ppk 235/11/2012 (030651) strategi ekonomi digital...

Rangkaian Khidmat Awam Negeri Sarawak October - December 2017

PPK 235/11/2012 (030651)

www.rakansarawak.com

STRATEGI EKONOMI DIGITAL

SARAWAK2018-2022

PPK 235/11/2012 (030651)

First published in 1994

A Monthly Publication of the State Secretary’s Office, Chief Minister’s Department, Sarawak(People, events, activities and programmes of an Innovative, Quality and Creative Civil Service)

ISSN 1394-5726

Penasihat• Tan Sri Datuk Amar Haji

Mohamad Morshidi Abdul Ghani Setiausaha Kerajaan Negeri

Ahli• Datu Haji Ismawi Haji Ismuni Timbalan Setiausaha Kerajaan Negeri (Transformasi Sosio Ekonomi)

• Datu Jaul Samion Timbalan Setiausaha Kerajaan Negeri (Transformasi Luar Bandar)

• Datu Dr Sabariah Putit Timbalan Setiausaha Kerajaan Negeri (Transformasi Prestasi dan

Penyampaian Perkhidmatan)

Penerbit• Faradale Media-M Sdn Bhd

Penulis• Maria Corazon M. Cortez• Alexius Barieng• Safri Ali Othman• Muhd. Fuad Jobli• Remid Tajan• Jackelyn Foo• Danielle Sendou Ringgit

Edaran • Adeline Sia• Rosmini Abong

Diterbit oleh:Faradale Media-M Sdn BhdA509, Level 5, Tower A2iCom Square, Jalan Pending93450 Kuching, Sarawak, MalaysiaTel: 082-266808Fax: 082-266714E-mail: [email protected]

Dicetak oleh:Infografik Press Sdn BhdLot 201, No. 265, Section 50,Jalan Nipah, Off Jalan Abell Utara93100 Kuching, Sarawak, Malaysia.Tel: 082-241018, 245506Fax: 082-252609

RAKAN Sarawak ingin merakamkan ribuan terima kasih di atas bantuan, sokongan dan kerjasama daripada semua pihak yang terlibat di dalam menghasilkan penerbitan kali ini.

Dokumen Strategi Ekonomi Digital Negeri 2018-2022 yang dilancarkan oleh Ketua Menteri YAB Datuk Patinggi (Dr) Abang

Haji Abdul Rahman Zohari Tun Datuk Abang Haji Openg ketika Sambutan Hari Perkhidmatan Awam Negeri pada 13 Disember 2017 menandakan Sarawak sudah bersedia untuk ke fasa seterusnya dalam menentukan hala tuju serta memacu ekonomi digital.

Menariknya, dokumen strategi ini dihasilkan oleh barisan perkhidmatan awam negeri sendiri diterajui Setiausaha Kerajaan Negeri, YB Tan Sri Datuk Amar Haji Mohamad Morshidi Abdul Ghani yang diamanahkan untuk menghasilkan suatu dokumen strategi yang komprehensif.

Dokumen tersebut yang lengkap dengan Visi dan Misi Ekonomi Digital telah dibangunkan secara dalaman melalui Kumpulan Berprestasi Tinggi (High Performance Team).

Ia turut menyenaraikan 47 tindakan strategik daripada 17 bidang di bawah empat kluster yang merangkumi Tadbir Urus dan Infrastruktur, Sektor Ekonomi, Bandar Pintar serta Bakat dan Penyelidikan dan Pembangunan (R&D).

Bidang-bidang berkaitan adalah Perundangan dan Tadbir Urus, Infrastruktur Digital, Digital dan Data, Keselamatan Siber, Kerajaan Digital, Pertanian, Pelancongan, Pembuatan, e-Dagang, Kesihatan, Infrastruktur Fizikal dan Utiliti, Perumahan dan Pembangunan Bandar, Pengangkutan, Logistik dan Rantaian Bekalan, Pengurusan Bakat, Perkampungan Digital, Pusat Kecemerlangan dan Keterangkuman Digital.

Namun, sebelum terhasilnya dokumen berkenaan beberapa sesi perbincangan dan percambahan fikiran – lebih dikenali sebagai lab – telah pun diadakan bersama

dengan sektor perkhidmatan awam, sektor swasta dan yang berkepentingan di samping sesi bersama Ketua Menteri.

Bukan setakat itu sahaja, penghasilan dokumen strategi tersebut turut diperkukuhkan dengan beberapa input tambahan daripada lawatan ke beberapa buah negara termasuklah Australia, Finland, Estonia, Jerman, Perancis dan China.

Menurut Ketua Menteri, walaupun dokumen tersebut baru dilancarkan namun beberapa inisiatif utama telah pun dilaksanakan dan sedang dalam pelaksanaan.

Bagi memastikan kejayaannya, beberapa inisiatif tersebut akan ditambahbaik, dipertingkatkan dan dibuat tindakan susulan dari semasa ke semasa.

Jelas Ketua Menteri, dokumen strategi versi pertama tersebut telah pun diluluskan oleh Kabinet Negeri dan akan menjadi sebuah dokumen yang dinamik kerana akan dipertingkatkan dan disesuaikan dari semasa ke semasa mengikut perubahan ekonomi digital.

Untuk rekod, pada tahun 2017 Kerajaan Negeri telah pun melancarkan beberapa perkhidmatan digital melalui aplikasi mudah alih seperti Sarawak Gov (aplikasi mudah alih yang menyediakan perkhidmatan maklumat Kerajaan Negeri) dan Sarawak Pay (aplikasi kemudahan e-wallet dan Scan and Pay bagi tujuan pembayaran di outlet yang juga merupakan satu-satunya platform fintech Sarawak).

Strategi Ekonomi Digital Sarawak ini juga adalah rentetan daripada komitmen Kerajaan Negeri untuk merealisasikan resolusi yang kelapan, hasil daripada Persidangan Ekonomi Digital dan Infrastruktur ICT Antarabangsa Sarawak (IDECS) 2017, iaitu mengadakan beberapa lab, bengkel dan perbincangan dalam jangka masa enam bulan berikutnya untuk mencari pendekatan terbaik dan merangka Pelan Digital untuk Sarawak.

Editorial 2

RAKAN Sarawak October - December 2017

Kandungan/Contents EnglishBahasa Malaysia

2-5

10-1126

27

6-7

12-13

2228

46

55

Strategi Ekonomi Digital Sarawak 2018-2022 Merealisasikan Resolusi Kepada Strategi

Perkhidmatan Awam Negeri BerkeupayaanMenerajui Inisiatif Ekonomi Digital

SMA Dilancarkan

Realisasi Penerokaan Model Kewangan Kerajaan Negeri

Sarawak Pay Merealisasikan Komitmen Ketua Menteri

High Performance Team Culture in an Open Organisation: Key to Success in the Digital Economy

Leaders Need to Always Be Ahead of the Curve

CENTEXS and Huawei Sign MoU for Digital Talent Development

Focus of 13th WIEF Enabling Businesses, Tapping opportunities presented by disruptive change

Gearing Youths for a Digital Economy future

Celebrating Solidarity in Sarawak

Strategi Ekonomi Digital Sarawak 2018-2022 dilancarkan

Strategi Ekonomi Digital Sarawak 2018-2022

Merealisasikan Resolusi Kepada Strategi

dunia menggunakan teknologi

baharu dalam membangunkan negeri

Sarawak.

Memetik kata-kata Ketua Menteri

dalam Dokumen Strategi Ekonomi

Digital Sarawak 2018-2022, beliau

memberi tanggungjawab kepada

Setiausaha Kerajaan Negeri, YB Tan Sri

Datuk Amar Haji Mohamad Morshidi

Abdul Ghani pada 16 Januari 2017

untuk menganjurkan satu persidangan

antarabangsa mengenai ekonomi

digital dan seterusnya menerajui

Transformasi Ekonomi Digital.

Bermulalah persidangan IDECS

2017 yang berjaya menghimpunkan

19 penceramah terkemuka

antarabangsa, antaranya Don Tapscott

yang tersenarai sebagai antara

empat penceramah pengurusan

paling berpengaruh oleh kumpulan

Thinkers50.

Paling penting, IDECS 2017

ini mencatatkan peristiwa yang

signifikan apabila lapan resolusi telah

dimuktamadkan.

Bagi resolusi pertama,

Sarawak akan menubuhkan Bank

Pembangunan Sarawak (DBOS) yang

akan membiayai projek strategik

berimpak tinggi dalam transformasi

ekonomi dan digital Sarawak.

Bagi resolusi kedua, Sarawak akan

menubuhkan Lembaga Multimedia

Sarawak (SMA) untuk mengawal

selia pembangunan infrastruktur

ICT dan penggunaan teknologi

digital manakala bagi resolusi ketiga

pula Sarawak akan mewujudkan

Perbadanan Ekonomi Digital

Sarawak (SDEC) untuk menyelaras

dan mengurus semua inisiatif

ekonomi digital dengan tumpuan

kepada bidang-bidang tertentu

iaitu infrastruktur, e-kerajaan,

pembangunan bakat, e-dagang dan

keselamatan siber.

Resolusi keempat memberikan

penekanan terhadap meningkatkan

kelajuan infrastruktur ICT untuk

memperkukuhkan tulang belakang

lebuh raya digital negeri dan

Detik permulaan era

Ekonomi Digital boleh

dikatakan adalah

penganjuran Persidangan

Ekonomi Digital dan Infrastruktur ICT

Antarabangsa Sarawak (IDECS) 2017

pada 3 dan 4 April 2017.

Ketua Menteri YAB Datuk Patinggi

(Dr) Abang Haji Abdul Rahman

Zohari Tun Datuk Abang Haji Openg

mengimbas kembali perkara ini

ketika Sambutan Hari Perkhidmatan

Awam Negeri pada 13 Disember lepas.

Sebaik menerajui kepimpinan

negeri pada 13 Januari 2017, Ketua

Menteri telah mengambil langkah

berani untuk melakukan perubahan

dalam strategi pembangunan negeri

dengan menggunakan pendekatan

ekonomi digital.

Tindakan ini perlu diambil sebab

Sarawak tidak boleh bergantung

sepenuhnya kepada sumber asli

yang tidak dapat dikekalkan dalam

jangka masa panjang tetapi perlu

“menyertai” negara lain di seluruh

RAKAN Sarawak Perspective Perspektif RAKAN Sarawak 3


meningkatkan aliran trafik digital

termasuk sekurang-kurangnya 5,000

menara telekomunikasi.

Resolusi kelima adalah tentang

mewujudkan Perkampungan Digital

dan Pelan Transformasi E-Dagang

manakala resolusi keenam dan

ketujuh adalah mengenai promosi

e-pembelajaran kepada generasi

muda berkaitan perisian dan

teknologi, dan promosi pelaburan

untuk menjadikan Sarawak sebagai

lokasi data centre (pusat data).

Resolusi terakhir (kelapan) adalah

tentang mengadakan beberapa lab,

bengkel dan perbincangan dalam

jangka masa enam bulan berikutnya

untuk mencari pendekatan terbaik

dan merangka Pelan Digital untuk

Sarawak.

Langkah seterusnya, setelah

berakhirnya IDECS 2017, adalah untuk

merealisasikan setiap resolusi yang

telah dimuktamadkan dan komponen

penting seperti yang tercatat pada

resolusi kelapan iaitu menghasilkan

Pelan Digital – kini dikenali sebagai

Strategi Ekonomi Digital Sarawak

2018-2022 – yang akan menjadi nadi

penting dalam menentukan hala tuju

ekonomi digital di Sarawak.

Bertitik tolak daripada itu, usaha

digerakkan untuk menghasilkan

sebuah dokumen strategi bagi

menentukan tindakan dan strategi

yang bakal dilaksanakan untuk lima

tahun yang akan datang.

Menyahut cabaran tersebut,

Setiausaha Kerajaan Negeri bersama

dengan Pasukan Berprestasi Tinggi

(High Performance Team) yang

merentasi kementerian, agensi

dan jabatan telah mengadakan

beberapa sesi lab bersama dengan

sektor swasta dan pihak-pihak yang

berkepentingan.

Bagi tujuan tersebut juga,

sejumlah 17 jawatankuasa kerja telah

dibentuk bagi memberikan fokus

kepada perkara-perkara berkaitan

dengan 17 bidang di bawah empat

kluster yang merangkumi Tadbir Urus

dan Infrastruktur, Sektor Ekonomi,

Bandar Pintar, serta Bakat dan

Penyelidikan dan Pembangunan

(R&D).

Bidang-bidang berkaitan adalah

Perundangan dan Tadbir Urus,

Infrastruktur Digital, Digital dan

Data, Keselamatan Siber, Kerajaan

RAKAN Sarawak Perspective Perspektif RAKAN Sarawak4


Digital, Pertanian, Pelancongan,

Pembuatan, e-Dagang, Kesihatan,

Infrastruktur Fizikal dan Utiliti,

Perumahan dan Pembangunan

Bandar, Pengangkutan, Logistik

dan Rantaian Bekalan, Pengurusan

Bakat, Perkampungan Digital, Pusat

Kecemerlangan dan Keterangkuman

Digital.

Sebelum itu, beberapa platform

seperti sesi percambahan fikiran

dan sesi perbincangan melalui lab

digunakan untuk mendapatkan

maklum balas tentang apa yang

diperlukan untuk ekonomi digital

Sarawak serta menentukan sektor-

sektor ekonomi digital yang perlu

diberi perhatian.

Begitu juga dengan input

tambahan yang diperolehi daripada

‘Sesi dan Dialog Bersama Ketua

Menteri dan Pemain Industri’ di

samping input-input baharu hasil

daripada lawatan ke beberapa

buah negara termasuklah Australia,

Finland, Estonia, Jerman, Perancis

dan China.

Kesemua “penemuan” dan draf

strategi tersebut diperbincangkan

serta diperincikan oleh 17

jawatankuasa kerja yang berkumpul

sekali lagi bagi tujuan tersebut dan

dibentangkan kepada Ketua Menteri

seterusnya dimuktamadkan ketika

High Performance Team Retreat 2017

pada 7 hingga 10 Disember lepas.

Sehinggalah tiba 13 Disember

2017, yang merupakan tarikh

bersejarah apabila dokumen

Strategi Ekonomi Digital Negeri

2018-2022 dilancarkan oleh Ketua

Menteri ketika Sambutan Hari

Perkhidmatan Awam Negeri.

Dokumen Strategi Ekonomi

Digital Negeri 2018-2022

menyenaraikan 47 tindakan

strategik daripada 17 bidang

di bawah empat kluster yang

merangkumi Tadbir Urus dan

Infrastruktur, Sektor Ekonomi,

Bandar Pintar serta Bakat dan R&D.

Daripada 47 tindakan strategik

tersebut, 29 mengandungi

tindakan strategik bersifat lebih

kepada sektor ekonomi manakala

18 tindakan strategik lebih

bersifat sebagai penggerak.

Menariknya, walaupun

dokumen strategi ini telah

dilancarkan namun ia akan

bersifat dinamik untuk menerima

sebarang idea dan cadangan

baharu bersesuaian dengan

perubahan ekonomi digital.

Peranan inilah akan bakal

digalas oleh dua agensi – SMA dan

SDEC – yang dipertanggungjawab

untuk memastikan pelaksanaan

polisi dan Strategi Ekonomi

Digital Sarawak 2018-2022

berjalan lancar.

RAKAN Sarawak Perspective Perspektif RAKAN Sarawak 5


P erkhidmatan Awam Negeri Sarawak berkeupayaan untuk menerajui inisiatif digital berdasarkan komitmen dan

peranan utama yang telah ditunjukkan

kumpulan penjawat

awam dalam

menggerakkan inisiatif awal ekonomi digital.

Keyakinan ini disuarakan oleh Ketua Menteri YAB Datuk Patinggi (Dr) Abang Haji Abdul Rahman Zohari Tun Datuk Abang Haji Openg ketika Sambutan Hari Perkhidmatan Awam Negeri pada 13 Disember 2017.

Jelas Ketua Menteri, gandingan mantap perkhidmatan awam beserta kepakaran sektor swasta mampu memacu ekonomi digital lebih jauh ke hadapan.

Tanpa sokongan padu daripada perkhidmatan awam, jelas Ketua Menteri transformasi digital tidak akan mencapai kejayaan sepenuhnya.

Rekod positif yang ditunjukkan Perkhidmatan Awam Negeri Sarawak sebelum ini terbukti menjadi “tunjang kekuatan” kepada jentera kerajaan yang telah berjaya melaksanakan beberapa inisiatif transformasi, inovasi dan produktiviti seperti Pelan Transformasi 10-20 pada peringkat negeri dan Transformasi Nasional 2050 (TN50) dan Strategi Lautan Biru Kebangsaan (NBOS) pada peringkat persekutuan.

Dalam melonjak pembangunan lebih jauh ke hadapan, yang telah memasuki era teknologi digital, Ketua Menteri berharap semua penjawat awam bersama beliau dalam “perjalanan”

Perkhidmatan Awam Negeri Berkeupayaan Menerajui Inisiatif Ekonomi Digital

Chief Minister’s Thoughts On The Civil Service Mutiara Kata Ketua Menteri Sarawak6


Menurut Ketua Menteri, walaupun dokumen tersebut baru dilancarkan namun beberapa inisiatif utama telah pun dilaksanakan dan sedang dalam pelaksanaan, antaranya SarawakGov (aplikasi mudah alih yang menyediakan perkhidmatan maklumat Kerajaan Negeri) dan Sarawak Pay (aplikasi kemudahan ‘e-wallet’ dan ‘Scan and Pay’ bagi tujuan pembayaran di outlet yang juga merupakan satu-satunya platform FinTech Sarawak).

Dokumen tersebut akan menjadi dokumen dinamik kerana akan dipertingkatkan dan disesuaikan dari semasa ke semasa mengikut perubahan ekonomi digital.

Pada perkara berkaitan, Ketua Menteri turut menekankan bahawa segala inisiatif awal ini tidak menjadi realiti sekiranya tanpa “langkah yang pertama” sebaik beliau mengarahkan Setiausaha Kerajaan Negeri, YB Tan Sri Datuk Amar Haji Mohamad Morshidi Abdul Ghani pada 16 Januari 2017 untuk menganjurkan satu persidangan antarabangsa mengenai ekonomi digital (kemudian dikenali sebagai IDECS) dan seterusnya menerajui Transformasi Ekonomi Digital.

Hasil daripada IDECS, maka terhasillah lapan resolusi yang telah dimuktamadkan iaitu menubuhkan Bank Pembangunan Sarawak (DBOS), menubuhkan SMA, mewujudkan SDEC, meningkatkan kelajuan infrastruktur ICT, mewujudkan Perkampungan Digital dan Pelan Transformasi E-Dagang.

Resolusi tersebut juga menggalakkan promosi e-pembelajaran berkaitan perisian dan teknologi kepada generasi muda serta mempromosi Sarawak sebagai destinasi pusat data.

Selain itu, turut disyorkan juga penganjuran lab, bengkel dan perbincangan untuk mencari pendekatan terbaik dalam menghasilkan Pelan Digital Ekonomi Sarawak.

menuju visi yang telah ditetapkan dan komited melaksanakan apa yang telah dirancang.

Sokongan daripada perkhidmatan awam juga telah memungkinkan beberapa inisiatif awal ekonomi yang telah pun dilaksanakan dan pastinya berupaya menjana peluang baharu, penghasilan inovasi dan penciptaan nilai.

Dua acara signifikan iaitu pelancaran Lembaga Multimedia Sarawak (SMA) dan Strategi Ekonomi Digital Sarawak 2018-2022 pada 13 Disember juga turut membuktikan bahawa komitmen dan gandingan pelbagai pihak terutama penjawat awam dalam menggerak dan

seterusnya amat penting dalam merealisasikan beberapa inisiatif awal ini.

Menurut Ketua Menteri, SMA yang baru dilancarkan tersebut akan mengawal selia hal dan aktiviti berkaitan inisiatif dan strategi digital di negeri ini serta memainkan peranan utama dalam transformasi ekonomi digital Sarawak.

SMA yang telah pun diluluskan dalam Persidangan Dewan Undangan Negeri Sarawak pada 8 November lalu akan menjadi entiti komunikasi dan multimedia di bawah bidang kuasa negeri yang dipengerusikan oleh Ketua Menteri dengan tiga ex-officio yang dilantik, iaitu Setiausaha Kerajaan Negeri, Peguam Besar Negeri dan Setiausaha Kewangan Negeri.

Sementara lembaga pengarah SMA terdiri daripada lima orang ahli dan tidak lebih daripada tujuh orang ahli yang mempunyai kelayakan, kepakaran dan pengalaman luas dalam bidang ICT.

Selaras dengan peranan yang dimainkan, SMA akan digabungkan dengan SDEC sebagai agensi milik Kerajaan Negeri yang bertindak sebagai pelaksana pembangunan ICT di Sarawak.

Strategi Ekonomi Digital Sarawak 2018-2022 yang turut dilancarkan pada 13 Disember juga melalui beberapa proses dan peringkat yang melibatkan banyak pihak termasuk beberapa pegawai kanan penjawat awam.

Strategi Ekonomi Digital Sarawak 2018-2022 akan menjadi nadi penting yang akan menentukan hala tuju ekonomi digital mengandungi tindakan dan strategi untuk lima

tahun yang akan datang.Dokumen tersebut yang lengkap

dengan Visi dan Misi Ekonomi Digital telah dibangunkan secara dalaman melalui Kumpulan Berprestasi Tinggi (High Performance Team).

Ia turut menyenaraikan 47 tindakan strategik daripada 17 bidang di bawah empat kluster yang merangkumi Tadbir Urus dan Infrastruktur, Sektor Ekonomi, Bandar Pintar serta Bakat dan Penyelidikan dan Pembangunan (R&D).


Chief Minister’s Thoughts On The Civil Service Mutiara Kata Ketua Menteri Sarawak 7


P eredaran pantas dan perkembangan trend dalam teknologi digital telah membawa perubahan radikal

terhadap ekspektasi rakyat yang seterusnya mengubah pendekatan rakyat untuk berinteraksi dalam perihal yang berkaitan dengan organisasi serta perkhidmatan kerajaan.

Bertentangan dengan sistem hierarki, birokrasi dan peraturan tradisional kerajaan yang dibangunkan sejak berdekad lama, interaksi baharu yang berkembang dalam era digital berpusat daripada data, merangkumi data terkini, data yang boleh dipercayai dan diyakini, data terbuka, dan yang paling penting adalah data yang mesra pengguna.

Pendekatan keterbukaan data untuk sistem teknologi maklumat (IT) kerajaan atau penggunaan API (Application Programming Interface) pada portal atau web memudahkan kerajaan menyampaikan maklumat dan perkhidmatan menerusi pelbagai saluran termasuk telefon mudah alih yang seterusnya menjadikan orang awam dan komuniti perniagaan sebagai rakan kongsi dalam membentuk kerajaan yang dapat menyampaikan

perkhidmatan dengan lebih baik.Oleh yang demikian, ‘Kerajaan

Digital’ diwujudkan bagi memastikan segala maklumat dan perkhidmatan kerajaan dapat disampaikan kepada rakyat pada bila-bila masa dan di mana sahaja melalui pelbagai platform atau peranti.

Strategi Kerajaan Digital dibangunkan untuk menyediakan agensi-agensi dengan panduan bagi meningkatkan perkhidmatan digital serta membolehkan kerajaan berkembang maju dalam dunia teknologi yang sentiasa berubah-ubah.

Dalam perspektif Sarawak, perkhidmatan awam negeri menyokong agenda ekonomi digital melalui revolusi penyampaian perkhidmatan kerajaan dengan membangunkan teknologi komunikasi dan maklumat (ICT) untuk beralih daripada Kerajaan Elektronik kepada Kerajaan Digital.

Inisiatif Kerajaan Elektronik memberi tumpuan kepada penambahbaikan dalaman seperti kecekapan dan produktiviti serta penyampaian perkhidmatan dalam talian.

Kerajaan Digital sebaliknya menerima idea dan teknologi terkini seperti pengkomputeran

mudah alih, pengkomputeran awan, analisis data raya termasuk melaksanakan perubahan dan peningkatan drastik yang dapat memberi manfaat kepada rakyat.

Selain itu, Kerajaan Digital turut melaksanakan pendekatan digital dalam mewujudkan kemudahan untuk menjalankan perniagaan yang akan memberi manfaat kepada komuniti perniagaan.

Langkah ke arah Kerajaan Digital dalam Perkhidmatan Awam Negeri Sarawak diterangkan secara ringkas oleh Setiausaha Kerajaan Negeri YB Tan Sri Datuk Amar Haji Mohamad Morshidi Abdul Ghani ketika beliau berucap sempena sambutan Hari Perkhidmatan Awam (HPA) 2017 pada Disember lepas.

Bertepatan dengan tema HPA 2017 – ‘Kerajaan Digital Memacu Ekonomi Digital’ – perkhidmatan awam negeri sedang membangunkan modul pembangunan baharu bagi mempersiap penjawat awam menghadapi perubahan budaya yang akan menyokong agenda ekonomi digital.

Beliau menjelaskan, secara praktikal, kesemua penjawat awam dalam Kumpulan Sokongan

Ke Arah Kerajaan Digital

State Secretary’s View Pandangan Setiausaha Kerajaan Negeri8


1 dan ke atas sekarang hendaklah memiliki kemahiran dalam teknologi atau celik teknologi.

Penjawat awam dari kumpulan berkenaan perlu mahir menggunakan alat atau sistem yang berasaskan ICT dalam menjalankan tugas harian.

Menjelang 2018, perkhidmatan awam negeri juga akan memperkenalkan modul pembangunan baharu yang dikenali sebagai ‘ketajaman digital’.

Menurut YB Tan Sri Datuk Amar Haji Mohamad Morshidi, modul berkenaan dibangunkan bertujuan untuk memastikan penjawat awam memahami dan menghargai visi ekonomi digital di samping mengadaptasi idea-idea dan teknologi radikal bagi membolehkan Kerajaan Digital berkembang di Sarawak.

Sebagai permulaan, dokumen Strategi Ekonomi Digital Negeri 2018-2022 turut dilancarkan oleh Ketua Menteri YAB Datuk Patinggi (Dr) Abang Haji Abdul Rahman Zohari Tun Datuk Abang Haji Openg semasa HPA 2017.

Dokumen tersebut yang dibangunkan di peringkat dalaman oleh Kumpulan Berprestasi Tinggi (High Performance Team) menyenaraikan 47 tindakan strategik daripada 17 bidang di bawah empat kluster yang merangkumi Tadbir Urus dan Infrastruktur, Sektor Ekonomi, Bandar Pintar serta Bakat dan Penyelidikan dan Pembangunan (R&D).


Jelas Setiausaha Kerajaan Negeri, inisiatif strategik tersebut membuktikan komitmen dan kesediaan jentera perkhidmatan

awam negeri dalam mendukung ekonomi digital.

Antara inisiatif penting yang turut dicadangkan di bawah Kerajaan Digital adalah pewujudan ‘Service Sarawak’ (Perkhidmatan Sarawak).

Service Sarawak merupakan platform untuk menyediakan perkhidmatan barisan hadapan yang mewakili seluruh agensi kerajaan melalui perkhidmatan sehenti yang lancar.

Apabila dilancarkan pada suku ketiga 2018, Service Sarawak dijangka bakal merevolusi penyampaian perkhidmatan awam negeri di samping pelaksanaan polisi ‘No Wrong Door’ dan ‘One Government At Your Service’.

Antara lain, Sarawak ID yang diperkenalkan memudahkan orang awam mengakses perkhidmatan atas talian Kerajaan Negeri dengan hanya menggunakan satu nama pengguna dan kata laluan.

Dengan Sarawak ID, pengguna lebih mudah

untuk ‘log masuk’ mana-mana perkhidmatan atas talian yang disediakan oleh kerajaan tanpa perlu mengingati nama pengguna dan kata laluan yang banyak.

Tanpa mengabaikan ciri keselamatan identiti pengguna melalui pangkalan data sulit, platform tersebut membolehkan perkhidmatan kerajaan tersedia kepada pelanggan dengan segera dan secara langsung dan yang paling penting, memenuhi ekspektasi rakyat.

State Secretary’s View Pandangan Setiausaha Kerajaan Negeri 9


Pelancaran rasmi Lembaga Multimedia Sarawak atau Sarawak Multimedia Authority (SMA) menandakan satu

lagi langkah proaktif Kerajaan Negeri untuk membangunkan infrastruktur teknologi dan maklumat (ICT) bagi memacu pertumbuhan ekonomi negeri yang berasaskan digital.

Dilancarkan oleh Ketua Menteri YAB Datuk Patinggi (Dr) Abang Haji Abdul Rahman Zohari Tun Datuk Abang Haji Openg sempena Hari Perkhidmatan Awam 2017 pada 13 Disember lepas, SMA berperanan utama dalam mengawal selia hal dan aktiviti berkaitan objektif polisi pembangunan ICT dan penggunaan teknologi digital di negeri ini.

Penubuhan SMA adalah salah satu daripada lapan resolusi yang dicapai pada Persidangan Ekonomi Digital dan Infrastruktur ICT Antarabangsa (IDECS) 2017 pada awal April lepas bersama dengan resolusi penubuhan Perbadanan Ekonomi Digital

Sarawak atau Sarawak Digital Economy Corporation (SDEC).

Ketika pertama kali mengumumkan penubuhan SMA, Ketua Menteri menegaskan, Sarawak mempunyai peranan tersendiri untuk mengawal dan membangunkan ekonomi digital serta mengukuhkan ekosistem ekonomi digital.

Oleh itu, penubuhan SMA bukanlah bertujuan untuk bersaing dengan Suruhanjaya Komunikasi dan Multimedia Malaysia di peringkat Kerajaan Persekutuan.

Pasca penganjuran IDECS 2017 dan lanjutan daripada pengumuman yang dibuat oleh Ketua Menteri telah menyaksikan ordinan untuk menubuhkan SMA diluluskan dalam Persidangan Dewan Undangan Negeri Sarawak pada 8 November lalu.

Maka tertubuhlah SMA sebagai entiti komunikasi dan multimedia di bawah bidang kuasa negeri yang dipengerusikan oleh Ketua Menteri dengan tiga ex-officio yang dilantik,

iaitu Setiausaha Kerajaan Negeri, Peguam Besar Negeri dan Setiausaha Kewangan Negeri.

