PENGENALAN

Rekabentuk keratan rentas selalunya melibatkan rekabentuk semua unsur yang

terdapat, bergantung sama ada keratan lintang pada pemotongan atau tambakan.

Secara amnya, lebar keratan rentas lebuh raya hendaklah mencukupi bagi menanggung

sejumlah lalulintas yang bakal menggunakan lebuh raya. Agensi kerajaan yang terlibat

dalam menetapkan syarat-syarat rekabentuk ialah JKR dan LLM.

1

KERATAN RENTAS LEBUH RAYA JKR DAN LLM

Keratan rentas lebuh raya JKR dan LLM yang ditunjukkan dalam rajah bawah. Keratan

rentas yang tripikal terdiri daripada beberapa atau kesemua unsure berikut :

1. Jenis bahan lapisan permukaan turapan (Layers of Pavement)

2. Cerun Lintang (Cross Slope) dan Puncak Turapan

3. Kamber (Camber)

4. Hak laju atau Hak lalu (Right Of Way)

5. Lorong lalulintas atau Lebar Turapan

6. Bahu jalan (Shoulder)

7. Jalur Jidar (Marginal Strip)

8. Pembahagi tengah atau median.

9. Cerun dinding benteng dan pemotongan

10. Rel Adang (Guard Rail)

11. Pagar

2

KERATAN RENTAS LEBUH RAYA JKR (JABATAN KERJA RAYA)

3

KERATAN RENTAS LEBUH RAYA LLM

(LEMBAGA LEBUHRAYA MALAYSIA)

4

JENIS BAHAN TURAPAN LAPISAN PERMUKAAN TURAPAN

Lapisan turapan di Ireland

Tekstur permukaan turapan yang bergantung pada jenis bahan, mempengaruhi

kederasan memandu dan kadar penyaliran air permukaan. Tekstur licin dan cerun

tinggi dihajatkan untuk memudahkan penyaliran tetapi bahay untuk kenderaan yang

dipandu deras sewaktu hujan. Dalam perkiraan kos, jenis bahan yang dipilih haruslah

berkadaran dengan laju rekabentuk dan hierarki jalan.

5

NILAI REKABENTUK

Arahan Teknik (Jalan) 8/86 membahagikan turapan ke dalam tiga kategori iaitu

tinggi(T), perantara(P) dan rendah (R). Pengelasannya menurut hierarki jalan

ditunjukkan di dalam jadual di bawah

Hierarki Jalan Jenis Permukaan Jenis Bahan

R6

R5

R4

R3

R2

R1

R1a

T

T

P

P

P

R

R

Konkrit berasfalt

Konkrit berasfalt

Macadam berbitumen tumpat

Macadam berbitumen

Rawatan permukaan

Kelikir tanah

Rawatan permukaan

Jadual menunjukkan pengelasannya turapan menurut hierarki jalan

CERUN LINTANG DAN PUNCAK TURAPAN

6

Cerun Lintang yang berada di lebuh raya Ireland

Takungan air di atas permukaan turapan boleh mendatangkan mudarat jika dilihat dari

tiga sudut yang berikut :

i. Rintangan yang berlaku di antara permukaan jalan dan tayar kenderaan akan

menurun jika turapan dibasahi air. Akibatnya, kenderaan mudah tergelincir.

Selain itu, Air yang bertakung akan menyebabkan percikan air yang berlebihan

sehingga menganggu kenderaan lain yang sedang bergerak.

ii. Air yang terkumpul di atas turapan mungkin menyusup ke subgred , dan kuasa

sokongan subgred yang basah akan menurun. Oleh itu, ia juga kemungkinan

boleh memusnahkan keseluruhan turapan.

iii. Air akan menjejaskan rekatan antara bahan berbitumen dengan aggregate dan

seterusnya menyebabkan masalh permukaan jalan yang serius sehingga

memendekkan hayat jalan tersebut.

Keratan rentas jalan haruslah dicuramkan dari titik tengah jalan menuju kedua-dua sisi

turapan untuk tujuan penyaliran air permukaan.Selain itu, Garis tengah turapan yang

ditinggikan bagi menghasilkan satu titik tertinggi dikenali sebagai Puncak Turapan.

Perbezaan aras turapan dengan sisi turapan tertakluk kepada cerun lintang.

