1.0 PENGENALAN

Malaysia antara negara yang diduduki oleh kumpulan-kumpulan etnik pelbagai yang

sentiasa berusaha untuk mencapai kehamornian dan keadaan yang aman damai. Sebelum negara

mencapai kemerdekaan, terdapat pandangan menyatakan bahawa amat sukar untuk negara

mengecapi nikmat kemerdekaan yang stabil lantaran daripada komposisi kumpulan etnik yang

pelbagai. Terdapat andaian juga menyatakan bahawa kewujudan pelbagai kumpulan etnik akan

berkemungkinan mengakibatkan ketidakadilan terhadap etnik majoriti dan etnik minoriti lain.

Namun begitu pada ketika negara memperjuangkan kemerdekaan, rundingan dari semua

pihak telah dibuat oleh pemimpin negara dan semua pihak telah bersetuju membuat perundingan

dengan pihak penjajah. Dari segi aspek ini, dapat dilihat etnik tersebut dapat bersatu ketika

menuntut kemerdekaan. Justeru selepas kemerdekaan, banyak harapan dan perubahan yang

dibuat untuk mengatasi kemunduran etnik-etnik agar dapat mengubah kehidupan etnik untuk

keluar daripada belengu kemiskinan dan meningkatkan tahap hidup melalui pelbagai dasar yang

dirancang pada masa tersebut. Catatan sejarah selalu menyebut betapa harmoninya keakraban

antara etnik dalam memperjuangkan kemerdekaan. Antara kumpulan etnik yang terdapat di

negara ini adalah etnik-etnik Melayu, Cina ,India, Peribumi Sabah dan Sarawak, dan Orang asli

serta kumpulan etnik kecil lain.

Disamping itu, Malaysia sebagai sebuah negara yang mempunyai masyarakat pelbagai

bangsa dan wujud perbezaan dari segi bahasa, budaya, ekonomi, cara hidup, penempatan dan

hubungan sosial. Justeru itu, pepaduan diantara etnik-etnik perlu dijaga untuk mencapai status

sebagai sebuah negara maju menjelang Wawasan 2020. Sebagai rakyat yang hidup dalam

masyarkat majmuk, kita harus peka dan faham keperluan dan kehendak rakyat kumpulan

majoriti disekeliling kita. Kepelbagaian etnik seperti Malaysia ini memerlukan tolak ansur,

faham memahami, hormat-menghormati, setiakawan, tolong-menolong sama ada diwaktu senang

1

ataupun susah. Salah satu konsep Satu Malaysia yang di pekenalkan Perdana Menteri Malaysia

telah diamalkan pada masa kini amat sesuai untuk menyatu padukan rakyat tanpa mengenal

etnik, agama dan anutan ideologi politik. Melalui konsep ini juga golongan pemimpin dapat

mengenali dan mengetahui kebajikan rakyat.

Selain itu, di Malaysia juga mengalami pewujudan masyarakat integrasi sejak berabad

dahulu. Merurut Ahmad Haji Kambar, 1987 Integrasi satu proses bagi mewujudkan satu identiti

nasional dalam kalangan kumpulan yang terpisah dari segi kebudayaan, sosial dan lokasi. Antara

konsep integrasi adalah segrerasi, akomodasi, alkuturasi, asimilasi dan amalgamasi. Walaupun

konsep ini terjadi secara semulajadi yang banyak terjadi daripada perkhawinan campur tetapi

ianya boleh diterima oleh semua pihak di Malaysia. Ini dapat dilihat dari segi budaya yang amat

menpengaruhi sesuatu kumpulan etnik tersebut. Antara konsep integrasi adalah amalgamasi yang

melibatkan dua bangsa yang berbeza dan bercampur menjadi suku bangsa yang lain. Contohnya

bangsa cina berkahwin dengan bangsa melayu akan menghasilkan budaya baru yang dikenali

sekarang sebagai Baba Nyonya. Juga konsep asimilasi dimana cina dengan masyarakat orang asli

Jakun dan budayanya lebih kepada budaya masyarakat orang asli. Malahan dari segi konsep ini

juga perpaduan diantara masyarakat majmuk ini dapat dipupuk bagi mewujudkan perpaduan oleh

kerana sikap bertolak ansur, saling memahami dan bekerjasama antara pelbagai pihak.