Sementara lembaga pengarah SMA terdiri daripada lima orang ahli dan tidak lebih daripada tujuh orang ahli yang mempunyai kelayakan, kepakaran dan pengalaman luas dalam bidang ICT.

Semasa ordinan penubuhan SMA diluluskan, Menteri Perdagangan Antarabangsa dan E-Dagang YB Dato Sri Wong Soon Koh berpendapat bahawa pelantikan Ketua Menteri sebagai Pengerusi SMA adalah wajar kerana bertepatan dengan portfolio Ekonomi Digital dan Telekomunikasi yang turut dipegang oleh Ketua Menteri.

SMA Dilancarkan

Perspective Perspektif10


Beliau yang merangkap Menteri Kewangan II juga menegaskan bahawa penubuhan SMA adalah berdasarkan peruntukan dalam Senarai Negeri bagi Sabah dan Sarawak di bawah Perkara 95B Perlembagaan Persekutuan.

YB Dato Sri Wong turut menjelaskan, kuasa yang diperuntukkan kepada SMA tidak melanggar bidang kuasa Suruhanjaya Komunikasi dan Multimedia Malaysia (SKMM) sambil menegaskan bahawa SMA ditubuhkan bukan untuk bersaing dengan SKMM.

Sebaliknya, fungsi dan peranan yang ada pada SMA akan saling melengkapi di antara kedua-dua agensi.

Sementara itu, Setiausaha Kerajaan Negeri YB Tan Sri Datuk Amar Haji Mohamad Morshidi Abdul Ghani dalam amanat beliau semasa Hari Perkhidmatan Awam 2017 melahirkan keyakinan bahawa SMA akan menjadi agensi yang memainkan peranan utama dalam transformasi ekonomi digital Sarawak.

Selain berperanan sebagai penasihat dan pengawal selia kepada Kerajaan Negeri dalam

aktiviti berkaitan ICT, SMA juga mempunyai kuasa untuk melantik jawatankuasa, orang perseorangan, syarikat yang diperbadankan di samping menjalankan usaha sama dengan organisasi-organisasi lain bertujuan untuk memenuhi peranannya.

Selaras dengan peranan yang dimainkan, SMA akan digabungkan dengan SDEC sebagai agensi milik Kerajaan Negeri yang bertindak sebagai pelaksana pembangunan ICT di Sarawak.

Dari segi struktur, SDEC akan diketuai oleh seorang Ketua Pegawai Eksekutif tempatan yang berbakat serta mahir dalam ICT dan turut dibantu oleh Ahli-ahli Lembaga Pengarah yang mempunyai kepakaran dalam teknologi digital dan ekonomi digital.

Bagi memastikan kedua-dua entiti tersebut berfungsi dengan baik, SMA akan memperkenalkan polisi manakala SDEC pula akan memastikan pelaksanaan bidang fokus utama visi ekonomi digital Sarawak yang merangkumi infrastruktur digital, keselamatan siber, pembangunan bakat, e-Perdagangan, penyelidikan

dan pembangunan (R&D) dalam teknologi digital, inovasi keusahawanan digital dan kerajaan digital.

SMA juga berperanan sebagai pusat sehenti kepada jabatan atau agensi kerajaan dalam aktiviti-aktiviti komunikasi dan multimedia yang diperuntukkan di bawah ordinan penubuhan SMA dan undang-undang negeri yang berkaitan.

Sebagai contoh, SMA akan memainkan peranan State Planning Authority (SPA) dalam pembangunan infrastruktur ICT merangkumi pembinaan menara komunikasi di mana-mana kawasan, bangunan atau kerja-kerja sampingan termasuk pemasangan kabel untuk tujuan komunikasi dan multimedia di negeri ini.

Dalam masa yang sama, menteri-menteri yang dipertanggungjawabkan mempunyai kuasa, dari semasa ke semasa, dalam memberi arahan am dan arahan khas kepada jabatan atau agensi kerajaan mengenai langkah yang perlu diambil dalam hal berkaitan komunikasi dan multimedia.

Perspective Perspektif 11


When YB Tan Sri Datuk Amar Haji Mohamad Morshidi Abdul Ghani assumed the position of State Secretary

in 2009, he was clearly focused on building high performance teams within the Sarawak Civil Service (SCS).

So much so that he started holding the High Performance Team (HPT) Retreat for the SCS on his first year as State Secretary.

This activity brings together the Sarawak civil servants, particularly the heads of departments to put their minds (and hearts) together to address issues, find solutions and strategize how best to improve service delivery to the public.

What the HPT initiative set out to do was to break down the silo mentality and vanquish the presence of “little Napoleons” among the Sarawak Civil Service ranks, especially among the senior and high-ranking officials.

The first HPT Retreat resulted in the SCS 10-20 Action Plan, which

detailed the transformation and Innovation initiatives of the SCS and the values, principles, approaches and practices that a high performing Civil Service should exhibit and accomplish.

Now in its eighth year – the recent HPT Retreat was held in Melaka on 8-11 December – the main reason why the retreat was conceived by the State Secretary was evidently on display.

Through the years since the first HPT Retreat, there are now clear evidences of the SCS having built a culture of working as a team.

Motivated only by its creed of ‘An Honour To Serve’, and guided by the SCS 10-20 Action Plan, the civil servants in Sarawak across the different ministries, agencies and departments now work as a team as they address issues and respond to the peoples’ needs and concerns.

This means that everyone in the SCS, regardless of their positions and functions, and ministry or agency affiliations, stand ready to provide their respective expertise or skill if

there is a call to do so in order to promptly and honourably serve the people.

At this year’s HPT Retreat, however, there was a significant difference.

The presence of some representatives from the private sector, universities and NGOs was an unexpected development in the conduct of HPT Retreat 2017.

HPT Retreat 2017 set out to plan strategies and develop action plans to move forward Sarawak’s Digital Economy.

Their participation was a deliberate effort by the SCS to bring together the minds of Sarawakians and friends of Sarawak to ensure that shaping Sarawak’s digital future is as inclusive as possible.

As YB Tan Sri Datuk Amar Haji Mohamad Morshidi explained: “Transforming into the Digital Economy demands a totally new way of thinking and doing our jobs. We have to facilitate and provide an ecosystem which is conducive and needs the

High Performance Team Culture in an Open Organisation:Key to Success in the Digital Economy



private sector and communities to co-partner with us in moving forward our State government’s agenda.”

When the Chief Minister, YAB Datuk Patinggi (Dr) Abang Haji Abdul Rahman Zohari Tun Datuk Abang Haji Openg assumed the mantle of leadership for the State, one of the first things he did was to declare his dream and vision of transforming Sarawak’s economy into a Digital Economy.

YB Tan Sri Datuk Amar Haji Mohamad Morshidi related that when he was directed by the Chief Minister to take the lead in drawing up the strategy for the Digital Economy, he realised that the main challenge will be: “To ensure that whatever plan we have will be adopted and supported by everybody.”

Responding to this challenge, the State Secretary gathered his team of civil servants from across all ministries, agencies and departments to form brainstorming and planning groups with those from the private sector and NGOs.

A total of 17 working groups were created to focus on 17 subject matter areas under the four clusters of subject matter, namely Governance and Infrastructure; Economic Sectors;

Smart City; and Talent Management and Research & Development.

The 17 subject matter areas included Legislation and Governance; Digital Infrastructure; Digital and Data; Cyber-security; Digital Government; Agriculture; Tourism; Manufacturing; e-Commerce; Health; Physical Infrastructure and Utilities; Housing and Urban Development; Transport, Logistics and Supply Chain; Talent Management; Digital Village; Centre of Excellence; and Digital Inclusivity.

Outputs from these brainstorming labs conducted by each of these groups were further deliberated and finalised in this year’s retreat.

The outcome of HPT Retreat 2017 was the ‘Sarawak Digital Economy Strategy 2018-2022’, which was launched on 12 December during the Civil Service Day celebration in Kuching, with its theme of ‘Digital Government Driving the Digital Economy’.

This document – the Sarawak Digital Economy Strategy 2018-2022 – was tangible evidence that the SCS, with its high performance team spirit and culture, was now ready to adopt an ‘open organisation’.

“This move towards an open organisation is crucial as we work

towards Sarawak’s Digital Economy transformation,” said YB Tan Sri Datuk Amar Haji Mohamad Morshidi.

“In the Digital Economy, Sarawakians will need the ability to keep pace, or even be a step ahead, of all the fast-moving changes brought on by technology.

“Speed, agility and the ability to continuously innovate and adopt new and better ideas and processes, are the qualities that are most needed by organisations to succeed in the digital world,” the State Secretary explained further.

“In order to be this kind of organisation, the Sarawak Civil Service needs to become an open organisation.”

Quoting Jim Whitehurst, CEO of Red Hat and author of the book, ‘The Open Organisation’, YB Tan Sri Datuk Amar Haji Mohamad Morshidi shared the definition of an open organisation as an organisation that engages participative communities both inside and out – responds to opportunities more quickly, has access to resources and talent outside the organisation, and inspires, motivates and empowers people at all levels to act with accountability.

The High Performance Team culture that the SCS has started to embrace, and which now characterised the way it does things, is a solid foundation upon which it can build itself into the kind of open organisation that it will have to be as it leads the State in achieving Sarawak’s Digital Economy.

As the State Secretary has oftentimes emphasised, the SCS must continuously change the way it provides its services to the general public.

He stressed that: “In achieving Sarawak’s Digital Economy goals and objectives, we must facilitate and provide an ecosystem which is conducive to participatory and inclusive engagement of all sectors in our society as they are our co-partners in this challenging task.”



D alam mengharungi cabaran globalisasi pada hari ini, sememangnya tidak dapat dinafikan bahkan telah

dibuktikan oleh negara-negara maju bahawa kreativiti dan inovasi merupakan tonggak kecemerlangan bagi mana-mana bidang termasuklah bidang ekonomi.

Melihat keadaan ini, Ketua Menteri YAB Datuk Patinggi (Dr) Abang Haji Abdul Rahman Zohari Tun Datuk Abang Haji Openg telah memberi penekanan agar budaya inovasi ini, khususnya dalam perkhidmatan awam, terus diperkukuhkan.

Beliau mendapati budaya inovasi adalah faktor utama yang dapat memacu Sarawak ke arah menjadi kuasa ekonomi digital dalam tempoh 10 atau 20 tahun akan datang.

Pembudayaan inovasi dan kreativiti dalam organisasi juga adalah ciri-ciri penting dalam memastikan perkhidmatan yang diberikan kepada rakyat sentiasa berada pada tahap cemerlang, memenuhi ekspektasi rakyat, mengekalkan keharmonian dan perpaduan dalam kepelbagaian.

Kerana itu, beliau mahu agar gaya serta kaedah penyampaian perkhidmatan harus dilaksanakan secara kreatif dan di luar kelaziman yang boleh membawa kebaikan.

Penjawat awam juga harus bersedia berfikir di luar kotak kebiasaan bagi melakukan perubahan dan anjakan seterusnya terutama dalam persekitaran ekonomi digital berasaskan pengetahuan yang amat kompetitif, sukar diramal dan dipengaruhi oleh pelbagai faktor yang sentiasa berubah.

Beliau berkata demikian menerusi teks ucapan yang dibaca oleh Timbalan Ketua Menteri merangkap Menteri Pemodenan Pertanian, Tanah Adat dan Pembangunan Wilayah, YB Datuk Amar Douglas Uggah Embas ketika menyempurnakan Majlis Penutupan Minggu Inovasi Perkhidmatan Awam Peringkat Negeri Sarawak 2017 di Miri pada 20 Oktober, lepas.

Berkenaan tema Minggu Inovasi iaitu “Inovasi Memacu Ekonomi Digital”, Ketua Menteri menyatakan bahawa ia sangat signifikan dalam usaha kerajaan mentransformasikan ekonomi Sarawak menggunakan teknologi digital.

Ia juga sangat bertepatan dalam usaha memastikan Sarawak mampu melonjak daripada ekonomi

Budaya Inovasi Memacu Sarawak ke Arah Kuasa Ekonomi Digital

konvensional kepada ekonomi digital seperti yang berlaku di beberapa buah negara lain yang telah mencapai status negara maju setelah beralih ke kaedah digital dalam pelbagai bidang dan urusan.

Kerana itu, beliau menegaskan Sarawak perlu mentransformasikan ekonominya menggunakan teknologi digital kerana kaedah konvensional tidak akan mampu meletakkan negeri ini di persada kemajuan digital pada masa kini.

Beliau juga menganggap Konvensyen Kumpulan Inovasi dan Kreatif (KIK) yang diadakan saban tahun merupakan usaha berterusan kerajaan untuk membentuk dan membudayakan para penjawat awam dengan pelbagai dimensi inovasi.

Bagi menghadapi cabaran persekitaran yang semakin kompleks, beliau berpendapat penjawat awam harus terus mengalami anjakan bagi memastikan mereka sentiasa memberi sumbangan yang signifikan dalam merealisasikan agenda ekonomi digital Kerajaan Negeri.

Terdahulu, dalam amanat beliau, Setiausaha Kerajaan Negeri YB Tan Sri Datuk Amar Haji Mohamad Morshidi Abdul Ghani menerangkan bahawa budaya inovasi dan kreatif dalam perkhidmatan awam amat penting kepada Kerajaan Negeri.

Untuk menjadikan penjawat awam bertaraf dunia, inovasi dan kreativiti perlu dikembangkan dan ditingkatkan agar kecemerlangan sistem penyampaian perkhidmatan awam akan berterusan.

Perkhidmatan awam juga telah menyediakan pelbagai platform kepada penjawat awam untuk mengetengahkan idea dan projek inovasi dengan cara kerja berpasukan melalui penganjuran konvensyen KIK di seluruh negeri Sarawak.

Ia adalah komitmen untuk mewujudkan penjawat awam yang lebih cekap dalam penyampaian perkhidmatan dan menyokong usaha mentransformasikan Sarawak sejajar dengan hasrat pemimpin untuk mencapai status negeri berpendapatan tinggi ke arah meningkatkan kualiti hidup rakyat.

Sejak tahun 2010, Sarawak telah berada di tangga teratas di Malaysia dalam pertandingan inovasi perkhidmatan awam peringkat kebangsaan.

Justeru, beliau berharap konvensyen KIK ini dapat memberi aspirasi kepada warga perkhidmatan awam agar menjadi lebih kreatif, inovatif, kompetetif dan produktif dalam pembudayaan organisasi yang cemerlang.

Sehubungan itu, Konvensyen KIK 2017 yang dianjurkan oleh Unit Pemodenan Perkhidmatan Negeri (UPPN), Jabatan Ketua Menteri telah diadakan pada 18 – 20 Oktober lalu.

Sebanyak 72 KIK daripada 47 agensi Perkhidmatan Awam Negeri dan Perkhidmatan Awam Persekutuan telah menyertai konvensyen KIK ini dan 72 projek inovasi telah dipertandingkan iaitu 33 projek inovasi penciptaan dan 39 projek inovasi penambahbaikan.

Kumpulan DID Kenyalang daripada Jabatan Pengairan dan Saliran Sarawak Bahagian Kuching telah dinobatkan sebagai Pemenang Anugerah Inovasi Ketua Menteri bagi Kategori Agensi Negeri.

Kategori Agensi Persekutuan pula dimenangi oleh Kumpulan IMISAR daripada Ibu Pejabat Jabatan Imigresen Malaysia, Negeri Sarawak.

Kategori Pejabat Residen dan Daerah dimenangi oleh Kumpulan RES-Q5 daripada Pejabat Residen Bahagian Limbang manakala Kumpulan Peka-X yang mewakili Majlis Bandaraya Kuching Selatan (MBKS) memenangi Kategori Pihak Berkuasa Tempatan.



I nnovation and digital technology are increasingly becoming enablers in the acceleration of a country’s economy, and Sarawak

has wasted no time in charting its own path towards digitalisation.

As State Secretary YB Tan Sri Datuk Amar Haji Mohamad Morshidi Abdul Ghani explained it: “Innovation is the way forward – it is the way we can initiate a lot of new ideas and knowledge to eventually spur the growth of the economy.”

He cited figures from ‘The Global Information Technology Report 2016’ that stated around 2/3 of Malaysians have opted for online services and activities, and opined that statistics like this justified the State Government’s efforts in achieving its vision for a digital economy.

Thus, he explained that pursuing digitalisation was important because the State Government can no longer grow using the conventional ways of economic growth and stressed the urgency of keeping pace with current innovations and technological advancements.

“For that, we need to be open and make great strides to prepare ourselves for the digital economy,” he said, when officiating at the Sarawak Premier Innovation Forum in Kuching on 16 October that was held in conjunction with the State-level Public Service Innovation Week 2017.

The State Secretary outlined several digital economy initiatives implemented in Sarawak thus far, including the launch of innovation

centres such as TEGAS Digital Innovation Hub in Kuching, which was the first among many to be established across the State.

These centres, together with other digital start-up hubs set up by the private sector and non-governmental organisations (NGOs) will be ‘satellites’ for idea generation among aspiring entrepreneurs and businesses.

Ideas, which could be commercialised and help generate growth for Sarawak’s economy could then advance to the upcoming Digital Village that is being developed by the State Government as a means to support individuals or organisations with such ideas through the provision of necessary facilities including research, venture capital and mentoring services.

As a whole, the digital economy initiatives were expected to spur economic growth in Sarawak through the latest ICT infrastructure, talent development, big data, digital government and other key areas for digitalisation.

“(These initiatives) will become a platform for all of us – be it Government or the private sector – to use and help us to facilitate our way of doing business and how we facilitate the economy by way of digital technology.”

The State Secretary therefore urged both the public sector and private sector to ensure constant collaborations, in the hope that companies take the opportunity to utilise whatever support the government provides.

Enabling Innovation



B agaimana inovasi dapat memacu ekonomi digital mungkin satu persoalan yang cukup besar untuk dijawab

tetapi tidak mustahil untuk dicapai dan sebenarnya telah pun dicapai tanpa kita sedari.

Dalam erti kata lain, Kumpulan Inovatif dan Kreatif (KIK) boleh menyokong serta mendukung aspirasi ekonomi digital yang telah pun menjadi sebahagian daripada platform penting membentuk dan membudayakan para penjawat awam dalam mempelbagaikan dimensi inovasi termasuk cara berfikir, bertindak dan menghasilkan inovasi.

RAKAN Sarawak sempat menemubual beberapa orang yang terlibat dalam KIK untuk melihat bagaimana KIK secara khususnya, dan inovasi secara amnya, memacu ekonomi digital.

Encik Dolhadi Mazuki, Penyelaras KIK Negeri Sarawak (daripada Unit Pemodenan Perkhidmatan Negeri, Jabatan Ketua Menteri) menyatakan KIK boleh menjadi alat penyelesaian serta menyokong visi kepimpinan negeri dalam mentransformasi Sarawak melalui ekonomi digital.

Menurut beliau, agensi kerajaan yang sentiasa bersama rakyat boleh memikirkan dan mencari penyelesaian untuk meningkatkan sistem penyampaian perkhidmatan dengan

Bagaimana Kumpulan Inovatif dan Kreatif boleh Memacu Ekonomi Digital

memasukkan elemen teknologi digital. Sambil berkata persepsi yang harus

diperbetulkan adalah inovasi bukanlah untuk mendapatkan keuntungan, tetapi yang perlu menjadi keutamaan sebaliknya, perkhidmatan yang disediakan kerajaan sudah beralih dalam platform yang lebih mudah.

Sebagai contoh, sebahagian perkhidmatan kini boleh diakses di hujung jari menggunakan aplikasi online yang disediakan organisasi (walaupun di luar waktu pejabat).

Untuk mencapainya, KIK perlu menerokai lebih jauh lagi inovasi mereka dengan menggunakan teknologi digital sebagai medium perantara kepada perkhidmatan yang disediakan oleh pihak kerajaan.

Sebagai contoh, baru-baru ini terdapat inovasi kumpulan Jabatan

Pengairan dan Saliran (JPS) Sarawak, di mana inovasi tersebut boleh memaklumkan tentang banjir kilat.

Inovasi seumpama itu sekiranya ditambah baik menggunakan teknologi komunikasi dan maklumat (ICT) pastinya dapat menyelamatkan nyawa dan

mengelakkan berlakunya kerosakan kenderaan.

KIK jelas beliau akan terus menjadi pendekatan yang penting untuk menyelesaikan masalah kerana sebab itulah KIK diperkenalkan.

Inovasi ini akan terus dicipta

dan pada akhirnya pengguna yang akan mendapat manfaat daripada penghasilan inovasi ini.

Menganjak ke era ekonomi digital amat memerlukan KIK memikirkan cara (baharu) yang lebih ke hadapan (era teknologi digital) bersesuaian dengan perubahan cara masyarakat menerima perkhidmatan yang disediakan kerajaan.

Menurut Encik Dolhadi, terdapat ruang yang besar untuk agensi kerajaan menerokai dan mencipta inovasi berimpak tinggi dalam penyampaian perkhidmatan mereka lebih-lebih lagi setelah kategori kumpulan telah diperluaskan menjadi empat kategori iaitu Kategori Kementerian, Jabatan, Badan Berkanun dan Syarikat Berkaitan Kerajaan, Kategori Pejabat Residen dan Daerah, Kategori Pihak Berkuasa Tempatan dan Kategori Agensi Persekutuan.

Manakala pengenalan Horizon Baharu KIK yang mula diperkenalkan tahun lepas menyediakan platform lebih jelas terutama menekankan kepada penghasilan projek iaitu Inovasi Sosial (kaedah penyelesaian baharu idea, model dan perkhidmatan yang memenuhi kepentingan sosial) dan Inovasi Penyampaian Perkhidmatan impak ketara dan positif kepada pelanggan dengan beberapa pendekatan baharu serta mengaplikasikan teknologi terkini).

Berkongsi pandangan yang sama, Puan Cornelia Wong Chui, Timbalan Pengarah Unit Pemodenan Tadbiran dan Perancangan Pengurusan Malaysia (MAMPU) yang juga merupakan juri Konvensyen KIK Peringkat Negeri juga turut bersetuju bahawa KIK boleh memainkan peranan lebih proaktif disebabkan projek-projek KIK yang kini pun 50 peratus berasaskan ICT.

Kecenderungan ini mungkin turut disumbang oleh trend dan keperluan

Encik Dolhadi Mazuki



semasa, polisi kerajaan mengalakkan penggunaan ICT dalam meningkatkan sistem penyampaian perkhidmatan.

Dari aspek ICT, kebanyakan daripada pengguna sekarang inginkan jawapan ataupun penyelesaian dalam masa yang singkat, jadi penghasilan inovasi akan lebih menarik sekiranya elemen ini digabungkan.

Beliau yakin penggunaan ICT sedang menunjukkan peningkatan dan komponen ini yang cuba dicapai melalui Horizon Baharu KIK dengan memberi penekanan kepada keberhasilan (outcome) dan potensi pengembangan projek yang lebih besar.

Jelas Puan Cornelia, sebagai contoh di bawah Kategori KIK bagi Pejabat Residen dan Daerah dan Pihak Berkuasa Tempatan (PBT) boleh disesuaikan dan ditingkatkan projek mereka pada masa akan datang lebih menjurus kepada projek-projek ICT.

Kenyataan ini turut disokong oleh Encik Saiful Yazan yang pernah menjadi juri jemputan beberapa pertandingan.

Beliau turut menjelaskan inovasi yang ada hari ini perlu memanfaatkan sepenuhnya ekonomi digital ataupun teknologi.

Kata beliau, setiap KIK perlu melihat jauh ke hadapan dan berfikir lebih kreatif dalam menghasilkan inovasi dan mencadangkan agar projek-projek yang berjaya dihimpunkan dan dibangunkan melalui penghasilan beberapa aplikasi mudah.

Sebagai contoh, memanfaatkan data besar (Big Data) dan juga data terbuka (open data), KIK boleh menuju ke arah mewujudkan lebih banyak penyelesaian aplikasi pada masa akan datang.

Dengan menggunakan data terbuka dan melakukan sedikit analisis data serta tujuan dan kegunaan data tersebut, agensi kerajaan boleh mencipta sesuatu yang baharu dalam teknologi digital.

Secara amnya, hampir 90 peratus penduduk kini mempunyai telefon mudah alih dan agensi kerajaan boleh memberikan perkhidmatan secara terus sebaik sahaja mereka menggunakan aplikasi berkenaan (tidak memerlukan mereka datang ke pejabat) yang dahulunya mungkin

sukar untuk dilaksanakan.Pada perkara berkaitan,

PBT bukan sahaja perlu lebih kreatif mencipta inovasi tetapi dalam masa yang sama juga boleh mencari sumber pendapatan baharu selain kutipan konvensional seperti cukai dan lesen.

Beliau turut mengambil contoh apa yang berlaku di beberapa buah negeri lain yang menjadikan papan iklan LED sebagai antara punca pendapatan PBT berkenaan, dan selain daripada outsource papan iklan tersebut, PBT boleh mengiklan secara percuma.

Antara contoh lain, PBT juga boleh menggunakan kawasan lapang untuk riadah bagi tujuan jualan car boot sale.

Perkhidmatan ini boleh disediakan menerusi aplikasi mengumpul siapa yang berminat dan sejumlah bayaran minima dikenakan bagi tujuan tersebut.

Bukan setakat itu, sektor penyedia perkhidmatan juga boleh mencipta aplikasi teknologi; sebagai contoh, data tentang bilangan sekolah juga

boleh memungkinkan pengusaha bas memanfaatkan serta menawarkan perkhidmatan mereka kepada sekolah dan ibu bapa yang memerlukan.

Begitu juga dengan aplikasi yang boleh diwujudkan, sebagai contoh, harga barangan di kedai.

Pengguna boleh membuat perbandingan harga melalui aplikasi yang telah wujud dan membuat perbandingan sebelum membuat keputusan untuk membeli; ini boleh menjimatkan masa dan wang dengan membeli pada harga yang berpatutan.

Pada perkara berkaitan, pandangan dan penerimaan ahli KIK sebagai pihak yang melaksanakan dan menjayakan KIK juga perlu diambil kira.

Rata-rata, ahli kumpulan yang ditemubual bersetuju dan yakin bahawa ICT ataupun teknologi digital telah banyak mengubah cara bekerja dan inovasi yang mereka hasilkan serta boleh menyumbang ke arah memacu

ekonomi digital.Normisawati Bujang,

salah seorang ahli KIK Jabatan Pengairan dan Saliran Sarawak berkata ICT memberikan banyak manfaat dan boleh menyelamatkan nyawa dan kehilangan harta benda.

Beliau turut mengambil contoh projek-projek

Jabatan Pengairan dan Saliran Sarawak seperti projek iHYDRO yang dapat memberikan jumlah taburan hujan dan aras air di sungai-sungai utama secara real time dan secara tepat boleh memberikan amaran awal terutama kepada sesiapa yang ingin merancang perjalanan mereka.

Begitu juga dengan projek Intelligent Gauge (IG), inovasi KIK yang boleh memberikan amaran awal tentang banjir kilat di beberapa lokasi terpilih

di Kuching dan Samarahan.Bersetuju dengan perkara

yang sama, Haryani Salleh Baihaki, salah seorang ahli KIK dari Jabatan Imigresen Malaysia berkata teknologi bukan sahaja memudahkan tetapi dapat mengelakkan daripada penipuan (teknologi memberikan jawapan yang tepat) selain

mempercepatkan pemprosesan penghasilan passport.

Sebagai contoh, projek MARS Mirror, Kumpulan IMISAR Jabatan Imigresen yang telah mengatasi masalah kesukaran mengambil gambar secara live capture.

Jelas Haryani, kini proses pemohonan penghasilan passport untuk kanak-kanak berumur 2 tahun ke bawah tidak lagi sesukar dahulu dengan memanfaatkan sepenuhnya

inovasi dan teknologi.Encik Law Poh Kiong yang

pernah menjadi fasilitator dalam KIK Jabatan Bomba dan Penyelamat Miri pula berkata inovasi KIK Search and Rescue Management System (Sar MS) begitu bermanfaat terutamanya dalam menyediakan sistem komunikasi alternatif yang

menggunakan gelombang radio dan Internet.

Inovasi tersebut dapat berfungsi sebagai alat perhubungan yang berkesan untuk pasukan mencari dan menyelamat dan mampu mengesan lokasi dengan tepat dan merekodkan data.

Puan Cornelia

Normisawati Bujang

Encik Saiful Yazan

Haryani Salleh Baihaki

Encik Law Poh Kiong



The following were the recipients of the Sarawak Civil Service Officer Exemplary Awards (APC)

2017, all of whom have displayed unwavering commitment in their work for decades.

YBhg Datu Jaul Samion (Top Management Category – State)

A man who adheres to values and principles of professionalism, honesty and empathy, Sri Aman-born YBhg Datu Jaul Samion is the first Iban to serve as the Deputy State Secretary (Rural Transformation), a position he has held since 8 August 2016.

His 38 years of service, which began in 1979, can be described as illustrious, having held many positions in numerous departments and ministries, and having represented Sarawak at state, national and

Sarawak Civil Service Officer Exemplary Awards 2017

international-level events and statutory bodies in various fields.

Among his significant contributions came between 2002 and 2016 when he was appointed Permanent Secretary for three State ministries – Ministry of Agriculture & Food Industry (2002-2004), Ministry of Modernisation of Agriculture (2004-2009), and Ministry of Land Development (2009-2016).

During his tenure at Ministry of Land Development, he helped to coordinate and develop policies for the commercial development of idle Native Customary Rights (NCR) land in Sarawak.

Apart from that, the successful implementation of several quality initiatives earned the Ministry many accolades including the Chief Minister’s Award (1st runner-up), as well as the highest Accountability

Index among State ministries.As Permanent Secretary for

Ministry of Modernisation of Agriculture, he was directly involved in the establishment of the Malaysian Pepper Board (MPB), which oversees the entire pepper industry in Malaysia.

He also introduced the Agropolis concept, a mechanism for modernising Sarawak’s agricultural sector, and the Aquaculture Industrial Zone as a strategy to boost food production in the State.

