modul pembantu makmal(kimia)

30
MODUL PEMBANTU MAKMAL KIMIA PANEL PENYEDIA MODUL 1. WAN NOOR AFIFA H BINTI WAN YUSOFF SBP INTEGRASI GOMBAK, SELANGOR 2. FARIDAH BINTI HAMA T SM SAINS SEREMBAN, NEGERI SEMBILAN 3. JAMALIAH BINTI GHAZALI  SMK SEGAMBUT JAY A, KUALA LUMPUR 4. REETA NESAMALAR A/P BANIFACE  SMK RAJA MUDA MUSA, BAT ANG BERJUNTAI, SELANGOR 5. KHOO POO KIEW SMK COCHRANE, KUALA LUMPUR . CAROLINE INDRANI A/P S. SEL! ARA TNAM  SMK BUKIT KEMUNING, SHAH ALAM, SELANGOR ". NIK NADZIFAH DHUHAA BINTI NIK ABDULLAH  SMK VICTORIA, KUALA LUMPUR #. MOHD ASRI BIN SAHARUDDIN SMK UNDANG JELEBU, NEGERI SEMBILAN TIARA BEACH RESORT,  PORT DICKSON  NEGERI SEMBILAN  21 - 24 OGOS 2005

Upload: cominatcha

Post on 13-Apr-2018

506 views

Category:

Documents


47 download

TRANSCRIPT

Page 1: Modul Pembantu Makmal(Kimia)

7/23/2019 Modul Pembantu Makmal(Kimia)

http://slidepdf.com/reader/full/modul-pembantu-makmalkimia 1/30

MODUL PEMBANTU MAKMAL

KIMIA

PANEL PENYEDIA MODUL

1. WAN NOOR AFIFAH BINTI WAN YUSOFF SBP INTEGRASI GOMBAK, SELANGOR

2. FARIDAH BINTI HAMAT SM SAINS SEREMBAN, NEGERI SEMBILAN

3. JAMALIAH BINTI GHAZALI SMK SEGAMBUT JAYA, KUALA LUMPUR

4. REETA NESAMALAR A/P BANIFACE  SMK RAJA MUDA MUSA, BATANG BERJUNTAI, SELANGOR5. KHOO POO KIEW 

SMK COCHRANE, KUALA LUMPUR. CAROLINE INDRANI A/P S. SEL!ARATNAM  SMK BUKIT KEMUNING, SHAH ALAM, SELANGOR". NIK NADZIFAH DHUHAA BINTI NIK ABDULLAH  SMK VICTORIA, KUALA LUMPUR#. MOHD ASRI BIN SAHARUDDIN 

SMK UNDANG JELEBU, NEGERI SEMBILAN

TIARA BEACH RESORT,  PORT DICKSON  NEGERI SEMBILAN  21 - 24 OGOS 2005

Page 2: Modul Pembantu Makmal(Kimia)

7/23/2019 Modul Pembantu Makmal(Kimia)

http://slidepdf.com/reader/full/modul-pembantu-makmalkimia 2/30

ISI KANDUNGAN

Bab Ka!"#a M"$a %"&a'

1 P(#('a)"a '('a# "%"& !a %(ba'*a %(&'a %*+a'-%*+a'a

11S(a&a* a.a "%"& 

1.2 S(a&a* a.a %(ba'*a

/4

2 P(#('a)"a '('a# aa' &a!a% !a ba)a $*.*a %(&'a(#(!a*aa

21 S(a&a* aa' &a!a%22 P(#(!a*a !a (((##a&a &a!a% !a

(&aa'a %a*%2/ M(#"&"% ba)a $*.*a

24 3&.a' .(ab( b3'3 &(a#(25 P(#)*'"#a *%*. .3a& 

1/

14

1515

/ P((!*aa a&"'a/1 P((!*aa a&"'a *a6a* !a&*a!a ba)a

$*.*a ((a/2 P((!*aa a&"'a *a6a* !a&*a!a ba)a

$*.*a 7(7a*& // P(7a*&a

1

18

22

4 P((!*aa a&"'a .(a 9 ba)a "*

  41 S(a&a* ba)a $*.*a a# b*a%a !*#"a$a!aa. .a$.a  42 P((!*aa ba)a "* $)a%

24

25

5 P((!*aa a&"'a (""$ 

2

P((!*aa #a%  1 Ga% $a&b3 !*3$%*!a, )*!&3#(, 3$%*#( !a

$3&*  2 P((!*aa #a% 3$%*#( !(#a

.(##"a$a $a*". $3&a':V; a'a" $a*".

.a#aa':VII;

2<

2=

BIBLIOGRAI /0

2

Page 3: Modul Pembantu Makmal(Kimia)

7/23/2019 Modul Pembantu Makmal(Kimia)

http://slidepdf.com/reader/full/modul-pembantu-makmalkimia 3/30

1.$PENGETAHUAN TENTANG UNSUR DAN SEBATIAN SERTASIFAT%SIFATNYA

1.1 S&'()(* '(+( ,'-,) 

1.2 S&'()(* '(+( -&(*('

B*0 B((-( M&0(, E'0*- &,*(0&' S*+60 -&(*('

1 A%*! )*!&3$3&*$ )!&37)3&*7 a7*! HC

2 A%*! *'&*$ *'&*7 a7*! HNO/

/ A%*! %"+"&*$ %")"&*7 a7*! H2SO4

4 A%*! +3%+3&*$ )3%)3&*7 a7*! H/PO4

5 A%*! ('a3*$ (')a3*7 a7*! CH/COOH

A%*! 3$%a*$ 9 a%*!

('aa!*3*$

3>a*79 (')a(!*3*7 a7*! H2C2O4

< A..3*a a..3*a NH/

= A..3*". %"+a' A..3*". %")a'( :NH4;2SO4

8 A&#('". *'&a' S*?(& *'&a'( A#NO/

10 Ka*". *'&a' P3'a%%*". *'&a'( KNO/

11 P".b".:; *'&a' L(a!:II; *'&a'( Pb :NO/;2

B*0 B((-( M&0(, E'0*- &,*(0&' S*+60 ,'-,)  

1 Ma#(%*". Ma#(%*". M#

2 Na'&*". S3!*". Na

/ L*'*". L*')*". L*

4 Ka*". P3'a%%*". K

5 @*$ @*7 @

S'a". : T*.a) ; T* S

< P".b". L(a! Pb

= K"&". C3(& C"

8 (&". : b(%*; I&3 (

10 A".**". A".**". A

11 I3!* I3!*( I2

12 B&3.* B&3.*( B&  2

1/ K3&* C)3&*( C2

14 H*!&3#( H!&3#( H2

15 O$%*#( O>#( O2

3

Page 4: Modul Pembantu Makmal(Kimia)