2

2.0 LATAR BELAKANG KAJIAN

Berpandukan tema-tema yang telah diberikan, kumpulan kami telah mengambil tajuk

Etnik dalam Negara iaitu Orang asli. Suku Kaum Jakun kebanyakannya tinggal di selatan

pendalaman Semenanjung Malaysia. Endicott (1975, 1979) dan William Hunt (1952)

menjelaskan kebanyakkan masyarakat Orang Asli tinggal di kawasan-kawasan bukit dan hulu

sungai, yang mana juga persekitarannya dikelilingi oleh hutan rimba. Sebilangan besar mereka

mendiami kawasan luar bandar yang banyak dipengaruhi oleh alam sekitar seperti gunung-

ganang, bukit-bukau, lembah, sungai, gua, dan sebagainya. Juga terdapat diantaranya dikatakan

mengamalkan animisme. Tempat yang kajian kami lakukan ialah No. 39, Blok B, RPS Kedaik,

26800 Kuala Rompin ,Pahang. Daripada UTHM,Johor ke Pahang mengambil masa sekuang-

kurangnya 140 km.Terdapat jugak Sekolah Kebangsaan dan Sekolah Menengah Kedaik,26700

Muadzam Shah, Rompin dan klinik desa RPS Kedaik Rompin.Kebanyakan pelajar menaiki bas

yang telah disediakan oleh kawasan-kawasan kampung sendiri. Daripada rumah ke sekolah lebih

kurang 25 km. Semua penduduk yang mempunyai masalah tentang kesihatan hanya pergi ke

klinik sahaja. Pada mulanya disini tiada pejabat orang asli,oleh itu mereka menetap di sungai

dan penempatan bermula 1978. Sebelum Felcra dibuka, kebanyakan penduduk mancari sumber

makanan dan minuman kesemua dari sumber pendapatan iaitu sungai.

2.1 PENTADBIRAN & INSTITUSI ADAT

Institusi Adat masih lagi berperanan penting dalam kehidupan harian masyarakat ini.

Secara tradisinya, di wilayah atau perkampung masyarakat Orang Asli ditadbir oleh seorang

‘ketua masyarakat’ yang dipanggil ‘Tok Batin’ dan ‘Lembaga Adat’ (ahlinya terdiri daripada

Tok Batin, Menteri, Jukerah, Jenang, dan Penghulu).

3

Gelaran ‘Tok Batin’ ini sama seperti yang digunakan oleh suku kaum Temuan, Semelai,

Jahut, Semoq Beri, Che Wong, dan Mahmeri. Bagi suku kaum Semai (Perak), Lanoh, Jahai,

Kensiu, dan Temiar misalannya, mereka lebih gemar memanggil ketua masyarakatnya dengan

gelaran “penghulu” . Sejak turun menurun pemilihan dan pelantikan Tok Batin dibuat

berdasarkan keturunan sebelah Tok Batin, iaitu anak lelaki sulung. Jika beliau tiada zuriat lelaki,

atau tiada dikalangan anaknya yang berkebolehan maka pewaris seterusnya akan dipilih dari

kalangan adik beradik atau saudara mara yang mempunyai pertalian darah paling dekat dengan

Tok Batin. Beliau penasihat dan bertanggungjawab dalam urusan adat istiadat perkahwinan,

menjaga keselamatan dan kesentosaan kampung, dan mentadbir hal ehwal adatresam suku

kaum dalam kampung atau wilayahnya.