Dari sudut keberkesanan penyaliran, cerun lintang yang curam akan menimbulkan

beberapa masalah iaitu :

i. Menyebabkan kenderaan menyendeng. Kenderaan susah dikawal, tidak member

keselesaan kepada pemandu.

ii. Tekanan atau daya sentuh tayar dengan permukaan turapan tidak sekata.

Magnitud tekanan lebih tinggi berlaku berhampiran bahu jalan. Ini akan

menyebabkan turapan akan menjadi lebih haus dengan cepat.

iii. Kenderaan memerlukan tenaga pecut yang tinggi ntuk memotong kenderaan di

hadapan tetapi kos minyak akan tinggi.

7

KAMBER

8

Bentuk kecembungan keratan rentas lebuh raya pada bahahgian tangent disebut

kamber atau cerun lintang. Objektif utama pencembungan ialah untuk penyaliran

permukaan. Bentuk Kamber telah pun disarankan oleh tokoh-tokoh lebuh raya yang

ulung pada seketika dahulu seperti John Metcalf, Thomas Telford dan John Macadam

untuk maksud yang sama.

Kamber permukaan lebuh raya yang berbentuk cembung membolehkan air

mengalir dengan mudah dari puncak ke pinggir lebu raya pada tempat terletaknya

sitem penyaliran. Pada jalan raya yang mempunyai 2 lorong dua hala, terdapat satu

puncak di pertengahan turapan dan menurun ke bawah menuju kedua-dua sisi

lebuh raya. Pada lebuh raya terbahagi, tiap-tiap jalan raya dicuramkan pada satu

arah dari puncak ke pinggir.

Kaedah di atas memerlukan penyediaan dua sistem penyaliran pada sebelah kiri

dan kanan lebuh raya. Daripada sudut ekonomi, lebih baik jika kedua-dua lorong

jalan dicuramkan menuju ke pembahagi tengah supaya satu system penyaliran

sepunya sahaja yang diperlukan. Namun , sewaktu hujan, banyak air yang bertakung

9

pada lorong dalam. Lorong dalam pula selalunya digunakan oleh kenderaan yang

bergerak dengan deras. Oleh itu, daripada sudut keselamatan, percikan yang

berlebihan ke atas kenderaan perlahan mengganggu serta membahayakan pemandu

itu sendiri.

Bentuk keratin rentas seperti lengkung parabola lebih sesuai diambil guna

daripada bentuk lengkung bulat. Seperti dalam penjajaran tegak, lengkung parbola

lebih mudah dikirakan untuk offset dan cerun pinggirnya lebih tinggi untuk

menyingkir air yang lebih banyak dengan cepat.

Pada selekoh, lebuh raya bukan dikemberkan, tetapi disendengkan. Di sini, air

dialirkan searah ke pinggir sebelah dalam lebuh raya.

Bentuk kamber dapat dipastikan dengan terlebih dahulu mengandaikan dalam

air minimum yang dapat diterima. Dalam air permukaan ini diandaikan sekata di

sepanjang keratan rentas turapan

Kamber juga dinyatakan oleh cerun lintang. Nilai cerun lintang tertakluk kepada

jenis bahan dan tekstur permukaan lebuh raya serta keamatan lebat hujan. Semakin

licin atau rata permukaan , semakin sedikit kamber yang diperlukan .Umpamanya,

kamber lebuh raya Telford ialah 1:30 kerana permukaan lebuh raya ini sangat kasar.

10

NILAI REKABENTUK

Nilai cerun yang diberikan di dalam Arahan Teknik (Jalan) 8/86 dikait dengan jenis

permukaan dan ditunjukkan di dalam jadual bawah .Pada ITESM (Inter Urban Toll

Expressway System of Malaysia), cerun lintang minimum keratan rentas di jalan

lurus yang disarankan ialah 2%.

Jenis permukaan Kadar cerun lintang (%)

Tinggi

Perantaraan

Rendah

2.5

2.5 - 3.5

2.5 - 6.0

Arahan Teknik (Jalan) 8/86 - Lebar minimum hak lalu

HAK LALU (Right Of Way)

11

Hak lalu ialah selajur tanah yang diperuntukkan khusus untuk lebuh raya awam.

