 18 bunyi konsonan asli sembilan konsonan

pinjaman.Sembilan konsonan asli dapat hadir pada awal, tengah dan akhir perkataan iaitu p, t,

m, n, /ng/, s, h, r dan l.

Konsonan b, d, g, c dan j hanya hadir pada akhir perkataan pinjaman seperti bab, had, beg,

koc dan kolej. Huruf konosnan /ny/, w dan y tidak pernah terdapat pada akhir perkataan.

Konsonan ialah bunyi yang dihasilkan oleh aliran udara yang tersekat atau terhalang oleh

salah satu alat sebutan seperti bibir, gusi, lelangit lembut, dan sebagainya dan udara

dilepaskan melalui rongga mulut atau rongga hidung.

[p], [b], [t], [d], [k], [g], [q], [c], [j], [m], [n], [], [], [f], [v], [], [], [s], [z], [], [x], [], [h], [r],

[l], [w], [y]

Rajah 15 : Konsonan Asli Bahasa Melayu

.19.

Bunyi konsonan asli bahasa Melayu dapat diklasifikasikan mengikut cara dan daerah

sebutannya seperti dalam jadual berikut:

Rajah 16: Carta Konsonan Asli Bahasa Melayu

Rajah 16: Carta Konsonan Asli Bahasa Melayu

Terdapat tujuh bunyi konsonan letupan dalam bahasa Melayu. Tiga bunyi besuara, tiga bunyi

tak bersuara dan satu letupan glotis.Bunyi konsosnan letupan ini dihasilkan dengan menutup

aliran udara melalui rongga hidung dengan menaikkan lelangit lembut bagi menyekat rongga

hidung. Aliran udara tertahan dalam rongga mulut. Kesemua jenis bunyi ini berlaku apabila

alat artikulasi menyentuh titik-titik artikulasi yang tertentu dalam mulut dan juga pada bibir.

Pada masa yang sama semasa berlakunya sentuhan pada titik artikulasi ini., udara dari paru-

paru terkumpul dan dilepaskan secara tiba-tiba menyebabkan udara yang terlepas keluar itu

menghasilkan letupan.

Konsonan letupan dua bibir [ p] dan [b]

Letupan ini terhasil apabila bibir atas dan bawah dirapatkan dan lelangit lembut merapat ke

dinding belakang rongga tekak.. Keadaan ini menyebabkan udara dari paru-paru tertahan

dalam rongga mulut dan saluran suara. Udara yang tertahan ini kemudiannya dilepaskan

dengan serta-merta. Apabila udara yang tertahan yang dilepaskan itu keluar tanpa

menggetarkan pita suara maka bunyi yang dihasilkan itu adalah letupan bibir tak bersuara [p].

.20.

Manakala apabila pelepasan udara tersebut menggetarkan pita suara [b]. Contoh bunyi

konsonan ini dalam bahasa Melayu seperti berikut:

Letupan bibir tak bersuara [p],

[# lapan #] (lapan)

[# tәtap # ] (tetap)

Letupan dua bibir bersuara [b]

[# balik #] (balik)

[# lәbat #] (lebat)

[# kitab #] (kitab)

Rajah 17:Konsonon Letupan Dua Bibir

Konsonan Letupan gusi (t) dan (d)

Letupan ini dihasilkan apabila hujung lidah dirapatkan ke gusi atas. Lelangit lembut dinaikkan

ke belakang rongga tekak. Kedudukan lidah ini menyekat udara dari paru-paru. Apabila udara

yang tersekat dibebaskan serta-merta maka bunyi yang terhasil itu ialah bunyi letupan gusi.

Apabila letupan gusi berlaku dengan tidak menggetarkan pita suara, maka bunyi yang

dihasilkan adalah letupan gusi tak bersuara [t]. Apabila letupan gusi itu dilakukan dengan

getaran pita suara, maka bunyi yang dihasilkan adalah letupan gusi bersuara [d]’ Contoh

bunyi konsonan ini dalam bahasa Melayu adalah seperti berikut:

Letupan gusi tak bersuara [t]

[# tiga #] (tiga)

[# itu #] (itu)

.21.