Dr Jamilah Hashim (Top Management Category – Federal)

From a medical trainee to the Director of Sarawak Health Department, Dr Jamilah Hashim’s 30 years at State Health Department were spent contributing to the wellbeing of society through healthcare.

In 2011, she initiated the 1Malaysia

Special Focus Fokus Khas18


Mobile Clinic programme in Baram, Miri and two years prior, in establishing the 1Malaysia Clinic programme in Sarawak, she had successfully set up four of these clinics within one month.

Apart from her official duties, she has co-written journals and articles in the book Healthy Cities, and Impact of Haze on Human Health, as well as other writings including ‘Evaluation of the Healthy Village Program in Kapit District, Sarawak, Malaysia (2006)’ and ‘Cardiorespiratory Hospitalizations Associated with Smoke Exposure During 1997 Southeast Asian Forest Fire (2005)’,

reflecting her relentless pursuit in solving haze and air pollution issues.

She was also actively involved in health and safety programmes for staff at the State Health Department by organising many awareness campaigns, and providing safety manuals for medical officers through the Occupational Health and Safety Committee.

She also pioneered the Sarawak AIDS Network programme, and played an important role in the formation of the non-governmental organisation Sarawak AIDS Concern Society.

Hamdan Sharbini (Management and Professional Category – State)

Mr Hamdan Sharbini joined the State civil service through Commission of the City of Kuching

North (DBKU) as an enforcement officer, then as a public relations officer.

Before his current position as Deputy Director at the State Protocol and Public Relations Unit (UPPAN) of the Chief Minister’s Department, he was the Principal Assistant Secretary at Ministry of Social Development and Urbanisation.

Mr Hamdan is also Chairman of the Masjid Darul Husni Warrahmah committee in Petra Jaya, Kuching, where he assisted in the expansion of the mosque.

He also introduced a wakaf system to raise funds that could cover the costs of the expansion and maintenance of the mosque.

As secretary for Pertubuhan Gagasan Pendidikan Melayu Malaysia Sarawak branch, he also successfully implemented a number of volunteering activities together with the State Education Department to help and benefit students in rural areas.

Roseline Batu (Management and Professional Category – Federal)

In her 28 years of service,

Madam Roseline Batu taught at SRK Bulan/Jeragam and SK Sematan before becoming the headmistress of SK Paon/Temaga in 2004 – the same school where she first began her teaching career back in 1989.

Her leadership has brought about change and recognition to the school; in 2011, SK Paon/Temaga was recognised as a Phase 5 Cluster School, and in 2014, SK Paon/Temaga Pre-school received the Pre-school Education Excellence Award (Rural Category).

The pre-school is also listed in the Pre-school/Kindergarten Benchmark of Pre-school/Kindergarten Quality by Sarawak Children’s Early Education Development Council.

Beyond her teaching duties, she has been the Secretary of the Dayak Bidayuh National Association (DBNA) since 2008, and Chairperson of DBNA Women’s Bureau since 2014.

Her contributions to the local community included helping to raise funds to build the new St Nicholas chapel in Lundu, and assisting Malaysian families to obtain valid identification to enable their children to continue their studies and be eligible for assistance.

YBhg Datu Jaul Samion Dr Jamilah Hashim

Encik Denis Jakup

Encik Hamdan Sharbini

Encik Jamaludin Said

Puan Roseline Batu

Encik Sallehen Rose

Encik Ngang Chung Sui

Special Focus Fokus Khas 19


Ngang Chung Sui and Jamaludin Said (Implementer Support Category I)

The contributions made by recipients of the Sarawak Civil Service Officer Exemplary Award in this category throughout their years of service have come to transform their respective departments to where they are today.

Mr Ngang Chung Sui (State Category), who retired from Sibu Water Board in October 2017 after 43 years of service, was instrumental in the field of water quality control. Specifically, he played a significant role in the establishment of Sibu Water Board’s water quality laboratory.

He also introduced the use of hydrated lime to improve the quality of clean water, which has helped reduce the cost of water treatment operations.

Mr Jamaludin Said (Federal Category), who is currently an enforcement officer at the Road Transport Department (JPJ) Kuching’s Integrity Unit, was a core

member in the implementation of the JPJ Computing System in Sarawak in 1993.

As branch chief of JPJ Miri, he frequently headed the Transport Committee for every official government event held in Miri Division, and was involved actively in various JPJ-related programmes in the Division.

He was also part of the Integrated Coastal Zone Management (ICZM) Project committee for the Daro-Mukah area and the Miri-Suai area, which assisted the State Government in strengthening its environmental management in Sarawak’s coastal areas.

Denis Jakup and Sallehen Rose (Implementer Support Category II)

For recipients of the Sarawak Civil Service Officer Exemplary Award under this category, their official duties have not prevented them from contributing their services to activities outside their work.

In the case of Mr Denis Jakup (State Category) from Kanowit District Office, he has been actively involved in several District-level programmes such as Kanowit Festival, National Sports Day Celebration, Mobile Outreach Programme, and BR1M distribution to local communities in Kanowit.

He has also been active in two security forces since 2000, namely as Corporal and Chairman of the Territorial Army 510 Regiment Committee, and as Senior Deputy Superintendent of RELA with the rank of Captain.

As for Mr Sallehen Rose (Federal Category) from Sibu Divisional Dental Office under Sarawak State Health Department, he often participates in activities requiring high creativity and innovation including department-level and State-level invention and innovation competitions.

His drive for innovation led to his active participation in the Eureka Innovation competitions from 2011 to 2014.

Special Focus Fokus Khas20


ANUGERAH TAHUNAN

Anugerah Pengurusan Pelanggan

Kategori Pihak Berkuasa TempatanMajlis Daerah Kanowit

Kategori Pejabat DaerahPejabat Daerah Sibu

Kategori Jabatan / NegeriMajlis Perbandaran Padawan

Anugerah Kecemerlangan Penguatkuasaan Lembaga Sumber Asli dan Alam Sekitar Sarawak

Anugerah Key Focus Activities Jabatan Tanah dan Survei Sarawak

Anugerah High Performance Team Jabatan Kebajikan Masyarakat Negeri Sarawak

ANUGERAH KETUA MENTERI SARAWAK

Kategori Pihak Berkuasa Tempatan

JohanMajlis Daerah Subis

Naib JohanMajlis Daerah Luar Bandar Sibu

Tempat Ketiga Majlis Daerah Sarikei

Kategori Pejabat Residen dan Daerah

JohanPejabat Residen Sibu

Naib JohanPejabat Residen Limbang

Tempat KetigaPejabat Residen Mukah

Kategori Agensi Utama NegeriTrofi Setiausaha Persekutuan Negeri Sarawak

Trofi EmasPerbadanan Kemajuan Perusahaan Kayu Sarawak

Trofi PerakDewan Bandaraya Kuching Utara

Trofi GangsaMajlis Perbandaran Padawan

Kategori Agensi Utama NegeriTrofi Setiausaha Kerajaan Negeri Sarawak

Trofi EmasSarawak Energy Berhad

Trofi PerakJabatan Pendaftaran Negara, Negeri Sarawak

Trofi GangsaJabatan Perbendaharaan, Negeri Sarawak

Kategori Agensi Utama NegeriTrofi Ketua Menteri Sarawak

Trofi EmasUniversiti Teknologi MARA Samarahan

Trofi PerakJabatan Tanah dan Survei Sarawak

Trofi GangsaPustaka Negeri Sarawak

Pemenang Anugerah Kualiti Perkhidmatan Awam Negeri Sarawak

Special Focus Fokus Khas 21


Leaders in the government need to be adaptable to market conditions and the changes posed by rapid

technological advancements and the fast emergence of digital economy.

According to State Secretary YB Tan Sri Datuk Amar Haji Mohamad Morshidi Abdul Ghani there was a need for government leaders to thrive and overcome, and as such they must value growth, learning and experience.

“Growth mindset is key, as opposed to fixed mindset.

“They say great leaders are great learners, (therefore) the journey of learning and growth never ends,” he said during a leadership seminar on Open Source Leadership on November 19.

Themed ‘Open Source Leadership: Reinventing Management When There’s No More Business as Usual’, the seminar was a two-day programme tailored specially for leaders in the public sector with the aim of addressing some of the challenges to meet the growing demand for competent leaders in all areas of government.

The State Secretary also highlighted characteristics such as hyper-awareness, informed decision-

making, agile integration, speed and value as the hallmarks of a good and effective leader in the service.

Within the past few years, the Sarawak Civil Service (SCS) has been undergoing a transformation as government initiatives and programmes have sought to bring both efficiency and new levels of service to the people.

Many of the programmes have focused on new technology and digitisation, but there has also been a strong focus on reforming government agencies, delivering better results, improving user satisfaction and happiness, and also on creating government entities that are able to speed up their processes and create a faster pace of decision making and change.

“Delivering these (government) initiatives has required not just digital transformation, but also transformation in people, and especially in leadership — the human factor is key to successful change.

“The SCS has no choice but to be an overcomer in this disruptive age. I firmly believe if we are instilled with the right vision, right purpose, right values, leadership will be the driving force that ensures success and sustainability in all our government

transformation initiatives for the rakyat,” said YB Tan Sri Datuk Amar Haji Mohamad Morshidi.

Meanwhile, the seminar’s main speaker, Iclif Leadership and Governance Centre Chief Executive Officer, Mr Rajeev Peshawaria pointed out that the skills and qualities that governments required from ‘new’ leaders were often around leadership skills, coupled with an openness to change.

“Whether we like it or not, the open source era is upon us.

“Rather than trying to resist the megatrends shaping society, we will all be better off accepting the new reality and asking what we need to change about ourselves and our organisations to survive and thrive,” said Rajeev, who has been named as one of the ‘Top 100 Global Thought Leaders for Trustworthy Business in 2014’, and a ‘2017 Top Thought Leader in Trust’ by ‘Trust Across America’.

The seminar also included breakout sessions with two other facilitators, Mr Michael E. Kossler and Mr Muhammad Sabri Rawi.

Organised by State Human Resource Unit of the Chief Minister’s Department and Leadership Institute of Sarawak Civil Service, the seminar – a High Performance Leadership programme – was attended by 100 senior civil servants (Grade 52 and above).

Leaders Need to Always Be Ahead of the Curve

Special Features Rencana Khas22


M inggu Inovasi Perkhidmatan Awam Negeri Sarawak yang disambut pada bulan Oktober setiap tahun

memberi makna betapa pentingnya budaya inovasi dan kreativiti dalam kecemerlangan sistem penyampaian perkhidmatan serta budaya kerja berpasukan berprestasi tinggi.

Penekanan terhadap budaya inovasi dan kreativiti ini amat diutamakan oleh Kerajaan Negeri dan berdasarkan kepada keutamaan tersebut, ia telah digariskan sebagai salah satu inisiatif dalam Pelan Halatuju Perkhidmatan Awam Negeri Sarawak – SCS10-20.

Pelan ini merupakan fokus dan struktur yang menjadi modus operandi perkhidmatan awam dalam memenuhi agenda semasa dan menjadi pemangkin kepada proses transformasi Perkhidmatan Awam Negeri Sarawak.

Sambutan Minggu Inovasi Perkhidmatan Awam Negeri Sarawak 2017 yang dianjurkan secara bersama oleh Unit Pemodenan Tadbiran dan Perancangan Pengurusan Malaysia (MAMPU) Sarawak dan Unit Pemodenan Perkhidmatan Negeri, Jabatan Ketua Menteri (UPPN) telah diadakan di Kuching, Kota Samarahan, Sarikei dan Miri, dari 15 hingga 20 Oktober.

Sepanjang berlangsungnya sambutan Minggu Inovasi Perkhidmatan Awam Negeri Sarawak 2017, pihak urus setia telah menjalankan beberapa program penggalakan inovasi yang melibatkan penjawat awam bersama masyarakat seperti program InnoRun, Fun Ride,

Sekitar Minggu Inovasi Perkhidmatan Awam Negeri Sarawak 2017

InnoYouth dan InnoWaste.Minggu Inovasi Perkhidmatan

Awam Negeri Sarawak 2017 merangkumi lima slot utama yang dikelola oleh jabatan-jabatan Kerajaan Persekutuan dan Kerajaan Negeri serta badan-badan berkanun dan pertubuhan bukan kerajaan.

Slot tersebut terdiri daripada kesihatan, ekonomi, alam sekitar, sosial dan Konvensyen Kumpulan Kreatif dan Inovatif (KIK) termasuk Majlis Penutupan Minggu Inovasi Perkhidmatan Awam Negeri Sarawak.

Pada tahun ini, Minggu Inovasi Perkhidmatan Awam Negeri Sarawak dibuka tirai dengan program kesihatan iaitu Sarawak InnoRun/Walk dan Fun Ride yang telah berlangsung dengan jayanya pada 15 Oktober.

Program tersebut dimulakan dengan pelepasan peserta berbasikal Fun Ride sejauh 30km sempena Hari Sukan Negara, dan peserta Larian Kesihatan sejauh 5km; dirasmikan oleh Menteri Muda Belia dan Sukan YB Datuk Snowdan Lawan.

Program pembuka tirai itu turut dihadiri Setiausaha Persekutuan Sarawak YBhg Dato’ Haji Mansor Man dan Pengarah UPPN merangkap Pengerusi Bersama Minggu Inovasi Perkhidmatan Awam Negeri Sarawak 2017, Dr. Anthony Valentine Laiseh.

Minggu Inovasi Perkhidmatan Awam Negeri Sarawak diteruskan pada 16 Oktober dengan berlangsungnya Forum Perdana Inovasi di kompleks Dewan Undangan Negeri Sarawak yang membabitkan peserta daripada sektor awam, swasta dan para usahawan tempatan.

Forum Perdana Inovasi anjuran Perbadanan Produktiviti Malaysia (MPC) yang diadakan selama setengah hari itu telah dirasmikan oleh Setiausaha Kerajaan Negeri YB Tan Sri Datuk Amar Haji Mohamad Morshidi Abdul Ghani.

Seterusnya, slot alam sekitar mengambil tempat di perkarangan Dewan Suarah Sarikei pada 16-17 Oktober di mana pihak pengelola turut menganjurkan pertandingan bagi pameran-pameran terbaik daripada para peserta yang terlibat.

Program-program lain yang turut mengisi slot alam sekitar ialah Inno Waste yang diadakan di Sarikei dan Kembara Inno Youth yang telah diadakan di Kampus Institut Tadbiran Negara (INTAN) Wilayah Sarawak, Kota Samarahan pada 17 Oktober.

Sementara itu, Konvensyen KIK yang diadakan di Bahagian Miri pada 17-19 Oktober telah menghimpunkan 72 KIK yang terdiri daripada 47 agensi Perkhidmatan Awam Negeri dan Perkhidmatan Awam Persekutuan Sarawak; membabitkan 659 warga penjawat awam secara keseluruhannya.

Sebanyak 72 projek inovasi telah dipertandingkan iaitu 33 projek inovasi penciptaan dan 39 projek inovasi penambahbaikan.

Pada hari yang terakhir iaitu pada 20 Oktober, Program Local Agenda 21 telah diadakan di Marina Central Park Miri dengan pengisian program seperti senamrobik, aktiviti menanam pokok dan aktiviti kitar semula (membuat sabun) melibatkan peserta-peserta Konvensyen KIK.

Sementara itu, Majlis Penyampaian Anugerah KIK telah berlangsung serentak dengan Majlis Penutupan Minggu Inovasi Perkhidmatan Awam Negeri Sarawak 2017 pada malam 20 Oktober.

Special Features Rencana Khas 23


In his winding-up speech at

the second session of the

second meeting of the 18th

Sarawak State Legislative

Assembly, Chief Minister YAB Datuk

Patinggi (Dr) Abang Haji Abdul

Rahman Zohari Tun Datuk Abang

Haji Openg outlined the progress

in developing Sarawak’s digital

economy.

Beginning with Digital

Government, he explained the

State Government was developing

a digital platform called Sarawak

ID to store the digital personal

information of Sarawakians.

Through this integrated

platform, citizens could also retrieve

their information to ensure accuracy

and validity, as well as utilise

government services with the touch

of a button.

Progress on Sarawak’s Digital Economy

To safeguard highly sensitive

information, the government has

emphasised on strong and stable

cyber security measures that

must be built internally instead of

outsourcing to external vendors.

This meant developing

Sarawak’s very own cyber security

experts, which can guarantee

the State having its own local

resources to establish and secure

its IT systems, and also become a

significant source of high- paying

jobs for local talents.

“When our cyber security is

properly developed, I think we will

have a good foundation for the

growth of the digital cluster in terms

of technological progress,” he said.

He also spoke about the State’s

open Big Data, which will contain

unstructured data of individuals

collected by social media, search

platforms, e-commerce platforms

and other service providers.

Expected to launch in the

first half of 2018, the data can be

sorted and analysed en masse for

businesses in their market research,

and for the government to create

immediate solutions to current

problems.

As for E-commerce, the Chief

Minister believed this was an area

that can take off immediately, since

renowned online marketplaces such

as Alibaba and Lazada were already

operating in Sarawak.

Still, the Government was

considering to develop a dedicated

e-commerce platform incorporating

a local e-wallet mobile application

– Sarawak Pay – to solve problems

facing rural businesses and to help

News Features Paparan Berita24


boost profits to primary sellers,

mainly those from rural areas.

For Sarawak’s digital economy

to succeed in the long run, talent

development within the State is a

top priority.

It would thus be implemented

by providing technical courses

and training, and by offering local

youths the jobs necessary to the

digital economy.

As a necessary step in this

area, the government through

Centre of Technical Excellence

Sarawak (CENTEXS) has signed a

Memorandum of Understanding

with China telecommunications

company Huawei to establish a

digital training and digital lab

in Southeast Asia that will offer

technical programmes for local and

foreign youths from the region.

As for youths intending to

start their own business, they

were encouraged to do so under

Sarawak’s Digital Innovation.

News Features Paparan Berita 25


Penubuhan Bank Pembangunan Sarawak atau DBOS (Development Bank of Sarawak) yang pertama kali

diumumkan pada April 2017 akhirnya dilancarkan secara rasmi oleh Ketua Menteri YAB Datuk Patinggi (Dr) Abang Haji Abdul Rahman Zohari Tun Datuk Abang Haji Openg pada 3 November.

DBOS yang diilhamkan oleh beliau sejak menjadi Ketua Menteri pada Januari 2017 adalah inisiatif model kewangan inovatif yang akan memacu pertumbuhan ekonomi Sarawak yang kini tertumpu kepada ekonomi digital.

Selaras dengan usaha membangunkan ekonomi digital, YAB Datuk Patinggi (Dr) Abang Haji Abdul Rahman Zohari yang juga Menteri Kewangan dan Perancangan Ekonomi, menegaskan Sarawak memerlukan sumber atau suntikan kewangan yang banyak dan tidak boleh bergantung kepada sumber kewangan yang lain mahupun peruntukan daripada Kerajaan Persekutuan.

DBOS diperbadankan pada 11 Mei 2017 dan apabila beroperasi pada Januari 2018, institusi kewangan milik Sarawak tersebut akan mendapatkan modal berbayar berjumlah RM500 juta.

Dari segi operasi, DBOS menawarkan kemudahan dan perkhidmatan seperti pinjaman berjangka, kemudahan kredit pusingan untuk pembiayaan modal kerja serta jaminan bank.

Oleh itu, Ketua Menteri menegaskan bahawa perkhidmatan yang ditawarkan oleh DBOS adalah langkah ke hadapan bagi Sarawak yang dapat menjana pendapatan

dan pertumbuhan ekonomi yang berasaskan digital.

Selain itu, DBOS juga mempunyai peranan utama dalam memastikan keseimbangan di antara rizab kewangan dan pelaburan tanpa mengurangkan rizab kewangan negeri.

Beliau turut memaklumkan bahawa Kerajaan Negeri ingin melaksanakan beberapa projek strategik bagi mempercepatkan pembangunan di negeri ini.

Kerajaan Negeri juga berhasrat untuk melabur di beberapa sektor tertentu bagi memanfaatkan potensi besar sumber pendapatan dan meningkatkan penggunaan dalam usaha merangsang ekonomi domestik dalam jangka masa panjang.

Sehubungan itu, tumpuan akan diberikan kepada pembangunan infrastruktur, minyak dan gas, tenaga boleh diperbaharui, pengangkutan bandar, telekomunikasi, ekonomi digital, kesihatan, dan pertanian bersepadu.

Setiausaha Kerajaan Negeri YB Tan Sri Datuk Amar Haji Mohamad Morshidi Abdul Ghani yang dilantik sebagai Pengerusi DBOS menyifatkan majlis pelancaran rasmi tersebut – yang juga menyaksikan pelancaran logo DBOS – menandakan peristiwa yang amat penting bagi Sarawak dalam usaha menyuntik kewangan untuk meningkatkan taraf ekonomi melalui institusi kewangan pembangunan (DFI) sendiri.

Menurut beliau, penubuhan DBOS mungkin tidak dapat direalisasikan tanpa sokongan kuat daripada pemimpin-pemimpin negeri dan

persekutuan, terutamanya Perdana Menteri YAB Datuk Patinggi Mohd Najib Tun Abdul Razak dan Bank Negara Malaysia.

DBOS ditubuhkan dengan mandat khusus untuk membangunkan dan mempromosi sektor-sektor utama yang mempunyai kepentingan strategik terhadap objektif pembangunan sosio-ekonomi Sarawak.

Mengambil kira peranan penting DBOS dalam mempromosi pertumbuhan baharu ekonomi, beliau yakin bahawa institusi kewangan tersebut dapat memainkan peranannya dengan kukuh, berkesan dan efisien, melalui mandat yang diberikan.

Sebagai institusi kewangan terbaharu dengan kewujudannya yang strategik, DBOS akan berkembang dan menyumbang kepada pertumbuhan keuntungan yang mapan di samping melindungi kepentingan Kerajaan Negeri dan agensi-agensi di bawahnya yang juga merupakan pendeposit.

Selaras dengan usaha membangunkan ekonomi digital, DBOS akan melabur dalam teknologi sebagai keutamaan strategik termasuk pendigitalan proses pengurusan perhubungan pelanggan melalui pelaksanaan analisis pintar.

Dalam pada itu, Encik Sim Kheng Boon yang dilantik sebagai Ketua Pegawai Eksekutif DBOS – dan juga ahli dalam Institut Bank-bank Berkanun Asia (AICB) – ialah anak jati Sarawak yang berpengalaman luas dalam bidang perbankan selama hampir 30 tahun.

Ahli-ahli Lembaga Pengarah DBOS pula terdiri daripada tokoh-tokoh korporat yang terkenal, berpengaruh dan disegani dalam bidang perundangan, kewangan dan perakaunan serta mempunyai pengalaman lebih daripada tiga dekad dalam pasaran modal antarabangsa.

Kewujudan DBOS sebagai institusi kewangan inovatif dan strategik adalah salah satu inisiatif penting dalam menyuntik pendapatan dan pembangunan negeri.

Seperti yang diilhamkan oleh Ketua Menteri, DBOS adalah realisasi penerokaan model kewangan tersendiri Kerajaan Negeri yang dapat mendukung visi ekonomi digital, seterusnya menjadikan Sarawak lebih maju.

Realisasi Penerokaan Model Kewangan Kerajaan Negeri



Sejak mengambil alih tampok

kepimpinan Kerajaan Negeri

pada Januari 2017, Ketua

Menteri YAB Datuk Patinggi

(Dr) Abang Haji Abdul Rahman Zohari

Tun Datuk Abang Haji Openg komited

untuk merealisasikan satu lagi

agenda pembangunan yang dianggap

amat penting buat Sarawak iaitu

Transformasi Ekonomi Digital.

Hampir seluruh dunia pada hari

ini sudah mengaplikasikan teknologi

maklumat dan komunikasi (ICT)

dalam semua sektor ekonomi dan

kehidupan harian, justeru rakyat

Sarawak diseru untuk turut serta

dalam menguasai ilmu ICT agar tidak

ketinggalan.

Komitmen untuk

mentransformasikan Sarawak kepada

ekonomi digital kini sudah selangkah

ke hadapan apabila aplikasi Sarawak

Pay dilancarkan pada 15 November.

Pelancaran aplikasi Sarawak

Pay itu sekaligus telah menjadikan

Sarawak sebagai negeri pertama di

Malaysia yang melaksanakan sistem

dompet elektronik (e-dompet).

Sarawak Pay adalah inisiatif yang

diperkenalkan oleh Kerajaan Negeri

untuk membolehkan rakyat Sarawak

membuat sebarang pembayaran bil

utiliti dan kadar taksiran tanpa tunai.

Rakyat di negeri ini boleh

membayar bil Sarawak Energy

Berhad, Lembaga Air Kuching dan

26 bil taksiran membabitkan semua

pihak berkuasa tempatan dan dua

hotel milik syarikat Kerajaan Negeri

iaitu Perbadanan Pembangunan

Ekonomi Sarawak (SEDC) melalui

e-dompet, kad kredit atau

perbankan Internet.

Sarawak Pay telah menjadikan

segala urusan pembayaran antara

pihak kerajaan dan rakyat menjadi

lebih mudah kerana rakyat Sarawak

tidak perlu lagi membayar bil secara

Sarawak Pay Merealisasikan Komitmen Ketua Menteri

tunai kepada kerajaan.

Sarawak Pay mempunyai

ciri “scan and pay” yang

membolehkan setiap

bayaran dimulakan dengan

mengimbas kod QR pada bil

atau mengimbas kod QR yang

dipaparkan oleh perkhidmatan

turut menggambarkan hasrat

dan kemahuan Sarawak untuk

mendukung teknologi digital

dalam dunia perniagaan.

Beliau menyifatkan

dunia pada hari ini kian berubah

termasuk dari segi perniagaan,

justeru Kerajaan Negeri telah

melaksanakan inisiatif Sarawak Pay

untuk memperkasakan lagi komuniti

perniagaan dan meningkatkan

standard ekonomi negeri ini.

Mengulas lanjut, beliau berkata

sejak 10 tahun yang lepas, banyak

perkara sudah berlaku bahkan

banyak aplikasi telah muncul dan

disebabkan itu Sarawak juga harus

berubah sekiranya tidak mahu

ketinggalan.

Tambah beliau, Sarawak perlu

mengadaptasi teknologi digital agar

dapat melaksanakan transformasi

ekonomi ke arah mencapai status

negeri membangun menjelang 2030.

Dalam tempoh 13 tahun akan

datang, rakyat Sarawak sudah boleh

menjangkakan suasana akan terus

berubah dan disebabkan itu, tidak

boleh ketinggalan di belakang.



T he promotion of digital training and the establishment of a digital lab in Sarawak for the State’s talent development

achieved another significant milestone with the signing of a Memorandum of Understanding (MoU) between Centre of Technical Excellence Sarawak (CENTEXS) and Huawei Technology (Malaysia) Sdn Bhd.

The MoU signing ceremony was held at CENTEXS’ main campus in Santubong on 10 November 2017, with Chief Minister YAB Datuk Patinggi (Dr) Abang Haji Abdul Rahman Zohari Tun Datuk Abang Haji Openg witnessing the document exchange between CENTEXS – represented by its Chairman and State Secretary YB Tan Sri Datuk Amar Haji Mohamad Morshidi Abdul Ghani – and Huawei Technology (Malaysia), which was represented by its Vice President, Mr Foo Fang Yong.

The Chief Minister congratulated CENTEXS for its success in establishing a network with Huawei, and hoped the collaboration between both organisations would be able to support Sarawak’s transformation into a digital-based economy, specifically for the long haul through talent development.

He believed that in addition to adopting digital technology developed by Huawei, the strategic partnership would provide proper education and training for young Sarawakians to become part of the State’s highly skilled workforce familiar with the

workings of the latest technology to maintain facilities, infrastructure and devices for the digital economy.

“We must have people who are creative, who are very innovative and who have dreams, who can then translate their dreams into reality,” said the Chief Minister.

In his support of the collaboration, he agreed to allocate RM18 million for the initial implementation of digital technology programmes that would be offered by CENTEXS and Huawei.

The partnership will see CENTEXS become a Huawei Authorized Learning Partner (HALP), making it the Chinese telecommunications company’s first certified end-to-end ICT infrastructure talent development partner in Southeast Asia.

Through CENTEXS, Huawei will implement specialisation programmes covering wireless, microwave, fibre, data centre, and telecom energy hardware installation, as well as assist in setting up a digital lab for school leavers in Sarawak.

With this lab, these school leavers will have the opportunity to participate in Huawei’s mobile application development training, following which they will be certified as Android Application developers.

Moreover, the collaboration with CENTEXS will have Huawei introducing the iLearning cloud platform to promote digital learning and enhance the way students are being taught.

Programmes under the platform are aimed to equip school leavers with ICT knowledge and skills to enable them to become contributors to Sarawak’s digital economy.

In the long term, both organisations intend to work closely in identifying future collaborations, especially in ICT development and training in areas such as cloud computing, Internet of Things, 5G and big data.

Earlier in 2017, the State Government signed an MoU with Huawei for the development of the ICT infrastructure as part of Sarawak’s digital transformation efforts.

CENTEXS and Huawei Sign MoU for Digital Talent Development



T hrough the pursuance of Good Regulatory Practice (GRP), the State has shown its commitment

in providing an environment conducive for businesses.

According to Director of State Service Modernisation Unit of the Chief Minister’s Department (UPPN), Dr Anthony Valentine Laiseh the main objective of GRP was to ensure that any new regulations could be implemented more thoroughly, accurately and comprehensively.

“The regulations have significant role in protecting public health, welfare, safety and the environment,” he said adding that good regulations would also help in ensuring economic growth, innovation, competition, productivity and job creation.

He said this during a workshop on the ‘Regulatory Impact Analysis (RIA) and Discussion on Pioneer Projects on the State Level Proposed Regulation’.

GRP and the National Policy on the Development and Implementation of Regulations (NPDIR) were launched in 2013.

GRP was introduced to improve the business climate and environment by spearheading a comprehensive review of business regulations and improving processes and procedures

to increase productivity and competitiveness of major economic sectors.

The implementation of GRP impacted the business environment namely by reducing unnecessary rules, compliance costs, complicated and bureaucratic procedures, increasing process efficiency and lowering the regulatory burden, which allowed companies to operate in a more efficient manner.