7/23/2019 Modul Pembantu Makmal(Kimia)

http://slidepdf.com/reader/full/modul-pembantu-makmalkimia 4/30

12 Ka%*". *'&a' Ca7*". *'&a'( Ca:NO/;2

1/ Ma#(%*". *'&a' Ma#(%*". *'&a'( M#:NO/;2

14 @*$ *'&a' @*$ *'&a'( @ :NO/;2

15 K"&".:; *'&a' C3(& :II; *'&a'( C" :NO/;2

1 Ka%*". $a&b3a' Ca7*". 7a&b3a'( CaCO/

1< Na'&*". $a&b3a' S3!*". 7a&b3a'( Na2CO/

1= Ma#(%*". $a&b3a' Ma#(%*". 7a&b3a'( M#CO/

18 @*$ $a&b3a' @*7 7a&b3a'( @CO/

20 P".b". :; $a&b3a' L(a!:II; 7a&b3a'( PbCO/

21 K"&". :; $a&b3a' C3(&:II; 7a&b3a'( C"CO/

22 Ka*". *3!*!a P3'a%%*". *3!*!( KI

2/ Ka*". $3&*!a P3'a%%*". 7)3&*!( KC

24 Ba&*". $3&*!a Ba&*". 7)3&*!( BaC2

25 (&". :; $3&*!a I&3 :III; 7)3&*!( (C/

2 Ka%*". $3&*!a $3'a# A)!&3"% 7a7*". 7)3&*!( CaC2

2< Na'&*". $3&*!a S3!*". 7)3&*!( NaC

2= K$"&". :; $3&*!a C3(&:II; 7)3&*!( C"C2

28 P".b". :; b&3.*!a L(a! :II; b&3.*!( PbB&  2

/0 Ka*". b&3.*!a P3'a%%*". b&3.*!( KB&  

/1 (&". :; %"+a' I&3 :II; %")a'( (SO4

/2 K"&". :; %"+a' C3(& :II; %")a'( C"SO4

// Ba&*". )*!&3$%*!a Ba&*". )!&3>*!( Ba:OH;2

/4 Ka%*". )*!&3$%*!a Ca7*". )!&3>*!( Ca:OH;2

/5 Na'&*". )*!&3$%*!a S3!*". )!&3>*!( NaOH

/ K"&". :; 3$%*!a C3(&:II; 3>*!( C"O

/< Ma#a :V; 3$%*!a Ma#a(%(:IV; 3>*!( MO2

/= A".**". 3$%*!a A".**". 3>*!( A2O/

/8 Ka*". .a#aa' :V; P3'a%%*". .a#aa'( :VII; KMO4

40 Ka*". !*$&3.a' :V; P3'a%%*". !*7)&3.a'( :VI; K2C& 2O<

41 Ka*". )($%a%*a3+(&a' :II; P3'a%%*". )(>a73+(&a'( :II; K4(:CN;

42 Ka*". )($%a%*a3+(&a' :; P3'a%%*". )(>a73+(&a'( :III; K/(:CN;

4/ Ka*". '*3%*aa' P3'a%%*". ')*37a'( KSCN

44 Na'&*". '*3%"+a' S3!*". ')*3%")a'( Na2S2O/

45 D*%"+"& !*$3&*!a D*%")"& !*7)3&*!( S2C2

4 H*!&3#( (&3$%*!a H!&3#( (&3>*!( H2O2

4

Page 5: Modul Pembantu Makmal(Kimia)

7/23/2019 Modul Pembantu Makmal(Kimia)

http://slidepdf.com/reader/full/modul-pembantu-makmalkimia 5/30

4< M('*b((a 9 '3"(a M(')b(((9'3"(( CH5CH/

4= S*$3)($%aa C73)(>a( CH12

48 S*$3)($%(a C73)(>(( CH10

50 H($%aa H(>a( CH14

51 M('a3 M(')a3 CH/OH52 E'a3 E')a3 C2H5OH

5/ P&3a3 P&3a3 C/H<OH

54 B"'a3 B"')a3 C4H8OH

55 Na+'a(a Na)')a(( C10H=

5 D*('* ('(& D*(') ('(&   CH/CH2OCH2CH/

2.$ PENGETAHUAN TENTANG ALAT RADAS DAN BAHAN KIMIA SERTA

PENGENDALIANNYA

  2.1 S&'()(* (0( )(7(-

B*0 R(7(- C((('

1

b*$a&9b(a$(& 

• T(&!aa' !aa. %a* 50 7./, 100 7./,

250 7./, 500 7./ !a 1000 7./

• U'"$ .(#*%* 7(7a*& !a a&"'a

2   • D*%*.a !aa. $(a!aa .((#a$ !*

&a$ $)a%J*$a a$a* !*#"a$a,)(!a$a) !*ba%") !(#a a%*! *'&*$7a*& !**$"'* !(#a a*& %(ba*$ %a)aaa.a* %((%a* "'"$ .(#(a$$aa$a* .(($a'

5

Page 6: Modul Pembantu Makmal(Kimia)

7/23/2019 Modul Pembantu Makmal(Kimia)

http://slidepdf.com/reader/full/modul-pembantu-makmalkimia 6/30

b"&('9b"&(''(

• U'"$ .("$a' !a .(.*!a)$a

7(7a*& a!a *%*a!" a#'(a': $('(a'a 017./;

/

*('9*(''(

• D*%*.a !aa. $(a!aa .((#a$ !*&a$ $)a%J*$a a$a* !*#"a$a,)(!a$a) !*ba%") !(#a a%*! *'&*$7a*& !**$"'* !(#a a*& %(ba*$ %a)aaa.a* %((%a* "'"$ .(#(a$$aa$a* .(($a'

• U'"$ .("$a' 7(7a*& a!a *%*a!"

a# $)"%"% :10 7./, 25 7./, 507./;

4

$(aa# ?3".('&*$9?3".('&*7 +a%$

• S*.a !* a.a&* a# '(&'"'"

• D*#"a$a "'"$ .(#*%* *%* a!"

7(7a*& !(#a '(a' %((&'*((!*aa a&"'a *a6a*:25 7./, 50 7./ , 100 7./;

5

(#*%* *('9*(''( +*(& 

• S*.a a") !a&* %".b(& )aba ba#*

.(#(a$$a #('a) .(a!* &a")• D*#"a$a "'"$ .(#*%* 7(7a*& $(

!aa. *('

$(aa# $3973*7a +a%$

• S*.a !* a.a&* a# '(&'"'"

• U'"$ .(#*%* 7(7a*& !a a&"'a

  :B*a%aa !*#"a$a "'"$  ('*'&a'a;

<   • S*.a !* a.a&* a# '(&'"'"

6

Page 7: Modul Pembantu Makmal(Kimia)

7/23/2019 Modul Pembantu Makmal(Kimia)

http://slidepdf.com/reader/full/modul-pembantu-makmalkimia 7/30

'ab"# !*!*)9b3**# '"b(

• U'"$ .(.aa%$a 7(7a*& a'a"

a&"'a $*.*a !aa. ".a) a# $(7*

=

'ab"# "*9'(%' '"b(

• S*.a !* a.a&* a# '(&'"'"

• U'"$ .(#*%* 7(7a*& a'a" a&"'a $*.*a

!aa. ".a) a# $(7*

8

73&3# '"&a%9+*'(& +"(

• S*.a !* a.a&* a# '(&'"'"• U'"$ .(.*%a)$a ((a !a&*a!a

7(7a*&

10

'*"b-U9U-'"b(

• S*.a !* a.a&* a# '(&'"'"

• U'"$ .(#*%* a&"'a a# b(&'*!a$

%(ba#a* '*'*a #a&a.

11

(*'*%9!&3(& 

• S*.a !* a.a&* a# '(&'"'"

• U'"$ .(.*!a)$a 7(7a*& !aa.

 ".a) a# $(7* %('*'*% !(.* %('*'*%

12   • R3! $a7a a# aa# )(!a$a)

!*('a$$a %(7a&a .(#"+"$ ba#*.(#(a$$aa !a&*a!a .(('"&

7

Page 8: Modul Pembantu Makmal(Kimia)

7/23/2019 Modul Pembantu Makmal(Kimia)

http://slidepdf.com/reader/full/modul-pembantu-makmalkimia 8/30

&3! $a7a9#a%% &3!

• U'"$ .(#a7a" a&"'a !* !aa.

%(%"a'" b($a%

1/

%a"& $a7a9#a%% '"b(

• Sa"& $a7a a# aa# )(!a$a)

!*('a$$a %(7a&a .(#"+"$ ba#*.(#(a$$aa !a&*a!a .(('"&

•  H(!a$a) !*'"'" !*$(!"a-!"a

)""# ba#* .(#(a$$a )ab"$.a%"$

14

C3&3# '*%(9')*%'( +"(

• S*.a !* a.a&* a# '(&'"'"

• U'"$ .(a.ba) a&"'a $( !aa.

