BAB 4 : TATACARA PENGAUDITAN

Dalam melaksanakan sesuatu audit, terdapat enam proses utama yang akan terlibat

iaitu :

i. Menentukan objektif dan skop pengauditan ke atas penyata kewangan

ii. Surat ikatan audit

iii. Perancangan audit

iv. Kajian dan penilaian ke atas system perakauanan dan system kawalan

dalaman

v. Kawalan kualiti ke atas kerja-kerja audit

vi. Laporan audit

Menentukan objektif dan skop pengauditan ke atas penyata kewangan

Objektif Audit

- Membolehkan seseorang juruaudit melahirkan pendapat ke atas penyata

kewangan

- Pendapat juruaudit : mengukuhkan kebolehpercayaan atau kredibiliti penyata

kewangan

- Namun begitu ia tidak menjadi jaminan kepada kejayaan organisasi pada masa

akan datang atau sebagai satu pendapat mengenai kecekapan dan

keberkesanan pihak pengurusan yang menjalankan aktiviti entiti tersebut

Tanggungjawab Terhadap Penyata Kewangan

- Juruaudit : tanggungjawab untuk membentuk dan melahirkan pendapat ke atas

penyata kewangan

- Pihak pengurusan : menyimpan rekod-rekod perakaunan yang mencukupi dan

system kawalan dalaman yang sesuai, pemilihan dan penggunaan polisi-polisi

perakauanan yang sesuai, menjaga dan melindungi keselamatan asset-aset

syarikat

- Audit penyata kewangan tidak akan melepaskan tanggungjawab pihak

pengurusan

Skop Audit

Skop pengauditan ke atas penyata kewangan ditentukan agar selaras dengan

kehendak undang-undang, peraturan-peraturan dan ketetapan badan

professional yang berkaitan

Kerja pengauditan mesti dirancang terlebih dahulu

Mesti mendapatkan kepastian yang diyakinin bahawa maklumat yang diperolehi

boleh dipercayai dan mencukupi maklumat dipersembahkan dengan betul untuk

menilai kebolehpercayaan dan kecukupan.

i. Jalankan kajian dan penilaian

ii. Jalankan lain-lain ujian, pertanyaan, tatacara pengesahan

Untuk menentukan maklumat dipersembahkan dengan betul :

i. Bandingkan penyata kewangan dengan rekod perakauanan dan lain-lain

sumber data

ii. Membuat pertimbangan yang munasabah ke atas penyata kewangan

yang disediakan oleh pihak pengurusan

Surat Ikatan Audit

- Surat yang dihantar kepada pelanggan untuk mendokumen dan mengesahkan

penerimaan perlantikan, objektif, skop audit, tanggungjawab kepada pelanggan

dan bentuk laporan

- Boleh mengelakkan salah fahan berhubung ikat janji yang dibuat

- Kandungan utama :

i. Objektif audit ke atas penyata kewangan

ii. Tanggungjawab pihak pengurusan terhadap penyata kewangan

iii. Skop audit termasuk rujukan yang selaras dengan undang-undang,

peraturan atau ketetapan badan professional

iv. Bentuk laporan yang dikelaurakan

v. Risiko-risiko yang mungkin timbul disebabkan bentuk ujian atau

penghadan semula jadi

vi. Pemberitahuan untuk mendapatkan apa-apa rekod, dokumen-dokumen

dan lain-lain maklumat

- Perkara-perkara lain yang boleh dimasukkan :

i. Penyusunan berhubungan perancangan audit

ii. Jangkaan menerima pengesahan bertulis daripada pengurusan mengenai

perwakilan

iii. Permintaan membalas surat ikatan sebagai mengesahkan persetujuan

iv. Penerangan berkaitan lain-lain surat atau laporan

v. Asas untuk tentukan yuran audit dan cara pembayaran

vi. Penyusunan tentang penglibatan juruaudit lain atau pakar

vii. Penyusunan tentang penglibatan juruaudit dalaman atau kakitangan

pelanggan

viii. Penyusunan dengan bekas juruaudit semasa permulaan audit (jika ada)