“According to the World Bank (2013) report, Worldwide Governance Indicators, Regulatory Quality, it was found that Malaysia has a large regulatory quality gap compared to other developed countries.

“However, this provides opportunities for Malaysia to improve the quality of regulation to spur the economic growth,” said Dr Anthony.

Initially focused on Federal ministries and agencies, the implementation of NPDIR was

expanded to state governments and local authorities in 2016.

As regulators, the state governments were responsible to continuously analyse existing regulations, to examine whether they should remain justified or whether they should be modified in light of the rapid changes brought about by technology.

Efforts to achieve this vision included three programmes related to the GRP – World Bank Doing Business: Ease of Doing Business; Reducing Unnecessary Regulatory Burden; and Modernising Business Licensing.

If fully implemented, a total potential compliance cost savings estimated at RM32.5 million could be achieved.

Meanwhile, a total of 30 regulatory officers attended the two-day workshop, which was organised by Malaysia Productivity Corporation in Kuching on 29-30 November.

The main aim of the workshop was to give the participants exposure on the implementation of GRP at the state level.

Apart from GRP, the participants were also exposed to elements of RIA, a systematic approach to help assess the impact of proposed or existing regulations and non-regulatory alternatives.

Implementing Good Regulatory Practice in Sarawak



P enduduk di Kuching bakal menikmati perkhidmatan pengangkutan awam yang lebih cekap, selesa, mudah

diakses serta jaringan liputan yang lebih luas apabila projek perintis Skim Transformasi Bas Henti-Henti atau Stage Bus Services Transformation (SBST) dilaksanakan pada tahun 2018.

Menurut Menteri di Jabatan Perdana Menteri YB Dato Sri Hajah Nancy Shukri, program SBST telah diumumkan oleh Perdana Menteri YAB Datuk Patinggi Mohd Najib Tun Abdul Razak di bawah Aku Janji Kerajaan Persekutuan yang melibatkan lima kawasan iaitu Kangar, Seremban, Ipoh, Kuching dan Kuala Terengganu.

Inisiatif ini dilaksanakan bagi menggalak penggunaan kenderaan awam yang lebih efisien dengan kadar yang munasabah kepada rakyat.

Di Semenanjung Malaysia, pelaksanaan SBST diterajui oleh Suruhanjaya Pengangkutan Awam Darat manakala pelaksanaan di Kuching diterajui oleh Jabatan Perdana Menteri yang akan dilaksanakan melalui Kementerian Pembangunan Infrastruktur dan Pengangkutan Sarawak.

Pelaksaan skim SBST di Sarawak adalah selaras dengan empowerment oleh Kerajaan Persekutuan kepada Kerajaan Negeri Sarawak sekaligus membuktikan bahawa pemerkasaan kuasa kepada Kerajaan Negeri yang dijanjikan oleh Kerajaan Persekutuan bukan sekadar janji kosong.

Kuching merupakan antara enam bandar pertama untuk dilaksanakan projek perintis program SBST ini secara berperingkat, mendahului ibu negeri-ibu negeri lain seperti Johor Bharu, Kuantan, Bandar Melaka dan Kuala Terengganu.

Di bandar raya Kuching, liputan SBST akan melibatkan 27 laluan yang telah dikenalpasti oleh Kerajaan Negeri.

Pelaksanaan program seumpama ini sudah pasti akan meningkatkan mutu perkhidmatan pengangkutan awam serta memberi impak dan manfaat kepada penduduk luar bandar khususnya.

Beliau memaklumkan perkara

ini pada Majlis Menandatangani Dokumen Perjanjian (MoU) di antara Jabatan Perdana Menteri, Konsortium BBK Sdn Bhd (KBBK) dan Kerajaan Negeri di Kuching, pada 22 November.

Kerajaan Persekutuan diwakili Ketua Setiausaha Negara YBhg Tan Sri Dr Ali Hamsa manakala Kerajaan Negeri Sarawak diwakili Setiausaha Kerajaan Negeri YB Tan Sri Datuk Amar Haji Mohamad Morshidi Abdul Ghani sementara Encik William Chan mewakili KBBK.

Sehubungan itu, KBBK telah dilantik sebagai network operator bagi melaksanakan program SBST di Sarawak dan akan menggabungkan lima pengusaha utama di Kuching; City Public Link Bus Services Sdn Bhd, Sarawak Transport Company Bhd, Bau Transport Company Sdn Bhd, Petra Jaya Transport (Sarawak) dan Biaramas Express Sdn Bhd.

Tempoh pelaksanaan program ini adalah selama lima tahun dengan anggaran kos berjumlah RM48.18 juta setahun meliputi 27 laluan utama

Transformasi Perkhidmatan Bas Dilaksana di Bandar Raya Kuching



di kawasan pentadbiran Dewan Bandaraya Kuching Utara, Majlis Bandaraya Kuching Selatan, Majlis Perbandaran Padawan dan Majlis Perbandaran Kota Samarahan.

Sejumlah 130 buah bas baharu yang mempunyai ciri-ciri mesra orang kelainan upaya (OKU), mesin tiket elektronik (ETM) beserta sistem pemosisi global (GPS) dan kamera litar tertutup (CCTV) akan disediakan.

Pada masa ini, purata loading bagi bas henti-henti di Kuching adalah sekitar 20 peratus, iaitu lebih kurang 7,000 penumpang sehari dengan menggunakan antara 60 hingga 70 buah bas.

Kapasiti projek SBST Kuching adalah 57,200 penumpang sehari dan dengan penambahan laluan dan liputan kawasan, penggunaan bas baharu serta bilangan bas yang bertambah disasarkan untuk mencapai loading penumpang sebanyak 35 peratus untuk tahun pertama pelaksanaannya.

Kementerian juga menyasarkan bilangan loading penumpang akan bertambah sebanyak 5 peratus setahun.

Antara matlamat inisiatif ini ialah untuk meningkatkan kecekapan mutu perkhidmatan bas henti-henti seperti penggunaan kenderaan yang selesa dan selamat, kekerapan yang lebih dan mengikut jadual.

Selain itu, inisiatif ini juga adalah untuk meningkatkan akses di kawasan luar bandar yang kurang liputan, serta meningkatkan kesaling hubungan antara kawasan.

Menurut YB Dato Sri Hajah Nancy, program SBST akan menjadi asas untuk diperluaskan dan dilaksanakan di seluruh negara.

1 Tempoh Perkhidmatan Lima (5) tahun

2 Kadar tambang RM4.49 per kilometer

3 Had kilometer setahun 10,123,486.80 kilometer (10.12 juta km)

4 Had siling kontrak keseluruhan RM240,908,615.40

5 Jumlah bas dibekalkan 130 buah bas baharu

6 Ukuran bas yang dibekalkan 10.6 – 12 meter panjang

7Kapasiti penumpang (berdiri &duduk)

55 penumpang (27 penumpang duduk)

8 Keperluan khas bas Kemudahan untuk Orang Kelainan Upaya (OKU)

9 Sistem tiket/basElectronic Ticketing Machine / GPS Tracking System

10 Jumlah laluan

- Barat ke Matang Politeknik- Timur ke Bako- Utara ke Damai- Selatan ke Kota Samarahan

Skop Kerja Skim Transformasi Bas Henti-Henti (Stage Bus Scheme Transformation-SBST)

27 laluan yang telah dikenalpasti oleh Kerajaan iaitu;

1. Kuching Central – Politeknik2. Kubah Ria – Taman Malihah3. Kubah Ria – Kg Sejijak4. Kubah Ria – Santubong Cultural

Village5. Kubah Ria – Kg Santubong6. Kuching Sentral – Demak Laut

Commercial Centre7. Kota Samarahan Bus Terminal –

Demak laut Commercial Centre8. Kuching Sentral – Kota Samarahan

Bus Terminal9. Kubah Ria – Demak Laut (via Jalan Bako)10. Kubah Ria – Demak Laut Commercial

Centre (Via Jalan Haji Taha)11. Bandar Baru Batu Kawa – Samajaya

Free Industrial Zone (Via Tmn Song)12. Kuching Sentral – Kubah Ria13. Bandar Baru Batu Kawa – Samajaya Free Industrial Zone (Via Tmn Stapok)

14. Kubah Ria – Samajaya Free Industrial Zone

15. Kubah Ria – Kg Santubong16. Kubah Ria – Kg Telaga Air17. Kuching Sentral – Bandar Baru Batu

Kawa18. Samajaya Free Industrial Zone – Kp Segedup19. The Spring City – The Spring City

Loop20. Kubah Ria – State Library21. Kubah Ria – Kg Boyan22. Bandar Baru Samariang – Kg Boyan23. Bandar Baru Batu Kawa – Kubah Ria24. Summer Mall – Tmn Sri Tuang25. Kota Samarahan Bus Terminal – Kota Samarahan Bus Terminal Loop26. Jalan Semaba – Jalan Semaba Loop27. Demak laut Commercial Centre –

Bako



U saha memartabatkan integriti bagi mencerminkan ketelusan pentadbiran Kerajaan Negeri diteruskan lagi di bawah

pimpinan Ketua Menteri YAB Datuk Patinggi (Dr) Abang Haji Abdul Rahman Zohari Tun Datuk Abang Haji Openg.

Awal Januari 2017 telah menyaksikan YAB Datuk Patinggi (Dr) Abang Haji Abdul Rahman Zohari mengetuai menteri-menteri dan menteri-menteri muda melafazkan ikrar serta menandatangani ikrar integriti ketika beliau mempengerusikan Mesyuarat Kabinet Negeri Sarawak buat pertama kali sebagai Ketua Menteri yang baru dilantik.

Kali ini, Majlis Amanat Integriti Ketua Menteri – yang menghimpunkan seramai lebih kurang 900 orang yang terdiri daripada menteri kabinet termasuk dua Timbalan Ketua Menteri, iaitu YB Datuk Amar Douglas Uggah Embas dan YB Datuk Amar Haji Awang Tengah Ali Hasan, para penjawat awam, wakil rakyat, ketua masyarakat dan parti politik – telah diadakan pada 2 November lepas di Kuching.

Pada majlis tersebut, Ketua Menteri menegaskan betapa pentingnya nilai integriti dan akauntabiliti dalam tadbir urus di setiap peringkat kepimpinan

termasuk kepimpinan akar umbi.Menyentuh soal integriti dari

sudut kerohanian, beliau menjelaskan bahawa integriti merupakan nilai kerohanian yang dianjurkan oleh semua agama yang membabitkan soal tanggungjawab manusia dalam melaksanakan tugas dan amanah sebagai khalifah di muka bumi ini.

Beliau mengingatkan, setiap amanah yang dipikul wajib dilaksanakan dengan jujur dan sentiasa berpegang kepada ajaran agama.

Oleh itu, beliau menyeru jentera pentadbiran negeri termasuk penjawat awam supaya melaksanakan tadbir urus dengan penuh nilai integriti kerana tanpa integriti, sesebuah pentadbiran atau kerajaan dianggap sebagai gagal.

Ketua Menteri turut menyebut satu ungkapan yang berbunyi: “Integriti tanpa ilmu adalah lemah, tetapi ilmu tanpa integriti adalah berbahaya.”

Menjelaskan maksud ungkapan tersebut dari sudut pentadbiran, menurut beliau, seseorang yang berintegriti tetapi tidak dilengkapi dengan ilmu dalam melaksanakan tugas dianggap sebagai lemah kerana tidak berupaya untuk membangunkan diri dan masyarakat berlandaskan ilmu dan pengetahuan.

Sebaliknya, mempunyai ilmu tetapi tidak berintegriti adalah satu keadaan yang lebih berbahaya kerana tanpa integriti, ilmu yang dimiliki mungkin akan disalahgunakan.

Melihat dari perspektif semasa dalam suasana pentadbiran yang berubah disebabkan oleh perkembangan teknologi seperti kemudahan platform media sosial, beliau menasihatkan agar kemudahan teknologi digunakan sebaiknya untuk tujuan positif sehingga memberi manfaat dan jangan disalahguna sehingga mendatangkan keburukan kepada masyarakat secara keseluruhan.

Beliau juga menegaskan supaya setiap perundangan yang ditetap dalam menentukan dasar kerajaan harus dipatuhi oleh semua pihak termasuk pemimpin di peringkat akar umbi.

Ketua Menteri menyeru ketua-ketua masyarakat supaya bersama-sama kepimpinan tertinggi kerajaan dalam mendukung nilai integriti dan akauntabiliti dalam tadbir urus, kerana integriti dan akauntabiliti di peringkat akar umbi sebenarnya menggambarkan kepimpinan tertinggi kerajaan.

Sebagai Ketua Menteri, YAB Datuk Patinggi (Dr) Abang Haji Abdul Rahman Zohari amat mengambil serius perkara berkaitan integriti bagi memastikan tadbir urus yang baik dan berjanji untuk terus berpegang kepada amanah daripada bekas Ketua Menteri, Allahyarham Pehin Sri Haji Adenan Haji Satem yang begitu menitik berat nilai integriti dalam pentadbiran Kerajaan Negeri semasa hayat beliau.

Kesinambungan kepimpinan terdahulu yang diterajui Ketua Menteri keenam kini juga menyaksikan pengenalan portfolio Integriti dan Ombudsman yang dipegang oleh Menteri di Jabatan Ketua Menteri YB Datuk Haji Talib Zulpilip.

Dalam pada itu, YB Datuk Haji Talib menganggap majlis yang diadakan sebagai catatan sejarah kepada Sarawak apabila menjadi negeri pertama yang menganjurkan acara sedemikian dan menggambarkan betapa serius Kerajaan Negeri meningkatkan integriti di semua peringkat pentadbiran.

Sehubungan itu, beliau menyeru semua pihak supaya mendukung usaha kerajaan dalam meningkatkan integriti bagi memastikan tadbir urus yang baik dan telus.

Mendukung Integriti untuk Tadbir Urus yang Baik di Semua Peringkat Kepimpinan



The 1Malaysia People’s Cable System or Sistem Kabel Rakyat 1Malaysia (SKR1M) has now started carrying

commercial traffic – connecting Peninsular Malaysia with Sabah and Sarawak.

It was envisioned that the establishment of SKR1M would enhance the socio-economic wellbeing of Malaysians, especially in Sabah and Sarawak, through ICT adoption and broadband connectivity.

When launching SKR1M, Chief Minister YAB Datuk Patinggi (Dr) Abang Haji Abdul Rahman Zohari Tun Datuk Abang Haji Open welcomed the cable system to Sarawak’s shores, stating that it was part of the Federal Government’s initiatives to increase and improve Internet access availability and quality in Sarawak.

“The cable system, which has three landing points in Sarawak, namely Kuching, Bintulu and Miri, will vastly benefit the rakyat, including Sarawak citizens for their socio-economic development.

“With the availability of core backbone connectivity provided through SKR1M, I am confident that Sarawakians will be able to fully embrace a digital lifestyle and further boost the digital economy,” he said, at the launch of SKR1M in Kuching on 18 December.

He added the availability of a cable system like SKR1M would enhance Sarawak’s socio-economic growth, especially as the State aspired to transform through the digital economy in order to achieve the ultimate goal of becoming a high-income state.

SKR1M Enriching

Malaysia’s Digital Lifestyle

With access to the new submarine cable system, the State Government would ensure the provision of the necessary ICT infrastructure for better connectivity within Sarawak through collaborations with industry players.

Through enhanced connectivity, more technologically-empowered Sarawakians would drive the State economically and socially, given the capacity and capability that the State would have in time to keep pace with globalisation and become more competitive.

The Chief Minister also noted that Sarawak’s digital transformation could narrow the urban-rural gap, particularly when the rural population have access to vital knowledge and information via the Internet.

The new submarine cable system was established following a public-private partnership (PPP) between Telekom Malaysia Berhad (TM) and the Federal Government through Malaysian Communications and Multimedia Commission (MCMC).

It was developed to enhance the existing domestic connectivity between Peninsular Malaysia, Sabah and Sarawak with the latest fibre optic submarine cable technology, thus catering for future bandwidth growth requirements.

Initiated in 2014 and constructed from 2015 to June 2017, it spans over 3,800 km and anchors at six landing points, namely Kuantan, Pahang; Mersing, Johor; Kota Kinabalu, Sabah; and Kuching, Bintulu and Miri in Sarawak.

With state-of-the-art 100 gigabits per second (Gbps) technology, the cable system has an initial capacity of 4 terabits per second (Tbps) that can be upgraded up to a minimum of 12.8 Tbps of design capacity.

Such capability will boost the speed and durability of broadband connectivity in Malaysia for continuous high-speed capacity, as well as expand broadband access to every corner of the country to enable more Malaysians to enjoy the benefits of the Internet.



Sejumlah 210 daripada 415 buah sekolah yang dikenalpasti daif kritikal di Sarawak harus siap dibina

dalam tempoh dua tahun bermula daripada tahun 2018.

Pembinaan sekolah-sekolah daif kritikal itu akan dibangun dengan menggunakan peruntukan RM1 bilion seperti yang telah diumumkan oleh Perdana Menteri YAB Dato’ Sri Mohd Najib Tun Abdul Razak dalam pembentangan Belanjawan 2018 pada 27 Oktober, lepas.

Sekolah-sekolah daif kritikal yang sudah dikenal pasti itu akan dibangun sama ada secara konvensional atau menggunakan Sistem Binaan Berindustri (IBS), mengikut kesesuaian.

Selain itu, bagi membolehkan

murid-murid mempelajari ilmu kimia, fizik, biologi, pertanian dan ilmu digital dengan berkesan, kesemua sekolah baharu yang akan dibina itu harus dilengkapi dengan makmal sains.

Penetapan ini juga adalah seiring dengan penekanan Kerajaan Negeri dalam pengajaran dan pembelajaran sains, teknologi, kejuruteraan dan matematik (STEM) yang harus bermula dari peringkat awal lagi.

Pada masa yang sama, murid- murid juga harus dilatih agar fasih berkomunikasi bukan hanya dalam Bahasa Malaysia tetapi juga dalam Bahasa Inggeris.

Perkara ini dinyatakan oleh Ketua Menteri YAB Datuk Patinggi (Dr) Abang Haji Abdul Rahman Zohari Tun Datuk Abang Haji Openg semasa

merasmikan bangunan baharu SK Landeh pada 20 Oktober, lepas.

Terdahulu, Timbalan Menteri Pendidikan II YB Senator Datuk Chong Sin Woon memaklumkan bahawa sekolah yang dibina dengan kos RM19.6 juta di atas tanah seluas 2.23 hektar itu telah siap dibina pada 16 November 2016.

Projek pembinaan bangunan baharu itu telah diluluskan dalam Rolling Plan kedua Rancangan Malaysia Ke-10 dan ia mampu memuatkan seramai 540 pelajar pada satu-satu masa.

Beliau menyifatkan pembinaan bangunan baharu SK Landeh itu sebagai satu lagi usaha kerajaan menyediakan kemudahan infrastruktur terbaik demi kemajuan dan kebajikan masyarakat.

Dengan siapnya projek sekolah tersebut, beliau berharap para penduduk di sekitar kawasan itu dapat menikmati pelbagai kemudahan yang serba lengkap untuk dimanfaatkan dalam bidang pendidikan.

Sekolah yang lengkap dengan pelbagai prasarana di sekitarnya ini mampu menjadi pusat kecemerlangan pendidikan kepada penduduk setempat, sekaligus memberi peluang kepada anak-anak mereka untuk mencapai kejayaan dalam pendidikan setanding dengan orang lain.

Menangani Isu Sekolah Daif Kritikal di Sarawak

Bangunan baharu SK Landeh



J ambatan Sungai Limbang yang kedua akan menjadi pemangkin pembangunan Bahagian Limbang dalam tempoh empat

tahun akan datang.Dijangka siap menjelang suku

pertama 2021, jambatan berkenaan merupakan pelengkap kepada jalan pesisir yang turut menghubungkan jalan raya sejauh tiga kilometer menuju ke Teluk Brunei.

Turut dibina di sepanjang jalan berkenaan adalah Jambatan Sungai Bunut kedua, yang sepanjang 36 meter dengan lebar kira-kira 10m.

Menurut Ketua Menteri YAB Datuk Patinggi (Dr) Abang Haji Abdul Rahman Zohari Tun Datuk Abang Haji Openg, Jambatan Sungai Limbang kedua adalah sebahagian daripada perancangan pembangunan menyeluruh untuk kawasan utara Sarawak, khususnya Bahagian Limbang.

Beliau yang merasmikan majlis pecah tanah projek pembinaan jambatan berkenaan pada hujung Oktober lepas berharap agar projek tersebut dirancang dengan sebaiknya bagi menarik kedatangan lebih ramai pengunjung ke bahagian utara negeri ini.

Sebagai jambatan yang bakal menghubungkan Limbang dan Lawas dengan Brunei Darussalam

termasuk Sipitang, Sabah, beliau yakin bahawa kewujudan jambatan itu kelak akan mengubah landskap pembangunan Bahagian Limbang secara keseluruhan.

Tambah beliau, selain memberi manfaat ekonomi kepada penduduk, apabila siap kelak, pengguna yang melalui jambatan berkenaan akan dapat menikmati pemandangan indah Jambatan Muara Temburong milik Kerajaan Brunei yang kini sedang dalam pembinaan di perairan Teluk Brunei.

Ketua Menteri turut memaklumkan bahawa jambatan bernilai RM187 juta tersebut akan dibina menyerupai reka bentuk Jambatan Pulau Pinang.

Projek Jambatan Sungai Limbang kedua jelas beliau adalah projek yang dicadangkan oleh mantan Ketua Menteri, TYT Tun Pehin Sri Haji Abdul Taib Mahmud dan Ketua Menteri kelima, Allahyarham Pehin Sri Haji Adenan Haji Satem.

Sebagai Ketua Menteri yang meneruskan kesinambungan usaha daripada pemimpin-pemimpin terdahulu, beliau memberi jaminan untuk memastikan pembinaan jambatan berkenaan akan menjadi realiti dan seterusnya menjadi pemangkin pembangunan di Bahagian Limbang.

Beliau juga menegaskan, Kerajaan Negeri akan terus memberi fokus kepada pembangunan pelbagai bentuk prasarana di bandar Limbang dan Lawas seperti jalan raya termasuk meningkatkan kelajuan Internet.

Jambatan Sungai Limbang – sepanjang 777m dengan lebar 20.65m – akan mempunyai jalan berkembar dua hala, manakala Jambatan Sungai Bunut kedua pula yang merupakan antara komponen utama projek tersebut akan mempunyai laluan selorong dua hala.

Kedua-dua jambatan berkenaan menghubungkan bandar Limbang melalui kawasan perindustrian ringan ke Jalan Bukit Lubok sedia ada.

Antara kawasan yang turut dihubungkan adalah Kampung Gadong, Kampung Lopak Kerangas dan Kampung Pendam yang terletak berhampiran dengan sempadan negara Brunei Darussalam.

Jambatan Sungai Limbang kedua juga menyediakan laluan alternatif di antara Limbang dan Bandar Seri Begawan serta memendekkan perjalanan di antara kedua-dua pusat bandar tersebut.

Selain sebagai pelengkap kepada jalan pesisir di bahagian utara, pembinaan jambatan tersebut juga bertujuan untuk membuka dan membangunkan lebih banyak kawasan terutama di seberang sungai ke bandar Limbang.

Lebih daripada itu, jambatan berkenaan dijangka memberi impak kepada sosio-ekonomi penduduk di kawasan sekitar melalui aktiviti-aktiviti ekonomi seperti pertanian, perumahan dan pelancongan.

Jambatan Kedua Pemangkin Pembangunan Bahagian Limbang



S ejak program e-Usahawan mula diperkenalkan, seramai 86 orang usahawan mikro di Sarawak telah berjaya

mencapai jualan bernilai lebih daripada RM1 juta secara atas talian (online) menggunakan media sosial seperti Facebook serta Instagram.

Program e-Usahawan diterajui oleh Perdana Menteri YAB Dato’ Sri Mohd Najib Tun Abdul Razak dan dilaksanakan oleh Perbadanan Ekonomi Digital Malaysia (MDEC) bersama kerajaan untuk membudayakan keusahawanan digital di kalangan rakyat bagi merancakkan lagi ekonomi negara.

Perjalanan program e-Usahawan ini telah bermula sejak tahun 2015 yang mana pada dasarnya ia merupakan program rintis untuk melahirkan usahawan muda dan mikro melalui sukatan pelajaran pembelajaran digital.

Pada tahun 2016, program ini telah diperluaskan secara skala besar dengan termeterainya perjanjian bersama agensi-agensi kerajaan, swasta dan badan bukan kerajaan (NGO) menerusi pencapaian rintis yang membanggakan serta Program Rintis Bakal E-Jutawan.

Tahun 2017 pula adalah lanjutan value-added setelah sukatan pelajaran pembelajaran digital mendapat sambutan yang memberangsangkan di seluruh Malaysia sehingga mendorong MDEC untuk membuka pusat pembelajaran dan pusat pendapatan digital rakyat termasuk melaksanakan program level-up.

Merujuk statistik, jumlah peserta mikro yang telah dilatih secara keseluruhan adalah seramai 96,034 orang; di mana 29,611 orang telah melaporkan jualan tambahan manakala RM115.7 juta adalah nilai bagi jualan tambahan yang direkod sehingga September 2017.

Jumlah sedemikian semestinya tidak akan dapat dicapai tanpa sokongan daripada rakan strategik, penggunaan pusat-pusat latihan seluruh negara termasuklah institusi pengajian tinggi, pusat sehenti, pusat Internet dan sebagainya.

Perkara ini didedahkan oleh Menteri Pembangunan Wanita, Keluarga dan Masyarakat YB Dato’ Sri Rohani Abdul Karim ketika

Usahawan Mikro Berjaya Menjana Pendapatan Lumayan Melalui Program E-Usahawanberucap di Majlis Penangguhan Program e-Usahawan dan e-Rezeki Sarawak 2017 di Dewan Suarah Kota Samarahan pada 27 November, lepas.

Sehingga kini, seramai 808 orang telah dilatih dalam program e-Usahawan di Sarawak dan latihan telah berlangsung sehingga Disember 2017 bagi mencapai sasaran untuk melatih 3,000 orang usahawan mikro di Sarawak.

Sasaran seramai 3,000 orang dilatih itu telah pun dipersetujui bagi setengah tahun (Jun 2017) namun, jumlah tersebut masih boleh dipertingkatkan lagi dan beliau berharap penglibatan rakyat Sarawak dalam program e-Usahawan bagi tahun 2018 akan lebih memberangsangkan.

Bagi memperkasa para usahawan mahupun sesiapa sahaja yang berminat untuk menceburi bidang keusahawanan, beliau memaklumkan bahawa MDEC telah mengatur penjadualan kelas ke 15 buah kawasan di sekitar Sarawak.

Beliau menyifatkan pelaksanaan inisiatif-inisiatif berskala besar di peringkat negeri ini merupakan satu cabaran yang disahut baik oleh semua pihak.

Justeru, pelbagai langkah telah diambil bagi memastikan ekosistem

setempat seperti tenaga pelatih tempatan serta kemudahan-kemudahan latihan dapat menampung dan digunapakai bagi mencapai objektif program ini.

Mengulas lanjut, YB Dato’ Sri Rohani memaklumkan bahawa inisiatif-inisiatif ekonomi digital ini adalah seiring dengan Rancangan Malaysia Ke-11 yang memberi tumpuan khusus kepada peningkatan ekonomi yang berorientasikan rakyat sejahtera.

Ia meliputi kepentingan dan keutamaan rakyat seperti kos sara hidup, pendapatan isi rumah, peluang pendidikan dan pekerjaan, keusahawanan serta jaringan keselamatan sosial.

Sehubungan itu, beliau menasihati semua rakyat Sarawak agar merebut peluang yang telah disediakan oleh MDEC dengan menyertai program e-Usahawan dan e-Rezeki.

Bagi beliau, program seumpama ini begitu signifikan dan pengelolaan yang terampil memberikan ruang dan peluang kepada rakyat Sarawak untuk lebih maju ke hadapan seiring dengan era digital dan Internet di mana segala sesuatu kini berada di hujung jari.



K erajaan telah mengambil pelbagai langkah dan inisiatif

bagi melahirkan modal insan yang berkualiti tinggi, kreatif, inovatif, berkemahiran dan berpengetahuan termasuklah memperluas akses kepada pendidikan berkualiti dan mengarusperdanakan pendidikan teknikal dan latihan vokasional.

Mahasiswa atau bakal siswazah yang digolongkan sebagai modal insan yang mempunyai daya pemikiran dinamik, progresif dan eksklusif merupakan generasi pelapis yang akan mewarisi tampuk kepimpinan negara suatu hari nanti.

Oleh itu, institut pengajian tinggi awam (IPTA) mahupun institut pengajian tinggi swasta (IPTS) perlu melakukan penambahbaikan terhadap sistem penyampaian pendidikan dan latihan supaya berkualiti dan relevan dengan keperluan semasa.

Menteri Pendidikan, Sains dan Penyelidikan Teknologi YB Dato Sri Michael Manyin Jawong berkata IPT perlu menghasilkan siswazah yang lengkap dengan kemahiran selain daripada kompetensi akademik bagi mempersiapkan mereka ke alam pekerjaan dan memenuhi keperluan industri.

Beliau berkata demikian ketika melancarkan ‘Cabaran Reka Bentuk 2018, #Innovate Sarawak’ di Dewan Syarahan, Pusat Islam Tun Abang Salahuddin (PITAS) Universiti Malaysia Sarawak (UNIMAS) pada 11 Disember.

Sememangnya tidak dinafikan bahawa pencapaian akademik yang cemerlang merupakan satu tuntutan kerana ia akan dapat menjamin masa depan yang lebih cerah, sama ada seseorang individu boleh menjawat jawatan yang tinggi ataupun sekurang-kurangnya mendapat pekerjaan yang lebih baik.

Melahirkan Siswazah Yang Dapat Memenuhi

Keperluan Industri

Namun demikian, selain daripada menitikberatkan pencapaian akademik yang cemerlang, yang ditekankan serta diberi perhatian oleh YB Dato Sri Michael Manyin ialah perlunya pelajar melengkapkan diri dengan kemahiran termasuk kebolehan berkomunikasi dalam Bahasa Inggeris dengan baik.