2.2 KEGIATAN UTAMA MASYARAKAT

Suku kaum Jakun masih lebih banyak bergantung kepada sumber alam semula jadi,

kegiatan pertanian, penternakan, dan berniaga secara kecil-kecilan. Berderau Ladang. Istilah

berderau nmembawa maksud kerja secara beramai-ramai untuk menyiapkan sesuatu kerja

dengan cepat. Suku Kaum Jakun mengamalkan konsep berderau ini bila mana untuk membuka

kawasan baru seperti bertanam padi huma. Berderau mengikut giliran, contohnya bermula

dengan kawasan tanah milik A, selepas itu diikuti kawasan tanah milik B, tanah C, D, dan

seterusnya. Suku Kaun Jakun juga mempercayai hutan-belukar, bukit-bukau, gunung-ganang dan

anak sungai ada penguasa atau keramatnya. Justeru itu, demi keselamatan diri dan tanaman

maka “netau” atau “upacara buka tanah” dilakukan sebelum pembukaan kawasan baru

(Seman, 2002). Ini juga bagi menjamin berhuma padi memberi hasil yang memberangsang dan

tanam selamat dari gangguan binatang liar dan bencana alam. Tradisi netau atau upacara buka

tanah diketuai oleh pawing atau poyang kampung atau wilayah tersebut. Dilakukan dengan jampi

mentera termasuklah membakar “kemeyan” dan mendirikan “sangkak” berisi pulut kuning, nasi

putih, ayam, sireh pinang, air, dan rokok (Deh, 2002). Selepas itu barulah aktiviti berderau atau

kegiatan menebas menebang dijalankan. Aktiviti ini dibuat oleh kaum lelaki dan bederau

biasanya mengambil masa panjang sehinggalah belukar pokok selesai ditebas-tebang, kering

4

maka barulah dibakar sehingga kawasan tersebut bersih atau hangus dijilat api. Beberapa hari

kemudiannya maka aktiviti “menugal” padi dijalankan secara beramai-ramai oleh sebilangan

besarnya adalah kaum wanita. Jenis padi yang biasa ditanam ialah padi merah, padi melek,

padi pulut, padi serendah, dan padi kasturi.

2.3 ISTIADAT PERKAHWINAN

Selain dari menjaga keselamatan dan kesentosaan kampung , institusi keluarga dan

lembaga adat juga bertanggungjawab terhadap hal-hal perkahwinan. Adat perkahwinan suku

kaum ini bermula dengan rombongan ‘merisik’ yang diketuai oleh ketua keluarga pihak lelaki

bersama Tok Batin. Amalan ini dilakukan secara senyap dan hanya diketahui oleh keluarga

sebelah lelaki dan perempuan sahaja. Setelah kedua belak pihak mencapai kata sepakat maka

diikuti dengan upacara meminang serta hantaran, diikuti dengan penetapan tarikh majlis

perkahwinan. Cincin “belah rotan” digunakan sebagai tanda pertunangan, “pengeras (batu

kepala)” satu suku(dua puluh lima sen), dan kelengkapan serba satu (sepasang pakaian,

sepasang kasut, alat-alat solek, sehelai sapu tangan dan satu set perkakas jahitan iaitu gunting,

jarum, dan benang). Lazimnya, rombongan peminangan terdiri daripada ibubapa pihak lelaki,

saudara mara terdekat dan Tok Batin. Tok Batin bertindak sebagai saksi dan penasihat adat

perkahwinan. Jika sekiranya dari kampung atau wilayah berlainan maka melibatkan kedua-dua

Tok Batin dari wilayah atau kampung tersebut hadir sama sebagai penasihat dan saksi. Jika

perlu, peranan Tok Batin juga boleh bertindak sebagai wali dalam situasi tertentu.

Seterusnya, dan sebelum hari perkahwinan, bermula dengan jemputan rasmi kepada

anggota keluarga yang terdekat. Lebih terhormat lagi jemputan ini dilakukan dari rumah ke

rumah oleh pihak pengantin lelaki atau perempuan yang berkenaanterhadap saudara mara atau

waris masing-masing. Jemputan juga dilakukan terhdap sahabat-handai, rakan-rakan dan jiran.

Biasanya kedua-dua belah pihak berkumpul di rumah pengantin perempuan sehari sebelum. Pada

malamnya dimulakan dengan upacara ‘malam berinai’ (antara aktivitinya iaitu pasangan

5

pengantin berinai, tarian inai, dll.) yang merupakan sebahagian daripada persiapan sebelum

‘majlis persandingan’ pada keesokan harinya.

