PENAPAKAN DAN PERLUASAN PENGARUH SYARIKAT BORNEO

UTARA BRITISH (SBUB) DI SABAH

SENARAI KANDUNGAN

5.1 SBUB BERTAPAK DI SABAH

5.2 SBUB MENGUKUHKAN KUASA DI SABAH

5.3 SBUB MENGEKSPLOITASI HASIL BUMI SABAH

5.4 PERUBAHAN SOSIAL SBUB DI SABAH

5.1SBUB BERTAPAK DI SABAH

• Potensi ekonomi sabah telah menarik perhatian pelabur - pelabur barat dari Amerika Syarikat, Britain, Belanda dan Sepanyol. Carta aliran di bawah menjelaskan pertapakan syarikat-syarikat asing di Sabah.

Sultan brunei memberi konsesi tanah di sabah kepada wakilAmerika syarikat ,c.l.Moses pada tahun 1865 .Tempoh penye-

waan adalah selama 10 tahun.

Moses menjual konsesi tersebut kepada The American Trading Companydiketuai oleh J.W. Torrey dan T.B Harris.Torrey gagal memajukan penanaman kopi dan tebu di Kimanis.Torrey menjual haknya kepada VonOverback.

Overbeck menghadapi masalah modal. Beliau meminjam wa-ng daripada syarikat Alfred Dent dan Edward Dent pada tahun 1877.Gabenor Labuan , W.H Treacher, telah bersetuju membantuOverbeck memperbaharui tempoh pajakan daripada sultan Brunei dengan syarat syarikat yang ditubuhkan diletakkan dibawah kekuasaan British.

Sultan Brunei, Sultan Abdul Mu’k Mein telah memperbaharuipajakan dengan Overbeck dan Dent melalui perjanjian yangtelah ditandatangani pada tahun 1877.Dalam perjanjian itu,baginda menyarahkan tanah antara Teluk Kimanis dan Sungai Sibuku.

KAWASAN DI SABAH YANG DISERAHKAN KEPADA SYARIKAT OVERBECK DAN DENT OLEH SULTAN

BRUNEI PADA TAHUN 1877 DAN SULTAN SULU PADA TAHUN 1878.

Oleh sebab sebahagian daripada wilayah Sabah adalah di bawah pemerintahan Kesultanan Sulu, Overbeck dan Dent telah menandatangani satu lagi perjanjian dengan Sultan Jamalul Alam pada tahun 1878.Baginda menyerahkan ka-

wasan dari Sungai Pandasan hingga ke Sungai Sibuku.

Pada tahun 1880,Overbeck telah menjualkan semua haknya kepada Alferd dan Edward Dent. Kemudian, Dent

telah menubuhkan Persatuan Sementara Borneo Utara Berhad.Saham syarikat itu telah dijual kepada rakyat

British bagi menambahkan modal perniagaan.Bagimemperkukuh kedudukan dan memajukan perniagaan,

persatuan tersebut berusaha mendapatkan PiagamDiraja daripada kerajaan British.

Pada bulan November 1881, kerajaan British telah meng-anugerahkan piagam kepada Persatuan Sementara Bor-neo Utara British Berhad.Pada tahun 1882, syarikat itudinamakan Syarikat Borneo Utara British.Melaluipiagam tersebut, SBUB mempunyai kuasa mentadbirSabah. Sir Rutherford Alcock menjadi Presiden pertamadan Alferd Dent dilantik sebagai Pengarah Urusan.

MELALUI PEMBERIAN PIAGAM ITU, BRITISH DAPAT MEMPERLUAS PENGARUHNYA DAN MENGHALANG KUASA BARAT LAIN BERTAPAK DI SABAH.PADA TAHUN 1888, SBUB MENANDATANGANI PERJANJIAN PERLINDUNGAN BORNEO UTARA YANG MENJADIKAN SABAH NEGERI NAUNGAN BRITISH.KINI BRITISH BERTANGGUNGJAWAB TERHADAP HAL EHWAL LUAR SABAH.

SYARAT PEMBERIAN PIAGAM KEPADAPERSATUAN SEMENTARA BORNEO

UTARA BRITISH BERHAD .

SBUB MESTI MENERIMA NASIHAT DARIPADAKERAJAAN BRITISH.

SBUB MESTI MELANTIK PENTAD-BIR DARIPADA PEGAWAI YANG

DIAKUI OLEH KERAJAAN BRITISH.

SBUB HENDAKLAH MEME-RINTAH SABAH DENGAN

ADIL DAN SAKSAMA.

SBUB TIDAK BOLEH MENYERAHKAN WILAYAH SABAH KEPADA SESIAPA TANPA PERSETUJU-

AN DARIPADA KERAJAAN BRITISH.

SBUB HENDAKLAH MEMELIHARA AGAMA,

ADAT RESAM DAN UNDANG-UNDANG

PENDUDUK TEMPATAN

5.2SBUB MENGUKUHKAN KUASA DI

SABAH .