Menurut beliau, penguasaan Bahasa Inggeris di kalangan pelajar sangat penting kerana ia amat membantu dalam proses mendapat pekerjaan di samping membentuk keyakinan diri mereka.

Misalnya, meskipun siswazah yang mempunyai latar belakang akademik yang baik, namun sekiranya kurang keyakinan dan tidak berupaya berkomunikasi dalam Bahasa Inggeris serta gagal menjawab soalan semasa temuduga dengan tepat mereka akan tersingkir daripada senarai pemilihan.

Atas dasar keprihatinan dan juga demi memastikan siswazah dapat memenuhi keperluan industri pada hari ini, beliau menerangkan bahawa Kerajaan Negeri kini komited membantu IPT di Sarawak melahirkan modal insan yang kompeten.

Antara usaha yang diambil Kerajaan Negeri ialah membantu pihak IPT menyediakan program komprehensif untuk pelajar bagi

melengkapkan mereka dengan ilmu kemahiran yang dikehendaki oleh industri masa kini.

Dalam mendukung usaha tersebut, Kerajaan Negeri bersama Kementerian Pendidikan Tinggi telah menganjurkan Cabaran Reka Bentuk 2018, #Innovate Sarawak, di bawah Inovasi Malaysia, edisi khas Sarawak.

Cabaran Reka Bentuk #Innovate Malaysia telah diperkenalkan pada 2011 untuk membangun bakat industri sedia ada dengan pengetahuan teknologi dan kemahiran bagi menyokong

keperluan yang semakin meningkat dalam industri elektrik dan elektronik, dan industri teknologi dan maklumat.

#Innovate Malaysia juga merupakan pertandingan pelbagai disiplin kejuruteraan yang terbuka kepada pelajar tahun akhir bidang kejuruteraan dan sains komputer untuk memupuk budaya dan daya pemikiran ke arah inovasi.

Matlamatnya adalah untuk meningkatkan pengetahuan dan kemahiran praktikal dalam kejuruteraan serta memupuk minat yang mendalam dalam reka bentuk kejuruteraan.

Sementara itu, Cabaran Reka Bentuk 2018, #Innovate Sarawak adalah usahasama antara UNIMAS, Tabung Gagasan Ekonomi Bumiputera Sarawak (TEGAS) dan Dream Catcher, bersama rakan-rakan industri lain.

Ia adalah untuk membangun bakat bakal siswazah melalui pertandingan reka cipta yang berhubung kait dengan masalah sebenar kehidupan dan akses kepada peralatan industri di samping memberi peluang kepada mereka untuk mendapat bimbingan daripada industri.

Cabaran Reka Bentuk 2018, #Innovate Sarawak yang akan diadakan pada 14 dan 15 Mei 2018 terdiri daripada dua kategori iaitu Cabaran Data Raya (Big Data Challenge) dan cabaran Internet-of-Things (IoT).



Z on Perdagangan Bebas Digital (DFTZ) dilihat sebagai strategi logistik yang perlu diwujudkan di Sarawak untuk memperkasa

pembangunan ekonomi digital dan e-dagang agar ia dapat berkembang pada kadar yang lebih cepat.

Melalui sebuah DFTZ, peluang dagangan dengan negara luar akan terbuka luas dan ini akan memudahkan perusahaan kecil dan sederhana (PKS) negeri ini menjalankan aktiviti perniagaan merentas sempadan ke seluruh dunia.

Melihat dari sudut yang lebih luas, sebuah DFTZ akan memberi impak positif yang meluas kepada Sarawak; antaranya sekatan dagangan akan dapat dikurangkan, pada masa yang sama ia akan membantu PKS tempatan mengembangkan pasaran produk mereka hingga ke peringkat global dengan lebih mudah.

Sebuah DFTZ juga akan membantu meningkatkan perkhidmatan digital serta perkhidmatan dalam talian di negeri ini dan akhirnya ia akan dapat menggalakkan lebih ramai anggota masyarakat melibatkan diri dalam kegiatan ekonomi digital atau e-dagang.

Justeru, Ketua Menteri YAB Datuk Patinggi (Dr) Abang Haji Abdul Rahman Zohari Tun Datuk Abang Haji Openg berhasrat untuk menjadikan Kuching sebagai sebuah DFTZ demi merealisasikan ekonomi digital dan e-dagang di Sarawak.

Berkenaan perkara tersebut, beliau memaklumkan bahawa

DFTZ untuk Memperkasa Ekonomi Digital dan E-Dagang Sarawak

perbincangan di antara Kerajaan Negeri dan Pos Malaysia telah pun diadakan.

Menurut beliau, sebuah DFTZ telah dicadangkan dan akan ditempatkan di Lapangan Terbang Antarabangsa Kuching bagi memudahkan akses e-dagang antara rakyat Sarawak dengan masyarakat global selain memudahkan Jabatan Kastam dan Jabatan Imigresen menjalankan tanggungjawab mereka.

Beliau yakin dengan adanya sebuah DFTZ, jangkauan perniagaan dan peluang untuk PKS menjalankan urusniaga secara atas talian akan dapat diperluaskan.

Perkara ini dimaklumkan oleh beliau di majlis penutupan Forum E-Dagang Sarawak 2017 yang diadakan di Kuching pada 7 November, lepas.

Forum tersebut dianjurkan oleh Kementerian Perdagangan Antarabangsa dan E-Perdagangan Sarawak dengan kerjasama Angkatan Zaman Mansang (AZAM) Sarawak dan disokong oleh Perbadanan Pembangunan Perdagangan Luar Malaysia (MATRADE) dan SME Corporation Malaysia.

Forum yang berlangsung selama sehari itu menampilkan sesi sembang dengan pemimpin industri, usahawan dan ahli akademik dalam menangani aspek asas e-dagang seperti penyertaan dalam talian, logistik dan pengangkutan SME, perdagangan rentas sempadan, keselamatan siber dan mata wang digital seperti Bitcoin.

Ia melibatkan lima sesi dan lima orang moderator serta 16 orang ahli panel yang terdiri daripada pemimpin industri dan ahli akademik dengan penyertaan seramai 529 orang peserta.

Forum tersebut bertujuan mewujudkan kesedaran tinggi terhadap perdagangan dalam talian, potensi serta inisiatif kerajaan dalam membantu dan menggalakkan orang ramai melibatkan diri dalam e-dagang.

Sementara itu, di majlis yang sama Menteri Perdagangan Antarabangsa dan E-Dagang YB Dato Sri Wong Soon Koh turut mengakui bahawa Sarawak yang kini sedang menuju ke arah ekonomi digital amat memerlukan sebuah DFTZ.

Dengan adanya sebuah DFTZ, ia akan dapat menggandakan pertumbuhan eksport barangan PKS selain berupaya mewujudkan 60,000 peluang perkerjaan menjelang 2025.

Menurut beliau, tidak ramai PKS tempatan mendaftar dengan DFTZ dan oleh itu beliau berharap sebuah DFTZ akan dapat diwujudkan di Kuching untuk memudahkan e-dagang antarabangsa dan menyemarakkan inovasi berasaskan Internet untuk menjadikan Sarawak sebagai hab serantau.

Kementerian beliau akan terus bekerjasama dengan agensi yang berkaitan sama ada daripada Kerajaan Negeri mahupun Kerajaan Persekutuan untuk menyediakan pengetahuan digital yang sesuai termasuk kursus untuk membantu usahawan di Sarawak meningkatkan pengetahuan dan keupayaan perdagangan, e-dagang dan pemasaran dalam talian.

Dengan permintaan yang semakin meningkat dalam urus niaga atas talian, maka peluang perniagaan juga semakin terbuka luas.

Justeru, usahawan di Sarawak tidak harus ketinggalan dalam menyertai rangkaian komuniti antarabangsa melalui teknologi maklumat dan komunikasi (ICT).

Tambah beliau, negeri ini harus mengikuti gelombang digital dan e-dagang untuk berjaya sekaligus dapat merealisasikan aspirasi Kerajaan Negeri untuk menjadikan Sarawak sebagai ekonomi digital.



W ith its efforts to transform the economy through digitalisation, Sarawak needs to expand its efforts

beyond harnessing its natural and energy resources to drive its Socio-Economic Transformation Plan.

According to Deputy Chief Minister YB Datuk Amar Haji Awang Tengah Ali Hasan, the purpose of embarking on the digital economy was to take advantage of emerging technologies such as big data and data analytics.

“(This) will enable us to move our industries towards Manufacturing 4.0, at the same time attract high tech companies to invest in Sarawak,” said YB Datuk Amar Haji Awang Tengah, who was representing Chief Minister YAB Datuk Patinggi (Dr) Abang Haji Abdul Rahman Zohari Tun Datuk Abang Haji Openg at the launch of the 4th Sarawak Business and Investment Summit in Kuching on 9 October.

Given the State Government’s aspiration of transforming Sarawak into a cyber powerhouse, the digital economy agenda will not only complement earlier industrialisation efforts, but multiply the benefits derived from SCORE and other economic sectors to amplify Sarawak’s growth, consequently changing the way Sarawakians live and work.

In his address, he also presented an overview of the economy, stating that in line with the growth of the Malaysian economy and the slowdown in the global economy, the

Sarawak economy was expected to grow at 4 per cent, in 2017.

He explained that due to growth in the services and manufacturing sectors, the State’s nominal gross domestic product (GDP) had increased in 2016 (RM121.4 billion) compared with 2015 (RM119.1 billion), with GDP per capita at RM44,300 in 2016, compared with RM44,100 in 2015.

Additionally, he outlined the current state of Sarawak’s development, including major development projects in the State, transformation initiatives in major economic sectors such as agriculture and tourism, the digital economy initiatives, and research and development.

Considering that small- and medium-sized enterprises (SMEs) accounted for the most number of registered businesses in Sarawak, he assured the State Government’s continuous support for these businesses especially in the digital era through the provision of financial assistance, infrastructure, incubators like the upcoming Digital Village in Sama Jaya, Kuching, and talent development.

He also reaffirmed the State Government’s commitment in maintaining cooperation with the private sector

through facilitation of private investments and business ventures.

Meanwhile, the one-day summit was organised by Asian Strategy & Leadership Institute (ASLI) to review the State Government’s strategic, complementary two-pronged direction, and provide an up-to-date business and investment outlook to help industry captains, entrepreneurs and regulators reassess their future plans.

The summit – themed ‘Digitising Sarawak, Amplifying Growth’ – covered key areas such as future outlook, tourism, infrastructure and construction, SCORE and energy, as well as human capital and entrepreneurship.

Modernising Industries Through Digitalisation



Belanjawan Negeri

Sarawak untuk tahun

2018 telah mengambil

kira impak pendigitalan

ekonomi atau visi ke arah

ekonomi digital dengan memfokus

kepada enam strategi utama.

Menurut Ketua Menteri YAB

Datuk Patinggi (Dr) Abang Haji

Abdul Rahman Zohari Tun Datuk

Abang Haji Openg, sasaran

enam strategi yang digariskan

adalah untuk mencapai

pembangunan ekonomi yang

lebih luas dan seimbang serta

untuk menyokong pertumbuhan

ekonomi di samping memberi

keutamaan kepada ekonomi

digital.

Beliau yang juga Menteri

Kewangan membentangkan

Rang Undang-undang Perbekalan

Negeri dalam ucapan Belanjawan

Negeri bagi tahun 2018 pada

Mesyuarat Kedua bagi Penggal

Kedua Persidangan Dewan

Undangan Negeri (DUN) Sarawak Ke-

18 pada 8 November.

Seperti belanjawan 2017, strategi

pertama belanjawan 2018 juga

cenderung kepada pembangunan

(development biased budget).

Sehubungan itu, sejumlah RM5.745

bilion atau 70 peratus daripada

jumlah belanjawan keseluruhan

diperuntukkan untuk pembangunan

manakala RM2.481 bilion pula –

iaitu 30 peratus daripada jumlah

belanjawan keseluruhan – adalah

untuk perbelanjaan operasi.

Daripada jumlah keseluruhan

peruntukan pembangunan, 53 peratus

atau RM3.062 bilion diperuntukkan

kepada luar bandar yang merupakan

peruntukan tertinggi berbanding

RM2.65 bilion untuk 2016 dan

RM2.982 untuk 2017.

Bagi strategi kedua, diumumkan

ekonomi digital sebagai teras

utama transformasi ekonomi yang

disenaraikan sebagai strategi

ekonomi baharu.

Belanjawan 2018 juga

akan menyokong visi negeri

memaksimum potensi teknologi

digital dan pendigitalan untuk

membawa Sarawak ke dalam

bidang digital di peringkat global.

Bagi tujuan itu, Kerajaan Negeri

komited dalam menyediakan

RM1 bilion untuk pembangunan

infrastruktur digital dan program

di bawah inisiatif ekonomi digital

Sarawak melalui beberapa objektif.

Objektif-objektif tersebut

adalah, mempercepat dan

memajukan pertumbuhan

ekonomi Sarawak; mengurangkan

jurang sosio-ekonomi; memacu

peluang pekerjaan dan perniagaan

melalui e-dagang; memanfaatkan

bakat dan kemahiran serta

mewujudkan nilai melalui

inovasi dan keusahawanan; dan

mencapai hasrat e-kerajaan

untuk keberkesanan, ketelusan,

kebolehpercayaan dan keyakinan

dalam perkhidmatan awam.

Belanjawan Negeri Sarawak 2018



Dalam strategi keempat, Kerajaan

Negeri akan terus mempercepat

pembangunan ekonomi dengan

meluaskan pelaburan yang akan

mewujudkan pertumbuhan ekonomi

jangka masa panjang yang kukuh.

Pelaburan yang luas memfokus

kepada sasaran dan pelaburan utama

yang secara langsung menyumbang

kepada pertumbuhan ekonomi

dalam sektor industri dan perniagaan

terutama dalam teknologi maklumat

dan komunikasi (ICT), kemudahan

asas, pembuatan, tenaga, minyak

dan gas, teknologi digital dan sektor

lain yang akan menjana pendapatan

yang akan membangunkan bakat

dan kemahiran, mempromosi inovasi

dan keusahawanan, mewujudkan

peluang-peluang pekerjaan untuk

belia dan spin-off dalam pelbagai sub-

sektor yang memberi manfaat kepada

industri kecil dan sederhana (IKS).

Usaha dan pelan tindakan

ke arah itu akan dimulakan bagi

melaksanakan kesemua projek-

projek strategik dan inisiatif seperti

penubuhan Bank Pembangunan

Sarawak (DBOS) dan Petroleum

Sarawak Berhad (PETROS),

pelaksanaan projek transit aliran

ringan (LRT) dan loji methanol,

pembinaan lebih banyak menara

telekomunikasi dan projek-projek

infrastruktur dan tenaga boleh

diperbaharui.

Strategi kelima menerangkan

bahawa sektor swasta sebagai

penggerak utama pertumbuhan

ekonomi.

Jelas Ketua Menteri, persekitaran

perniagaan yang kondusif dan mesra

sektor swasta terutama IKS harus

diwujudkan bagi meningkatkan

penglibatan sektor swasta dalam

agenda pembangunan negeri.

Melalui strategi ini, Kerajaan

Negeri akan terus menyokong

peruntukan terhadap keperluan

infrastruktur asas dan meningkatkan

akses perhubungan, institusi

latihan kemahiran dan pusat

inkubator, taman perindustrian

dan pusat inovasi serta peruntukan

penyampaian perkhidmatan

e-kerajaan.

Tambah beliau, usaha ini

adalah elemen penting dalam

mengukuhkan kerjasama awam-

swasta dan beliau menggesa supaya

syarikat-syarikat berkaitan kerajaan

(GLC) dan badan-badan berkanun

melaksanakan pendekatan

perdagangan yang lebih kukuh

tanpa terlalu bergantung kepada

sokongan kewangan Kerajaan

Negeri.

Dengan cara tersebut, sektor

swasta akan terus relevan dan

terus menggerakkan pertumbuhan

ekonomi dalam menyumbang

kepada agenda pembangunan

negeri.

Strategi keenam pula

menekankan kepada keberkesanan

sistem penyampaian perkhidmatan.

Walau bagaimanapun, usaha

berterusan perlu dilaksanakan

untuk mengurus dan mengawal

perbelanjaan operasi, mengukuhkan

pengurusan kewangan dan

mengelakkan pembaziran, serta

meningkatkan pelaksanaan

e-kerajaan.



S ebanyak tiga Rang Undang-Undang (RUU) Kerajaan Negeri diluluskan pada Persidangan Mesyuarat Kedua Penggal

Kedua Dewan Undangan Negeri Sarawak Ke-18, November lepas.

RUU yang diluluskan ialah Lembaga Pembangunan Koridor Wilayah (RECODA) Pindaan 2017, Lembaga Multimedia Sarawak (SMA) 2017, dan Majlis Penyelidikan dan Pembangunan Sarawak (SRDC) 2017.

RUU RECODA telah dibentang oleh Timbalan Ketua Menteri merangkap Menteri Pembangunan Perindustrian dan Keusahawanan YB Datuk Amar Haji Awang Tengah Ali Hasan.

RUU SMA 2017 pula dibentangkan Menteri Perdagangan Antarabangsa dan E-Dagang, YB Dato Sri Wong Soon Koh sementara RUU SRDC 2017 dibentangkan oleh Menteri Pendidikan, Sains dan Penyelidikan Teknologi YB Dato Sri Michael Manyin Jawong.

RUU RECODA 2017 bertujuan untuk meminda Ordinan RECODA (Bab 64) yang diluluskan pada tahun 2006 di mana ia telah memperuntukkan pembentukan koridor wilayah bagi pembangunan, dan penubuhan lembaga koridor seperti di Sarawak termasuk peranan dan fungsi lembaga terbabit.

Ordinan RECODA tersebut mula berkuat kuasa pada 1 Ogos 2008 dengan penubuhan RECODA untuk menerajui pembangunan Koridor Tenaga Diperbaharui Sarawak (SCORE).

Berikutan keluasan kawasan yang besar di bawah penyeliaan SCORE, kerajaan mengambil inisiatif untuk membatasi kawasan-kawasan tersebut kepada wilayah kecil sekaligus menangani ketidakseimbangan pembangunan antara wilayah-wilayah di Sarawak.

Tiga wilayah kecil telah dikenal pasti dalam kawasan SCORE iaitu kawasan tanah tinggi, hulu Rajang dan kawasan utara Sarawak.

Susulan daripada pindaan ordinan tersebut, dua agensi di bawah RECODA telah ditubuhkan mengikut Seksyen 16 Ordinan RECODA 2006 untuk menerajui pembangunan di wilayah-wilayah kecil iaitu Agensi Pembangunan Tanah Tinggi (HDA) dan Agensi Pembangunan Hulu Rajang (URDA).

Agensi Pembangunan Wilayah Utara (NRDA) pula akan ditubuhkan bagi mempercepatkan pembangunan kawasan-kawasan wilayah kecil di utara Sarawak.

Menerusi penubuhan tiga agensi ini, RECODA akan dapat memberi tumpuan terhadap peranan dan fungsinya untuk membawa masuk lebih banyak pelaburan dan pembangunan sosioekonomi di kawasan-kawasan pedalaman dan luar bandar.

Dengan penubuhan agensi-agensi ini, ia akan membolehkan RECODA memohon lebih banyak pembiayaan daripada Kerajaan Persekutuan memandangkan kawasan-kawasan ini masih ketinggalan dari aspek pembangunan infrastrukur seperti kemudahan jalan raya, bekalan air dan elektrik.

Tiga ahli lembaga RECODA yang juga Timbalan Ketua Menteri dilantik sebagai Pengerusi HDA, URDA dan NRDA.

Bagi memudahkan inisiatif ini, kerajaan mencadangkan ordinan itu dipinda bagi menyatakan bahawa dari mula berkuatkuasanya pindaan ini, tidak akan ada pelantikan khusus Timbalan Pengerusi sebaliknya Ketua Menteri diberi kuasa untuk melantik seseorang untuk melaksanakan fungsi sementara pengerusi sekiranya pengerusi tidak dapat bertindak.

Bagaimanapun, jumlah ahli

RECODA tetap sama dan ini ditunjukkan dalam fasal Klausa 3(b) RUU RECODA.

Sementara itu, YB Dato Sri Wong Soon Koh ketika membentangkan RUU SMA menjelaskan objektif utamanya ialah untuk menubuhkan sebuah badan yang akan membolehkan kerajaan mencapai misi mentransformasikan negeri ini kepada ekonomi digital.

Caranya adalah dengan mengguna pakai kaedah proses perniagaan yang lebih baik menggunakan sistem e-bayar menerusi Sarawak Pay dan e-dagang.

Penubuhan SMA ini penting untuk menerajui usaha menjadikan Sarawak sebagai kuasa besar siber.

Undang-undang baharu ini tidak akan melanggar sebarang undang-undang persekutuan yang mengawal telekomunikasi atau multimedia yang telah menjadi kuasa persekutuan.

Justeru, untuk mengetahui fungsi SMA itu, beliau memberitahu perkara tersebut ada dinyatakan dengan terperinci dalam Klausa 9 RUU, antaranya:• Menasihati Kerajaan Negeri

tentang semua perkara, baik dasar mahupun pelaksanaan, untuk membangunkan ekonomi digital negeri termasuk; pembangunan infrastruktur digital; keselamatan siber; pembangunan bakat;

Diluluskan Rang Undang-Undang

berkenaan SMA, RECODA dan SRDC



e-dagang; R&D dalam teknologi digital; inovasi digital; dan kerajaan digital.

• Untuk merangsang, menyokong, mengarahkan dan memudahkan penyelidikan dan pembangunan dalam aktiviti multimedia dan komunikasi di Sarawak.

• Untuk menggalakkan dan memudahkan penyelidikan dan penambahbaikan dalam proses dan sistem jaringan elektronik, aplikasi dan teknologi yang dikaitkan dengannya.

• Menilai keperluan tenaga kerja dalam bidang komunikasi dan multimedia dan melibatkan diri dengan program untuk melatih dan membangunkan sumber manusia.

• Memudahkan aplikasi dan penggunaan sistem dan teknologi bagi e-dagang oleh syarikat dan komuniti perniagaan dalam urusan perniagaan mereka dan promosi produk mereka di negeri ini.

• Menjalankan sebarang fungsi seperti yang dimaktubkan oleh undang-undang negeri.

Menurut beliau, SMA akan dipengerusikan oleh Ketua Menteri dan tiga ahli ex-officio iaitu Setiausaha Kerajaan Negeri, Ketua Peguam Negeri dan Setiausaha Kewangan Negeri.

Selain itu, ahli SMA juga akan terdiri daripada tidak kurang daripada lima dan tidak lebih daripada tujuh orang ahli lain dengan tauliah, kepakaran dan pengalaman sewajarnya dalam bidang teknologi maklumat.

Berikut merupakan kuasa-kuasa yang ada pada SMA:• Melantik jawatankuasa yang

terdiri daripada individu yang mungkin atau bukan ahli SMA, dan menugaskan atau mewakilkan fungsi dan kuasa kepada mana-mana jawatankuasa sedemikian menurut ketentuannya.

• Melantik mana-mana individu dengan pengetahuan, kepakaran dan pengalaman yang perlu dalam komunikasi dan multimedia sebagai penasihat atau perunding bagi SMA dan boleh membentuk panel penasihat atau perunding bagi menasihati atau membantu SMA dalam menjalankan

fungsinya.• Memperbadankan atau menyertai

dalam perbadanan syarikat atau memasuki sebarang usaha sama bagi tujuan rang undang-undang ini.

• Meluluskan sebarang permohonan untuk mendirikan, menggunakan, menyelenggara atau mengendalikan sebarang struktur, menara komunikasi di atas mana-mana tanah atau bangunan dan sebarang kerja kebetulan lain, termasuk memasang kabel, bagi tujuan aktiviti komunikasi dan multimedia di negeri ini.

• Menyediakan garis panduan mengenai penggunaan, atau penyelidikan atau kajian yang dijalankan ke atas produk dan sumber komunikasi dan multimedia di negeri ini.

• Menyediakan biasiswa, geran, pinjaman atau insentif lain untuk latihan atau penyelidikan yang ada kaitan dengan komunikasi dan multimedia.

• Menerbitkan atau menaja penerbitan terbitan berkala, buku dan bahan lain berhubung komunikasi dan multimedia dan memegang hak cipta di dalamnya.

• Menyediakan geran, pinjaman, atau melanggan saham, bon dan debentur syarikat atau syarikat korporat dengan perniagaan utama yang ada kaitan komunikasi dan multimedia.

• Mendapatkan, memegang dan berdaftar sebagai pemilik sebarang hak cipta, paten atau hak harta intelek ke atas sebarang produk multimedia dan komunikasi yang dimajukan atau dicipta oleh atau milik SMA menurut terma dan syarat seperti yang dikenakan oleh SMA dan menentukan kadar bayaran, caj, levi, royalti atau bayaran berkaitan lain.

• Memegang untuk dan bagi pihak kerajaan semua hak dan harta yang dimaktubkan di dalam Klausa 12 atau yang diakru atau telah diperolehi kerajaan yang ada kaitan dengannya.

• Menerima derma atau sumbangan dari mana-mana sumber dan mengutip dana mengikut kaedah yang sah.

• Memeterai kontrak, menubuhkan amanah dan amnya mengawal transaksi semua perniagaan yang

melibatkan atau ada kaitan dengan SMA.

• Mengeluarkan arahan atau garis panduan mengenai penggunaan terminologi dan tatanama berhubung aktiviti komunikasi dan multimedia di negeri ini.

RUU yang ketiga iaitu SRDC 2017 bertujuan untuk menggalak dan memperkasa aktiviti penyelidikan dan pembangunan di Sarawak.

Menurut YB Dato Sri Michael Manyin Jawong, penubuhan SRDC bukanlah untuk mengambil alih autonomi penyelidikan yang dikendalikan oleh pelbagai badan, baik kerajaan atau swasta mahupun perseorangan.

Sebaliknya, penubuhannya adalah untuk membantu badan-badan tersebut mencapai kejayaan melalui koordinasi, komunikasi dan pelbagai medium lain.

Sarawak ketika ini menjalankan R&D dalam pelbagai bidang bermula dari sains tulen, bioteknologi dan bioperubatan berdasarkan penyelidikan, perhutanan dan pertanian sains sosial.

Namun, menurut beliau banyak institusi R&D melakukan penyelidikan secara bersendiri, tiadanya kolaborasi dan pemantauan daripada kerajaan.

R&D di negeri ini dilakukan oleh pelbagai agensi swasta dan kerajaan, institusi swasta dan awam dan pelbagai industri yang telah menyebabkan jenis serta skop program R&D ditentukan oleh perspektif oranisasi.

Bagaimanapun, beliau menyatakan bahawa Sarawak sesungguhnya sangat memberi penekanan kepada inovasi kerana ia berupaya mendorong pertumbuhan ekonomi.

Justeru, teras inovasi mestilah untuk mempromosi, mempermudah dan mengukuhkan R&D yang dapat menghasilkan pengetahuan baharu agar dapat diguna pakai oleh semua masyarakat.

RUU itu akan memudahkan serta menarik kerjasama yang bermakna antara penyelidik tempatan dan institusi penyelidikan dengan rakan-rakan mereka di luar negara.



F or the first time in 27 years, Sukan Sarawak (SUKSAR) returned with the hope of uncovering and nurturing new

talents to represent Sarawak at the national and international level in the future.

SUKSAR 2017 took place on 14-17 December, with 882 athletes from four contingents competing in 18 sporting events.

These contingents were the Northern Zone (Bintulu, Miri and Limbang); Central Zone (Sibu, Kapit and Mukah); Western Zone (Sri Aman, Betong and Sarikei); and host Southern Zone (Kuching, Samarahan and Serian).

SUKSAR 2017 consisted of 14 events for able athletes: athletics, swimming, karate, weightlifting, badminton, cycling, handball, lawn bowls, judo, archery, muaythai, petanque, rugby (7-a-side), and sepak takraw.

As for the four events for disabled athletes, they are archery, athletics, swimming, and powerlifting.

Chief Minister YAB Datuk Patinggi (Dr) Abang Haji Abdul Rahman Zohari Tun Datuk Abang Haji Openg, in his speech read by Minister of Tourism, Arts, Culture, Youth and Sports YB Datuk Abdul Karim Rahman Hamzah during the opening ceremony of SUKSAR 2017 on 14 December, explained that the revival of the biennial multi-sporting

SUKSAR 2017An Avenue for New Sports Talents

event was a progressive step towards regaining Sarawak’s glory as a sports powerhouse, as the State prepared for SUKMA 2018 in Perak.

“Sarawak emerged as the overall champion for three consecutive SUKMA (1990, 1992 and 1994), and our contingent were highly regarded by other states.

“It is no secret then that Sarawak intends to regain its glory as a sport powerhouse; for that we have undertaken various measures to achieve this vision,” said the Chief Minister.

SUKSAR 2017 concluded with the overall champion title won by Northern Zone, which will play host to SUKSAR 2019 in Miri.

SUKSAR was part of the State Government’s overall sport development strategy to discover potential talents from all parts of Sarawak, instead of limiting the talent pool to major cities like Kuching and Miri.

SUKSAR 2017 in particular would give athletes from outside Kuching the opportunity to experience world-

class facilities that the Government has invested in, especially for hosting SUKMA 2016.

The utilisation of these facilities was also extended to various other sports activities implemented by Ministry of Tourism, Arts, Culture, Youth and Sports.

Apart from that, the State Government has increased its allocation to the Ministry; from RM3 million to RM10.9 million, annually.

To ensure the longevity of these facilities, the Ministry is working hard to attract international sporting events to Sarawak.

In 2017, Sarawak hosted 11 of such events, including the Celcom Axiata Malaysia Open 2017 badminton championship, and in 2019 the State will host the 21st Asia Masters Athletics Championship and the World Para Swimming Championship.

Additionally, hosting these events is set to boost sports tourism in Sarawak.

With the aim of becoming a sports powerhouse and a venue for international-level sporting events, the State Government hoped these activities will build immense interest among Sarawakians to be involved in sports, subsequently developing more potential athletes that could one day be the sporting heroes of Sarawak.

Zone Gold Silver Bronze Total

North 78 59 37 174

South 68 54 49 171

Central 23 46 51 120

West 16 20 24 60

Final Medal Tally



T hanks to its investor-friendly approach and broad spectrum of industrial sectors, Sarawak has become one of the most

attractive investment destinations in Malaysia.