[# pusat #] (pusat) [# tiga #] (tiga)

Letupan gusi bersuara [d]

[# dasar #] (dasar)

[# ada #] (ada)

[# had #] (had)

Grafiknya seperti berikut

Rajah 18: Konsonan Letupan Gusi

Konsonan letupan lelangit [k] dan [g]

Letupan ini dihasilkan apabila bahagian belakang lidah dinaikkan sehingga menyentuh

lelangit lembut. Udara yang tertahan kemudiannya dilepaskan dengan serta-merta. Apabila

pelepasan udara tersebut tidak menyebabkan pita suara bergetar maka bunyi yang dihasilkan

adalah letupan.

Letupan lelangit lembut tak bersuara [k]

[ # kambiŋ # ] (kambing)

[ # raga # ] (raga)

[ # beg # ] (beg)

Lelangit lembut tak bersuara [k], dan sebaliknya apabila pita suara bergetar maka bunyi yang

dihasilkan adalah letupan lelangit lembut bersuara [g]. Contoh bunyi konsonan ini dalam

bahasa Melayu adalah seperti berikut:

.22.

Grafiknya adalah seperti berikut:

Rajah 19: Konsonan Letupan Lelangit Lembut

Konsonan letupan pita suara [?]

Letupan pita suara ini dihasilkan apabila pita suara dirapatkan, dan keadaan ini menyebabkan

aliran udara terkumpul dan tertahan. Apabila secara serta-merta pita suara ini terbuka dan

membebaskan udara, bunyi yang dihasilkan itu dinamakan letupan pita suara [?]. Oleh sebab

bunyi ini berlaku pada pita suara, bunyi ini tidak dapat dikatakan bunyi bersuara atau tak

bersuara. Contoh bunyi ini dalam bahasa Melayu adalah seperti berikut:

Letupan pita suara [?]

[ # buda? # ] (budak)

[ # bale? # ] (balik)

[ # kaka? # ] (kakak)

Konsonan letusan [c] dan [j]

Lelangit lembut lembut dinaikkan dan pita suara bergetar dan tidak bergetar bagi

menghasilkan bunyi bersuara dan tak bersuara. Konsonan letusan dalam bahasa Melayu

adalah letusan lelangit keras tak bersuara [c] dan letusan lelangit keras tak bersuara [j].

Contoh bunyi-bunyi ini dalam bahasa Melayu adalah seperti berikut:

Letusan tak bersuara [c]

[ # cat # ] (cat)

[ # kaca # ] (kaca)

[ # koc # ] (koc)

.23.

Letusan bersuara

[ # jalan # ] (jalan)

[ # baju # ] (baju)

[ # garaj # ] (garaj)

Lihat rajah berikut:

Rajah 20: Konsonan Letusan

Konsonan sengau

Bunyi sengau dihasilkan apabila lelangit lembut diturunkan bagi membolehkan udara keluar

melalui rongga hidung. Dengan menghubungkan alat artikulasi lidah pada titik artikulasi yang

tertentu di dalam mulut, bunyi sengau dihasilkan. Ada empat bunyi konsonan sengau dalam

bahasa Melayu, iaitun[m], [n], [ת] dan [ŋ]

Sengau dua bibir bersuara [m]

Dihasilkan apabila bibir bawah dirapatkan kepada bibir atas. Lelangit lembut dalam keadaan

biasa yang menyebabkan udara melalui rongga hidung. Semua melafazkan bunyi ini, pita

suara digetarkan. Contoh:

[ # makan # ] (makan)

[ # lama # ] (lama)

[ # alim # ] (alim)

[ # naŋka # ] (nangka)

[ # bina # ] (bina)

[ # lapan # ] (lapan)

.24.

Lihat rajah berikut:

Rajah 21: Sengau dua bibir bersuara

Sengau gusi bersuara [ n ]

Bunyi sengau gusi dihasilkan dengan hujung lidah dirapatkan kepada gusi. Lelangit lembut

dalam keadaan biasa yang menyebabkan udara keluar melalui rongga hidung. Semasa

melafazkan bunyi ini, pita suara digetarkan

Contoh:

[# naŋka #] (nangka)

[# bina #] (bina)

[# lapan #] (lapan)

Rajah 22: Sengau Gusi Bersuara

Sengau lelangit keras gusi bersuara [ת]

Dihasilkan dengan depan lidah dirapatkan kepada lelangit keras gusi. Lelangit lembut dalam

keadaan biasa yang menyebabkan udara melalui rongga hidung. Semasa melafazkan bunyi

ini, pita suara digetarkan.