7a."&a '*!a$ baa%

15

("" b"%(9B"%( b"&(& 

• U'"$ .(.aa%$a ba)a

• G('a) (a.b"# a# %"!a) b373&,

$(&a% a'a" $(.ba# )(!a$a)!*#a'*

1   • S*.a a") !a&* %".b(& )aba ba#*

.(#(a$$a #('a) .(a!* &a")

• U'"$ .(".ba' 'ab"# "*, 'ab"#

!*!*) a'a" $(aa# $3

8

Page 9: Modul Pembantu Makmal(Kimia)

7/23/2019 Modul Pembantu Makmal(Kimia)

http://slidepdf.com/reader/full/modul-pembantu-makmalkimia 9/30

("'" #('a)9&"bb(& %'3(&

1<

%**!(& ("$a'9.(a%"&*# 7*!(& 

• S*.a !* a.a&* a# '(&'"'"

• U'"$ .("$a' *%* a!" 7(7a*&

1=

%a"& (#)a'a&9!(*?(& '"b(

• H(!a$a) !*'"'" !*$(!"a-!"a )""#

ba#* .(#(a$$a )ab"$ .a%"$• U'"$ .(a"&$a #a% a# '(&)a%*

"'"$ !*$"."$a

18

%(#*'*#a 'aa) *a'9*( 7a '&*a#(

• U'"$ .(#aa% %(ba&a# &a!a% a#

!*(&b"a' !a&*a!a 'aa) *a' !a

3#a.

20

$a$* &('3&' !a (.(#a#9&('3&' %'a! a! 7a.

• U'"$ .(.(#a# &a!a% a!a

$(!"!"$a '(&'('" $('*$a.(#(!a*$a ($%(&*.(

21   • U'"$ .(*!"#* &a!a% a#

!*(&b"a' !a&*a!a $a7a $('*$a(.aa%a

9

Page 10: Modul Pembantu Makmal(Kimia)

7/23/2019 Modul Pembantu Makmal(Kimia)

http://slidepdf.com/reader/full/modul-pembantu-makmalkimia 10/30

Ka%a !a6a*96*&( #a"(

22

'*"b #('a)9&"bb(& '"b*#

• U'"$ .(a"&$a #a% !a&* %".b(&

$( ("" b"%(

2/

'ab"# (.ba$a&a973.b"%'*3 '"b(

• U'"$ .(aa$a ($%(&*.( a#

.(*ba'$a (.aa%a ((a!(#a #a% %((&'* (('"a$(!"!"$a )*!&3#( !aa. %*&*$(&(a$'*+a, (('"a +3&."a(.*&*$ C"O !a '*!a$ baa% a'a&a)a3#( !a #a% $3&*

24

Baa# #a%9#a% a& 

• S*.a !* a.a&* a# '(&'"'"

• U'"$ .(#"." #a%

25

%"!" (.ba$a&a

• U'"$ .(.aa%$a $('"a *'*".,

a'&*". !a $a*". ba#* '*!a$ baa%a'a&a 3#a. '(&%(b"' !(#a #a%$3&*

 

2

Ma#$"$ *a&97&"7*b(

• U'"$ .(.aa%$a ba)a ((a

2<   • S*.a !* a.a&* a# '(&'"'"

• U'"$ .(*.ba# ba)a !aa.

 ".a) a# $(7*

10

Page 11: Modul Pembantu Makmal(Kimia)

7/23/2019 Modul Pembantu Makmal(Kimia)

http://slidepdf.com/reader/full/modul-pembantu-makmalkimia 11/30

*&*# $a7a9#a%% !*%)

2=

((*'97&"7*b( '3#%

• U'"$ .(.(#a# 3b($ a# aa%

28

((*' 'ab"# "*9'(%' '"b( )3!(& 

• D*#"a$a "'"$ .(.(#a#

'ab"# "*

/0

Sa'"a9%a'"a

• D*#"a$a "'"$ .(#a.b* ba)a

$*.*a ((a

/1

&a$ 'ab"# "*9'(%' '"b( &a7$

• D*#"a$a "'"$ .(('a$$a 'ab"#

"* 9 'ab"# !*!*) !aa. $(a!aa.((#a$

/2

%( (($'&3*%*%9((7'&3%*% 7(

• D*#"a$a "'"$ .(#*%* (($'&3*'

$('*$a &3%(% (($'&3*%*%

//   • P(&" !*%*.a !* !aa. $3'a$a

%('(a) !*#"a$a T3.b3 a!a a.)(!a$a) !*%a" .*a$ %"aa '*!a$b(&$a&a'

• Ba#* a. &a!($ !*#*'a, ba'(&*a

)(!a$a) !*$("a&$a *$a '*!a$!*#"a$a !aa. a#$a .a%a a#

11

Page 12: Modul Pembantu Makmal(Kimia)

7/23/2019 Modul Pembantu Makmal(Kimia)

http://slidepdf.com/reader/full/modul-pembantu-makmalkimia 12/30

 a. &a!($9%'36a'7)

aa#

• U'"$ .(#"$"& .a%a a# !*a.b*

"'"$ %(%"a'" ($%(&*.(9 '*!a$baa%

/4

b3'3 &(a#(9 &(a#(' b3''(

• Lab( a!a b3'3 &(a#( ba#* ba)a

$*.*a a# ($a' a'a" .(#$a$*%.(%'*a) !*ab( !(#a 6a&a +&)(.

• U'"$ .(#*%* a&"'a $*.*a

:S(."a b3'3 &(a#( a# '(a) !**%*)(!a$a) !*ab(;

2.2 P&'&'7(0*(' 7(' 8&'&0&'()((' )(7(- -&)( 8&)(0((' -(*'-

2.2.1 A0((' 9(:(

J(*% $a7a a# b*a%a !*#"a$a *aa) $a7a b3&3%**$a' !a $a7a %3!a

• Ka7a %3!a 'a)a '(&)a!a $a$*%a ba)a $*.*a '('a* .(."a* $('a)aa

'(&.a a# &(!a)

• Ka7a b3&3%*$a' .(."a* $('a)aa '*##* '(&)a!a ba)a $*.*a !a

)aba C3'3) J(a.a K*.a>, P&(>, C3&*#

S(."a &a!a% a# !*#"a$a "'"$ .("$a' *%* a!" .(%'*a) !*b(&%*)$a.(##"a$a b(&"% !a %(&b"$ (7"7* %(&'a .(.b*a% !(#a a*& a* !a!**$"'* !(#a a*& %"*#

2.2.2 T*, &( 7(' 80(-*9

T*"b #('a) !* %*.a a!a '(.a' a# a") !a&*a!a %".b(& )aba !a !aa.$(a!aa $(&*# G('a) a# $(!"& !a .(&($a) (&."$aaa '*!a$%(a'"'a !*%*.a

2.2.3 T&)+6+&&) 

12

Page 13: Modul Pembantu Makmal(Kimia)

7/23/2019 Modul Pembantu Makmal(Kimia)

http://slidepdf.com/reader/full/modul-pembantu-makmalkimia 13/30

T(&.3.('(& .(%'* !*%*.a !* !aa. b($a% a# %(%"a*Ta!a %$aa a!a'(&.3.('(& a$a )*a# %((a% %a'" a#$a .a%a '(&'('" U'"$ .(.b"a''a!a $($a a!a '(&.3.('(&, #"a$a !a$6a' !a b*a&$a !aa. $('")a& a!a%")" 503C - <03C %(a.a %()a&*