Sebarang pembangunan di sebelah kiri dan kanan turapan di dalam kawasan hak

lalu tidak dibenarkan.

Lebar hak lalu bergantung pada hierarki jalan, tetapi harus memadai untuk

menampung pembinaan semua untuk keratan rentas dan pembangunan masa

depan. Pada sesetengah lebuh raya, lebar hak lalu asalnya sangat kecil. Ini

menyulitkan kos mendapatkan hartanah terbangun di sepanjang lebuh raya.

Keadaan lebih mendesak sekiranya lebuh raya merentasi kawasan yang kos tanah

amat tinggi, di pinggir bandaraya contohnya. Pengalaman membuktikan bahawa

pembinaan lebuh raya secara tabii menjadi daya gerak yang menarik pembangunan

kawasan sekitarnya. Lama-kelamaannya lebuh raya menjadi semakin sesak dan

perlu dilebarkan.

NILAI REKABENTUK

12

Untuk Lebuh raya desa JKR yang merentasi kawasan datar, lebar minimum hak lalu

adalah seperti yang dipaparkan di dalam jadual 1.3(a). Nilai ini perlu

dipertingkatkan di kawasan yang melibatkan pemotongan dan tambakan yang

banyak.

Hierarki Jalan R6 R5 R4 R3/R2 R1/R1a

Lebar minimum hak

lalu(m)

60 50-60 30-40 20 12

Arahan Teknik (Jalan) 8/86 - Lebar minimum Hak lalu

LORONG LALULINTAS / LEBAR TURAPAN

13

Contoh sebuah lorong lalulintas di Ireland

Di Malaysia, kebanyakan lebuh raya ialah jalan raya 2-lorong dua hala , iaitu satu

lorong untuk tiap-tiap satu arah perjalanan. Jumlah lorong ditentukan daripada

kajian isipadu dan kerencaman lalulintas. Biasanya , jumlah lorong minimum ialah

dua. Terdapat juga lebuh raya yang nilai rekabentuk isipadu yang melebihi muatan

lebuh raya 2-lorong sehala. Dalam kes ini, lebuh raya 3-lorong dua hala akan dibina

Potensi kemalagan lebuh raya 3-lorong dua hala tinggi terutama sekali isipadu serta

serta laju tinggi kenderaan tinggi dan jarak memotong berterusan tidak disediakan

di sepanjang lebuh raya.

Oleh sebab itu, lebuh raya 2-lorong dua hala menjadi rekabentuk keratan

minimum yang diamalkan oleh LLM. Walau bagaimanapun, di antara matlamat

rekabentuk lebuh raya ialah bahawa lebuh raya direkabentuk supaya dapat

menanggung sejumlah isipadu lalulintas tinggi yang dijangka akan berada di atas

lebuh raya sepanjang jangka waktu tertentu.

14

Lebuh raya 2-lorong sekitar negeri Kedah

Lebar lorong mempegaruhi kelancaran kelajuan kenderaan. Secara psikologi, semakin

sempit lorong, semakin perlahan kenderaan dipandu . Di samping kelajuan, lebar

kenderaan (berat kenderaan) turut mempengaruhi lebar lorong yang diperlukan,

tertama bila dua kenderaan berselisih. Jika kenderaan berselisih pada jarak yang dekat,

gangguan udara boleh mengakibatkan kenderaan ringan menghuyung. Pada jalan raya

sempit, Aktiviti memotong menjadi bertambah sukar tetapi untuk lebuh raya yang

berisipadu rendah, lorong yang agak sempit dianggap memadai.

NILAI REKABENTUK

JKR menetapkan lebar lorong (tanpa mengira sifat rupa bumi) berdasarkan hierarki

(maka isipadu lalulintas lebuh raya). Ini ditunjukkan di jadual di bawah.