ix. Apa-apa sekatan dari tanggungan juruaudit

x. Rujukan persetujan lanjutan antara juruaudit dengan pelanggan

- Dalam kes pengauditan berulang, juruaudit boleh memutuskan untuk tidak

menghantar surat ikatan

- Walau bagaimanapun, terdapat factor-faktor yang boleh menyebabkan juruaudit

menghantar surat yang baru :

i. Sebarang petanda bahawa pelanggan salah faham terhadap objektif dan

skop audit

ii. Penyemakan semula atau perkara-perkara yang khusus berhubung ikat

janji

iii. Pertukaran lembaga pengarah

iv. Perubahan yang ketara di dalam bentuk atau saiz perniagaan pelanggan

v. Keperluaan undang-undang

- Jika juruaudit syarikat induk juga merupakan juruaudit anak-anak syarikat

cawangan atau bahagian, ia harus mempertimbangkan factor-faktor berikut

untuk tentukan samada perlu untuk menghantar surat ikatan yang berasingan :

i. Siapa yang melantik juruaudit komponen

ii. Samada laporan audit berasingan akan dikeluarkan terhadap komponen

iii. Keperluan undang-undang

iv. Liputan kerja-kerja yang dilaksanakan oleh juruaudit lain

v. Peratusan hak milik oleh syarikat induk

- Setelah persetujuan dicapai antara juruaudit dan pelanggan, juruaudit perlu

mengetahui mengenai latar belakang perniagaan pelanggan bagi

membolehkannya mengenalpasti kejadian-kejadian, urusniaga-urusniaga dan

amalan-amalan pelanggan yang mempunyai kesan penting ke atas penyata

kewangan

- Maklumat – maklumat mengenainya boleh didapati dari sumber-sumber berikut :

i. Laporan tahunan kepada pemegang saham

ii. Minit-minit mesyuarat

iii. Laporan pengurusan kewangan dalaman untuk jangka masa semasa dan

masa lepas

iv. Kertas kerja audit yang lalu dan fail-fail yang berkaitan

v. Perbincangan dengan pihak pengurusan dan kakitangan pelanggan

vi. Buku panduan (manual) mengenai polisi dan tatacara yang diamalkan

oleh pelanggan

vii. Jurnal dan majalah perdagangan

viii. Keadaan ekonomi dan kesannya ke atas perniagaan pelanggan

ix. Lawatan ke premis tempat pelanggan menjalankan perniagaan dan

kemudahan-kemudahan loji yang ada

- Perbincangan dengan pihak pengurusan dan kakitangan menyentuh tentang

perkara-perkara berikut :

i. Perubahan di dalam pengurusan dan kakitangan menyentuh aktiviti entity

perniagaan

ii. Peraturan semasa kerajaan yang mempunyai kesan ke atas pelanggan

iii. Perkembangan semasa perniagaan secara keseluruhan yang mempunyai

kesan ke atas perniagaan pelanggan

iv. Masalah-masalah kewangan pada masa kini dan yang akan dihadapi

serta masalah-masalah perakaunan

v. Kewujudan pihak lain yang berkaitan dengan pelanggan

vi. Kemudahan loji dan bangunan yang baru ataupun yang telah ditutup

vii. Perubahan-perubahan semasa atau dijangka akan berlaku ke atas

teknologi jenis barang, keluaran atau perkhidmatan dan kaedah

pengeluaran atau agihan

viii. Perubahan system perakaunan dan system kawalan dalaman

Perancangan Audit

- Juruaudit perlu merancang kerjanya supaya ia dapat menjalankan sesuatu audit

yang berkesan secara cekap dan mengikut susunan masa yang teratur

- Perancangan dibuat berdasarkan kepada pengetahuan juruaudit mengenai

perniagaan pelanggannya

- Perkara-perkara yang perlu diambil kira:

i. Memahami system perakuanan, polisi dan tatacara kawalan dalaman

yang diamalkan oleh pelanggan

ii. Menetapkan darjah kesandaran yang dijangka boleh diletakkan keatas

kwalan dalaman pelanggan

iii. Menentukan dan memprogram bentuk, pemasaan dan had tatacara audit

yang akan dilaksanakan

iv. Penyelarasan kerja yang akan dijalankan

- Perlu dibentuk dan disemak semula dari semasa ke semasa dalam menjalankan

kerja audit

- Perlu dilibatkan secara berterusan sepanjang tempoh ikat janji

- Sekiranya berlaku perubahan keadaan atau penemuan-penemuan luar jangka

yang di hasilkan dari tatacara audit, perancangan keseluruhan dan program audit

perlu disemak semula

- Pemerhatian yang sewajarnya sepatutnya ditumpukan kepada bahagian-

bahagian audit yang penting dan masalah-masalah yang mungkin dihadapi

- Membantu pembantu-pembantu audit untuk menjalankan kerja audit dengan

lebih teratur dan menyelaraskan kerja-kerja yang dibuat oleh juruaudit yang lain

- Bentuk atau sifat perancangan bergantung kepada saiz dan kerumitan entity

yang akan diaudit, pengalaman masa lepas juruaudit dengan entiti berkenaan

dan pengetahuan juruuaudit tentang perniagaan pelangggan secara

keseluruhannya

- Semasa perancangan : juruaudit boleh berbincang tentang perkara-perkara

tertentu dengan pihak pengurusan dan kakitangan entity untuk

memperkemaskan kerja audit yang akan dijalankan

Kajian Dan Penilaian Keatas System Perakauanan Dan System Kawalan Dalaman

Sistem perakauanan

- Satu siri tugas dalam didalam sesebuah entit dimana urusniaga-urusniaga

perniagaan di proses sebagai satu cara menyelenggara rekod-rekod kewangan

- System ini perlu mengenali, mengira, mengklasifikasi, mengepos, meringkas dan

melapor transasi

- Juruaudit perlu memahami dengan mendalam system perakaunan yang

diamalkan oleh pelanggannya bagi mengenal pasti bahagian-bahgian dimana

penipuan dan kesilapan boleh berlaku

- Tatacara cara penyokongan : ujian-ujian yang direka bentuk untuk

mengumpulkan bukti-bukti audit yang dapat memastikan samada butir-butir

mengenai maklumat yang dihasilkan dari system perakaunan adalah lengkap,

tepat dan sah

- Merangkumi ujian-ujian terperinci atas baki akaun dan urusniaga menganalisa

nisbah-nisbah dan arah alir penting

System Kawalan Dalaman

- Keseluruhan perancangan organisasi termasuk kaedah serta tatacara yang

digunakan oleh pihak pengurusan dalam membantu mencapai objektif yang

menyakinkan dan praktikal, mengikut perakuan pelakuan perniagaan yang

teratur dan efisen, pematuhan kepada polisi pengurusan, penjagaan aset,

pencegahan dan pengesanan fraud dan ketepatan rekod-rekod perakaunan

- Tatacara pematuhan : ujian-ujian yang direka bentuk dengan tujuan untuk

mencapai satu tingkat keyakinan bahawa kawalan-kawalan dalaman yang akan

digunakan sebaggai sandaran kerja adalah sebenar-benarnya diamalkan dengan

berkesan

- Termasuk ujian-ujian, pemohonan untuk memeriksa dokumen-dokumen yang

menyokong sesuatu urusniaga

Kawalan Kualiti Keatas Kerja-Kerja Audit

- Apabila seseorang juruaudit menugaskan kerja kepada pembantu-pembantunya

atau menggunakan kerja-kerja yang dilaksanakan oleh juruaudit lain atau pakar-

pakar, beliau masih bertanggungjawab untuk membentuk dan melahirkan

pendapat keatas maklumat-maklumat kewangan

- Juruaudit harus menyelia dan menyemak semula semua kerja yang telah

diserahkan kepada pembantunya untuk mendapatkan kepastian yang menyakin