J*$a b(b(a# .(&$"&* '(&"'"%, aa%$a b(b"* !aa. $"$"%a .*a$

%()*##a b(b(a# .(&$"&* b(&7a'". %(."a !a !*b*a&$a %("$

U'"$ '(&.3.('(& !*#*'a, ba'(&*a )(!a$a) !*$("a&$a *$a '(&.3.('(& '*!a$!*#"a$a !aa. a#$a .a%a a# a.a

2.2.4 K&,9 ;(-(8

K(b"$ 6a%a (&" !*a#a a#a& %('*a%a b(&$(a!aa ba*$ !a b(&+"#%* D*!*#!a (&."$aa .(a !aa. $(b"$ 6a%a )(!a$a) !* 7"7* %((a% %('*a $(&aa.a* P*'" $(b"$ 6a%a )(!a$a) %('*a%a !*b(&%*)$a %"aa(&#(&a$aa '*!a$ '(&%($a' K*a% ((!"' )(!a$a) !*)*!"$a %('*a $a*$(b"$ 6a%a !*#"a$a

2.2.5 P&',0*' (*) 

Ba#* .(#(a$$a $(&3%a$a (&aa'a ("*#a a*&, a%'*$a a*& !*a*&$a%(b(". %"*% !*a%a# S(b(". ("*#a !*)('*$a, a%'*$a %"*%a!*.a'*$a !a)"" %(b(". ** a*& !*'"'" S"*% !a ** a*& )(!a$a) !*'"'"aab*a 'a.a' 6a$'" (&%($3a)a %('*a )a&* "'"$ .(#(a$$a $(&3%a$aa!a aa' aab*a '*a!a b($aa a*&

2.2. N&)(:( &0&9)*9

P(*.ba# !*b(&%*)$a !a !*$(&*#$a %('*a $a* %((a% !*#"a$aP(*.ba# "#a .(%'* !*%*.a !* '(.a' a# $(&*# Sa.b"#a 6aa&(a.b"# )(!a$a) %('*a%a $(.a% "'"$ .(.a%'*$a '*a!a 6aa& a#'(&!(!a) "'"$ .(#(a$$a !a&*a!a *'a& *'a% b(&a$"

2.3 M&',),- ((' 9*+*(

2.3.1 A-*7 8&9(

K('*$a .((!*a$a a&"'a a%*! 7a*&, a!a (&" .(.a%"$$a a%*! $( !aa. a*&

%"*# !a BUKAN AIR KE DALAM ASID

S(."a a%*! ($a' )a&"%a) !*%*.a !* !aa. $(b"$ 6a%aJa#a %($a*-$a* .(7a."&$a a%*! %"+"&*$ !(#a a*& !aa. %**!(&("$a' $(&aa )aba a# '(&)a%* !a&*a!a '*!a$ baa% b3() .(.(7a)$a!a%a& %**!(&

2.3.2 B((' 6)('*9

13

Page 14: Modul Pembantu Makmal(Kimia)

7/23/2019 Modul Pembantu Makmal(Kimia)

http://slidepdf.com/reader/full/modul-pembantu-makmalkimia 14/30

Asid Hidroklorik, HCl

2 mol dm-3

15/8/2005

Ba)a $*.*a 3&#a*$ b*a%aa !*%*.a .(#*$"' aba! !* '(.a' a#b(&a%*#a !a&*a!a ba)a a*

S(."a ba)a 3&#a*$ %((&'* .('a3, ('a3, &3a3 !a b"'a3 .(."a*'a$a' !*!*) a# &(!a) !a ."!a) .(&"a Ba)a-ba)a ** (&" !*%*.a !*'(.a' a# .(."a* (#"!a&aa a# ba*$

B($a% .(%'*a) !*'"'" &a* aab*a '*!a$ !*#"a$a

Ca&a '(&ba*$ .(#(!a*$a 7(7a*& *aa) !aa. $(b"$ 6a%a

2.3.3 L6(+ (09(0* < N()*,+= 0**,+ 7(' 9(0*,+ >

L3#a. .(%'* %('*a%a !*%*.a !* !aa. &(!a.a a&a+*L3#a. a$a b(&'*!a$ baa% 7(&#a% !(#a a*&L3#a. .(%'* !*(#a# .(##"a$a +3&%(

2.3.4 B((' 9*+*( 8&9( :(((

Ba)a %((&'* a&#('". *'&a' )*!&3#( (&3$%*!a !a a*& b&3.* ($a $(a!a7a)aa Ba)a-ba)a ** .(%'* !*%*.a !aa. b3'3 #(a

2.4 F6)+( +&0(&0 660 )&(&'

 

Na.a ba)a !a +3&."a

2.5 P&'*,'(' ?*-*+ +60() 

:*; N*a* *%*. .3a& ba)a !aa' !*'('"$a !(#a .(".a)$a *a* *%*.a'3. &(a'*+ "%"& b(&!a%a&$a +3&."a ba)a

:*a* *%*. a'3. &(a'*+ b3() !*(&3()* !a&*a!a Ja!"a B(&$aa "%"&;

:**; C6'6 1

a; KC

14

  K(($a'a a&"'a

Ta&*$) ((!*aa

Page 15: Modul Pembantu Makmal(Kimia)

7/23/2019 Modul Pembantu Makmal(Kimia)

http://slidepdf.com/reader/full/modul-pembantu-makmalkimia 15/30

  /8 /55 <45#

b; A2O/

  2< F 2 1 F / 102 #

7; Ca:OH;2

  40 :11;2 <4 #

3.$ PENYEDIAAN LARUTAN

3.1 P&'&7*((' 0(),(' 8*(;(* 7()*8(7( ((' 9*+*( 8&8&?(0

3.1.1 M(9-,7 @ La&"'a *a6a* *aa) a&"'a a# !*$('a)"* $(($a'a !(#a *'".

La&"'a *a6a* a# b*a%a !*%(!*a$a *aa) a&"'a a'&*". )*!&3$%*!a

!a a&"'a $a*". )*!&3$%*!a

3.1.2 R(7(- (' 7*,'(9(' ,',9 +&'&7*(9(' 0(),(' 8*(;(* *(0( 

a; K(aa# ?3".('&*$ 50 7./ 9 100 7./ 9 250 7./ 9 500 7./ 9 1000 7./ 9 2000 7./ 95000 7./

b; B*$a& 9 b3'3 (*.ba#7; N(&a7a (*.ba#!; C3&3# '"&a%(; R3! $a7a

3.1.3 D,( ,'* 9&8&9((' 0(),(' 8*(;(*   a; .3 !.-/ 

b; # !.-/

15

Page 16: Modul Pembantu Makmal(Kimia)

7/23/2019 Modul Pembantu Makmal(Kimia)

http://slidepdf.com/reader/full/modul-pembantu-makmalkimia 16/30

3.1.4 P&'*)((' 9,('** ((' 9*+*( (* 8&'&7*((' 0(),(' 8*(;(* 7(0(+,'* +60 7+%3

La#$a) 1 Daa'$a *%*. .3a& ba)a '(&*ba' !a&*a!a ab( b3'3 ba)a $*.*a

  !aa. "*' # .3-1

  La#$a) 2 H*'"#$a b*a#a .3 ba)a '(&*ba' .(#*$"' *%* a!" !a$(($a'a a# !*$()(!a$* .(##"a$a +3&."a

MV  1000

  D* .aa b*a#a .3 ba)a  M $(($a'a !aa. .3 !.-/

  V *%* a!" !aa. 7./

  La#$a) / H*'"#$a *%*. ba)a '(&*ba' .(##"a$a +3&."a ,J*%*. b*a#a .3 > *%*. .3a&, #.3-1

Contoh 1

  H*'"#$a *%*. a'&*". )*!&3$%*!a , NaOH a# !*(&"$a "'"$.((!*a$a 250 7./  a&"'a a'&*". )*!&3$%*!a 01 .3 !.-/

Jawapan:  La#$a) 1 Lab( b3'3 NaOH .(""$$a *%*. .3a& ba#* a'&*".