Hierarki jalan R6 R5 R4 R3 R2 R1 R1a

Lebar Lorong (m) 3.5 3.5 3.25 3.00 2.75 (5.00) (4.50)

Arahan Teknik (Jalan) 8/86 - Syarat lebar lorong yang dibenarkan

15

BAHU JALAN

Contoh bahu jalan lebuh raya di Lebuh raya di Ireland

Bahu jalan ialah unsur keratan rentas yang selanjar dengan lorong lebuh raya dan

memainkan peranan berikut :

i. Menyediakan ruang untuk kenderaan yang terpaksa atau ingin berhenti

kerana kecemasan atau yang mahu berehat.

ii. Bahu jalan dapat berfungsi sebagai lorong tambahan apabila lorong biasa

terpaksa ditutup untuk melaksanakan kerja-kerja penyengggaraan dan

pembaikan.

iii. Menjauhkan penunggang basikal dan pejalan kaki daripada menceroboh

ke dalam lorong biasa dan seterusnya mengganggu operasi kenderaan.

iv. Meningkatkan jarak penglihatan pada bahagian pemotongan, terutama

sekali di kawasan selekoh, dan selanjutnya mengurangkan potensi

berlakunya kemalangan.

16

v. Memberi sokongan sisi turapan.

vi. Menurunkan kadar kemalangan kerana kenderaan dapat membantu

pemberhentian kecemasan.

vii. Pada lebuh raya utama, bahu jalan dijadikan lorong menjalar apabila

panjang cerun mendaki melebihi panjang genting. Di dalam kes ini,

kekuatan struktur bahu menyerupai kekuatan lorong lazim.

viii. Menjadi ruang untuk perletakan perhidmatan jalan 2-lorong dua hala,

seperti tanda jalan, lampu isyarat, pencahayaan dan system penyaliran.

Bahu jalan di lebuh raya ke Ipoh

Bahu jalan hendaklah disediakan di sepanjang lebuh raya. Bahu jalan yang kuat lagi

licin meningkatkan lebar berkesan dan seterusnya muatan lebuh raya. Semakin

meningkat isipadu kenderaan, semakin banyak kenderaan yang akan menggunakan

bahu jalan.Namun begitu, ini bergantung pada keadaan jalan.

Bahu jalan lebuh raya luar Bandar JKR kebanyakan tidak berturap dan dilapisi

dengan kelikir, batu merah atau seumpamannya .Ada juga bahu jalan yang

berumput, yang walaupun baik daripada sudut landskap tetapi boleh

menggelincirkan dan menterbalikkan kenderaan laju yang mencuba berhenti

17

dengan mengejut. Di dalam sebarang keadaan, bahu jalan mesti disenggara dengan

baik supaya mampu menyokong beban kenderaan tanpa mengira keadaan cuaca.

Bahu jalan kebuh raya LLM diturap. Bahu jalan harus dibezakan daripada lorong

lazim, kerana kekuatannya tidak standing. Banyak kaedah yang diamalkan untuk

membezakan kedua-dua tetapi di Malaysia bahu jalan banyak yang dicat dengan

garisan lajur nipis secara berterusan.

Magnitud cerun lintang bahu jalan harus melebihi magnitude cerun lorong biasa

untuk mengizinkan aliran air yang lebih deras ke sistem penyaliran.

NILAI REKABENTUK

Lebar bahu jalan bergantung pada hierarki jalan dan keadaan rupa bumi. Secara

ideal, lebarnya harus mencukupi untuk menampung ruang berkerja di keliling

kenderaan yang berhenti. Lebar ruang lebih kurang 3.35 meter diperlukan untuk

menukarkan tayar lori dengan tidak membahayakan keselamatan pemandu. Kereta

penumpang memerlukan ruang yang kecil.

Lebar bahu jalan minimum lebuh raya JKR bergantung pada hierarki jalan dan

keadaan rupa bumi, seperti yang diberikan jadual di bawah.

Lebar bahu jalan minimum lebuh raya JKR

18

Magnitud cerun lintang bahu jalan bergantung pada jenis bahan

Cerun lintang bahu jalan bergantung pada cerun lintang (cross slope) lalulintas

19

JALUR JIDAR (MARGINAL STRIP/RUMBLE STRIP)

Jalur jidar di lebuhraya Ireland

Pada kedua-kedua sisi turapan, terdapat satu jalur yang diturap sama seperti

struktur turapan. Jalur ini disebut jalur jidar. Di dalam kes lebuh raya terbahagi,

jalur jidar disediakan pada kedua-kedua sisi lebuh raya tunggal. Jalur jidar ialah

sebahagian daripada lebar bahu jalan (bukan lebar lorong lalulintas)

20

NILAI REKABENTUK

Kewujudan jalur jilar diketahui dengan adanya tanda garisan lurus yang berterusan

di sepanjang sisi turapan. Nilai rekabentuk jalur jidar yang diberikan di dalam

Arahan Teknik (Jalan) 8/86 adalah seperti di bawah

Arahan Teknik (Jalan) 8/86 - Nilai rekabentuk jalur jidar

Lebar jalur Jidar pada ITESM (Inter Urban Toll Expressway System of Malaysia)

ialah 0.2 meter . Lebar ini merupakan sebahagian daripada lebar bahu jalan.