At present, the State has seen the implementation of 745 manufacturing projects worth RM71.2 billion in investments, with most projects located within industrial zones including in the Sarawak Corridor of Renewable Energy (SCORE), and Sama Jaya High Tech Park in Kuching.

Of that figure, 56 per cent were domestic investments with the rest from foreign investors. So far, these investments have created 102,000 jobs in the State.

Still, the State Government continued to focus on attracting

investments from “more high value added and high technology industries” into Sarawak, in line with Malaysia’s overall investment agenda.

Assistant Minister of Entrepreneur and Small, Medium Enterprise (SME) Development YB Datuk Mohd Naroden Haji Majais explained that with these incoming investments, the State was optimistic that they will open up doors for local companies to enjoy more business opportunities by supplying raw materials, parts, components and ancillary services.

He, therefore applauded Malaysian Investment Development Authority’s (MIDA) recent effort in organising the ‘Supply Chain Conference for East Malaysia’ as the event brought multinational corporations, large local companies and SMEs together

to network and exchange knowledge towards building a stronger supply chain in Sarawak.

“The presence of a stronger supply chain here will in turn make Sarawak a more attractive investment destination in the country,

“Being the largest state in Malaysia and endowed with rich natural resources, Sarawak of course offers multiple opportunities that have yet to be fully explored and tapped by the business community,” said YB Datuk Mohd Naroden when officiating at the conference in Kuching on 22 November.

From the Federal Government’s perspective, investments coming into Sarawak must benefit the people in the State – especially for SMEs – in seizing opportunities to be part of large manufacturing projects being undertaken by multinational corporations.

Local businesses with proven capabilities and standards in the provision of their products and services will then have the potential to supply for other large projects outside Sarawak.

However, SMEs were urged to improve their efficiency, reinforce inter-firm linkages, and respond to market changes so that they stayed relevant and competitive, especially as Malaysia and the world were embracing the 4th Industrial Revolution.

Meanwhile, the Supply Chain Conference for East Malaysia was the fifth in a series of supply chain conferences held across the country, in 2017.

Around 300 delegates from the public and private sectors attended the one-day conference.

Strengthening Supply Chains in Sarawak



A ccording to its organisers, the 13th World Islamic Economic Forum (WIEF) held in Kuching last November succeeded

in delivering long-lasting impact across businesses, countries and communities.

Centred on the theme ‘Disruptive Change: Impact and Challenges’, the three-day forum focused on high-level dialogues on global forces of disruption, panel discussions on business challenges and workshop-style sessions to develop actionable plans.

The World Islamic Economic Foundation organises the annual WIEF - a world-class business platform showcasing business opportunities in the Muslim world -and runs programmes of the various initiatives of the Foundation that strengthen people partnership and knowledge exchange between Muslim and non-Muslim communities across the globe.

The Foundation explained that the forum in Kuching opened on a “big win” for the business community with 16 Memorandums of Understanding (MoUs) sealed, amounting to RM9.45 billion – the highest-ever commercial value achieved in a single edition in the history of the Forum.

The MoUs exchanged covered the technology, halal food and energy sectors, nine of which were with international organisations.

Beyond their commercial value, these MoUs delivered a high impact to the global business community by creating new collaborations, opening new markets and uncovering new ways to capitalise on opportunities presented by a variety of disruptive forces shaping the world today.

According to the World Islamic Economic Foundation, the forum in Kuching also marked the first time it: “aggregated the untapped power of its global network to advance its agenda of driving co-operation between Muslim and non-Muslim nations set against a backdrop of disruptive change.”

Apart from that, the WIEF in Kuching managed to outperform previous forums by attracting leaders, captains of industry and delegates from over 77 countries – the most diverse representation of the global community in its history.

Focus of 13th WIEFTapping opportunities presented by disruptive change

The launch of the inaugural WIEF alumni network thus capitalised on the growing global relevance of the platform.

The Foundation explained that enabling communities was a third pillar of the forum’s agenda and to this end, the forum organised a combination of targeted activities for a variety of communities.

As a strong proponent of the community of women business leaders beyond the forum, the 13th edition stepped things up with a deep-dive into the topic of developing entrepreneurship in women, discussing what the

right support structure would be and how to accelerate access to funding.

The forum in Kuching also included a hands-on live pitch session for start-ups to raise funds directly with the venture capitalist and investment community.

The World Islamic Economic Foundation has previously held forums in Malaysia, Kazakhstan, Indonesia, Kuwait, Pakistan, the United Kingdom and United Arab Emirates and aimed to bring together Muslim and non-Muslim communities through the common language of business.



A ktiviti perdagangan di sempadan Tebedu (Sarawak) dan Entikong (Kalimantan Barat, Indonesia) bakal kembali rancak apabila

Malaysia dan Indonesia memperbaharui Perjanjian Rentas Sempadan (BCA) dan Perjanjian Perdagangan Sempadan (BTA) tidak lama lagi.

Persetujuan tersebut membolehkan kedua-dua sempadan dibuka dan aktiviti perdagangan rentas sempadan dibenarkan semula seperti yang pernah dijalankan suatu ketika dahulu.

Perkara tersebut diumumkan oleh Perdana Menteri YAB Datuk Patinggi Mohd Najib Tun Abdul Razak pada sidang media bersama Presiden Indonesia Joko Widodo selepas kedua-dua pemimpin menyaksikan majlis menandatangani Memorandum Persefahaman (MoU) Kerjasama dalam Bidang Pendidikan Tinggi Islam sempena Rundingan Tahunan Ke-12 Malaysia dan Indonesia di Kuching pada 22 November lepas.

Menjangkakan potensi ekonomi tinggi melalui aktiviti perdagangan di Tebedu-Entikong, Perdana Menteri dan Presiden Indonesia berharap agar rakyat di kedua-dua buah negara akan menikmati lebih banyak manfaat, khususnya penduduk yang tinggal di kawasan berdekatan.

Hasil daripada rundingan tahunan berkenaan, Malaysia dan Indonesia juga bersetuju untuk menjalankan kajian bersama mengenai potensi pembangunan kawasan sempadan secara bersepadu yang akan memberi lebih manfaat kepada penduduk, khususnya dari segi pertanian bernilai tinggi, perusahaan kecil dan sederhana (PKS), pelancongan dan sebagainya.

Oleh yang demikian, persetujuan mengenai pembukaan semula sempadan Tebedu-Entikong yang turut melibatkan pembukaan pos sempadan baharu di Sabah adalah selari dengan potensi besar Borneo untuk berkembang sebagai wilayah pertumbuhan ekonomi baharu dan terpenting di rantau Asia Tenggara.

Rentetan daripada rundingan tahunan (pembukaan semula sempadan Tebedu-Entikong) berkenaan, kerajaan merancang untuk mewujudkan zon perdagangan di kawasan Tebedu yang juga akan menghidupkan semula Tebedu Inland Port sebagai sebuah pelabuhan darat yang maju.

Bagi merealisasikan hasrat kerajaan itu yang diaspirasikan oleh Perdana Menteri, Kompleks Imigresen, Kastam, Kuarantin dan Keselamatan (ICQS) Tebedu terlebih dahulu perlu dinaik taraf atau dibina semula.

Lanjutan daripada itu, Timbalan Perdana Menteri YAB Datuk Patinggi Dr. Ahmad Zahid Hamidi telah menubuhkan sebuah jawatankuasa bertindak yang dipengerusikan bersama oleh beliau dan Ketua Menteri YAB Datuk Patinggi (Dr) Abang Haji Abdul Rahman Zohari Tun Datuk Abang Haji Openg bagi mengenal pasti dan meneliti keperluan naik taraf atau bina semula Kompleks ICQS Tebedu dalam masa terdekat sebelum dikemukakan kepada Unit Perancang Ekonomi, Jabatan Perdana Menteri.

YAB Datuk Patinggi Dr. Ahmad Zahid, yang merangkap Menteri Dalam Negeri, memaklumkan mengenai penubuhan jawatankuasa khas itu ketika mengadakan lawatan kerja ke Kompleks ICQS Tebedu bersama Ketua Menteri pada 28 Disember lepas.

Dari segi peruntukan, Kerajaan Negeri dan Persekutuan akan membiayai projek pembangunan kompleks berusia 28 tahun itu secara perkongsian dan Ketua Menteri sendiri telah menyatakan komitmen Kerajaan Negeri dalam menyediakan peruntukan tersebut.

Penambahbaikan kompleks berkenaan adalah sebahagian daripada usaha kerajaan untuk mewujudkan zon perdagangan di Daerah Tebedu yang terletak kira-kira 40 kilometer dari bandar Serian.

Pada masa yang sama, infrastruktur ICQS yang lebih baik dan efisien adalah perlu agar setaraf dengan kompleks ICQS Entikong yang telah dinaik taraf oleh kerajaan Indonesia.

Menurut kenyataan media yang dikeluarkan Kementerian Dalam Negeri semasa lawatan Timbalan

Perdana Menteri ke Kompleks ICQS Tebedu, laporan awal mendapati wujud keperluan untuk kompleks berkenaan dibina semula dengan kemudahan infrastruktur yang lebih baik.

Keperluan tersebut merangkumi penambahan bilangan lorong untuk melancarkan aliran trafik; sistem pemeriksaan yang lebih rapi bagi memastikan perkhidmatan yang lebih efisien serta mengikut kehendak semasa; dan penekanan aspek keselamatan dan pencegahan jenayah.

Selain itu, pembinaan kuarters baharu serta naik taraf kuarters sedia ada di kompleks berkenaan juga akan diteliti bagi menjaga kebajikan kakitangan kerajaan yang bertugas.

Kawasan sempadan Tebedu-Entikong adalah laluan keluar masuk pengunjung mahupun pekerja dari kedua-dua buah negara.

Tidak kurang juga pengunjung dari negara jiran yang menggunakan kenderaan peribadi untuk berkunjung ke bandar raya Kuching melalui Tebedu.

Sejajar dengan aspirasi Perdana Menteri, situasi tersebut membayangkan potensi besar kawasan berkenaan untuk dimajukan.

Justeru, pembukaan semula sempadan Tebedu-Entikong dan aktiviti perdagangan rentas sempadan adalah langkah bijak yang pasti akan memberi impak positif kepada sosio-ekonomi penduduk, khususnya penduduk Serian.

Pembukaan Semula Sempadan Memberi Manfaat kepada Penduduk



B iomass is set to play a more important role in Sarawak’s economic diversification efforts, which involves the

development of bio-economy in the State.

According to Chief Minister YAB Datuk Patinggi (Dr) Abang Haji Abdul Rahman Zohari Tun Datuk Abang Haji Openg, State Planning Unit (SPU) of the Chief Minister’s Department will lead a Federal-State Taskforce to implement a detailed roadmap and an action plan on developing the biomass industry in Sarawak.

YAB Datuk Patinggi (Dr) Abang Haji Abdul Rahman Zohari said this in his text of speech read by Deputy Chief Minister YB Datuk Amar Douglas Uggah Embas during the official opening of the International Biomass Conference Malaysia 2017 (IBCM 2017) in Kuching, on 19 October.

The State Government’s aspiration was based on an assessment conducted in a collaborative study with National Innovation Agency Malaysia (AIM) in 2015, which aimed to understand the real biomass opportunities for Sarawak through a steering committee comprising relevant State Government representatives headed by SPU.

In 2013, the National Biomass Strategy 2020 (NBS2020) described Sarawak as one of the potential states in realising Malaysia’s goal of becoming a regional biomass processing hub.

Following this, the Sarawak Biomass Industry Development Plan (SBIDP) under the NBS2020 initiative was launched by Prime Minister YAB Datuk Patinggi Mohd Najib Tun Abdul Razak in 2016.

The comprehensive study was conducted to measure real biomass volumes, costs, and downstream activities that could potentially benefit the people, and thereby create a socio-economic impact in Sarawak.

The assessment from the study

indicated that Sarawak had immense potential in leveraging its biomass industry towards generating an additional RM4.8 billion in gross national income (GNI), 30,000 jobs, and investment opportunities of RM18 billion through the entire biomass value chain.

This development was seen as a unique opportunity for Sarawak to be the forerunner and potentially the first integrated biomass cluster in Asia or ‘Bio Hub’, considering that the State had other existing bio resources that could be merged as part of a ‘sharing economy’.

Sarawak was estimated to have the capability of hosting 10 biofuel or biochemical plants in various stages of development – mobilising six million dry tonnes out of the 19 million dry tonnes of biomass in four specific clusters in Bintulu, Miri, Tanjung Manis and Kuching for the next 10 to 15 years.

Through the State digital economy initiatives, SBIDP will be further strengthened by way of a holistic approach towards digitalisation that will impact every major value chain such as agriculture.

The use of digital technology in precision agriculture like drone utilisation will help solve long-standing issues in agriculture, including yields, labour shortages, efficiencies and

improvement of overall mobilisation cost of resources such as biomass via new technological breakthroughs.

Overall, the Chief Minister was confident that implementing a well-executed and realistic development plan for the biomass industry could contribute and turn Sarawak into a high-income state, with a more balanced growth across the State.

On IBCM 2017, he explained the event in Sarawak this year was timely in sparking innovative thinking as the State journeyed towards its bio-economy agenda together with the Federal Government.

He also believed that Sarawak could help position Malaysia as a regional biomass processing hub for high value downstream applications.

Meanwhile, the two-day conference featured 18 international speakers and panellists, as well as 15 subject matter experts from Malaysia.

Over 900 delegates from Australia, Singapore, the United States, the Netherlands, South Korea, Denmark and Japan attended the event.

Biomass Industry – Diversifying the State Economy



M alaysia’s export of timber and timber products was valued at RM22.1 billion in

2016, accounting for 17.92 per cent of total export earnings by the commodities sector and 2.78 per cent of Malaysia’s total export earnings.

About 27 per cent of the country’s total timber export in 2016 came from Sarawak (RM5.9 billion) and the importance of the State’s timber industry can also be seen through the 150,000 people who it directly and indirectly employed.

However, as part of its continuous commitment in ensuring sustainable management of its forests, the State Government through Ministry of Urban Development and Natural Resources planned to reduce its reliance on natural forests for raw materials.

“Towards this end, we are investing in R&D and pushing for the establishment of a viable and robust industrial forest estate in the State,” said Deputy Chief Minister and Second Minister of Urban Development

and Natural Resources, YB Datuk Amar Haji Awang Tengah Ali Hasan when launching the 2nd Global Timber Conference (GTC) 2017 in Kuching on 7 November, where he represented Chief Minister YAB Datuk Patinggi (Dr) Abang Haji Abdul Rahman Zohari Tun Datuk Abang Haji Openg.

Other efforts undertaken by the State Government included enforcing a mandatory requirement for timber concessions to obtain forest management certification, and ensuring compliance of legality of Sarawak timber and timber products by strengthening the Sarawak Timber Legality Verification System (STLVS).

“My Ministry is setting clear directions and commitment to the strengthening of our enforcement to combat and eliminate illegal logging activities, while making sure the industry stakeholders faithfully implement sustainable forest management (SFM),” he said.

YB Datuk Amar Haji Awang Tengah, who is also Minister of Industrial and Entrepreneur Development reiterated Sarawak’s target of one million hectares of totally protected areas (TPA) by

2020, and the expansion of the State’s Heart of Borneo (HoB) area – from 2.1 million hectares to 2.5 million hectares – announced by the Chief Minister in October.

“We are committed to gazette areas as Totally Protected Areas, and we are very proud that Sarawak has contributed significantly to the Heart of Borneo initiative.”

Meanwhile, GTC 2017 was a two-day programme (7-8 November) supported by the State Government, Sarawak Timber Industry Development Corporation and Sarawak Tourism Board.

Themed ‘Innovation and Market Driven Strategies: Keystones to Sustainable Growth’, the conference focused on addressing new directions, strategies and policy reforms required to propel the timber and timber-product industries into the future.

GTC2017 featured 20 local and international experts presenting 20 papers under six special focused sessions, as well as the Global Timber Leaders Forum that discussed on the ‘Timber Industry Collaborative Framework under the ASEAN Economic Community’.

Commitment to Forest Sustainability



K etua Menteri YAB Datuk Patinggi (Dr) Abang Haji Abdul Rahman Zohari Tun Datuk Abang Haji Openg telah

mengumumkan penambahan 450,000 hektar bagi memperluaskan kawasan Heart of Borneo (HoB) di Sarawak.

Sebelum ini, Sarawak mempunyai 2.1 juta hektar kawasan HoB yang meliputi dataran tanah tinggi di tengah-tengah kepulauan Borneo termasuk kawasan tanah rendah yang bersempadan dengan Negara Brunei Darussalam, Kalimantan (Indonesia) dan Sabah.

Kawasan HoB Sarawak juga merangkumi kawasan yang telah diwartakan sebagai Hutan Simpan Kekal (Permanent Forest Estate) seluas 1.4 juta hektar dan Kawasan Terlindung Sepenuhnya (Totally Protected Area atau TPA) seluas 300,930 hektar.

Kira-kira 13,000 penduduk terdiri daripada tujuh kumpulan etnik mendiami kawasan HoB dan majoriti mereka masih mengamalkan pertanian pindah serta aktiviti memburu binatang di dalam hutan sebagai sumber hidup mereka.

Dengan penambahan 450,000 hektar itu, Sarawak kini mempunyai 2.5 juta hektar kawasan HoB yang akan diperluaskan hingga ke Tanjong Datu.

Antara kawasan-kawasan terlibat adalah Banjaran Kelingkang, Banjaran Bungoh, Taman Negara Tanjong Datu, Taman Negara Gunung Apeng, Taman Negara Gunung Pueh, Taman Negara Gunung Gading, dan Pusat Lindungan Hidupan Liar Samunsam.

Penambahan kawasan HoB itu telah diumumkan oleh Ketua Menteri ketika merasmikan program Karnival Hasil Hutan Bukan Kayu atau Non-Timber Forest Product (NTFP) HoB yang diadakan di Tebingan Kuching pada 26 Oktober lepas.

Berucap pada majlis tersebut, beliau memberitahu bahawa Kerajaan Negeri begitu komited dalam mengurus serta memelihara ekosistem di kawasan persempadanan kepulauan Borneo yang mempunyai keluasan 26.5 juta hektar.

Menurut beliau, projek HoB merupakan satu komitmen daripada tiga buah negara iaitu Malaysia, Indonesia dan Brunei Darussalam yang bertujuan mempertahankan kehijauan dan biodiversiti khususnya di kawasan persempadanan kepulauan Borneo.

Melalui inisiatif HoB, Kerajaan telah menjalin kerjasama dengan negara Brunei Darussalam dan Indonesia dalam pemeliharaan rentas sempadan meliputi kawasan hutan yang mengunjur dari Batang Ai hingga ke Lawas.

Terdahulu, Timbalan Ketua Menteri YB Datuk Amar Haji Awang Tengah Ali Hasan menyatakan bahawa projek HoB adalah inisiatif pembangunan mampan di kawasan persempadanan kepulauan Borneo bagi tujuan kesejahteraan sejagat dan pemeliharaan ekosistem.

Menurut YB Datuk Amar Haji Awang Tengah, yang juga Menteri Pembangunan Bandar dan Sumber Asli II dan Menteri Pembangunan Perindustrian dan Usahawan, projek ini telah termeterai oleh Malaysia, Indonesia dan Brunei Darussalam pada 12 Februari 2007 di Bali, Indonesia dengan slogan Three Countries One Conservation Vision.

Dalam pada itu, pengumuman oleh Ketua Menteri untuk meluaskan kawasan HoB turut disokong Menteri Muda Perancangan Bandar, Pentadbiran Tanah dan Alam Sekitar YB Datu Haji Len Talif Salleh ketika beliau merasmikan majlis penutupan Karnival NTFP 2017.

Beliau juga mencadangkan supaya

Memperluaskan Kawasan Heart of Borneo Sarawak

Taman Negara Kubah dan Pusat Hidupan Liar Matang disenaraikan dalam kawasan HoB bagi mengekalkan keindahan semula jadi kedua-dua tempat berkenaan melalui pengurusan dan pemeliharaan ekosistem di bawah inisiatif HoB.

Karnival NTFP adalah salah satu daripada inisiatif Jabatan Hutan Sarawak untuk membawa komuniti daripada pelbagai etnik mempromosi dan menjual produk-produk hasil hutan mereka.

Antara komuniti yang terlibat ialah masyarakat Iban, Kelabit, Lun Bawang, Penan, Bisaya, Kenyah, Kayan, Kedayan, Ukit, Melayu Brunei dan Lahanan.

Selain itu, karnival ini juga merupakan salah satu aktiviti yang dirancang untuk Program Pembangunan Insan bagi tujuan peningkatan taraf hidup dan kualiti hidup komuniti Projek HoB di bawah Rancangan Malaysia Ke-11.

Karnival pada tahun ini mendapat sambutan yang sangat menggalakkan dengan penyertaan seramai 115 orang berbanding hanya 76 orang pada tahun lepas.

Produk-produk NTFP yang dijual turut mendapat sambutan yang amat memberangsangkan daripada para pengunjung.

Antara produk NTFP yang ada dijual seperti garam bukit, beras, madu kelulut, kayu manis, produk daripada kulit kayu, produk herba, alat-alat muzik, serta barangan perhiasan.

Sebanyak 36 gerai telah disediakan untuk pameran dan jualan produk NTFP sepanjang karnival berlangsung pada 26-30 Oktober.



W ith digital technology and the Internet becoming ever more vital tools in doing business, owners of small-

and medium-sized enterprises (SMEs) and micro businesses from across Sarawak should start running their operations through the e-commerce platform.

In making this call, Assistant Minister for Entrepreneur & SME Development and Assistant Minister for E-Commerce YB Datuk Haji Mohd Naroden Haji Majais highlighted the fact that technology and the Internet have changed the way the world does business and this situation is set to continue for as long as technological innovation continued to be developed and embraced by the people.

“Hence, once it becomes a trend nobody can avoid it because if you do, you would surely be left behind,” he said when launching the ‘Digital Free Trade Zone (DFTZ) SME Onboarding Programme’ in Kuching, on 12 October.

He pointed out that through e-commerce, local entrepreneurs would be able to compete on the same level playing field with other businesses around the world.

“Because such a trend is happening in countries like China and

the European nations, the Malaysian Government, including the Sarawak State Government, has launched a new economic policy based upon the digital economy.”

Part of this policy for the country was the establishment of DFTZ, the first global digital trade platform outside of China that was launched in Kuala Lumpur during the Global Transformation Forum, in March.

The utilisation of this digital trade zone – located in the Klang Valley – was expected to boost the growth rate of SME exports and create approximately 60,000 job opportunities by the year 2025.

Additionally, DFTZ was expected to improve the logistics sector and it was also estimated to support transactions of goods that could be worth a total of USD65 billion.

Given that SMEs and micro businesses accounted for 97 per cent of all businesses in Malaysia, the Federal Government hoped that through participation in DFTZ their contribution to the national gross domestic product (GDP) would increase from the current 37 per cent.

As such, YB Datuk Haji Mohd Naroden believed that Sarawak could emulate the establishment of DFTZ with its own digital free trade zone in

order to succeed as an e-commerce hub.

The State has the potential to do so with its ports and airports that can become collection centres and its major industrial areas such as Sama Jaya High Tech Park, where the State’s first Digital Village is set to be established.

He hoped more seminars such as the DFTZ SME Onboarding Programme would be held in Sarawak to provide greater exposure to local SMEs on the concepts, implementation and benefits of e-commerce for their businesses.

Meanwhile, the one-day seminar was organised by Ministry of International Trade and E-Commerce and attended by over 90 participants.

Its aim was to empower Sarawakian entrepreneurs to be part of e-commerce activities, to expand their business to reach a global market.

Keeping Pace with New Ways of Doing Business



A s the fifth largest pepper producer in the world with a total production of approximately 31,000 tonnes in

2017 nationwide, Sarawak has always considered pepper an important commodity.

Despite the volatility of global prices and the challenges faced by the industry, Sarawak pepper continues to expand as the demand for the spice keeps soaring.

In 2016, the export of 12,199 metric tonnes of pepper-based products was valued at RM490 million.

For 2017, exports were expected to increase to 15,000 metric tonnes.

The export value of pepper-based products for the first seven months of 2017 was 5,851 metric tonnes, which was valued at RM180.4 million – with Japan as the main export destination.

Other export destinations included China, Hong Kong, South Korea, Taiwan and Singapore.

The pepper industry is driven mostly by smallholders based in rural areas, with 98 per cent of the 29,614

Assurance of Helping Hand for Sarawak’s Pepper Smallholders

pepper farmers nationwide located in Sarawak.

As such, Minister of Plantation Industries and Commodities YB Datuk Seri Mah Siew Keong gave his assurance that the government will give a helping hand to smallholders in need of assistance.

“The government will continue to provide assistance in terms of agricultural inputs and other aids to ease some of the burden faced by pepper farmers due to rising production costs,” he said when officiating at the Malaysian Pepper Board’s (MPB) 10th anniversary celebration in Kuching, on 13 October.

On that note, MPB Chairman YB Tan Sri William Mawan Ikom expressed hope that the Federal Government and the Ministry would consider MPB’s proposal of creating the Social Safety Net (SSN) mechanism, which aimed to reduce the burden of pepper farmers during severe price drops.

“If the mechanism is created within the rubber planting sector, I believe that it can be applied to the pepper

planting sector in Malaysia, as well.“The incentive during these

uncertain times can be given to pepper farmers, especially those in the rural areas who are still dependent on pepper cultivation for their income,” he said.

The pepper price was currently at stable levels – RM17.10/kg and RM25.33/kg for black and white pepper, respectively.

Apart from that, MPB has allocated RM40.9 million under the 11th Malaysian Plan to set up the National Pepper Development and Extension Centre in Semenggok for research and development purposes.

YB Datuk Seri Mah pointed out that the establishment of the centre, would greatly help MPB in intensifying and strengthening the research and development activities of the pepper industry in the country and boost the country’s pepper industry position in a more competitive and sustainable level globally.

Meanwhile, in conjunction with MPB’s 10th anniversary celebration, a mobile application ‘Dr Lada’ was launched.

The app was developed by a group of MPB research officers to provide pepper farmers with information on how to identify and treat pepper-plant related diseases.

The event also saw the launch of a cookbook ‘Sarawak Pepper for Your Palate’ consisting of 25 pepper-based recipes by three culinary experts from UCSI University.



S ago is acknowledged to be a sustainable crop due to its ability to thrive in swampy peat environments and also in

extreme weather conditions – making it a versatile plant that needs less maintenance to cultivate.

It is also known historically as a staple food of the Melanau community and a native crop of Southeast Asia.

Sarawak is currently the world’s biggest exporter of sago, exporting about 25,000 to 40,000 tonnes of sago products annually to various parts of the world such as Japan, Taiwan, and Singapore among others.

Realising the potential of the sago industry in Sarawak, the State government has continuously emphasised on intensifying its research and development (R&D) on this crop.

Deputy Chief Minister and Minister of Modernisation of Agriculture, Native Land and Regional Development YB Datuk Amar Douglas Uggah Embas however noted that in order to compete in the global market, the challenge remained in improving the quality of sago starch and adding value to sago products.

During the 13th International Sago Symposium in Kuching last October, YB Datuk Amar Douglas Uggah, who was representing the Chief Minister, announced that he will discuss a

proposal with the Chief Minister on setting up an International Sago Research Centre in Sarawak.

In line with the State’s agriculture transformative initiative, he also announced that RM20 million has been allocated to boost the sago industry, including the provision of subsidies for smallholders.

Apart from that, in efforts to accelerate the socio-economic growth of the sago industry, YB Datuk Amar Douglas stressed on the need to intensify R&D mainly in four areas: starch yield; reducing the gestation period of sago from

the present 10 to 15 years to a shorter period; reduction in the cost of sago production; and continuous innovation for latest extraction technology.

“Above all, we must ensure that sago continues to remain as a resilient crop to climatic issues that will not contribute to climatic change.

“It is therefore very important that the research and development activities that have been carried out and presented in this symposium be consolidated to create a sustainable sago industry.”

Themed ‘Partnership in Cooperation and Management of Sago Palm’, the symposium was organised by Universiti Teknologi MARA (UiTM), Sarawak on 3-4 October as a platform for researchers and stakeholders from sago-growing regions and Japan to address issues and challenges in the sago industry.

With 200 participants from eight countries, the symposium included a keynote lecture from Professor Yoshinori Yamamoto from Kochi University, Japan and a Memorandum of Understanding signed between UiTM Sarawak and the Society of Sago Palm Studies, Japan, as well as the launch of ‘Genserai Bungai’ beads, which were produced by a research group from UiTM, from sago fibre clay.

A Sustainable Sago Industry in Sarawak through R&D



Nama PegawaiGelaran Jawatan/Tempat Kerja Asal

Gelaran Jawatan/Tempat Kerja Baharu

Masnona binti Abdul KadirPegawai Tadbir

Pejabat Residen Bahagian Miri

Pegawai Tadbir Kementerian Pembangunan

Perindustrian dan Keusahawanan Sarawak

Siti Rohaya binti WahetPegawai Tadbir

Pejabat Daerah SamarahanPegawai Tadbir

Kementerian Pembangunan Bandar dan Sumber Asli

Sharifah Alauyah binti Syed Muhammad Shibli

Pegawai TadbirKementerian Pelancongan,

Kesenian, Kebudayaan, Belia dan Sukan

Pegawai TadbirUnit Protokol dan Perhubungan Awam

Negeri, Jabatan Ketua Menteri (Pejabat Dato’ Hajjah Norhyati binti Mohd Ismail)

Halina binti HaronPegawai Tadbir

Kementerian Utiliti Sarawak

Pegawai TadbirKementerian Kerajaan Tempatan dan

Perumahan Sarawak

Norleha binti Haji ShariffPegawai Tadbir

Kementerian Pembangunan Bandar dan Sumber Asli

Pegawai TadbirKementerian Pendidikan, Sains dan

Penyelidikan Teknologi Sarawak

Pertukaran Penjawat Awam NegeriSuku Keempat 2017 (Oktober – Disember 2017)



A dialogue session with Chief Minister YAB Datuk Patinggi (Dr) Abang Haji Abdul Rahman Zohari Tun Datuk Abang Haji

Openg during Forum Belia TEGAS 2017 presented itself as an invaluable opportunity for the youths to voice out their thoughts and opinions on issues close to their heart.