)*!&3$%*!a *aa) 40 # .3-1

  La#$a) 2 H*'"# b*a#a .3 NaOH  B*a#a .3 a'&*". )*!&3$%*!a 01.3 > 250 7./ 

1000 7./

  0025  La#$a) /

  J*%*. NaOH 0025 .3 > 40 # .3-1

  1 #

Contoh 2 H*'"#$a *%*. ((a $a*". )*!&3$%*!a, KOH a# !*(&"$a "'"$.((!*a$a 500 7./ a&"'a $a*". )*!&3$%*!a 05 .3 !.-/

  JawapanLa#$a) 1 Lab( b3'3 KOH .(""$$a *%*. .3a& *aa) 5 # .3-1

16

Page 17: Modul Pembantu Makmal(Kimia)

7/23/2019 Modul Pembantu Makmal(Kimia)

http://slidepdf.com/reader/full/modul-pembantu-makmalkimia 17/30

La#$a) 2 H*'"# b*a#a .3 KOH  B*a#a .3 KOH 05 .3 !.-/  > 500 7./

  1000 7./

  025 .3

La#$a) / H*'"# *%*. KOH  J*%*. KOH 025 .3 > 5 # .3-1

  140 #

3.1.5 P&'*)((' 9,('** ((' 9*+*( (* 8&'&7*((' 0(),(' 8*(;(*7(0(+ ,'* 7+%3

1 H*'"# *%*. ba)a a# !*(&"$a .(##"a$a +3&."a J*%*. ba)a K(($a'a !aa. # !.-/ > *%*a!" !aa. 7./

  1000

Contoh 1  H*'"#$a *%*. a'&*". )*!&3$%*!a , NaOH a# !*(&"$a "'"$

.((!*a$a 250 7./  a&"'a Na'&*". H*!&3$%*!a 2/ # !.-/

Jawapan:  J*%*. NaOH 2/ # !.-/  > 250 7./

  1000 7./

  5<5 #Contoh 2 

  H*'"#$a *%*. $a*". )*!&3$%*!a , KOH a# !*(&"$a "'"$.((!*a$a 500 7./  a&"'a $a*". )*!&3$%*!a 20 # !.-/

Jawapan:  J*%*. KOH 20 # !.-/  > 500  1000

  100 #

3.1. L('9( 8&'&7*((' 0(),(' 8*(;(* -&&0( ?*-*+ ((' 7**,'.

a; T*.ba# b*$a& $3%3# a# b(&%*) !a 7a'a'$a *%*.a J".a)$a *%*.

b*$a& !(#a *%*. ba)a a# '(a) !*)*'"# T*.ba# !(#a '(a' ".a) *%*. '(&%(b"'

b; K(a a%'* %a* $(aa# ?3".('&*$ b(&!a%a&$a ".a) *%* a!" a&"'aa# )(!a$ !*%(!*a$a

7; B*a% $(aa# ?3".('&*$ !(#a a*& %"*#!; I%* $(aa# ?3".('&*$ !(#a a*& %"*# %()*##a 19/ (")(; Ma%"$$a ba)a a# '(a) !*'*.ba# $( !aa. $(aa# ?3".('&*$ .(a"*

73&3# '"&a%

17

Page 18: Modul Pembantu Makmal(Kimia)

7/23/2019 Modul Pembantu Makmal(Kimia)

http://slidepdf.com/reader/full/modul-pembantu-makmalkimia 18/30

+; B*a% b*$a& !a 73&3# '"&a% !(#a a*& %"*# !a '"a#$a $( !aa. $(aa#?3".('&*$, Ua# a#$a) ** %(baa$ !"a $a*

#; P"%a&$a a&"'a $(aa# ?3".('&*$ )*##a %(."a ba)a '(&a&"'); Ta.ba) a*& %"*# $( !aa. $(aa# %()*##a $( 'a!a %(##a'a :R""$ Raa)

1;*; T"'" $(aa# ?3".('&*$ !(#a ("'" G37a# !a '(a#$"$a $(aa#

*'" b(b(&aa $a*

Raa) 1

3.1." L(*('

a H*'"#$a *%*. ((a $a*". )*!&3$%*!a, KOH a# !*(&"$a "'"$.((!*a$a 250 7./ a&"'a $a*". )*!&3$%*!a 02 .3 !.-/

b H*'"#$a *%*. ((a a'&*". )*!&3$%*!a, NaOH a# !*(&"$a "'"$.((!*a$a 100 7./ a&"'a a'&*". )*!&3$%*!a 20 .3 !.-/

7 H*'"#$a *%*. ((a a'&*". )*!&3$%*!a, NaOH a# !*(&"$a "'"$.((!*a$a 50 7./ a&"'a a'&*". )*!&3$%*!a 50 # !.-/

! H*'"#$a *%*. ((a $a*". )*!&3$%*!a, KOH a# !*(&"$a "'"$

.((!*a$a 100 7./

 a&"'a $a*". )*!&3$%*!a 25 # !.-/

( A!a !*$()(!a$* .((!*a$a a&"'a a'&*". )*!&3$%*!a 01 .3 !.-/H"&a*$a a#$a)-a#$a) a# (&" !**$"'* "'"$ .(.(&3()* a&"'a *a6a*a'&*". )*!&3$%*!a

3.2 P&'&7*((' L(),(' 8*(;(* 7()*8(7( ((' 9*+*( :&:(*) 

18

 A&a%%(##a'a$(aa#?3".('&

La&"'a a# !*%(!*a$a

K(aa# ?3".('&*$

Page 19: Modul Pembantu Makmal(Kimia)

7/23/2019 Modul Pembantu Makmal(Kimia)

http://slidepdf.com/reader/full/modul-pembantu-makmalkimia 19/30

/21 P((!*aa a&"'a *a6a* !a&*a!a a&"'a ($a'

D(#a .(##"a$a +3&."a, $('".a'a *%*. !a %(%*+*$a%* a#I%* a!"

!*b(&* !aa. a!"a !* ba6a), *%* a!" &(a#( a# !*$()(!a$* "'"$ (7a*&ab3() !*$*&a

J(*% a&"'a J*%*. .3($" &(a'*+ K('".a'a a'a"%(%*+*$a%* #&a?*'*: SG ;

K('"(a :P"&*';

 A%*! )*!&3$3&*$:HC;

 A%*! %"+"&*$ :H2SO4

;

 A%*! *'&*$ :HNO/ ;

H*!&3#( (&3$%*!a: H2O2 ;

 A..3*a : NH/ ;

 A%*! ('a3*$:CH/COOH;

/5

8=0

50

/40

1<0

00

11=

1=4

142

11/

0== 081

105

/

8=

<0

/5

25

885

C6'6 P&'*)(('@ P((!*aa 1 !./  a&"'a 01 .3 !.-/ ba#* a%*! )*!&3$3&*$ ,*%*a!" a&"'a a%*! ($a' a# !*(&"$a a!aa)

/5 > 100 =58 7./

11= /

Ja!"a !* ba6a) .(""$$a *%*a!" a&"'a ($a' a# !*(&"$a "'"$ ((!*aa1 !./  a&"'a 01 .3 !.-/

J(*% a&"'a 010 .3 !.-/ I%* a!" a# !*(&"$a 9 7./

HC

H2SO4

HNO/

H2O2

NH/

/5

8=0

50

/40

1<0

=

54

5

=

<<

19

Page 20: Modul Pembantu Makmal(Kimia)