21

PEMBAHAGI TENGAH / MEDIAN

Gambar menunjukkan Lebuhraya di Ireland

Pembahagi tengah atau simpanan tengah ialah kawasan tanah membujur yang

memisahkan dua lebuh raya terbahagi ,iaitu zon pertengahan yang memisahkan dua

arus lalulintas yang berlawanan.Ia terdapat pada lebuh raya terbahagi yang mempunyai

sekurang-kurangnya 2-lorong laulintas pada setiap arah.Unsur ini memainkan fungsi

berikut,

i. Sebagai kawasan pelindung untuk pejalan kaki dan kenderaan yang ingin

berhenti untuk memusing atau membelok.

ii. Sebagai kawasan simpanan untuk menambahkan lorong pada masa depan

apabila perlu.Oleh kerana itulah pembahagi tengah juga disebut simpanan

tengah.

22

iii. Meminimumkan silauan lampau depan yang dialami oleh pemandu pada waktu

malam.

iv. Memerangkap dan menghalang kenderaan daripada menceroboh ke dalam

lorong lawan dan seterusnya mengakibatkan kemalangan yang serius.

v. Sebagai ruang melanskap jika ruang pembahagi tengah mencukupi.

vi. Menyediakan ruang untuk peletakan perkhidmatan jalan,seperti papan tanda

jalan, lampu isyarat, pencahayaan jalan dan sistem penyaliran.

Contoh Pembahagi jalan yang dipasang rumput

23

Contoh syarat rekabentuk lebar median

Lebar pembahagi tengah juga tidak semestinya malar malah Lebarnya boleh berubah-

ubah. Pertukaran lebar harus dibuat secara berunsur-unsur.

24

Terdapat beberapa jenis pambahagi tengah (A-F) ditunjukkan di dalam rajah

seterusnya. Ada yang berbendul dan ada yang tidak berbendul. Jenis A lebih sesuai

untuk lebuh raya bandar.

25

Simpanan tengah kadangkala dibuka untuk menizinkan kenderaan menukarkan arah

dengan memusing balik, membelok atau melintas. Jika pembukaan ini dihajatkan,

susunatur yang ditunjukkan rajah di bawah dapat digunakan.

Rajah di atas menunjukkan lokasi pembahagi tengah

NILAI REKABENTUK

Tiada pembahagi tengah disediakan pada lebuh raya JKR hierarki R3 hingga R1a.Pada

hierarki jalan R6 hingga R4, lebar dan jenis pembahagi tengah telah ditunjukkan di

dalam jadual 8.9

Untuk ITESM searas, lebar pembahagi tengah minimum bergantung pada laku

rekabentuk dan ditunjukkan di dalam jadual di bawah.

Jadual di atas menunjukkan lebar pembahagi tengah minimum (JKR)

26

Jika lebar pembahagi kurang daripada 6.00 meter, sediakan rel adang(sebagai pagar

keselamatan) dan layar silauan. Pagar keselamatan dapat diabaikan jika lebar

pembahagi tengah melebihi 11.5 meter.

CERUN BENTENG DAN PEMOTONGAN

Cerun dinding benteng dan pemotongan bergantung pada jenis tanah dan ketinggian

benteng atau kedalaman pemotongan. Cerun selamat maksimum dapat dihitung dengan

tepat daripada teori mekanik tanah. Daripada sudut ekonomi,cerun yang curamlah yang

dihajatkan. Namun begitu, nilai maksimum ini lazimnya tidak diambil guna,malahan

cerun yang lebih landai yang dipraktikkan untuk,

(a) Meningkatkan keselamatan lalulintas. Kenderaan yang terbabas akan memanjat

cerun dan memasuki semula lorongnya dengan selamat jika cerun dinding

pemotongan landai.