During the lively session, among the issues discussed included the State’s initiatives to leapfrog the economy to a digital economy and to thrive in the era of the ‘Fourth Industrial Revolution’.

“The reason why I am pushing for digital economy is because first, Sarawakians have the talent; second, we have the capacity to update our infrastructure; and third, Sarawak must build a global appeal to the global economy,” said the Chief Minister.

In Sarawak, the economic shift towards digital economy is pivotal, as it will provide greater opportunities for youths, especially those who are digital savvy.

With the State gearing up towards creating Sarawak’s digital economy, the Chief Minister said youths played an integral part in the success of leapfrogging from Industry 2.0 to Industry 4.0.

“Given that 60 per cent of the State’s population is below 50 years old, I have the conviction that the young people in Sarawak have the talent to leapfrog to a digital economy.”

YAB Datuk Patinggi (Dr) Abang Haji Abdul Rahman Zohari highlighted the fact that the State has allocated RM1 billion to upgrade the ICT infrastructure in Sarawak.

He also noted that education played an integral component in preparing youths for the digital economy.

Thus, Yayasan Sarawak is now offering scholarships to Sarawakians pursuing their studies in programmes related to the digital economy.

The scholarship programmes included cyber security, artificial intelligence, cloud computing, bio-robotics, microbiology, molecular biology, bioinformatics, biochemistry, genetics, bioprocess engineering, and control engineering.

Gearing Youths for a Digital Economy Future

“This means you have certain facilities for you to pursue your studies in courses related to the digital economy and therefore, we have the capacity to train young people towards that,” he said.

Organised by TEGAS (Tabung Ekonomi Gagasan Anak Bumiputera Sarawak) in partnership with Malaysian Global Innovation & Creativity Centre (MaGIC), Forum Belia TEGAS 2017 held at Borneo Convention Centre, Kuching on 14 October was a continuation of forums organised since 2015.

Themed ‘Transforming Sarawak Through Digital Economy’, this

seventh edition of Forum Belia TEGAS focused on developing youths in line with the State’s efforts to create a digital economy.

Apart from the dialogue session, other activities organised in conjunction with Forum Belia TEGAS 2017 included MaGIC Spark, HackWkndKCH, HackWkndKCH Jr, Rock em Right: Dance Battle & Creative Market and performances by local artistes.

The forum aimed to promote creativity and innovation, as well as update youths on information or policies regarding the State’s transformation agenda, especially on the digital economy.



P ara belia di Sarawak perlu meningkatkan kefahaman mereka dalam dunia teknologi digital untuk

menjadi lebih kreatif dan inovatif bagi mencapai impian negeri maju dalam Malaysia menjelang 2030.

Nasihat Ketua Menteri YAB Datuk Patinggi (Dr) Abang Haji Abdul Rahman Zohari Tun Datuk Abang Haji Openg ini ditujukan khas kepada golongan belia Sarawak semasa pelancaran Majlis Sambutan Hari Belia Peringkat Negeri Sarawak 2017 di Dewan Sukan Tan Sri Datuk Amar Stephen Kalong Ningkan, Betong pada 28 Oktober, lepas.

Menurut beliau, untuk menjadi belia yang cemerlang, para belia

yang berdaya saing harus memiliki kekuatan ilmu, kekuatan mental dan juga kekuatan fizikal.

Selain itu, para belia juga harus berusaha untuk melonjakkan potensi mereka dalam pelbagai bidang untuk dapat bersama-sama memajukan Bumi Kenyalang agar lebih menonjol dan berdaya saing di peringkat antarabangsa.

Ketua Menteri menyifatkan penglibatan aktif para belia dalam pelbagai sektor telah terbukti apabila Betong kini telah menjadi sebuah Bahagian yang cukup membangun dalam pelbagai sektor.

Ia dapat disaksikan terutama dalam bidang pertanian seperti di Bukit

Belia Sarawak Perlu Tingkatkan Kefahaman Dunia Digital

Sadok yang mengeluarkan produk tempatan untuk dieksport melalui e-dagang atau ekonomi digital.

Sambutan Hari Belia Peringkat Negeri Sarawak yang berlangsung selama dua hari pada 27-28 Oktober itu bertujuan untuk memberi penghargaan serta pengiktirafan terhadap sumbangan golongan belia kepada pembangunan negeri.

Selain itu, sambutan Hari Belia juga mendekatkan para belia dengan pentadbir dan pihak kerajaan agar mereka lebih memahami serta mahu melibatkan diri secara aktif di dalam agenda pembangunan negeri.

Pada masa yang sama, ia dapat memberi peluang dan ruang kepada para belia untuk mengetengahkan aktiviti serta bakat mereka di dalam pelbagai bidang termasuklah keusahawanan, kesenian, kesukarelawan, semangat patriotik dan sebagainya.

Sempena majlis tersebut, Ketua Menteri telah menyampaikan Anugerah Ikon Belia Individu Lelaki kepada Encik Royston Valentine, 31, dari Mukah dan Anugerah Ikon Belia Individu Wanita kepada Aziza binti Asnizan, 21, dari Universiti Pertanian Malaysia. Mereka turut membawa pulang hadiah wang tunai berjumlah RM5,000 serta piala dan sijil.

Sementara itu, Kelab Petra Jaya diumumkan sebagai Johan Kategori Kelab dan membawa pulang hadiah berjumlah RM10,000 serta piala dan sijil, manakala naib johan ialah Kelab Sukan Rekreasi Laser Debak yang turut membawa pulang wang tunai berjumlah RM7,000 beserta piala dan sijil.

Sambutan Hari Belia 2017 yang bertemakan Belia Pencetus Inspirasi, Pemacu Inovasi telah melibatkan sekurang-kurangnya 4,000 belia dari seluruh Sarawak.

Antara pengisian program sempena Sambutan Hari Belia 2017 ialah Youth Townhall bersama Ketua Menteri, Pameran Belia dan Kerjaya, Belia Kitchen dan Jualan (40 gerai), Pertandingan Melukis dan Mewarna Kanak-Kanak, Pertandingan Puteri Belia Millenia dan Youth Strongma



W orldSkills Malaysia adalah satu pertandingan kemahiran yang bertujuan untuk meningkatkan kekompetenan

dan daya saing dalam kalangan pelatih dari pelbagai institusi latihan kemahiran awam, swasta dan industri di seluruh negara.

Selain mewujudkan persaingan sihat di antara peserta-peserta dalam menunjukkan kemahiran yang dimiliki, pertandingan tersebut juga memberi pengiktirafan dan ganjaran kepada peserta yang bertanding.

WorldSkills Malaysia dianjurkan bagi memilih peserta-peserta yang akan mewakili institusi kemahiran masing-masing ke peringkat kebangsaan, iaitu World Skills Malaysia Belia (WSMB) dan ke peringkat yang lebih tinggi seperti ASEAN Skills Competition (ASC) dan World Skills Competition (WSC).

Buat julung kali pada tahun ini, Sarawak menjadi tuan rumah Pertandingan WorldSkills Malaysia Sarawak (WSM) 2017 yang bermula dengan pertandingan pra-kelayakan pada 19 Ogos lalu diikuti pusingan akhir pada 27 hingga 29 Oktober yang telah berlangsung di Pusat Konvensyen Borneo Kuching (BCCK).

Menurut Pengarah Jabatan Pembangunan Kemahiran (JPK) Wilayah Sarawak, Encik Zaid Mat San, WSM 2017 adalah platform untuk memperkasa kemahiran individu dalam bidang yang diceburi untuk mencapai tahap kecekapan tinggi.

Pemilihan Sarawak sebagai penganjur kali ini pada pandangan beliau adalah bagi memperkasa latihan dan pendidikan teknikal dan vokasional atau TVET sebagai sektor penting kepada pembangunan negeri ini bagi menampung keperluan industri dengan tenaga berkemahiran.

Tambah beliau, selain memberikan pendedahan dan nilai tambah dalam kemahiran di kalangan para peserta, pertandingan tersebut yang diadakan secara dwitahunan juga memberi kelebihan kepada kebolehpasaran pelatih yang bertanding.

Beliau memaklumkan perkara berkenaan semasa pertandingan pra-kelayakan WSM 2017 untuk bidang Pemasangan Elektrik di Kuching pada September lepas.

WSM 2017 mempertandingkan 14 kategori bidang kemahiran, antaranya adalah Teknologi Automotif, Kimpalan,

Pemasangan Elektrik, Penyusunan Bata, Ubah Suai dan Cat, Penyejukan dan Pendingin Hawa.

Bidang-bidang kemahiran lain yang turut dipertandingkan termasuklah Perkhidmatan Restoran, Memasak, Terapi Kecantikan, Dandanan Rambut, Teknologi Fesyen, Pentadbiran Sistem Jaringan Teknologi Maklumat, Pembangunan dan Reka Bentuk Web serta Perisian Teknologi Maklumat untuk Perniagaan.

Pertandingan akhir WSM 2017 dianjurkan bersama oleh Kementerian Pendidikan, Sains dan Penyelidikan Teknologi Sarawak, JPK Wilayah Sarawak dan Kementerian Sumber Manusia.

Acara kemuncak dan majlis penyampaian hadiah WSM 2017 telah disempurnakan oleh Ketua Menteri YAB Datuk Patinggi (Dr) Abang Haji Abdul Rahman Zohari Tun Datuk Abang Haji Openg.

Dalam ucapan perasmian beliau, Ketua Menteri menyifatkan bidang TVET memainkan peranan utama dalam melahirkan individu berkemahiran tinggi di negeri ini.

Tegas beliau, apa yang penting dan perlu diambil perhatian adalah promosi budaya inovasi di kalangan rakyat dalam membawa Sarawak maju ke hadapan.

Sementara itu, Menteri Sumber Manusia YB Datuk Seri Richard Riot Jaem yang turut hadir pada acara kemuncak WSM 2017 memaklumkan bahawa pencapaian terbaik Malaysia di peringkat antarabangsa adalah

mendapat pingat gangsa pada pertandingan WSC 2015 di Sao Paolo, Brazil.

Manakala pencapaian terbaik peserta dari Sarawak dalam pertandingan yang sama pula adalah mendapat pingat kecemerlangan yang diperolehi oleh tiga daripada lima wakil dari negeri ini.

Tambah beliau, pencapaian-pencapaian lalu juga telah menyaksikan peserta dari Sarawak pernah mendapat satu pingat kecemerlangan dalam WSC sebanyak dua kali, iaitu pada 2009 dan 2011.

WSM 2017 menyaksikan satu pengiktirafan khas, iaitu Anugerah Tangan Emas Ketua Menteri dianugerahkan kepada Zacchaeus Labang Unyuk dari Institut Kemahiran Belia Miri (IKBM) yang bertanding dalam kategori Teknologi Automotif.

WorldSkills Malaysia merupakan inisiatif kerajaan dalam memartabatkan bidang TVET di kalangan belia bagi memacu pembangunan ekonomi ke arah negara berpendapatan tinggi.

Selaras dengan inisiatif tersebut, peruntukan sebanyak RM4.9 bilion untuk memperkasa bidang TVET dalam Bajet 2018 yang diumumkan Perdana Menteri baru-baru ini juga menggambarkan kesungguhan kerajaan untuk menjadikan TVET sebagai salah satu pemacu utama dalam merealisasikan Transformasi Nasional 2050 (TN50) yang menyasarkan Malaysia berada di kedudukan 20 negara terbaik.

Platform Memperkasa Kemahiran Teknikal



K erajaan sentiasa meningkatkan kesedaran tentang tanggungjawab dan tindakan yang perlu diambil di setiap

peringkat dan menangani kebajikan rakyat dalam tempoh menghadapi bencana alam.

Oleh itu, sejak 2016, kerajaan secara rasmi mengisytiharkan bulan Oktober sebagai Bulan Kesiapsiagaan Nasional (BKN) sebagai salah satu daripada amalan terbaik yang dilaksanakan oleh kebanyakan agensi di dunia.

Di Malaysia, BKN adalah inisiatif di bawah Rancangan Persediaan Kebangsaan yang melibatkan kementerian, agensi-agensi, Kerajaan Negeri, daerah dan pihak berkuasa tempatan.

Sasaran BKN adalah komuniti dan pengurusan bencana di peringkat daerah didedahkan dengan kesedaran untuk bersiap sedia menghadapi bencana dengan menyebarkan maklumat kepada ahli keluarga, saudara mara dan jiran tetangga.

Buat julung kali, Sarawak menjadi tuan rumah Majlis Pelancaran Bulan Kesiapsiagaan Nasional (BKN) 2017 yang diadakan di Tebingan Kuching pada 8 Oktober lepas.

Majlis dirasmikan oleh Menteri di Jabatan Perdana Menteri YB Dato’ Seri Shahidan Kassim dan dihadiri Timbalan Ketua Menteri merangkap Pengerusi Jawatankuasa Pengurusan Bencana Sarawak YB Datuk Amar Douglas Uggah Embas.

Turut hadir Menteri Kebajikan, Kesejahteraan Komuniti, Wanita, Keluarga dan Pembangunan Kanak-kanak YB Dato Sri Hajah Fatimah Abdullah, Timbalan Setiausaha Kerajaan Negeri (Transformasi Luar Bandar) YBhg Datu Jaul Samion dan Ketua Pengarah Agensi Pengurusan Bencana Negara (NADMA) YBhg Dato’ Abdul Rashid Harun.

Bertemakan ‘Komuniti Teguh Membina Daya Tahan’, BKN 2017

Pengurusan Bencana Tanggungjawab Bersama

memfokus kepada pembangunan komuniti yang berdaya tahan dalam menguruskan risiko bencana dengan objektif untuk meminimum keterancaman masyarakat terhadap bencana melalui pengurangan keterdedahan kepada bencana dan pembentukan komuniti yang berdaya tahan.

Selain itu, BKN 2017 diadakan bertujuan untuk menerap budaya kesiapsiagaan di kalangan masyarakat dengan meningkatkan kesedaran awam dan memastikan semua agensi di semua peringkat pentadbiran sama ada negeri dan persekutuan bersiapsiaga untuk menghadapi risiko bencana.

Sarawak dipilih sebagai tuan rumah pelancaran BKN 2017 kerana beberapa kawasan di negeri ini berisiko dan terancam dengan bencana, terutamanya banjir seperti di Bahagian Kuching, Samarahan, Serian, Miri, Limbang dan Sri Aman.

Menurut YB Dato’ Seri Shahidan, inisiatif Kerajaan Negeri menubuhkan Pasukan Tindak Balas Kecemasan Komuniti atau CERT adalah contoh terbaik dalam kesiapsiagaan awal menghadapi bencana dengan penglibatan penduduk yang aktif.

Beliau turut memuji program-program komuniti yang telah banyak dilaksanakan secara berperingkat pada tahun ini oleh CERT yang diselaraskan oleh Unit Keselamatan dan Penguatkuasaan Negeri (UKPN) dengan kerjasama semua agensi dalam

Jawatankuasa Pengurusan Bencana Negeri Sarawak (JPBN).

Tegas beliau, semua pihak ialah pengurus bencana, oleh itu, komuniti perlu menyedari bahawa pengurusan bencana adalah tanggungjawab bersama dan bukan hanya dipikul oleh agensi-agensi pengurusan bencana.

Beliau turut memaklumkan bahawa kerajaan sedang melihat mekanisme-mekanisme yang boleh dilaksanakan untuk memperkasa pengurusan bencana di semua peringkat pengurusan.

Selain menubuhkan Pasukan Tindak Balas Kecemasan Kesiapsiagaan Awam (CERT), kerajaan juga mengadakan program-program Pengurusan Bencana Berasaskan Komuniti (CBDRM), iaitu pengetahuan penduduk tentang tempat tinggal dan penempatan mereka diterjemahkan dalam bentuk strategi dan pelan pengurusan bencana.

Komuniti juga perlu peka dan bersedia dalam mengambil tindakan yang wajar ketika menghadapi bencana serta mematuhi prosedur-prosedur selamat selepas bencana.

Tambah beliau, Kerajaan Persekutun telah menghantar lapan buah trak (5 tan) dan dua buah bot penyelamat amphibious sealeg kepada Sarawak.

Majlis pada hari tersebut turut menyaksikan sebuah lagi bot amphibious sealeg diserahkan kepada Kerajaan Negeri.

Sementara itu, YB Datuk Amar Douglas Uggah Embas memaklumkan, CERT yang ditubuhkan pada 2010 telah menerima tajaan daripada PETRONAS bagi melaksanakan program-program CERT.

Setakat ini, seramai 1,500 orang telah dilatih sebagai anggota CERT di bawah tajaan tersebut dan untuk tahun 2017, PETRONAS telah memperuntukkan sejumlah RM1 juta sebagai dana untuk melaksanakan program CERT di seluruh Sarawak.

Sejak tahun 2015, PETRONAS telah menjalankan kerjasama dengan UKPN, Angkatan Pertahanan Awam Malaysia, Jabatan Bomba dan Penyelamat Malaysia serta Polis DiRaja Malaysia untuk melaksanakan program-program CERT.

Beliau juga memaklumkan bahawa Kerajaan Negeri telah melaksanakan beberapa projek tebatan banjir di seluruh Sarawak sebagai usaha menyelesaikan masalah banjir untuk tempoh jangka masa panjang terutama di bandar-bandar besar seperti Kuching, Sibu dan Bau.

Projek-projek tersebut merangkumi Pengawalan Sungai Sarawak (Baraj), Projek Tebatan Banjir Sibu, Pump Gate di Bau dan Empangan Bengoh.

Tambah beliau, Kerajaan Negeri akan melaksanakan lebih banyak projek tebatan banjir, khususnya di kawasan yang kerap berlaku banjir.



W ith “only” 798 employees – from both the State and Federal Government – Sarawak Welfare

Department (JKMS) has an enormous responsibility, to provide services in areas encompassing societal wellbeing, economic development, rehabilitation and legal services for its target groups among the needy and underprivileged.

With its wide-ranging and highly challenging responsibilities and most crucially its limited number of staff, JKMS was in dire need of more professional and semi-professional officers in order to ensure greater service delivery.

Chief Minister YAB Datuk Patinggi (Dr) Abang Abdul Rahman Zohari Tun Datuk Abang Haji Openg thus assured the Department that both State and Federal Governments were still negotiating to reach a consensus that would enable an increase in the number of employees in JKMS, including contracting experienced professionals.

“Sometimes, it is difficult for us to fill this void, but if we recruit professionals on contract basis, they have all the required skills that the department needs to cater to the target groups,” he said, while citing an example of teachers experienced in teaching special needs students.

Apart from that, the Chief Minister

revealed that the State Government has allocated RM500,000 as venture capital for local entrepreneurs who intended to start their own businesses or were in need of start-up capital.

He elaborated that the fund would be managed by the Ministry of Welfare Community Well Being, Women, Family and Childhood Development through JKMS, and would be distributed among entrepreneurs with the aim to support their business endeavours until they are able transition out of poverty.

“These entrepreneurs are hard-working; and through their creativity and innovation, they will be able to increase their income and support their family, and might even become a millionaire,” he said, when officiating at the Sarawak Welfare Carnival 2017 in Kuching on 27 October.

Meanwhile, Minister of Welfare Community Well Being, Women, Family and Childhood Development, YB Dato Sri Hajah Fatimah Abdullah in her welcoming remarks said she was thankful for the 2018 Federal Budget allocation, particularly the increase of RM50 for senior citizens’ monthly allowances to RM350, as well as an additional RM50 to the current monthly allowance for the disabled and their caretakers.

In the 2018 Budget, Prime Minister YAB Datuk Patinggi Mohd

Najib Tun Abdul Razak announced the allocation of RM1.7 billion for the welfare of children, senior citizens and the disabled.

The Sarawak Welfare Carnival 2017 was held on 25-28 October in conjunction with the National Welfare Month 2017 to strengthen and expand collaborations among various parties in the provision and delivery of welfare services to communities in the State.

Featuring various activities such as exhibitions and promotional sales by local entrepreneurs, it also aimed to recognise and appreciate roles and contribution of children, senior citizens, and the disabled, along with public and private sector and non-governmental organisations, and strengthen entrepreneurial knowledge and experience for micro-entrepreneurs.

Improving Service Delivery for the Underprivileged and those in Need



I n line with greater efforts made in environmental conservation and protection, the State is set to impose environmental audits

for all development projects that required the environmental impact assessment (EIA).

According to Assistant Minister of Urban Planning, Land Administration and Environment YB Datu Haji Len Talif Salleh such efforts will ensure that after the EIA, the companies will continue to protect and conserve the environment.

“NREB has conducted several training sessions for environmental audits and so far there is a sufficient number of environmental auditors to conduct environmental audits,” he said when opening the ‘Seminar on Environmental Conservation for Sustainability 2017’ in Kuching, on 31 October.

He pointed out that the environmental audit was an additional

measure to ensure all procedures and guidelines were being followed.

For megaprojects and environmentally sensitive projects, the social and environmental impact assessment (SEIA) was implemented.

“We want to ensure that the people affected by the projects will be properly taken care off and their social needs adequately addressed,” he said.

The EIA is a study used as a planning tool to predict the likely environmental consequences of a proposed development project.

Through the implementation of the EIA system, all the development projects specified under the NRE (Prescribed Activities) Order, 1997 would be able to minimize many adverse impacts to the environment.

YB Datu Haji Len also expressed hope that in future the State might develop an e-environment platform.

“I hope that one day we can have

Implementing Environmental Audits in Sarawak

real-time monitoring of data on air and water quality, and pollution discharge monitoring through remote sensing. Even waste management could be digitalized,” he said adding the State could emulate other countries that have put in place systems to

digitally manage their forests and water resources, as well as marine and coastal management.

Meanwhile, the seminar themed ‘Towards Better Management of Our Environment and Resources for Our Future Generations’ was organised by Malaysian Institute of Chemistry, Sarawak Branch and Natural Resources and Environment Board (NREB) Sarawak and featured two keynotes and 16 lectures by Malaysian experts and researchers in environmental and resource conservation.

Covering topics such as forest and wildlife conservation, water resource management, sustainable agriculture practices, and environmental audit, the seminar was attended by more than 100 participants from 44 organisations from the public and private sector.



Despite Ministry of Education’s initiatives to improve students’ proficiency in English, many

still have the perception that the standard of English among students is still declining.

Chief Minister YAB Datuk Patinggi (Dr) Abang Haji Abdul Rahman Zohari Tun Datuk Abang Haji Openg therefore believed that in addressing the problem, there was a need for the State to intervene and support the Education Department in critical areas.

“I understand that one of the constraints faced by the Education Department of Sarawak is that the budget allocated is often insufficient because of the wide geographic distribution of schools and the remote location of many of these schools in Sarawak,” he said when opening the Sarawak English Language Education Symposium (SELES) 2017 in Kuching, on 23 October.

Among the critical areas were in the provision of training for teachers to be more proficient in the language and also more creative and innovative; equipping teaching and learning resources; as well as supporting extra-curricular activities that encouraged students to use the language in debates, drama, elocution contests, and essay competitions.

While emphasising that Bahasa Malaysia is the national and official language, he stressed that proficiency in the English language is necessary in keeping with the rapid pace of development in technology and increasingly globalised world for accessing information, understanding and adopting new technologies, exploiting opportunities in international economies, excelling in knowledge domains and succeeding in global markets.

According to Minister of Education, Science and Technological Research YB Dato Sri Michael Manyin Jawong, the Malaysia Education Blueprint

2013-2025 highlighted concerns over the deteriorating standard of competency among students in schools and institutions of higher learning.

“What worries policy makers is that in spite of 11 years of formal English language education, a vast majority of Malaysian students leave school without being able to speak or write in English with an acceptable degree of fluency,” he said.

In improving the proficiency of English among students, efforts have included implementing the Dual Language Program and the Highly Immersive Program by Ministry of Education and Department of Education although these have yet to be implemented in Sarawak and therefore too early to assess the effectiveness.

In Sarawak, Ministry of Education, Science and Technological Research conducted a lab on 11 August, to engage with selected teachers, school administrators and policy makers to determine the critical issues and concerns the Ministry must address in order to raise the English proficiency level among students.

“One of the recommendations

of the lab was for the Ministry to conduct a study to empirically assess the level of proficiency and the usage of English by our students and to identify the major factors that impact on the department’s effort to increase the student’s proficiency,” said YB Dato Sri Michael Manyin.

Meanwhile, Ministry of Education, Science and Technological Research together with the Sarawak State Education Department organised SELES 2017, as part of the commitment in enhancing English language education.

Themed ‘Connecting the Dots: Curriculum, Classroom and Community’, the symposium was held over the course of three days and attended by 840 participants from across the State.

It served as a reminder for English Language Teaching (ELT) practitioners and policy makers on the importance of integrating three key elements in teaching and learning: a curriculum that suits the students need, interest and ability; a classroom that focuses on how the curriculum is delivered as lessons; and a community to create an environment conducive to language learning.

Stepping in to improve English proficiency among students



S ince its inception in 2004, the environmental education programme Sekolah Rakan Alam Sekitar (SERASI) has diligently

created awareness on the importance of environmental conservation and preservation among students in Sarawak.

According to Chief Minister YAB Datuk Patinggi (Dr) Abang Haji Abdul Rahman Zohari Tun Datuk Abang Haji Openg, all schools in Sarawak were encouraged to find ways and means to nurture this healthy and noble attitude among the young so as to create a conducive environment for students to excel in their studies.

“Positive attitude and the right perception on the importance of a healthy, safe and green environment can be cultivated among the students in a more effective manner because the approach adopted is holistic through curriculum and co-curriculum,” he said in his text of speech read by Deputy Chief Minister YB Datuk Amar Haji Awang Tengah Ali Hasan at the 2016/17 SERASI Awards Presentation ceremony in Kuching, last November.

The 2016/17 SERASI Awards saw the participation of 676 schools from Sarawak – comprised of 100 secondary and 576 primary schools – competing in seven categories.

Meanwhile, Shell MDS Sdn Bhd General Manager Mr Tom Wong noted that there was a significant increase in the number of participants in this edition of the awards.

“I take the big jump was due to an increase of awareness to take care for the environment and the realisation on the benefits from participating in SERASI by the schools,” he said, while adding that the SERASI Awards also introduced two new categories to recognise teachers for their contributions and effort.

Every year, SERASI enabled primary and secondary school students to show their creativity in solving environmental problems and improving on existing initiatives to improve their school’s environment.

The SERASI Awards was organised by Ministry of Urban Development and Natural Resources, Natural Resources and Environment Board (NREB), Department of Education,

Getting Students to Go GreenDepartment of Environment, Shell Bhd and other government agencies.

Apart from that, in line with efforts to spread environmental awareness among youths, the Chief Minister also called for more participation from companies and corporate bodies by adopting schools with Kelab Pencinta Alam Sekitar (PALS) where they can provide financial support to the schools’ environmental activities.

Since its launch by NREB in 1999, about 1,500 schools have participated in PALS, which rewards schools for outstanding environmental initiatives.

The environmental programme was implemented to inculcate environmental awareness and conservation among the younger generation.

There are currently 361 PALS clubs in primary and secondary schools across the State.



S arawak continues to confront the challenge of retaining talent, as there are those who have found greater

opportunities to work and live outside their home state.

Thus, having successfully played its role in providing opportunities for Sarawakians to pursue their education, Yayasan Sarawak must now expand its capacity not only in supporting new talent, but also creating a platform to allow experienced Sarawakians to return and contribute to the State.

“We have to find a solution by giving them opportunities, as well as a social and economic platform which are more advanced so that they can make use of the knowledge that they get, to contribute back to the development of Sarawak,” said Chief Minister YAB Datuk Patinggi (Dr) Abang Abdul Rahman Zohari Tun Datuk Abang Haji Openg when officiating at the 25th Sarawak Chief Minister’s Special Awards (AKKMS) in early November.

YAB Datuk Patinggi (Dr) Abang Abdul Rahman Zohari, who is also chairman of Yayasan Sarawak, believed that Sarawak’s digital transformation would open up socio-economic opportunities not only for the Government but more so for the private sector, consequently creating new jobs for local talents to play a role in the State economy.

To that end, he elaborated several initiatives that the foundation would need to undertake to complement or supplement efforts led by the State Government

Retaining Talents for Sarawak’s Future

in terms of human capital development.

This included identifying new courses and disciplines that would meet the State’s digital economy efforts; utilising data of previous scholarship recipients and their professions for job creation; and engaging with these recipients in enabling them to contribute to the development of the State.

Additionally, Yayasan Sarawak would be required to play a dominant role in the State education system by collaborating with the State Ministry of Education, Science and Technological Research to encourage students to pursue research in science and technology based on the Fourth Industrial Revolution.

Meanwhile, AKKMS is an annual event that gives recognition to school administrators, teachers and students who have shown continuous excellence and valuable contributions in various education fields.

The 25th AKKMS saw 84 nominations, with the 12 listed below selected as winners:

Schools Category1. Secondary School: SMK St Mary, Kuching2. Secondary School (Boarding

School): SM Sains Miri, Miri3. Primary School (Enrolment of 151

and above): SK Agama (MIS) Miri, Miri

Leaders Category1. Principal: Ananthan a/l

Subramaniam (SMK Bintulu, Bintulu)

2. Principal: Tham Yoh Yin (SMK Chung Hua, Sibu)

3. Headmaster: Aluyah Haji Salleh (SK Tabuan, Kuching)

4. Education Management Officer: Puyang Ngau Wan (Bintulu District Education Office)

Teachers Category1. Open Category (Co-curriculum):

Chung Sze Meang (SMK Lake, Bau)2. Academic (Secondary School):

Eng Guan Guch (SMK St Thomas, Kuching)

Students Category1. STPM (Science Stream): Ang Jin

Lun (SMK St Thomas, Kuching)2. STPM (Humanities Stream): Siti Nursyarnisa Masmos (Kolej Tingkatan Enam Saratok,

Saratok)3. SPM (Science Stream): Izzah Safiah Tarazi (SMK Sri Sadong, Simunjan)



P rotecting and conserving the environment is a mutual responsibility – from the government to non-

governmental organisations as well as corporate bodies and should include the participation of every level of society

As such, apart from the countless initiatives by the government to protect and conserve the environment, the involvement and contributions of the corporate community were equally important in ensuring the success of environmental conservation programmes in the country.