Sebelum majlis persandingan, bermula dengan perarakan pengantin lelaki ke rumah

perempuan dan seterusnya ke jinjang pelamin. Perarakan ini diiring oleh kaum keluarga terdekat

beserta dengan bunyi gong dan gendang. Setelah sampai di halaman rumah salah seorang dari

kumpulan perarakan pengantin lelaki member salam dalam bentuk pantun, dan pantun dibalas

oleh pihak pengantin perempuan. Setelah berbalas pantun, gendang dipalu lagi diikuti dengan

‘tarian lian buah pukul’ (silat menyambut kedatangan pengantin lelaki), oleh pihak pengantin

lelaki serta pihak pengantin perempuan, dan kebiasaannya juga dua orang. Di atas “pelamin”,

menurut adatnya juga pengantin perempuan duduk sebelah kiri pengantin lelaki. Adapun,

pasangan pengantin di atas pelamin itu juga di sebut “Raja Sehari”. Seterusnya, diikuti dengan

‘tarian (silat) sembah pengantin’. “Tempung Tawar” direnjis tanda restu anggota keluarga,

saudara mara, sahabat handai dan tetamu. Selesai upacara persandingan kedua-dua pengantin

diiringi masuk kedalam rumah dan diikut dengan majlis amanat dari generasi tua waris terdekat

kepada pasangan pengantin yang diketuai oleh kedua-dua Tok Batin. Masyarakat Orang Asli

mengaanggap perkahwinan sebagai sesuatu yang suci dan perceraian sebagai sesuatu yang

durjana.

Hari Perayaan Suku Kaum Jakun yang asal ialah upacara “Bela Kampung” yang mana

acara kemuncaknya pada tengah malam peralihan ke tahun baru (tengah malam 31 Disember

dan 1 Januari). Aktiviti Bela Kampung tersebut bermula dari siang hari sehingga terbit matahari

subuh. Semua warga kampong jauh-dekat, datang beramai-ramai. Ada yang membawa barang-

barang masakan seperti padi, pulut, kelapa, ayam, daging, ikan, gula, teh, sayur-sayuran, ubi,

buah-buahan, sireh-pinang, asam, garam, dan sebagainya. Berkumpul, beramah mesra dalam

suasana kekeluargaan, bersama-sama menyediakan makan minum, dan segala hidangan istimewa

seperti “nasi berdiri”, pulut putih, kuning, dan merah.

6

3.0 PENYATAAN MASALAH

Di bawah ini menerangkan tentang faktor-faktor masalah yang di hadapi oleh penduduk

orang asli Jakun yang berada di Pahang:

1) Mereka mencari sumber pendapatan dengan alam semulajadi sahaja. Oleh itu, agak sukar

untuk mereka maju ke hadapan kerana banyak pelbagai kemungkinan akan beraku

apabila kita hanya bekerja dengan alam semulajadi. Contohnya hujan, hakisan tanah,

pembuangan sampah sarap dan pembakaran. Semua ini boleh menyebabkan mereka tidak

dapat untuk mencari nafkah untuk kehidupan seharian mereka.

2) Kesihatan mereka tidak menentu di sebabkan hanya mempunyai klinik sahaja. Oleh itu,

tiada peralatan yang canggih untuk mengatasi kesakitan mereka. Jadi, mereka perlu pergi

ke hospital yang sangat jauh untuk mendapatkan rawatan yang baik.

3) Kebanyakan penduduk orang asli tidak mepunyai perabot dan peralatan yang canggih

seperti komputer, televisyen dan radio. Oleh itu, mereka sukar untuk menghubungkan

mereka dengan dunia luar.

4) Mempunyai jalan raya yang tidak sekata dan perlu masuk ke dalam lagi untuk sampai ke

rumah orang asli. Kebanyakan mereka tidak mempunyai kenderaan untuk keluar, jadi

susah untuk mereka pergi ke pekan untuk mendapatkan apa yang mereka inginkan.

7

4.0 OBJEKTIF KAJIAN

1. Untuk memperkenalkan budaya masyarakat orang asli di kalangan mahasiswa dan

mahasiswi.

2. Untuk mengetahui adat, budaya dan latar belakang kelompok masyarakat orang asli

jakun.