• Pemerintahan SBUB di Sabah diketuai oleh Gabenor. Gabenor pertama ialah W.H Treacher.Beliau dilantik oleh pengarah syarikat dengan persetujuan kerajaan British. Dalam menjalankan pentadbirannya, Gabenor dibantu oleh Majlis Penasihat. Sandakan dijadikan pusat pentadbiran. Bagi melicinkan urusan pentadbiran, pihak SBUB telah menubuhkan jabatan kerajaan.

• MAJLIS PENASIHAT ditubuhkan pada tahun 1883.Ahli majlis ini terdiri daripada Setiausaha Kerajaan , Bendahari dan Ketua Pasukan Keselamatan.

INFO ARKIB

MAJLIS PENASIHAT

GABENOR

W.H.TREACHER

MAHKAMAH DI SABAH

MAHKAMAH M.MAJISTRET M. ANAK NEGERI

Bidang Kuasa

Mengendalikan kes-kes seperti kes pembunuhan, penculikan dan rompakan.

Mengendalikan kes-kes peribumi yang berkaitan dengan undang-undang Islam dan hukum adat

Hakim Dihakimi oleh Pegawai Daerah.

Hakim dilantik daripada kalangan Ketua Anak Negeri yang arif dalam bidang agama Islam dan adat.

5.3SBUB MENGEKSPLOITASI

HASIL BUMI SABAH

• SBUB mengeksploitasi kekayaan hasil tradisional Sabah seperti

• Selain itu, SBUB turut menguasai aktiviti

pertanian, pembalakan dan perombongan bagi mengaut keuntungan.

sarang burung sagu rotan

pokok lanut trepang Sirip ikan yu

SUMBER KEKAYAAN SABAH PADA KURUN KE -19

18

HASIL TRADISIONAL MENYUMBANG

KEWANGAN SBUB

SARANG BURUNG MERUPAKAN HASIL EKSPORT TRADISIONALSBUB YANG MENGUNTUNGKAN.EKSPORT SARANG BURUNG

PADA TAHUN 1926 BERNILAI SEBANYAK 125000 DOLAR.

LONGGOKAN ROTAN YANG DICARI OLEN PENDUDUK TEM-PATAN.HASIL ROTAN DIEKSPORT DALAM BENTUK PERABUT,

TIKAR DAN TONGKAT.

POKOK LANUT DIKENALI SEBAGAI ABAKA,MANILA HEMPATAU MUSA TEXTILES.POKOK LANUT HIDUP MELIAR DI

KAWASAN PAMAH DAN LEMBAH.GENTIAN POKOK LANUTDIJEMUR SEBELUM DIPROSES MENJADI TALI KAPAL UNTUK

DIEKSPORT KE EROPAH.

POKOK SAGU ATAU RUMBIA MERUPAKAN ANTARA TANAMAN TRADISIONAL DI SABAH.POKOK RUMBIA HIDUP SUBUR DI KAWASAN BERPAYA DI MUARA SUNGAI.HARGA SAGU MAHAL DI PASARAN DUNIA.SBUB MENGGALAKKAN RAKYAT MENGUSAHAKAN SECARA KOMESIAL.EKSPORT SAGU DI SABAH PADA TAHUN 1888 BERNILAI SEBANYAK 93433 DOLAR.

POKOK SAGU ATAU RUMBIA MERUPAKAN ANTARA TANAMAN TRADISIONAL DI SABAH.POKOK RUMBIA HIDUP SUBUR DI KAWASAN BERPAYA DI MUARA SUNGAI.HARGA SAGU MAHAL DI PASARAN DUNIA.SBUB MENGGALAKKAN RAKYAT MENGUSAHAKAN SECARA KOMESIAL.EKSPORT SAGU DI SABAH PADA TAHUN 1888 BERNILAI SEBANYAK 93433 DOLAR.

SBUB JUGA MENGGIATKAN USAHA MENCARI HASIL LAUT SEPERTI TREPANG,SIRIP IKAN YU DAN MUTIARA. ATIVITI INI DIUSAHAKAN OLEH MASYARAKAT BAJAU.

SBUB JUGA MENGGIATKAN USAHA MENCARI HASIL LAUT SEPERTI TREPANG,SIRIP IKAN YU DAN MUTIARA. ATIVITI INI DIUSAHAKAN OLEH MASYARAKAT BAJAU.

PEMBALAKAN MENGUNTUNGKAN SBUB

BANYAK SUMBER BALAK.KEGIATAN PEMBALAKAN DIJALANKAN DI SANDAKAN, LAHAD, DATU DAN TAWAU.BURUH DIBAWA DARI INDONESIA DAN FILIPINA.HASIL DIEKSPORT MELALUI PELABUAN SANDAKAN.

PERLOMBONGAN MENGGALAKAN KEMASUKAN PELABUR

1886 ORANG CINA MENGUSAHAKAN LOMBONG EMAS DI SUNGAI SEGAMA.ARANG BATU DILOMBONG DI SILIMPOPON DI LABUAN.

-SILIMPOPON (KAWASAN TERBESAR) DIUSAHAKAN SYARIKAT COWIE HARBOUR GOAL.MANGAN DIUSAHAKAN DI TELUK MARUDU OLEH SYARIKAT BRITISH BORNEO EXPLORATION DAN DIEKSPORT KE BRITIAN.

