PENAPAKAN DAN PERLUASAN KELUARGA BROOKE DI SARAWAK

Perpecahan Membuka Ruang Penjajahan

Sebelum kurun ke-19• Pembesar-pembesar tempatan dilantik oleh Sultan Brunei untuk

mentadbir tanpa campur tangan Kesultanan Brunei. • Serawak dibahagikan kepada beberapa daerah dan setiap daerah ditadbir

oleh ketua tempatan

Pada kurun ke-19•Sultan Brunei melantik seorang pembesar Brunei iaiti Pangeran Indera Mahkota sebagai wakil pemerintah Kesultanan Brunei.•Mengambil alih kuasa pembesar Melayu tempatan•Mengambil alih perdagangan emas dan antimoni•Mengenakan cukai yang tinggi kepada penduduk tempatan•Tidak membayar upah kepada orang Bidayuh yang bekerja di lombong antimoni

Kesannya….

Orang Bidayuh dan Orang Melayu menentang pemerintah

Brunei Sarawak

Penyerahan Serawak kepada James Brooke

1846• Sultan Omar Ali Saifuddin mencuba mentang James Brooke dan pembesar-pembesar

yang menyokong Brooke• James Brooke dengan bantuan tentera British menyerang Sultan Brunei.• Sultan Brunei ditewaskan dan dipaksa menandatangani perjanjian mengikhtiraf

James Brooke sebagai Raja Serawak yang merdeka dan mempunyai kedaulatan penuh ke atas Serawak.

1842• James Brooke menghadap Sultan Brunei untuk mengesahkan kedudukan.•Bimbang dengan kehadiran angkatan British. Sultan Brunei terpaksa mengiktiraf perjanjian 1841 yang ditandatangani antara Pangeran Raja Muda Hashim dan James Brooke.

1841• Pangeran Raja Muda Hashim terpaksa melantik James Brooke

sebagai Gabenor dan Raja Serawak pertama melalui Perjanjian 1841

1840•Pangeran Raja Muda Hashim didatangi James Brooke•Meminta pertolongan Brooke menamatkan tentangan•Berjanji melantik Brooke sebagai Gabenor jika berjaya•Pangeran Raja Muda Hashim melengah-lengahkan perlantikan James Brooke kerana menyedari Sultan Brunei tidak akan bersetuju•Jame Brooke berasa marah dan bertindak membedil bandar Kuching.

Perjanjian antara Pangeran Raja Muda Hashim- James Brooke (1841)

• Antara syarat perjanjian ialah:1. James Brooke memerintah negeri Sarawak

dan Menguasai segala hasilnya2. James Brooke harus menghormati dan

memelihara undang-undang dan adat istiadat orang Melayu

Perjanjian antara Sultan Omar Ali Saifuddin dengan Brooke1842

Antara syarat perjanjian ialah:1. Sultan Brunei menyerahkan Sarawak dari kawasan Tanjung

Datu ke Sungai Samarahan dan menyerahkan segala hasil cukainya kepada James Brooke dan pewarisnya

2. James Brooke akan membayar 2500 dolar setiap tahun kepada baginda

3. Agama dan adat istiadat penduduk Sarawak tidak boleh diganggu.

4. Sultan Brunei mengiktiraf James Brooke sebagai Raja Putih Sarawak

Keluarga Brooke Meluaskan Kuasa

Tahun 1853

• 1853, berlakunya penentangan di Saribas dan Batang Lupar

• Sultan Abdul Mu’mein tidak dapat mengawal penentangan

• Lalu menyerahkan tanah antara sungai Samarahan dengan Sungai Rajang dengan bayaran 1500 dolar setahun

Tahun 1861

• Berlakunya masalah kekacauan di sepanjang Sungai Rajang

• Sultan Mu’mein menyerahkan Sungai Rajang dan menerima bayaran 4500 dolar setahun

Tahun 1883

• Berlakunya pembunuhan beberapa orang Murut di Lembangan Sungai Trusan.