3. Untuk mengkaji hubungan dan persepsi masyarakat lain terhadap masyarakat orang asli

di Malaysia.

5.0 PERSOALAN KAJIAN

Antara persoalan yang kami kaji didalam tajuk kajian adalah seperti berikut:-

Latar belakang:

1. Bagaimana sejarah penempatan masyarakat orang asli di kawasan ini?

2. Apakah asal-usul keturunan orang asli di sini?

3. Apakah majoriti suku kaum/agama masyarakat di sini?

4. Apakah cara hidup dan pertuturan bahasa/tulisan yang digunakan?

5. Bagaimana organisasi untuk masyarakat orang asli?

6. Apakah sumber pendapatan masyarakat?

7. Bagaimana sambutan perayaan masyarakat di sini?

8. Apakah kebudayaan dan adat resam masyarakat di sini?

9. Adakah masih mengamalkan tradisi turun-temurun?

10. Bagaimana pergaulan/penerimaan masyarakat luar terhadap masyarakat orang asli di

sini?

8

Perkahwinan:

1. Bagaimana adat perkahwinan (cina atau orang asli) masyarakat di sini?

2. Adakah terdapat sebarang halangan dari kedua belah pihak pengantin?

3. Apakah pakaian pada hari perkahwinan, adakah masih memakai pakaian tradisi

masyarakat orang asli atau pakaian moden?

4. Apakah jenis hidangan tradisi utama (gotong-royong/catering)?

5. Apakah persembahan dan alat muzik tradisional masyarakat disini semasa upacara

perkahwinan?

6. Bagaimana perkahwinan campur terutamanya dari segi pemilihan agama/penerapan

budaya terhadap anak-anak?

Soalan tambahan:

1. Apakah sumbangan dari pihak kerajaan kepada masyarakat disini?

2. Apakah kemudahan yang terdapat di kampong ini?

3. Jika berlaku sebarang kesalahan sepert imencuri, adakah hukuman akan dijatuhkan oleh

Tok Batin atau mengikut system perundangan yang sedia ada?

4. Percaya kepada pantang larang.

9

6.0 METODOLOGI

6.1 PENGENALAN

Metodologi kajian adalah mengenai hubungan etnik masyarakat orang asli cina di Pahang

menerangkan aspek yang diketengahkan iaitu berkaitan dengan kaedah-kaedah yang telah

diterapkan serta dilaksanakan sepanjang kajian ini dilakukan.

Bagi memastikan kajian ini berjaya mencapai matlamat, langkah-langkah sistematik perlu

dirancang sebaik yang mungkin bagi menjamin kajian yang dilaksanakan dapat memuaskan serta

mengikut perancangan yang telah ditetapkan.

Dalam merancang sesuatu kajian, carta alir akan digunakan serta penerangan tentang

kaedah dan aktiviti yang akan digunakan bagi melaksanakan kajian ini. Metadologi juga

menerangkan susun aturcara yang dilakukan dengan menyiapkan keseluruhan kajian bagi modul

hubungan etnik ini. Selain itu, ketika permulaan kajian dibahagian pertengahan dan bahagian

akhir kerja kajian dilaksanakan dengan jayanya mengikut jadual yang ditetapkan.

6.2 KAEDAH-KAEDAH METODOLOGI

Untuk melaksanakan kajian ini, perancangan awal adalah penting bagi memastikan kajian

yang hendak dilakukan siap dalam tempoh yang telah ditetapkan. Dengan perencanaan yang

sistematik dan teratur, kerja-kerja bagi melaksanakan kajian ini dapat dilakukan dengan mudah

tanpa sebarang masalah.