7/23/2019 Modul Pembantu Makmal(Kimia)

http://slidepdf.com/reader/full/modul-pembantu-makmalkimia 20/30

CH/COOH 00 5<

C6'6 @ 

P((!*aa 1 !./ a&"'a a%*! )*!&3$3&*$,HC b(&$(($a'a 01 .3 !.-/

Ra!a% P*(' b(&%(##a' 100 7./, (#*%* *(' 73&3# '"&a% $(aa# ?3".('&*$10007./, &3! $a7a b*$a& 5007./ a*& %"*#

Ba)a $*.*a La&"'a a%*! )*!&3$3&*$ :/SG1=; !a a*& %"*#

P&3%(!"&

a; P*('$a = 7./ a&"'a a%*! )*!&3$3&*$ ($a' :/SG1=; $( !aa. b*$a&500 7./ a# '(a) !**%* !(#a 200 7./ a*& %"*# !(#a .(#a*&$aa a!a &3!$a7a

b; Ka7a" a&"'a !(#a &3! $a7a !a $(."!*a .a%"$$aa $( !aa. $(aa#  ?3".('&*$ b(&"$"&a 1000 7./ !(#a .(##"a$a 73&3# '"&a%7; B*a% b*$a& 'a!* !(#a a*& %"*# !a .a%"$$a a*& b*a%a 'a!* $( !aa. $(aa#

?3".('&*$ 1000 7./ b(&$(aa!; Ta.ba)$a a*& %"*# $( !aa. $(aa# ?3".('&*$ %()*##a .(7aa* %(##a'a(; T"'" $(aa# ?3".('&*$ !(#a ("'"a !a #37a# !(#a (&a)a-a)a+; La#$a) a )*##a ( (&" !*a$"$a b(&!a%a&$a a!"a *%* a!" a&"'a ($a' a#

!*(&"$a :&""$ a!"a !*a'a%; "'"$ .((!*a$a 1 !./ a&"'a b(&$(($a'a01 .3 !.-/

 

3.2.2 P&'&7*((' 0(),(' (09660 <&('60> 7&'(' 8&)(,-(' &)&', 7()*8(7((09660 5

C3'3)P((!*aa a$3)3 <0 .(a"* $a(!a) (7a*&a

  M1V1  M2V2

  V1  M2V2

  M1

  <0 > 100  85  </< 7./

P&3%(!"&a; S"$a' </< 7./  a$3)3 85 !a .a%"$$a $( !aa. $(aa# ?3".('&*$

b(&%a* 100 7./ b; Ta.ba)$a a*& %"*# %()*##a *%*a!" .(7aa* 'a!a %(##a'a

20

Page 21: Modul Pembantu Makmal(Kimia)

7/23/2019 Modul Pembantu Makmal(Kimia)

http://slidepdf.com/reader/full/modul-pembantu-makmalkimia 21/30

Ca'a'aLa&"'a a$3)3 a# b*a%a !*#"a$a !aa. .a$.a %((&'* <0 , 50 , /0,20 :(#*&aa .(#*$"' %((&'* 73'3) !* a'a% ;

3.2.3 P&'&7*((' 0(),(' *7)6&' 8&)69-*7( <H2O2 > La&"'a )*!&3#( (&3$%*!a b(&$(($a'a 10 *%* a!" b3() !*%(!*a$a !(#a.(7a."&$a 500 7./  H2O2  20 *%* a!" !(#a a*& %"*# !a !*a!*$a 1 !./

a&"'a

3.2.4 L(*('

a; S(a&a*$a aa' &a!a% a# !*(&"$a "'"$ .((!*a$a %a'" a&"'a *a6a*a%*! %"+"&*$ !a&*a!a a&"'a a%*! %"+"&*$ ($a'

b; H*'"#$a *%* a!" a&"'a ('a3 85 a# !*(&"$a "'"$ .((!*a$aa&"'a ('a3 /0

3.3  P&'&7*((' 0(),(' 7&'(' 9&8&9((' &)&', +&0(0,* 9(&7( 8&':(*)('

 3.3.1 R,+,- 8&':(*)('

R"."% a# !*#"a$a *aa)

  M1V1  M2V2 

!* .aa M1 K(.3a&a a&"'a %(b(". !*7a*&$a  V1  I%* a!" a&"'a %(b(". !*7a*&$a

  M2 K(.3a&a a&"'a %((a% !*7a*&$a  V2  I%* a!" a&"'a %((a% !*7a*&$a

3.3.2 C6'6 8&'*)(('

  T""a M((!*a$a 100 7./ a%*! )*!&3$3&*$ 01 .3 !.-/ !a&*a!a a&"'a *a6a*a%*! )*!&3$3&*$ 10 .3 !.-/ .(a"* $a(!a) (7a*&a

Ra!a% K(aa# ?3".('&*$ 100 7./, (*'*%, *(' 10 7./, (#*%* *('

21

Page 22: Modul Pembantu Makmal(Kimia)

7/23/2019 Modul Pembantu Makmal(Kimia)

http://slidepdf.com/reader/full/modul-pembantu-makmalkimia 22/30

  Ba)a A*& %"*#, a%*! )*&3$3&*$ 1 .3 !.-/ 

P&3%(!"&La#$a) 1

H*'"#$a *%* a!" a&"'a *a6a* a%*! )*!&3$3&*$ 10 .3 !. -/ a#!*(&"$a "'"$ .((!*a$a 100 7./ a%*! )*!&3$3&*$ 01 .3 !.-/ 

Da&*a!a +3&."a (7a*&a   M1 10 .3 !.-/  V1  I%* a!" a&"'a %(b(". !*7a*&$a  M2 01 .3 !.-/ 

  V2  100 7./ .a$a,

:10 ; V1  :01; :100; 

V1 )0.1(

)100)(1.0( 

V1  100 7./ 

La#$a) 2a; B*a% $(aa# ?3".('&*$ 100 7./ !(#a a*& %"*#b; B*a% *(' 10 7./ !(#a a*& %"*# ,!**$"'* !(#a a&"'a *a6a* a%*!

)*!&3$3&*$ 10 .3 !.-/ 7; P*('$a 10 7./ a%*! )*!&3$3&*$ 10 .3 !.-/ !(#a .(##"a$a

(#*%* *(' Pa%'*$a '*a!a #((.b"# "!a&a '(&(&a#$a !* !aa. *('!a $("a&$a )""# *(' !a&*a!a a&"'a a%*! )*!&3$3&*$

!; S(a&a%$a .(*%$"% a!a 'a!a %(##a'a !a a!a a&a% .a'a%((&'* a# !*'""$$a a!a R(?( 2 

(; P*!a)$a $a!"#a *(' $( !aa. $(aa# ?3".('&*$ 100 7./ +; S&',9(' -&9(0*  %a)aa )""# *(' a!a !*!*# !aa. $(aa#

?3".('&*$ "'"$ .(#("a&$a '*'*%a '(&a$)*& J('(' '*" a'a"G37a# "'"$ .(#("a&$a ba$* a# '(&'*##a !aa. *('

#; Ta.ba)$a a*& %"*# %()*##a )a.*& 'a!a %(##a'a K(."!*a '*'*%$aa*& %"*# %()*##a .((a'* 100 7./ :$(!"!"$a .(*%$"% a&"'aa!aa) %((&'* !*'""$$a !aa. R(?( 2 

); T"'" $(aa# ?3".('&*$ !(#a ("'" G37a# !a '(a#$"$a$(aa# *'" b(b(&aa $a*

Ca'a'a Ka(!a) P(7a*&a ** b3() !*#"a$a "'"$ .((!*a$a %(ba&a# a&"'aa# !*$()(!a$*

 M&'*-9,-

  T('7( P()(- M((S&'(('

22

Page 23: Modul Pembantu Makmal(Kimia)