kan bahawa kerja-kerja yang dilaksanakan oleh pembantu adalah mencukupi

untuk tujuan audit

Perwakilan

- Sebarang perwakilan kerja kepada pembantu audit harus dapat memastikan

bahawa kerja-kerja tersebut akan dilaksanakan oleh mereka yang bebas dan

mempunyai tingkat kemahiran yang tinggi seperti mana yang diperlukan

Arahan

- Arahan yang sewajarnya diberi kepada pembantu apabila berlaku perwakilan

kerja

- Ia melibatkan memberitahu kepada pembantu tanggungjawab mereka dan

objektif tatacara kerja yang akan mereka laksanakan

- Perkara-perkara lain yang terlibat adalah bentuk perniagaan entity dan maslah-

masalah yang mungkin dihadapi dalam perakauanan dan pengauditan

Penyeliaan

- Penyeliaan oleh personal yang bertanggungjawab harus dilakukan dari semasa

ke semasa dalam proses perlaksanaan audit agar :

i. pembantu-pembantu memperlihatkan bahawa mereka mempunyai

kemahiran dan kecekapan untuk menjalankan tugas yang telah diberikan

ii. pembantu-pembantu memperlihatkan kefahaman mereka terhadap

arahan-arahan audit

iii. kerja-kerja yang dijalankan adalah menurut program audit dan lain-lain

dokumen perancangan

Pengkajian Semula

- kerja-kerja yang dilakukan oleh setiap pembantu audit mesti disemak semula

oleh personal yang sepadan atau mempunyai kelayakan dan kemahiran yang

lebih tinggi untuk meentukan samada :

i. kerja itu telah dilaksanakan selaras dengan standard professional

ii. kerja yang dilaksanakan dan keputusan-keputusan yang diperolehi telah

pun didokumenkan secukupnya

iii. jika terdapat sebarang persoalan audit yang penting yang masih belum

diselesai

iv. objektif tatacara audit telah dapat dicapai dan kesimpulan dan

digambarkan adalah konsisten dengan hasil perlaksanan kerja

- peringkat pengkajian semula didalam audit adalah seperti berikut :

i. pengkajian semula dari awal rancangan audit dan program audit

ii. pengkajian semula keatas kajian dan penilaian kawalan dalaman

termasuk tatacara pematuhan dan sebarang penggubahsuaian yang

dibuat keatas program audit

iii. pengkajian semula dokumentasi bukti audit yang diperolehi dan

kesimpulan yang dibuat daripadanya

iv. pengkajian semula maklumat kewangan dan laporan audit yang

dicadangkan

Laporan audit

- pendapat juruaudit tentang persembahan penyata kewangan entity mengenai

kedudukan kewangan dan hasil kendalian operasi entity tersebut

- laporan mestilah ditulis dengan jelas

- terdapat empat jenis laporan :

i. pendapat tanpa syarat(unqualified opinion)

ii. pendapat bersyarat(qualified opinion)

iii. pendapat bertentangan(adverse opinion)

iv. pendapat penafian(disclaimer opinion)

Pendapat Tanpa Syarat

- dikeluarkan apabila juruaudit berpuas hati dalam semua aspek

- mesti jelas melahirkan kepuasan

Pendapat Bersyarat

- apabila juruaudit membuat kesimpulan bahawa ia tidak boleh mengeluarkan

pendapat tanpa syarat

- ini adalah kerana wujudnya ketidaksetujuan, ketidakpastian atau batasan atas

skop kerja

- walau bagaimanapun ketidakpastian ini adalah tidak begitu penting

Pendapat Bertentangan

- apabila kesan daripada ketidakpastian adalah begitu menyerap kepada penyata

kewangan

Pendapat Penafian

- apabila juruaudit mendapati yang kemungkinan kesan dari batasan skop kerja

atau ketidak pastian secara keseluruhannya adalah sangat material sehingga

menyebabakan juruaudit ttidak beruupaya untuk member pendapat keatas

penyata kewangan