.25.

Contoh:

(nyawa) [ # awaת # ]

(nyamuk) [ # ?amoת # ]

[ # ba תa? # ] (banyak)

[ #ta תa # ] (tanya)

Sengau lelangit lembut bersuara (ŋ)

Konsonan sengau lelangit lembut dihasilkan dengan belakang lidah diangkat dan dirapatkan

kepada lelangit lembut. Lelangit lembut dalam keadaan biasa yang menyebabkan udara

melalui rongga hidung. Semasa melafazkan bunyi ini, pita suara digetarkan. Contoh:

[# ŋaŋa#] (nganga)

[#malaŋ#] (malang)

Konsonan geseran

Terdapat Sembilan bunyi geseran dalam bahasa Melayu, empat bersuara dan empat lagi tak

bersuara. Manakala satu bunyi lagi adalah geseran pita suara yang tidak dapat dikatakan

bersuara atau tak bersuara, dan dilambangkan dengan [h].

Geseran gigi bibir [f] dan [v]

Bunyi geseran gigi bibir dihasilkan apabila gigi bawah dan bibir atau dirapatkan tetapi tidak

menghalang udara keluar. Laluan yang terbentuk merupakan laluan yang sempit

menyebabkan gesran berlaku. Bunyi geseran tak bersuara adalah (f) dan yang bersuara [v].

contoh:

Geseran gigi bibir tak bersuara [f]:

[ # fikir # ] (fikir)

[ # lafaz # ] (lafaz)

Geseran gigi bibir bersuara [v]

[ # variasi # ] (variasi)

[ # novel # ] (novel)

.26.

Geseran gusi [s] dan [z]

Bunyi geseran gusi dihasilkan apabila hujung lidah dirapatkan kea rah sempadan gusi lelangit

keras. Keadaan ini juga tidak menyekat aliran udara. Udara yang keluar dari paru-paru akan

menyebabkan geseran berlaku. Bunyi geseran tak bersuara adalah [s] manakala yang bersuara

adalah [z]. Contoh:

Geseran gusi tak bersuara [s]

[ # sah # ] (sah)

[ # kisah # ] (kisah)

[ # lipas # ] (lipas)

Geseran gusi bersuara [z]

[ # zaman # ] (zaman)

[ # baza # ] (bazar)

[ # hafiz # ] (hafiz)

Geseran lelangit keras (ś) dan (ž)

Bunyi geseran lelangit keras dihasilkan dengan depan lidah dinaikkan kea rah lelangit keras

tetapi tidak tepat. Udara dari paru-paru terdesak keluar dengan berlakunya geseran. Bunyi

geseran gusi lelangit keras tak bersuara adalah [ś]. Bunyi [ż] adalah bunyi geseran lelangit

keras bersuara.

Contoh:-

Letusan lelangit keras tak bersuara [ś]

[# śubuht #] (subuh)

[# aśar #] (asar)

[# zaś #] (khas)

Latusan lelangit keras bersuara [ž]

[# žohor #] (dzohor]

[# hažir #] (hadhir]

[# haiž #] (haidh)

.27.

Geseran lelangit lembut [x] dan [Y]

Konsonan geseran lelangit lembut dihasilkan dengan mengangkat belakang lidah rapat ke

lelangit lembut. Udara yang keluar daripada paru-paru terdesak keluar melalui rongga mulut.

Ini menyebabkan geseran berlaku. Konsonan geseran lelangit lembut tak bersuara ialah [x]

dan konsonan geseran ialah [Y].

Geseran lelangit lembut tak bersuara [x]

[# abar #] (abar)

[# xianat #] ( khianat )

[# tarix #] ( tarikh )

Geseran lelangit lembut bersuara [Y]

[# Yaeb #] (ghaib)

[# loYat #] (loghat)

[# baliY #] (baligh)

Geseran pita suara [h]

Geseran pita suara dihasilkan apabila pita suara dirapatkan yang mengakibatkan udara keluar

secara bergeser. Seperti keadaan bunyi letupan glottis, bunyi ini juga berlaku di pita suara

maka dengan itu tidak timbul soal sama ada bunyi ini bersuara ataupun tak bersuara.

Contoh:

Geseran pita suara [h]

[# hati #] (hati)

[# lihat #] (lihat)

[# rumah #] (rumah)

Rajah 22: Geseran

.28.