5.4PERUBAHAN SOSIAL SBUB DI

SABAH

SBUB telah membagunkan kemudahan asas seperti landasan keretapi , jalan raya, sekolah , hospital, telefgraf dan lain- lain.

Pembinaan kemudahan asas ini adalah untuk kepentingan dan keuntungan SBUB.

JALAN RAYA

KERETA API

KAPALKAPAL

KERETA API SBUB membina landasan keretapi

yang pertama pada tahun 1896. Landasan sepanjang 32 km itu dibina

bagi menghubungkan Weston ke Beaufort.

Pada tahun 1905 , landasan keretapi di sambung dari Beaufort ke Jesselton dan dari Tenom ke Malalap.

Landasan ini dibina bagi memudahkan SBUB mengangkut hasil keluaran di bahagian pedalaman ke pelabuahan.

JALAN RAYA

TUJUAN-MENGHUBUNGKAN KAWASAN KEGIATAN EKONOMI DENGAN

BANDAR DAN PELABUHAN.

- MEMUDAHKAN SBUB MENGANGKUT HASIL

KELUARAN DI PADALAMAN KE PELABUHAN

KAPAL

1890, SYARIKAT 1890, SYARIKAT PERKAPALAN PERKAPALAN STRAITS STRAITS STEAMSHIP MEMULAKAN MEMULAKAN KHIDMAT KHIDMAT MENGANGKUT MENGANGKUT PENUMPANG PENUMPANG DAN BARANGAN.DAN BARANGAN.

KURANG DIBERI PERHATIAN OLEH SBUB.HANYA MENYEDIAKAN PENDIDIKAN DI

PERINGKAT DAERAH.

MUBALIGH KRISTIAN MEMBINA SEKOLAH DAN MENYEBARKAN AGAMA KRISTIAN

KESAN

PENDIDIKAN

1909 JABATAN PELAJARAN DITUBUHKAN.

1 JULAI1915

SEKOLAH LATIHAN DIBINA BAGI ANAK-ANAK KETUA ANAK NEGERI.MELATIH MENJADI PEGAWAI PENTADBIRAN PERINGKAT DAERAH

1921SEKOLAH MELAYU

PERTAMA DIBINA DI KOTA BELUD

1883JABATAN PELAJARAN DITUBUHKAN.

1930

•HANYA 10 BUAH SEKOLAH MELAYU MENAMPUNG 400 ORANG PELAJAR.

1939•TERDAPAT 49 BUAH SEKOLAH MUBALIGH

1940

•KIRA-KIRA 11 00 ORANG MURID MENDAFTAR DI SEKOLAH MELAYU , MUBALIGH DAN CINA.

•DIBINA DI BANDAR-BANDAR BESAR

•1940, TERDAPAT 9 BUAH HOSPITAL DAN 40

BUAH KLINIK.•DILUAR BANDAR , PUSAT

KESIHATAN DISEDIAKAN.

•BILANGAN DIKTOR TIDAK MENCUKUPI.

•PERKHIDMATAN PERUBATAN TIDAK DAPAT

DINIKMATI SELURUH RAKYAT SABAH.

•DIBINA DI BANDAR-BANDAR BESAR

•1940, TERDAPAT 9 BUAH HOSPITAL DAN 40

BUAH KLINIK.•DILUAR BANDAR , PUSAT

KESIHATAN DISEDIAKAN.

•BILANGAN DIKTOR TIDAK MENCUKUPI.

•PERKHIDMATAN PERUBATAN TIDAK DAPAT

DINIKMATI SELURUH RAKYAT SABAH.

HOSPITAL

KEMUNCULAN BANDAR-

BANDAR BARU

SANDAKAN •DIASASKAN WILIAM PRYER

(1879)•KETIKA ITU DINAMAKAN ELOPURA.

•DIBANGUNKAN SEBAGAI PUSAT PENTADBIRAN ,

PELABUHAN ANTARABANGSA

DAN PUSAT PEMBALAKAN.

KUDAT

PUSAT PENTADBIRAN PERTAMA SBUB PADA 1881.GAGAL MEMBANGUN- KAN KERANA:A) TIDAK STRATEGIK.B) KEADAAN GEOGRA- FINYA TIDAK SESUAI UNTUK PERTANIAN.1884,BERPINDAH KE SANDAKAN.

DIASASKAN CHARLES JESSEL(1900)

NAMA ASAL-JESSEL TOWN SEBELUM DISINGKATKAN

JESSELTON.TURUT DIKENALI-API-API, SINGA MATA ATAU

DIASUKA.MEMBANGUN KERANA:-PEMBINAAN LANDASAN

KERETA API-PERKEMBANGAN TANAMAN GETAH

1967, NAMA JESELTON DITUKAR KEPADA KOTA

KINABALU.

TAWAU PELABUHAN TERKENAL DI PANTAI TIMUR

SABAH.EKSPORT

UTAMA:GETAH, ABAKA, MUTIARA DAN KAYU BALAK.

Nama kumpulan -:

A.A.A.E.S