(b) Meningkatkan jarak penglihatan ,terutama sekali di kawasan selekoh tajam.

(c) Mengurangkan kadar hakisan dinding.

(d) Memudahkan pertumbuhan rerumput.

(e) Menurunkan kos penyengaraan

Benteng atau pemotongan bersambung dengan bahu jalan. Kawasan titik setemu elok

dibulatkan untuk keperluan estetik.

27

NILAI REKABENTUK

Nilai rekabentuk cerun sukar disebut secara umum. Nilai sebenar bergantung pad

kajian terperinci keatas tapak dan jenis tanah. Daripada sudut estetik, kaedah

membulatkan cerun seperti yang ditunjukkan di dalam jadual di bawah disarankan oleh

Jawatankuasa Geometrics And Esthetics Of Highway Location And Design.

28

REL ADANG ATAU PAGAR KESELAMATAN

Pada sesetengah lebuhraya, rel adang atau pagar keselamatan dibina di sebelah tepi

luar selekoh tajam yang terletak di atas benteng yang tinggi ,kawasan

perparitan,tanjakan dan kawasan persekitaraan gangguan fizikal, seperti tiang

jambatan, tembok penahan tiang lampu atau papan tand adan sebagainya.Rel adang

berfungsi memerangkap kenderaan yang terbabas supaya tidak terbalik, terhumban

keluar atau melanggar sebarang objek gangguan ang terdapat di lebuh raya.

Terdapat beberapa jenis rel adang.Jenis yang paling masyur ialah rasuk’W’ yang

diperbuat daripada kekuli, seperti yang ditunjukkan di dalam Gambar bawah.Rasuk ‘W’

ini dipasang pada tiang-tiang yang diperbuat daripada konkrit atau kayu.

29

NILAI REKABENTUK

Di sepanjang ITESM, rel adang disediakan,

(a) Pada pembahagi tengah.Di dalam ke sini,pastikan terdapat jarak lega datar

minimum sebanyak 1.8 meter dari sisi lebuh raya

(b) Pada sebelah kiri lebuh raya jika terdapat:

(i) Gangguan fizikal sejauh 3.50 meter.

(ii) Benteng yang ketinggian dan nisbah cerunnya melebihi 3.0 meter dan 2:3

secara berturutan.

(iii) Anak sungai,jalan raya lain,landasan keretapi dan lain lain lagi sejauh 10.0

meter.

(iv) Terowong untuk keselamatan pekerja senggara.

Mulakan rel adang sekurang-kurangnya 10.0 meter sebelum adanya gangguan.Setiap

bahagian rela adang mesti mampu menyokong beban sisi sekurang-kurangnya 400kN.

30

PAGAR

Lebuhraya ITESM yang merentasi luar bandar dipagari untuk melindungi lebuh raya

daripada pencerobohan manusia, binatang, basikal, kenderaan dan jentera. Untuk

menepati keperluan kawalan masuk, jejambat dibina untuk membolehkan orang ramai

menyeberangi lebuh raya.Melintasi beberapa lebuh raya membawa lalulintas laju

sangat membahayakan. Oleh kerana itulah lebuh raya dipagari untuk keselamatan

orang ramai di samping menjamin kelancaran lalulintas.Pagar juga menandakan hak

lalu lebuh raya dan sekaligus dapat mengawal pembangunan di dalam kawasan hak lalu.

31

RUJUKAN

1. REKABENTUK GEOMETRI JALAN DAN LEBUH RAYA – Meor Othman Hamzah (1989)

2. Malaysia Jabatan Kerja Raya.A guide on geometric design of roads.Kuala Lumpur, Cawangan Jalan, Jabatan Kerja Raya 1987.Arahan teknik (Jalan)8/86.

3. Lembaga Lebuhraya Malaysia.Interurban toll expressway system of Malaysia-design standards.Kuala Lumpur:1986

4. http://en.wikipedia.org/wiki/Highway_engineering

5. http://www.google.com.my/search?q=Road%20camber&oe=utf-8&rls=org.mozilla:en-US:official&client=firefox-a&um=1&hl=en&biw=1280&bih=619&ie=UTF-8&sa=N&tab=iw

32