Konsonan Getaran

Bahasa mempunyai satu bunyi konsonan getaran, iaitu [r]. Bunyi ini dihasilkan apabila lidah

digetarkan dalam rongga mulut. Dalam keadaan begini lidah diangkat ke arah gusi. Udara

yang dilepaskan dari paru-paru mengetarkan hujung lidah dan pita suara. Ini menghasilkan

bunyi getaran [r]. Contoh kehadiran konsonan getaran [r]:

[# rantai #] (rantai)

[# baru #] (baru)

[# ular #] (ular)

Rajah 23: Konsonan Getaran

Konsonan Sisian

Bahasa Melayu mempunyai satu bunyi konsonan sisian, iaitu [l]. Bunyi konsonan sisian ini

dihasilkan apabila udara dilepaskan melalui kiri dan kanan lidah. Dalam keadaan ini hujung

lidah diangkat ke arah tengah gusi. Lelangit lembut dirapatkan ke belakang rongga tekak.

Udara yang dilepaskan dari paru-paru melalui sisi kanan dan kiri lidah dan menggetarkan pita

suara. Bunyi yang dihasilkan adalah [l].

Contoh penggunaan konsonan [l]:-

[# lantai # ] (lantai)

[# balam # ] (balam)

[# kәsal # ] (kesal)

Rajah 24: Konsonan Sisian

.29.

Ciri-ciri suprasegmental sesuatu bahasa Melayu dan kepentingan dalam pengajaran

kemahiran lisan bahasa Melayu

Ciri-ciri suprasegmental sesuatu bahasa Melayu

Suprasegmental atau suprapenggalan adalah sifat bunyi yang menindihi sesuatu segmen bunyi

saran ada bunyi vokal atau bunyi konsonan. Segmen bunyi yang dicantumkan menjadi urutan

yang bermakna akan menghasilkan kata yang jika seharusnya dilengkapkan dengan ciri-ciri

yang bukan segmental seperti kepanjangan, tekanan, jeda dan intonasi maka barulah makna

kata itu menjadi pasti dan jelas.

Fonem-fonem suprasegmental dalam bahasa Melayu bukan bersifat fonemik, tetapi

sesetengah bahasa fonem-fonem suprasegmental adalah bersifat fonemik kerana fonem-fonem

tersebut boleh membezakan makna Ciri-ciri inilah yang biasanya dipanggil dalam fonetik

sebagai ciri-ciri suprasegmental atau ciri-ciri prosodi. Ciri-ciri suprasegmental ada lima jenis,

iaitu;

i.kepanjangan,

ii.tekanan,

iii.intonasi,

iv.jeda,

v.nada

Suprasegmental bermaksud unsur-unsur bahasa yang terdapat dalam Bahasa Melayu yang

terdiri daripada tekanan, nada, jeda dan panjang pendek.

a. Tekanan /’ / Menunjukkan kelantangan sesuatu kata yang menandakan kearas

atau lembutnya penyebutan sesuatu suku kata tersebut.

Dilambangkan oleh tanda /’ / dan diletakkan di atas suku kata yang

menerima tekanan. Dalam Bahasa Melayu, tekanan tidak

membezakan makna perkataan. Contohnya, /buda?’/

b. Nada Kadar meninggi atau menurun pengucapan sesuatu suku kata atau

perkataan . Ditandai oleh nombor-nombor 1 (rendah), 2 ( biasa), 3

(tinggi) dan 4 (tinggi sekali). Contohnya;

2 3

Saya hendak balik,

Dalam Bahasa Melayu nada tidak mempunyai sifat-sifat bunyi

seperti penghasilan sesuatu fonem.

c. Jeda # Juga disebut persendian, iaitu unsur hentian yang memisahkan

antara unsur linguistik, sama ada perkataan, ayat atau rangkai kata.

dilambangkan oleh # dan boleh membezakan makna, contohnya:-

(#saya makan nasi ema?#) adalah berbeza maknanya dengan (#saya

makan nasi ema?)

d Panjang pendek [:] Kadar panjang atau pendek sesuatu bunyi yang diucapkan

dilambangkan oleh [:] yang dinamakan mora [:], bererti panjang

sesuatu perkataan itu satu mora. [: :] menunjukkan dua mora dan [.]

adalah setengah mora. Dalam Bahasa Melayu, unsur ini tidak

membezakan makna.