7/23/2019 Modul Pembantu Makmal(Kimia)

http://slidepdf.com/reader/full/modul-pembantu-makmalkimia 23/30

3.3." L(*('

a; H*'"#$a *%* a!" a&"'a a'&*". )*!&3$%*!a 50 .3 !.-/ a# !*(&"$a"'"$ .((!*a$a

:*; 500 7./ a&"'a a'&*". )*!&3$%*!a 025 .3 !.-/

  :**; 250 7./ a&"'a a'&*". )*!&3$%*!a 10 .3 !.-/

b; T('"$a $(($a'a 1 !./ a&"'a $"&". :II; %"+a' a# !*7a*&$a !(#a.(##"a$a

  :*; 5007./ a&"'a $"&". :II; %"+a' 20 .3 !.-/ :**; 10007./ a&"'a $"&". :II; %"+a' 02 .3 !.-/ 

7; A!a !*$()(!a$* .((!*a$a 1 !./ a&"'a a%*! *'&*$ 02 .3 !.-/ !(#a.(##"a$a a&"'a a%*! *'&*$ 20 .3 !.-/  H"&a*$a a#$a)-a#$a) a#(&" "'"$ .(!aa' a&"'a '(&%(b"'

 J(;(8(' a; :*; 250 7./ 

:**; 500 7./ b; :*; 01 .3 !.-/

  :**;002 .3 !.-/

 7; 1000 7./ HNO/  20 .3 !.-/ 4.$ PENYEDIAAN LARUTAN MEJA DAN BAHAN%BAHAN UJI

4.1 S&'()(* ((' 9*+*( (' *(-( 7*,'(9(' 7(0(+ +(9+(0

B((' 9*+*( F6)+,0( 9*+*( W()'(P&8&?(0

W()'(L(),('

Ka%*". )*!&3$%*!a Ca:OH;2 P"'*) Ta$ b(&6a&aNa'&*". )*!&3$%*!a NaOH P"'*) Ta$ b(&6a&a

Ka*". )*!&3$%*!a KOH P"'*) Ta$ b(&6a&a A..3*". )*!&3$%*!a:a&"'a a..3*a;

NH4OH - Ta$ b(&6a&a

 A%*! )*!&3$3&*$ HC - Ta$ b(&6a&a A%*! %"+"&*$ H2SO4 - Ta$ b(&6a&a A%*! *'&*$ HNO/ - Ta$ b(&6a&a

 A%*! a%('*$ :a%*! ('a3*$; CH/COOH - Ta$ b(&6a&a

 A&#('". *'&a' A#NO/ K(ab"b(&$*a'

Ta$ b(&6a&a

Na'&*". $a&b3a' Na2CO/ P"'*) Ta$ b(&6a&a

Na'&*". $3&*!a NaC P"'*) Ta$ b(&6a&a

23

Arah go!ag

 R(?( 2

Page 24: Modul Pembantu Makmal(Kimia)

7/23/2019 Modul Pembantu Makmal(Kimia)

http://slidepdf.com/reader/full/modul-pembantu-makmalkimia 24/30

(&".:II; %"+a' '(&)*!&a' (SO4<H2O H*a"."!a

H*a" ."!a

(&".:III; $3&*!a '(&)*!&a' (C/H2O P(&a# P(&a#9$"*#

Ka*". $&3.a':VI; K2C&O4 K"*# K"*#

Ka*". !*$&3.a':VI; K2C& 2O< J*##a J*##a

Ka*". .a#aa':VII; KMO4 U#" U#"Ka*". )($%a%*a3+(&a':II; K4(:CN; K"*# K"*#

Ka*". )($%a%*a3+(&a':III; K/(:CN; J*##a K"*#Ka*". '*3%*aa' KSCN P"'*) Ta$ b(&6a&a

Ka*". *3!*!a KI P"'*) Ta$ b(&6a&a

Ba&*". $3&*!a BaC2 P"'*) Ta$ b(&6a&a

P".b".:II; *'&a' Pb:NO/;2 P"'*) Ta$ b(&6a&a

@*$ %"+a' @SO4 P"'*) Ta$ b(&6a&a

D*a..3*". *&3:II;%")a'(:VI; )(>a)!&a'(

:NH4;2SO4(SO4H2O H*a"."!a

Ta$ b(&6a&a

 A..3*". ('a3a'( CH/COONH4 P"'*) Ta$ b(&6a&a

S3!*". 3>aa'( :%3!*".

(')a(!*3a'(;

Na2C2O4 P"'*) Ta$ b(&6a&a

H!&a'(! (')a(!*3*7 a7*! H2C2O42H2O P"'*) Ta$ b(&6a&a

=-)!&3>"*3*( C8H<NO P(&a# P(&a#

C((('@

• Na.a ba)a $*.*a !aa. Ba)a%a I##(&*% a# b(&'a!a !*#"a$a 3()

(aa& T*#$a'a Ea.

• U'"$ ((!*aa a&"'a *a6a* !* a'a%, %*a &""$ P((!*aa La&"'a

P*a6a* a!a ."$a %"&a' 15

• U'"$ ((!*aa a&"'a .(a .(a"* $a(!a) (7a*&a %*a &""$

ba)a#*a .3!" b(&'a"$ P((!*aa La&"'a !(#a $(($a'a '(&'('"

.(a"* Ka(!a) P(7a*&a a!a ."$a %"&a' 214.2 P&'&7*((' 0(),(' ((' ,?* 9(-

L(),(' C()( 8&'&7*(('

 A*& $3&*   • La&"'a NaCO !*7a."&$a !(#a a%*! %"+"&*$ !aa. *%ba) *%*

a!" a# %a.a

 A*& b&3.*   • La&"'$a 7./  7(7a*& b&3.* !aa. 200 7./  a*& %"*# !a

 a!*$a 1 !./ a&"'a

La&"'a*3!*

• La&"'$a 25 # ((a *3!* !aa.

1 !./ a&"'a KI b(&$(($a'a50 # !.-/

 A*& $a"&    • Ca."&$a 50 7./ a*& %"*# $(a!a 100 # $a%*". )*!&3$%*!a

((a !* !aa. $(aa# $3 !a %("$$a $(aa# $3 !*ba6a) a*& **

• S".ba'$a $(aa# $3 !(#a #ab"% #('a) !a b*a&$a

24

Page 25: Modul Pembantu Makmal(Kimia)

7/23/2019 Modul Pembantu Makmal(Kimia)

http://slidepdf.com/reader/full/modul-pembantu-makmalkimia 25/30

b(b(&aa )a&*

• K(."!*a '"&a%$a a&"'a

5.$ PENYEDIAAN LARUTAN PENUNJUK

L(),(' C()( 8&'&7*((' P&),((';()'(

S9(0( 8H

La&"'a*'."%

• La&"'$a 10 # *'."% (&!a#a#a

!aa. 500 . a*& aa% !a b*a&$aa&"'a %($('*$a, '"&a%$a !a$(a!a )a%* '"&a%a, 7a."&$ab(b(&aa '*'*$ a%*! *'&*$ 7a*& :1M;%()*##a 6a&a "#" '(&!aa'

- -

M('* *##a   • La&"'$a 01 # .('* *##a !aa.

100 7./ a*& %"*#

M(&a) $($"*#

284

(3+'a(*   • La&"'$a 1 # ((a +(3+'a(*

!aa. 500 7./  a$3)3 :('a3 ;!a 'a.ba)$a a*& %"*# $( !aa.a&"'a '(&%(b"' %()*##a *%*a!".(a!* 1 !./

K"*# $(.(&a) a.b"

=08

25

Page 26: Modul Pembantu Makmal(Kimia)

7/23/2019 Modul Pembantu Makmal(Kimia)

http://slidepdf.com/reader/full/modul-pembantu-makmalkimia 26/30

M('* .(&a)   • La&"'$a 04 # .('* .(&a) !aa.