• Hal ini menyebabkan kawasan tersebut diserahkan dengan bayaran 4500 dolar setahun

Tahun 1905

• Charles Brooke telah membeli Lawas daripada Sultan Hashim Jalal (1885-1906)

•PERKENALKAN PEMERINTAHAN BERAJA

•PEMIMPIN TEMPATAN DILIBATKAN DALAM PENTADBIRAN

•MEMBENTUK MAJLIS TERTINGGI DAN MAJLIS NEGERI

•DIBAHAGIKAN KEPADA LIMA BAHAGIAN, SETIAP BAHAGIAN DITADBIR OLEH MAJLIS BAHAGIAN.

Keluarga Brooke Memantapkan Pentadbiran

PENGLIBATAN PEMIMPIN TEMPATAN DALAM PENTADBIRAN BROOKE

Majlis Tertinggi• Residen bahagian

pertama, empat orang datu Melayu

• Mereka bertanggungjawab menasihati Brooke dalam hal berkaitan undang-undang dan adat tempatan

Majlis negeri• Ketua kampung

bumiputera• Memberi peluang

pemimpin bumiputera bersidang tiga kali setahun

• Mengambil bahagian dalam pentadbiran

Sambungan…

Majlis Bahagian• Residen, Penolong

Residen, Penolong Pegawai Daerah, Pegawai Anak Negeri

• Menasihati residen, mengutip cukai, menjaga keamanan

Jabatan• Jabatan kehakiman,

Polis, Kastam dan Cukai serta Pos ditubuhkan.

Sambungan…

Mahkamah Keadilan• Kes sivil dalam kalangan

orang melayu, orang Dayak, dan orang Cini diadili oleh ketua mereka.

• Kes jenayah dan kes yang melibatkan lebih dari satu kaum dihakimi oleh Raja Serawak, Residen atau Timbalan Residen

Perlembagaan 1941• Charles Vyner Brooke

mengisytiharkan Perlembagaan 1941

Perubahan Ekonomi di Bawah Pentadbiran Keluarga Brooke

• Tidak menggalakkan kemasukan pelabur luar secar besar-besaran

• Tujuannya untuk menjaga kepentingan ekonomi Brooke

• Orang Cina diberi peluang bergiat dalam bidang perlombongan dan perdagangan

• Pembangunan ekonomi tidak seimbang keran menumpukan bahagian pertama dan bahagian kedua sahja.

Jenis ekonomi…

• Hasil hutan- sarang burung, getah jelutung, kayu balak, rotan

• Tanaman tradisional-kelapa, gambir, lada hitam

• Tanaman baru- (eksport) getah, tembakau• Perlombongan- emas,arang batu, minyak,

antinomi dan raksa

Perubahan Sosial di Bawah Pentadbiran Keluarga Brooke

• Keluarga Brooke melaksanakan Dasar Pecah dan Perintah untuk mengukuhkan kuasa.

• Setiap kaum dipisahkan dengan kegiatan ekonomi dan petempatan yang berbeza.• Perpaduan kaum terhalang• Kedudukan Raja Sarawak terjamin

Jadual ….

kaum Bidang pekerjaan petempatan

Melayu pentadbiran pedalaman

Iban Ketenteraan Pedalaman

Cina Pertanian, perlombongan dan perdagangan

Bandar (Miri, Bintulu, Sibu)

India Perniagaan kain Kuching

Perubahan Sosial di SarawakPerbandaran -Wujud dari perkembangan ekonomi dan pertambahan

penduduk-menjadi pusat pentadbiran dan pusat perdagangan/kegiatan ekonomi

Kemudahan asas -Kemudahan asas seperti jalan raya, bekalan air dan elektrik terhad di bandar besar spt Kuching dan Miri-Kurang memberi perhatian terhadap kemugahan asas di kawasan pendalaman.

Perkhidmatan telegraf, pos dan telefon

- Tujuannya untuk melicinkan urusan pentadbiran dan menguruskan kegiatan ekonomi

Perkhidmatan kesihatan -Hospital dan klinik dibina oleh mubaligh Kristian--Jabatan Hospital di Sarawak yang dikenal sebagai Pavillion ditubuhkan pada tahun 1909

Pendidikan - Tiga jenis sekolah iaitu, sekolah Melayu, Sekolah Inggeris dan sekolah Cina