Kepentingan Suprasegmental Bahasa Melayu Dalam Pembelajaran Dan Pengajaran

Penggunaan intonasi ini akan dapat membantu dalam pembelajaran dan pengajaran kerana ini

akan dapat menarik minat murid untuk memberikan fokus kepada pengajaran dan

pembelajaran di dalam kelas. Suara yang tidak mempunyai perbezaan antara marah, geram,

lucu, gembira, sedih dan tegas akan membuat murid-murid itu seperti tidak mempunyai

sebarang reaksi. Inilah yang menyebabkan kegagalan seseorang itu dalam pengajarannya.

Memang tidak dinafikan bahawa pembelajaran dan pengajaran yang baik dapat membantu

murid-murid untuk lebih cepat menguasai apa yang diajarkan kepada mereka. Di dalam kelas,

bukan semua murid akan mempunyai tahap kemahiran yang sama dan tahap kecerdasan yang

sama. Bukan mudah untuk mengubah sikap seseorang tetapi adalah mudah untuk menarik

perhatian mereka agar dapat memberikan fokus kepada apa yang disampaikan. Nada-nada

yang dapat memberikan murid-murid sedar bahawa guru itu sedang tidak puas hati dengan

apa maklum balas mereka. Melalui tingkah laku mereka yang memperlihatkan tidak ada

penguasaan yang jitu terhadap pengajaran yang disampaikan oleh seorang guru

.31.

Kesimpulan

Dalam menghasilkan bunyi, terdapat tiga alat memainkan peranan yang penting, iaitu alat

dalam tubuh, alat artikulasi dan daerah artikulasi. Bunyi-bunyi yang dihasilkan oleh manuasia

terdiri daripada dua jenis, iaitu bunyi-bunyi bahasa dan bunyi-bunyi bukan bahasa. Bunyi-

bunyi bahasa diberikan lambang-lambang tertentu. Dalam bahasa terdapat dua jenis bunyi

iaitu vokal dan konsonan. Bunyi vokal adalah bunyi yang dihasilkan tanpa sekatan aliran

udara. Keadaan sebaliknya pula kepada bunyi konsonan. Pelabelan bunyi-bunyi ini

bergantung pada alat dan daerah artikulasi. Manakala untuk bunyi konsonan pula, keadaan

pita suara turut diambil kira bagi menentukan sama ada bunyi yang dihasilkan itu bersuara

ataupun tidak. Oleh itu, bagi mengenal pasti cara sesuatu bunyi dihasilkan, pengetahuan

tentang alat dan daerah artikulasi diperlukan.

.32.

Bibliografi

Buku

Abdul Hamid Mahmood (1998). Menguasai ejaan baharu bahasa Melayu. Kuala Lumpur

Syarikat Percetakan Bintang Baru.

Abdul Hamid Mahmood dan Nurfarah Lo Abdullah ( 2007 ). Linguistik: Fonetik dan

Fonologi Bahasa Melayu. Kuala Lumpur: Aslita Sdn. Bhd.

Indirawati Zahid dan Mardian Shah Omar (2006). Fonetik dan Fonologi. Kuala Lumpur : PTS

Profesional 2002.

Dewan Bahasa dan Pustaka (1988). Pedoman umum sebutan baku Bahasa Melayu. Kuala

Lumpur : Dewan Bahasa dan Pustaka.

Siti Hajar Abdul Aziz, (2008). Bahasa Melayu 1. Selangor : Oxford Fajar Sdn Bhd.

Zaharani Ahmad, (1993). Fonologo Geberatif Teori- dan Penerapan. Kuala Lumpur: Dewan

Bahasa dan Pustaka.

Internet

Dewan Bahasa (2005). Menghasilkan bunyi bahasa. Diperoleh pada Januari 21, 2011 dipetik daripada

http://www.angelfire.com/journal2/abdullahyusoff/bunyi_bahasa.html pada 21/01/2011

Sistem bunyi bahasa Melayu. Diperoleh pada januari 12, 2011 dipetik daripada

http://www.tutor.com.my/tutor/arkib2002.asp?e=STPM&s=BM&b=SEP&m=4&t=&r=m&i=NOT

A.

Sistem Fonologi. Diperoleh pada januari 12, 2011 dipetik daripada

http://ms.wikipedia.org/wiki/Bahasa_Melayu