Deputy Chief Minister YB Datuk Amar Haji Awang Tengah Ali Hasan highlighted that in 2013, the Ministry of Natural Resources (now Urban Development and Natural Resources Ministry) through Department of Environment (DOE) signed a Memorandum of Understanding for Strategic Environmental Partners in addressing environmental issues to incorporate new ideas in ensuring successful implementation of environmental awareness programmes.

“This smart partnership is in line with the government’s aspiration for wider involvement of all sectors and local communities in championing these environmental programmes,” said YB Datuk Amar Haji Awang Tengah when representing the Chief Minister in officiating at the state-level National Environment Day on 28 October at Universiti Malaysia Sarawak (UNIMAS).

Protecting the Environment a Mutual Responsibility

As of 2017, a total of 247 organisations throughout the country, including 13 from Sarawak have been involved in the programme.

At state level, YB Datuk Amar Haji Awang Tengah, who is also Second Minister of Urban Development and Natural Resources, explained that Natural Resources and Environment Board (NREB) has undertaken similar strategic approaches together with the private sector.

Over the years, companies in Sarawak have responded positively towards NREB’s initiative in the Kelab Pencinta Alam Sekitar (PALS) Adoption Programme.

This environmental education programme was introduced in 1999, to schools across the State with the objective of inculcating a green culture among students.

Acknowledging the commitment of companies in Sarawak that have demonstrated their corporate environmental responsibility through sponsorships of selected schools – which enabled students to organise their annual environmental activities – he also encouraged more local firms to come forward and adopt school PALS clubs within their development areas.

As of now, a total of eight companies have adopted 22 schools out of 361 PALS clubs in the State.

Apart from that, the government also encouraged the business community, especially factory operators, to install and adopt greener technologies and incorporate cleaner

production in their operations as the process could help reduce local environmental degradation and global climate change, as well as help rebrand products that are environmentally friendly and marketable internationally.

To further enhance compliance in environmental protection, he also advised industries and developers to adopt self-regulation through NREB’s implementation of the Natural Resources and Environment (Audit) Rules, 2008.

“In this respect, I urge the plantation and forestry sectors to liaise and cooperate with NREB and to participate in the pilot project on environment audit,” he said, adding that companies involved in the audit process should enhance their image in meeting international environmental standards and added value to their products.

Themed ‘The Environment, a Mutual Responsibility’ (Alam Sekitar, Tanggungjawab Bersama), the state-level National Environment Day 2017 was organised by Ministry of Urban Development and Natural Resources, DOE Sarawak and NREB.



S arawak Forestry Corporation (SFC) is expected to receive a boost from the State Government in conducting

more research and development (R&D) activities.

Chief Minister YAB Datuk Patinggi (Dr) Abang Abdul Rahman Zohari Tun Datuk Abang Haji Openg said that SFC should focus its R&D efforts on finding new scientific methodologies not only for tree plantations but also the production of timber products, such as furniture.

On that note, the Chief Minister announced that a new bill would be introduced for the establishment of the Sarawak Research Council.

The research council would be responsible for the coordination all R&D activities in the State so that these efforts are streamlined to help facilitate the commercialisation of R&D outputs.

The Chief Minister said this when officiating at SFC’s 14th Anniversary Dinner in Kuching, last November.

Earlier, SFC Chairman YBhg

R&D Boost for Forest Management

Datu Dr. Haji Yusoff Hanifah noted that SFC has put together a wide holistic R&D programme to include all the major Licensed Planted Forest holders in the State.

“In the not-too-distant future, we are hopeful that we will soon have a robust industrial forest sub-sector as envisaged by YAB Datuk Patinggi,” he said.

Apart from R&D, YAB Datuk Patinggi (Dr) Abang Abdul Rahman Zohari said the State’s emphasis on enhancing forest management also included reducing the incidences of illegal logging.

“We must be committed in protecting our environment. And therefore we must find new ways to monitor logging and I congratulate SFC for using drones,” said the Chief Minister.

SFC launched the ‘GeoDrone’ initiative last September that involved the application of drones integrated with Geographic Information System (GIS).

It was introduced as a means of enforcement, boundary patrolling, wildlife survey and monitoring of harvest operations.

SFC has also deployed 48 ‘One-Stop Compliance Centres’ (OSCCs) across the State to detect illegal logging activities and incidences of non-compliance.

Meanwhile, at the event that night YAB Datuk Patinggi (Dr) Abang Abdul Rahman Zohari was on hand to present the ‘Sarawak Chief Minister’s Award for Outstanding Honorary Wild Life Ranger’ to Mr Musa Musbah, and the ‘Sarawak Chief Minister’s Award for the Best-Managed Totally Protected Area (TPA)’ to Matang Wildlife Centre.

The Chief Minister also witnessed the signing of a Memorandum of Understanding between SFC and Spectral Imaging System (SIS) Sdn Bhd.



A s Forest Department Sarawak celebrates its 100th anniversary in 2018, it is timely for it to strengthen its

commitment and equip itself with the relevant technology and expertise so that the organisation is able to achieve greater levels of excellence.

According to State Secretary YB Tan Sri Datuk Amar Haji Mohamad Morshidi Abdul Ghani, by changing the culture and attitude within the organisation, the Forest Department would be able to spearhead the development of the forest industry as a whole, and further contribute towards generating more income for the State.

Indirectly, this will lead to greater progress in terms of the development of infrastructure and basic facilities throughout Sarawak.

Apart from that, he called on Forest Department to look into the system of forest management and preservation implemented in Finland as it was acknowledged to be one of the best in the world and as such could be a model for Sarawak’s own efforts in managing and conserving the forest.

In Finland, trees were constantly planted to replace those that have been cut, thus ensuring reforestation and a sustainable forest industry.

The State Secretary made this call when officiating at the Sarawak Forest Department’s Service Excellence Appreciation Night 2017, held in Kuching last October.

Established in 1919, Forest Department was established to enforce the Forest Ordinance as well as to manage and conserve the State's forest resources.

The functions of the department also included gazetting permanent forest reserves, research and conservation of wildlife, and the protection of national parks.

Managing Our Forest Resource

At the same event, Director of Forests YBhg Haji Sapuan Ahmad explained that from 2015 to August 2017, the Department opened 478 investigations papers under the Forests Ordinance, 1958, National Parks & Nature Reserves Ordinance, 1998 and Wild Life Protection Ordinance, 1998.

Of those, 17 cases brought to court have been settled while eight more were still in the process of prosecution.

“For other cases, they have mostly been closed after being compounded by the Department and appropriate actions taken accordingly, while other cases were still in the process of investigation and prosecution,” he said.

Since 2014, the State has stepped up its efforts to combat illegal logging activities in the State where action has been taken under the Forests Ordinance, 1958, National Parks & Nature Reserves Ordinance, 1998, and Wild Life Protection Ordinance, 1998.

From the year 2014 to 2016, he added that the Department collected RM9.8 million worth of royalties from logging seizures with a total value worth RM45.4 million.

Since 2011 to 2016, the average log production in the State was

9.1 million cubic metres while as of August 2017 about 4.9 million cubic metres were produced.

The forestry sector has been a major contributor to the State and nation’s income where in 1989 it once contributed about 50 per cent of the economic revenue for Sarawak.

In 2016, about RM550 million – including royalty, premium and tariffs – was collected from the production of 8.6 million cubic metres of logs.

Meanwhile, Sarawak Forest Department’s Service Excellence Appreciation Night 2017 saw YB Tan Sri Datuk Amar Haji Mohamad Morshidi presenting awards to

72 recipients of the Anugerah Perkhidmatan Cemerlang (APC) 2016 and 10 recipients of the Pingat Perkhidmatan Bakti (PBB).

The night also saw Dr Affendi Suhaili receiving the Exemplary Officer Award in the Professional and Management category, while

Mr Nazari Ali received the award in the Support Group I category, and Mr Pipon Mingan in the Support Group II category.



P erubahan pantas dalam teknologi dan perkembangan digital turut mempengaruhi perubahan dalam pengurusan

sumber manusia.Oleh itu, bidang psikologi dan

kaunseling yang berkait rapat dengan pengurusan sumber manusia tidak harus bersifat pegun.

Golongan pakar dan pengamal dalam bidang psikologi dan kaunseling juga perlu bergerak seiring dengan perkembangan teknologi dan peredaran zaman.

Demikian antara perkara yang ditekankan oleh Setiausaha Kerajaan Negeri YB Tan Sri Datuk Amar Haji Mohamad Morshidi Abdul Ghani dalam teks ucapan beliau yang disampaikan oleh Timbalan Setiausaha Kerajaan Negeri (Transformasi Prestasi dan Penyampaian Perkhidmatan) YBhg Datu Dr. Sabariah Putit pada Majlis Penutupan Hari Psikologi dan Kaunseling Perkhidmatan Awam Negeri Sarawak 2017 di Kuching pada 1 November lepas.

Yang turut hadir ialah Pengarah Unit Sumber Manusia Negeri (SHRU) Jabatan Ketua Menteri YBhg Datu William Patrick Nyigor dan Ketua Bahagian Sokongan Pekerja SHRU Encik Riziandi Nawawi.

Menurut YB Tan Sri Datuk Amar Haji Mohamad Morshidi, pada masa sekarang, peningkatan penggunaan alat ujian psikologi seperti di negara maju merupakan sinergi yang penting di antara teknologi dan pengurusan sumber manusia.

Sebagai contoh, evolusi dalam ujian atau penilaian psikologi telah banyak menggunakan kemudahan teknologi maklumat (IT) terkini serta kaedah digital seperti Q-Interactive.

Amalan kaunseling jarak jauh dengan bantuan teknologi juga semakin popular, biarpun telah mula diamalkan sejak tahun ‘90an di negara maju seperti Amerika Syarikat.

Kaedah kaunseling dengan penggunaan teknologi dan digital

termasuklah konsep tele-psikologi yang menjalankan intervensi secara atas talian dengan menggunakan telefon, emel, chat dan perbualan melalui video (video conferencing).

Tambah beliau, kajian tentang terapi pengurusan kemarahan juga mendapati pendekatan kaunseling secara tradisional dan digital memberikan kesan yang positif.

Mengakui perkhidmatan awam negeri belum mengguna pakai pendekatan berkenaan, walau bagaimanapun, Bahagian Sokongan Pekerja SHRU telah memperkenalkan Sarawak Civil Service Community of Practice (SCS-CoP) sebagai salah satu inisiatif dalam pengurusan psikologi dan kaunseling.

Yang terbaharu adalah penghasilan modul Sarawak Civil Service Employee Excellence Programme (SCS-EEP) dengan kerjasama Universiti Putra Malaysia, Universiti Teknologi MARA Kota Samarahan, Politeknik Kuching, Polis Diraja Malaysia dan Jabatan Kebajikan Masyarakat Negeri Sarawak.

Modul yang dilancarkan oleh YBhg Datu Dr. Sabariah pada majlis penutupan tersebut dibangunkan dengan pendekatan psikologi dan kaunseling dalam membangunkan penjawat awam yang memfokus kepada peningkatan prestasi di tempat kerja.

Inisiatif-inisiatif lain yang juga telah dilaksanakan merangkumi pemantapan Program Pementoran Kepimpinan dalam Perkhidmatan Awam Negeri Sarawak (SCS Leadership

Mentoring Programme) yang bermula sejak 2013, pelaksanaan Program TtT (Train the Trainer) dan pemantapan pelaksanaan EAP (Employee Assistance Programme).

Sementara itu, YBhg Datu William memaklumkan bahawa skop program Hari Psikologi pada tahun ini diperluaskan lagi dengan psikologi dan kaunseling agar lebih bersifat holistik kerana kedua-dua bidang tersebut saling berkaitan.

Objektif penganjuran Hari Psikologi dan Kaunseling Perkhidmatan Awam Negeri Sarawak 2017 adalah untuk memantapkan kefahaman mengenai peranan perkhidmatan psikologi dan kaunseling sebagai pelengkap kepada pengurusan sumber manusia bagi memacu perkhidmatan awam negeri ke tahap ‘World Class Civil Service’.

Selain itu, program juga diadakan bertujuan bagi memberi kesedaran kepada penjawat awam negeri dan pengamal psikologi dan kaunseling tentang cabaran mendepani era digital ekonomi serta bagaimana bidang psikologi dan kaunseling boleh memainkan peranan lebih optimum.

Program tersebut yang berlangsung selama dua hari turut dijayakan dengan bengkel, sesi pembentangan daripada tokoh-tokoh tempatan yang berpengalaman dalam bidang psikologi dan kaunseling dan pameran daripada 22 buah agensi kerajaan.

Pengamal Psikologi dan Kaunseling perlu Bergerak Seiring Perkembangan Teknologi



Jambatan Ikonik Tarikan Pelancongan

kemudahan akses ke kawasan-kawasan bersejarah di sekitar Tebingan Kuching dan seberang Sungai Sarawak seperti Bangunan Mahkamah Lama dan Fort Margherita.

Selain daripada Jambatan Darul Hana, Kerajaan Negeri juga telah melancarkan projek pembinaan semula Jambatan Gantung Satok yang telah runtuh pada 2004, dengan kos bernilai RM8.05 juta.

Seperti Jambatan Darul Hana, pembinaan semula Jambatan Gantung Satok adalah sebagai tarikan pelancongan bagi meningkatkan kedatangan pelancong ke Sarawak, khususnya bandar raya Kuching.

Ketua Menteri menerangkan bahawa kerajaan memutuskan untuk membina semula jambatan tersebut setelah mengambil kira nilai sejarah dari sudut kejuruteraan.

Beliau yang merasmikan majlis pecah tanah projek berkenaan pada 25 Oktober lalu menyifatkan Jambatan Gantung Satok yang dahulunya gah adalah simbol perpaduan masyarakat Kuching kerana telah menyatukan penduduk dari kedua-dua seberang sungai.

Jambatan berkenaan yang dibina ketika era pemerintahan Brooke dalam tahun 1926 merupakan laluan untuk pejalan kaki dan kenderaan ringan seperti basikal dan motosikal serta merupakan struktur yang menyokong saluran paip bekalan air dari kawasan Matang ke pusat bandar raya.

Dibina di lokasi asal yang strategik, iaitu terletak berhampiran Medan Niaga Satok yang sering menjadi tumpuan pelancong, jambatan sepanjang 213 meter tersebut pasti akan memudahkan perjalanan pengunjung.

Ketua Menteri berharap supaya Jambatan Gantung Satok baharu yang dibina mengikut reka bentuk asal akan menarik lebih ramai pelancong selain menjadi penghubung kemesraan di antara masyarakat Kuching yang berbilang kaum.

J ambatan Darul Hana yang merentangi Sungai Sarawak telah menyerikan lagi keindahan bandar raya Kuching.Menurut Yang Di-Pertua Negeri TYT

Tun Pehin Sri Haji Abdul Taib Mahmud yang merasmikan dan menamakan jambatan tersebut pada 11 November lalu, ‘Darul Hana’ bermaksud tempat yang damai dan menenangkan.

Menyingkap kembali ketika tercetus idea pembinaan jambatan tersebut, Yang Di-Pertua Negeri merasakan keindahan bandar raya Kuching Utara dan Selatan yang dipisahkan oleh Sungai Sarawak seolah-olah tidak lengkap jika tidak dihubungkan di antara satu sama lain.

Kini, mercu tanda baharu berkenaan yang menghubungkan utara dan selatan mencerminkan perjalanan hidup masyarakat yang kaya budaya di sebelah utara dan perpaduan dalam kepelbagaian kaum di sebelah selatan sekaligus melambangkan keunikan Kuching yang diiktiraf sebagai Bandar Raya Perpaduan.

Berlatar belakangkan Astana Negeri dan Bangunan Dewan Undangan Negeri Sarawak jika dilihat dari Tebingan Kuching, Jambatan Darul Hana pasti mencuri tumpuan orang ramai dan para pelancong.

Ketua Menteri YAB Datuk Patinggi (Dr) Abang Haji Abdul Rahman Zohari Tun Datuk Abang Haji Openg berpandangan bahawa Jambatan Darul Hana menandakan pencapaian satu lagi idea untuk menyediakan struktur kemudahan yang kukuh lagi menarik serta mempunyai nilai estetik hasil ilham TYT Tun Pehin Sri Haji Abdul Taib Mahmud sendiri ketika beliau menjadi Ketua Menteri.

Selain menjadi satu lagi tarikan, jambatan ikonik berkenaan jelas beliau juga merupakan satu kebanggaan kepada warga bandar raya Kuching.

Gabungan reka bentuk berciri jambatan buluh tradisional etnik Bidayuh dengan elemen futuristik mencerminkan budaya masyarakat tempatan dan dinamisme Sarawak moden.

Jambatan pejalan kaki sepanjang 335 meter itu yang melengkung seperti membentuk huruf ‘S’ disokong oleh dua menara kabel keluli berbentuk kepala burung kenyalang dengan kecondongan 48 darjah.

Diterangi lampu LED bagi menyerlahkan keindahan jambatan berkenaan pada waktu malam, pasti lebih ramai pengunjung luar ingin mengabadikan kenangan di sana.

YAB Datuk Patinggi (Dr) Abang Haji Abdul Rahman Zohari juga memaklumkan bahawa Kerajaan Negeri merancang untuk menjadikan Jambatan Darul Hana sebagai laluan utama untuk Halaman Jejak Warisan bagi memberi



Regata Sarawak atau lebih dikenali sebagai Kuching Waterfront Festival adalah salah satu acara tarikan

pelancong yang terbesar di Sarawak.Penganjuran temasya sukan air

pada tahun ini membawa tema Race For Harmony, sangat relevan dalam usaha kerajaan untuk menyemarakkan semangat perpaduan dalam kalangan masyarakat yang terdiri daripada pelbagai suku kaum yang mendiami Bumi Kenyalang.

Ia juga turut membangkitkan semangat juang kesukanan yang tinggi kepada semua pelumba untuk bersaing dengan pasukan lawan.

Regata Sarawak yang diadakan setiap tahun bertujuan untuk memupuk dan memperkuatkan impian Sarawak menjulang dan mempopularkan nama Negeri Sarawak di persada dunia lebih-lebih lagi sebagai salah sebuah destinasi pelancongan yang maju, progresif, sejahtera dan unik.

Pelbagai acara dan aktiviti menarik diadakan sepanjang berlangsungnya Regata Sarawak 2017 kali yang ke-145 ini bermula dari 10 hingga 19 November.

Acara perasmian dan simbolik Eye Dotting Ceremony bagi perlumbaan Perahu Naga antarabangsa telah disempurnakan oleh Ketua Menteri YAB Datuk Patinggi (Dr) Abang Haji Abdul Rahman Zohari Tun Datuk Abang Haji Openg pada 11 November.

Acara tersebut menyaksikan penyertaan sebanyak 23 pasukan Perahu Naga mewakili Kuala Lumpur, Pulau Pinang, Sabah, Sarawak, Perak, Australia, Singapura, Indonesia, Thailand, Filipina dan Brunei Darussalam.

Bagi pertandingan Perahu Naga antarabangsa yang berlangsung selama tiga hari pada 10-12 November, sebanyak 10 buah negara terlibat antaranya Malaysia, Singapura, Brunei, Indonesia, Filipina, China, Hong Kong, Bangladesh, Australia dan India.

Selain acara Perahu Naga, turut berlangsung acara perlumbaan Perahu Regata Sarawak bermula dari 17 hingga 19 November.

Sebanyak 17 kategori lumba perahu dipertandingkan melibatkan perahu tambang berdayung, perahu tambang berenjin, perahu balok, perahu bidar dan perahu Kenyalang.

Secara keseluruhannya, lumba perahu Regata Sarawak melibatkan 26 peringkat saringan dan 17 peringkat akhir.

Sempena Festival Regata Sarawak, turut diadakan Festival

Kraf Sarawak yang dianjurkan oleh Perbadanan Kemajuan Kraftangan Malaysia pada 10-19 November.

Bertemakan ‘Beli Kraf Malaysia’, Festival Kraf Sarawak 2017 bertujuan untuk menggalakkan masyarakat Malaysia menggunakan produk kraf buatan tempatan sebagai satu gaya hidup bagi menyemarakkan semangat cintakan seni warisan kraf tempatan terutamanya di kalangan generasi muda.

Festival Kraf Sarawak 2017 melibatkan penyertaan seramai 100 orang usahawan kraf dari seluruh Malaysia.

Festival itu turut menampilkan pelbagai aktiviti menarik seperti pendidikan kraf, demonstrasi kraf, persembahan kebudayaan dan pameran serta jualan pelbagai produk kraf Malaysia.

Pada hari terakhir Regata Sarawak, Sultan Brunei Darussalam, KDYMM Paduka Seri Baginda Sultan Haji Hassanal Bolkiah telah hadir ke Kuching bagi menyaksikan perlumbaan akhir.

Aktiviti kemuncak pada petang itu menyaksikan acara perlumbaan bidar atau perahu panjang kategori orang kenamaan (VIP) yang julung kali diadakan.

KDYMM Paduka Seri Baginda Sultan juga telah turut serta dalam acara perlumbaan bidar bersama pasukan ‘Sultan dan Yang Di-Pertuan Negara Brunei’ bersaing dengan pasukan ‘Ketua Menteri Sarawak’ dan lima pasukan yang lain.

Sultan Hassanal Bolkiah bersama 19 orang pendayung lelaki telah berjaya memenangi perlumbaan perahu panjang kategori kenamaan tersebut.

Perlumbaan perahu panjang atau bidar diperkenalkan pada era pemerintahan Rajah Brooke pada tahun 1872 bagi memupuk semangat setia kawan dan menghentikan persengketaan antara suku kaum ketika itu.

Regata Sarawak 2017



D ewan Undangan Negeri (DUN) Sarawak dengan kerjasama Pos Malaysia Berhad (Pos Malaysia) telah

menghasilkan setem khas sempena Ulang Tahun Ke-150 penubuhan DUN Sarawak.

Setem Ulang Tahun Ke-150 DUN Sarawak telah dilancarkan secara rasmi oleh Ketua Menteri YAB Datuk Patinggi (Dr) Abang Haji Abdul Rahman Zohari Tun Datuk Abang Haji Openg.

Lebih signifikan, setem berkenaan dilancarkan di Kompleks DUN, Kuching semasa hari pertama Mesyuarat Kedua Penggal Kedua Persidangan DUN Ke-18 pada 8 November lalu.

Antara yang hadir di majlis pelancaran setem tersebut ialah Timbalan Ketua Menteri YB Datuk Amar Douglas Uggah Embas, Timbalan Ketua Menteri YB Datuk Amar Haji Awang Tengah Ali Hasan, Timbalan Menteri Komunikasi dan Multimedia YB Dato’ Seri Jailani Johari, Speaker DUN YB Datuk Amar Haji Mohd Asfia Awang Nassar dan Setiausaha Kerajaan Negeri YB Tan Sri Datuk Amar Haji Mohamad Morshidi Abdul Ghani.

Imej yang tertera pada setem tersebut menggambarkan perubahan

era sejak mesyuarat Kabinet Negeri pertama yang dahulu dikenali sebagai Majlis Umum (General Council) yang diadakan di Bintulu pada 1867 hinggalah ke era DUN sekarang.

Cokmar yang terdapat pada setem tersebut melambangkan kuasa Speaker DUN, manakala cokmar baharu – yang menggantikan cokmar lama yang telah digunakan sejak 30 tahun lalu – melambangkan era baharu DUN Sarawak pada masa sekarang.

DUN Sarawak yang diasaskan oleh Rajah Muda Charles Brooke adalah badan legislatif yang tertua di Malaysia dan telah berpindah dari sebuah bangunan ke bangunan yang lain serta beberapa kali ditukar nama.

Bermula sebagai Majlis Umum dengan jumlah keahlian seramai 21 orang, ahli-ahli dipilih dari kalangan ketua-ketua kaum tempatan yang difikirkan dapat membantu proses pentadbiran wilayah-wilayah jajahan Brooke yang pada masa itu hanya meliputi kawasan-kawasan persisiran.

Mengikut catatan sejarah, mesyuarat Majlis Umum telah berpindah buat pertama kali dari Bintulu ke Sibu pada 1868 dan kemudian berpindah pula ke Astana, Kuching pada Oktober 1870.

Perubahan pada namanya daripada Majlis Umum kepada Majlis Negri (Council Negri) berlaku pada 1903.

Mesyuarat Majlis Negri kemudian berpindah ke Bangunan Mahkamah Lama, Kuching, iaitu dari 22 Julai 1918 hingga 28 Disember 1973.

Selepas itu, Majlis Negri berpindah ke Dewan Pembangunan Tun Abdul Razak di Kuching.

Seterusnya pada 1976, Majlis Negri dinamakan sebagai Dewan Undangan Negeri dan berpindah ke bangunan sendiri pertama yang terletak berhampiran Wisma Bapa Malaysia, Petra Jaya, Kuching dan dikenali sebagai Kompleks Dewan Undangan Negeri.

Akhirnya, DUN Sarawak telah berpindah ke bangunan sekarang yang terletak di atas bukit di tebing Sungai Sarawak bersebelahan Astana Negeri dan Fort Margherita.

Kompleks DUN Sarawak yang ikonik telah dirasmikan oleh Yang di-Pertuan Agong pada 27 Julai 2009 sempena Mesyuarat Majlis Raja-raja di Kuching.

Kini, DUN Sarawak mempunyai seramai 82 ahli yang dipilih.

DUN Sarawak melancarkan Setem Ulang Tahun Ke-150



Bagi memperkukuhkan lagi

usaha menangani kes-

kes keganasan terhadap

wanita dan kanak-kanak,

Jabatan Wanita dan Keluarga

Sarawak (JWKS) telah mewujudkan

satu sistem sokongan sosial melalui

talian khas JWKS Helpline (082-

448866).

Talian ini bertujuan

menyediakan saluran

pemudahcaraan bagi membantu

wanita yang menjadi mangsa

keganasan rumah tangga mendapat

bantuan serta sokongan emosi

dan penjelasan tentang prosedur

undang-undang.

Selain membantu wanita yang

mengalami masalah keganasan

rumah tangga, JWKS Helpline

juga membantu mereka yang

memerlukan khidmat kaunseling

serta khidmat nasihat dan

maklumat mengenai prosedur

berkenaan kes penderaan,

perceraian, hak penjagaan anak dan

sebagainya.

Mereka boleh menghubungi

JWKS Helpline yang beroperasi dari

jam 8 pagi hingga 5 petang setiap

hari.

JWKS Helpline telah dilancarkan

Ketua Menteri YAB Datuk Patinggi

(Dr) Abang Haji Abdul Rahman

JWKS Helpline Dilancarkan

Zohari Tun Datuk Abang Haji

Openg di ruang legar Dewan

Undangan Negeri Sarawak pada 9

November lepas, sempena ‘Pameran

Melestarikan Kesejahteraan

Komuniti’.

Pameran tersebut dianjurkan

oleh Kementerian Kebajikan,

Kesejahteraan Komuniti dan Wanita,

Keluarga dan Pembangunan Kanak-

Kanak dan diadakan sepanjang

Persidangan DUN pada 9-17

November.

Ia bertujuan berkongsi maklumat

dan memaklumkan kepada para

pengunjung tentang fungsi, peranan

dan perkhidmatan Kementerian

serta jabatan di bawah Kementerian

iaitu Jabatan Kebajikan Masyarakat

Sarawak (JKMS) dan JWKS.

Pameran tersebut diharap

dapat memberi pendedahan dan

membuka peluang kepada semua

Ahli Dewan Undangan Negeri untuk

bekerjasama dengan Kementerian

dalam usaha menangani isu-isu di

kawasan masing-masing.

Sehubungan itu, dalam ucapan

penggulungan sempena Mesyuarat

Kedua Bagi Penggal Kedua DUN

Ke-18 pada 15 November lepas,

Menteri Kebajikan, Kesejahteraan

Komuniti, Wanita, Keluarga dan

Pembangunan Kanak-Kanak, YB

Dato Sri Hajah Fatimah Abdullah

telah memaklumkan tentang dua

program baharu yang diperkenalkan

bagi memantapkan lagi institusi

keluarga.

Dua program baharu tersebut

ialah Program Baitul Muslim (Smart

Parenting Skills) untuk ibu bapa

beragama Islam dan program The

Parenting Teenagers Course (How to

Build A Long Lasting Family).

Kedua-dua program keibubapaan

ini bertujuan membantu peserta

memahami tanggungjawab sebagai

suami isteri dan sebagai ibu bapa,

di samping menguasai kemahiran

berkomunikasi secara berkesan.

Menurut beliau, setelah melalui

lapan siri, seramai 490 peserta telah

mendapat manfaat daripadanya; 246

peserta Baitul Muslim dan 244 peserta

The Parenting Teenagers Course.

Melalui tinjauan yang dibuat

pula, beliau mendedahkan sebanyak

94.9 peratus menyatakan bahawa

program tersebut dapat membantu

peserta memahami keperluan

dan tingkah laku anak-anak di

samping meningkatkan kemahiran

komunikasi di kalangan ahli-ahli

keluarga.

Dalam perkembangan berkaitan,

beliau memaklumkan bahawa

Standard Operating Procedure (SOP)

bagi menangani kes keganasan

terhadap wanita dan kanak-kanak

sudah dibukukan untuk dijadikan

rujukan bagi semua agensi dan

pihak yang berkepentingan.



“The State has no choice but to strengthen its development strategies to further accelerate the economic growth to overcome

the challenges of the global economy.

This is imperative especially with the emergence of digital economy driven by the rapid explosion of technological advancement and

the disruptive forces of the digital revolution.

As such, the State has to embrace the new era of digitalisation and ride on the digital economy in order to stay ahead, thrive and

prosper for the wellbeing of the rakyat.

We are already implementing some of these digital disruptive strategies to generate untapped opportunities, innovations and

value creation for all.”The Right Honourable Datuk Patinggi (Dr) Abang Haji Abdul Rahman Zohari Tun Datuk Abang Haji Openg

State Civil Service Day Celebrations13th December 2017

ppk 235/11/2012 (030651) strategi ekonomi digital...

Documents