200 . ('a3 !a 'a.ba)$a a*& %"*# $( !aa. a&"'a '(&%(b"'%()*##a *%*a!" .(a!* 1 !./

K"*# $( b*&" / - 52

K(&'a%*3!*!a $a*

• S(!*a$a a&"'a $a* '(&(b*)

!a)"" *a*'" !(#a .(a&"'$a 1 #$a* !aa. %(!*$*' a*& %("$ !a'a.ba)$a a*& a# .(!*!*)%()*##a *%*a!" .(a!* 100 7./

• K(."!*a %(!*a$a a&"'a KI

:$a*". *3!*!a; !(#a .(a&"'$a=/ # ((a KI !aa. a*& %"*#!a a&"'a !*a!*$a 100 7./Ca."&$a a&"'a $a* b(&%a.a

a&"'a KI, $(."!*a 7("$ab(b(&aa $(*# $(&'a% '"&a% !aa.7a."&aK(&*#$a $(&'a% *'" !a%*.a !* !aa. b3'3 a# b(&'"'"&aa'

- -

.$ KAEDAH PENYEDIAAN GAS

.1 G(- 9()6' 7*69-*7(= 7)6&'= 69-*&' 7(' 906)*'

11 S"%"a &a!a% !* ba6a) !*#"a$a "'"$ .((!*a$a #a% $a&b3 !*3$%*!a,)*!&3#( !a 3$%*#( .(a"* $a(!a) ((%a&a a*&

26

"al#r

 $%gha&ar 

Corog

&is%l

La&"'a

P((a Y

'alag

gas

 A*& 

Page 27: Modul Pembantu Makmal(Kimia)

7/23/2019 Modul Pembantu Makmal(Kimia)

http://slidepdf.com/reader/full/modul-pembantu-makmalkimia 27/30

Raa) /

12 Ca!a#a ba)a $*.*a ba#* ((!*aa #a% $a&b3 !*3$%*!a, 3$%*#()*!&3#( !a $3&*

G(- L(),(' P&8&?(0 Y P&)-(+((' K*+*(

Ka&b3!*3$%*!a

S(ba&a# a%*! 7a*&:05 10 .3 !.-/;%((&'* HC, !aHNO/ 

Ka&b3a'3#a.%((&'*CaCO/ 

CaCO/  2HC Q CaC2  CO2  H2O

CaCO/  2HNO/ Q Ca:NO/;2  CO2  H2O

A%*! %"+"&*$ '*!a$ %(%"a* !*#"a$a $(&aa'(&b('"$ #a&a. 'a$ '(&a&"'$a

H*!&3#( S(ba&a# a%*! 7a*&

:05 10 .3 !.-/;%((&'* HC, H2SO4

!a HNO/

L3#a. M#

!a @%a)aa

M# 2HC Q M#C2  H2

@ H2SO4Q @SO4  H2

M# 2HNO/ Q M#:NO/;2  H2

Catatan

L3#a. K, Na !a Ca '*!a$ %(%"a* $(&aa

'(&a" &(a$'*+  A '*!a$ %(%"a* $(&aa a*%a 3$%*!aa

.((bab$a #a% )*!&3#( '*!a$ !aa'!*)a%*$a

(,S !a Pb '*!a$baa% %a#a'

(&a)a

C" !a A# '*!a$ b(&'*!a$baa% !(#a

a%*!

O$%*#( La&"'a )*!&3#((&3$%*!a 20-*%* a!"

P((a.a#a:IV; 3$%*!a

2H2O2 Q O2  2H2O.a#a:IV; 3$%*!a b(&'*!a$ %(ba#a*.a#$*

Ga% $3&* A%*! )*!&3$3&*$($a'

Ka*"..a#aa':VII;

1HC 2KMO4 Q 2MC2 2KC =H2O 5C2 

.1.3 L('9( P&'&7*(('

a) S"$a' 100 7./  200 7./ a&"'a $(!aa. $(aa# !a%a& b"a'

b) S(!*a$a &a!a% %((&'* &aa) 2

c) T*.ba# $"a'*'* a# %(%"a* ((a Y : 5 10 # "'"$ 3#a.9$a&b3a' 3#a.

!a 1 2 # "'"$ Ma#a:IV;3$%*!a ; !a .a%"$$a $( !aa. $(aa# !a%a&

b"a' D&'(' -&)( +&)( '"'" $(aa# !a%a& b"a' !(#a (".ba' a#

27

Page 28: Modul Pembantu Makmal(Kimia)

7/23/2019 Modul Pembantu Makmal(Kimia)

http://slidepdf.com/reader/full/modul-pembantu-makmalkimia 28/30

'(a) !*a%a# %a"& (#)a'a& !a 73&3# '*%(.(Pastikan hujung salur corong

tisel tenggelam dalam larutan X untuk mengelakkan gas terbebas keluar)

d)  Aab*a %(."a a*& !aa. baa# #a% !*%(%a& $("a&, '"'" .""' baa# !(#a

%*%* $a7a !a '(#a$$a Ga'*$a !(#a baa# #a% a# '(a) !**%* (")

!(#a a*&

e) Ta.ba) a&"'a .(a"* 73&3# '*%( *$a (&"

6.2 P&'&7*((' (- 69-*&' 7&'(' +&','(9(' 9(0*,+ 906)(<> ((, 9(0*,++('('(<!II>

Raa) 4

.2.1 L('9( 8&'&7*(('

a; Ma%"$$a 2 5 %a'"a %(&b"$ $a*". $3&a':V; $( !aa. 'ab"# !*!*)

T"'" 'ab"# !*!*) !(#a #ab"% a# '(a) !*%a.b"# !(#a %a"&

(#)a'a& 

b; S(!*a$a &a!a% %((&'* &aa) 4

7; A*'$a 'ab"# !*!*) a!a $a$* &('3&'

!; I%*$a baa# #a% (") !(#a a*& !a '(a#$"$a $( !aa. b(%(

a# '(a) b(&*%* a*& Pa%'*$a '*a!a "!a&a a# '(&(&a#$a !aa.

baa# #a% '(&%(b"'

(; Paa%$a $a*". $3&a':?; !a $"." #a% !* !aa. baa# #a%

28

Baa##a%

Sa"&(#)a'a& 

Ka*". $3&a':?;atau

$a*"..a#aa':VII;;

 A

Paa%$a

Page 29: Modul Pembantu Makmal(Kimia)

7/23/2019 Modul Pembantu Makmal(Kimia)

http://slidepdf.com/reader/full/modul-pembantu-makmalkimia 29/30

+; Aab*a %(."a a*& !aa. baa# #a% !*%(%a& $("a&, '"'" .""' baa#

!(#a %*%* $a7a !a '(#a$$a Ga'*$a !(#a baa# #a% a# '(a)

!**%* (") !(#a a*&

BIBLIOGRAI

1 Pengurusan dan keselamatan makmal sains sekolah, 1888, PPK, K(.('(&*aP(aa&a Maa%*a

2 B"* b* S"a!(, E# N#"a H3#, L*. E# a), L*. Y(a C)*#, imia!ingkatan ", 2001, @('* E'(&&*%(

/ B"* b* S"a!(, E# N#"a H3#, L*. E# a), L*. Y(a C)*#, imia!ingkatan # , 2002, @('* E'(&&*%(

4 $aborator% management and techni&ues 'or school and colleges, 18<=, R(7%a., A')3*a

5 O3* C)3# B(#, M3)! K)a*&"!!* Ya)a, Panduan makmal sains, 18=2, DBP,K(.('(&*a P(aa&a Maa%*a

29

Page 30: Modul Pembantu Makmal(Kimia)

7/23/2019 Modul Pembantu Makmal(Kimia)

http://slidepdf.com/reader/full/modul-pembantu-makmalkimia 30/30