10

Antara perkara-perkara yang perlu dilakukan ialah :

i. Mencari tajuk kajian berkaitan dengan hubungan etnik/kaum di Malaysia

ii. Mencari maklumat untuk mendapatkan persetujuan

iii. Mencari lokasi yang sesuai untuk melakukan kajian

iv. Membuat temujanji

v. Membuat persediaan sebelum membuat kajian

vi. Membuat sesi temuramah

vii. Mengumpul maklumat

viii. Membuat laporan

6.2.1 Mencari tajuk kajian berkaitan dengan hubungan etnik/kaum di Malaysia

Sebelum kajian luar dijalankan, kami telah membuat beberapa perbincangan bagi

memilih tajuk yang sesuai untuk melakukan kajian berkaitan dengan kaum-kaum yang ada di

Malaysia. Pada perbincangan yang pertama, kami telah bercadang untuk menjalankan kajian

mengenai masyarakat orang asli jakun di Bekok tetapi setelah melalui beberapa proses

perbincangan bersama dengan ahli kumpulan, kata sepakat telah dicapai dengan memilih tajuk

iaitu kajian mengenai masyarakat orang asli cina.

6.2.2 Mencari maklumat untuk mendapatkan persetujuan

Setelah tajuk-tajuk yang dibentangkan mendapat persetujuan dari ahli kumpulan, kami

telah mencari beberapa maklumat untuk mendapatkan persetujuan daripada pensyarah sebelum

kajian ini dijalankan. Pensyarah telah bersetuju dengan tajuk yang telah diberikan oleh kami dan

telah memberikan sedikit penerangan bagi proses perlaksanaan kajian agar berjalan dengan

11

lancar. Kami juga telah mencari maklumat dari sumber- sumber untuk rujukan sepanjang kajian

ini dijalankan bagi memantapkan lagi sesi temuramah bersama masyarkat orang asli.

6.2.3 Mencari lokasi yang sesuai untuk melakukan kajian

Umum mengetahui bahawa penempatan orang asli memang banyak di Malaysia terutama

di Johor dan Pahang. Tetapi bagi masyarakat orang asli cina, kami telah sepakat untuk

menjalankan kajian di kampung orang asli Kedaik, Muadzam Shah, Pahang. Kami memilih

lokasi ini berikutan salah seorang ahli kumpulan kami berketurunan orang asli cina dan menetap

di sana. Dengan pemilihan ini, proses menjalankan kajian ini dapat dilakukan dengan lancar.

6.2.4 Membuat temujanji

Sebelum kajian dibuat di lokasi yang telah ditetapkan, satu temujanji telah diaturkan

antara kedua-dua belah pihak iaitu pihak kami dan pihak bagi masyarakat orang asli cina.

Membuat temujanji adalah penting bagi memastikan kelancaran proses kajian ini. Kami telah

membuat temujanji dengan sebuah keluarga orang asli cina dimana pasangan suami beketurunan

cina dan isteri berketurunan orang asli dan telah menetap di perkampungan itu. Temujanji yang

kedua adalah dengan Tok Batin iaitu ketua bagi masyarakat orang asli di situ. . Kami telah

membuat temujanji pada 10 November 2012. Dengan penemuan bagi sesi temuramah dengan

masyarakat orang asli ini dapat memberi maklumat dengan lebih jelas dan tepat

12

6.2.5 Membuat persediaan sebelum membuat kajian

Ahli kumpulan kami telah dipecahkan kepada beberapa kumpulan yang kecil bagi

pembahagian tugas. Kami telah dipecahkan kepada tiga kumpulan iaitu kumpulan membuat

kajian, laporan dan pembentangan. Kerjasama daripada ahli kumpulan amat diperlukan bagi

mencapai matlamat kajian ini. Kumpulan yang membuat kajian telah membuat beberapa

persediaan sebelum berangkat ke Pahang. Antaranya menyediakan beberapa skrip soalan untuk

diajukan kepada pihak yang berkaitan supaya perjalanan sepanjang sesi temuramah berjalan

lancar, mudah disampaikan dan tersusun.

Selain itu juga, persediaan untuk merakam semasa sesi temuramah turut disediakan.

Kami menggunakan video perakam bagi merakam keseluruhan sesi temuramah itu untuk

dijadikan rujukan bagi kajian etnik ini. Kami juga telah menyediakan beberapa cenderahati

sebagai tanda kenangan bagi pihak kami kepada masyarakat orang asli disitu.

6.2.6 Membuat sesi temuramah

Pada tarikh yang telah ditetapkan, kami telah bertolak dari Johor untuk melakukan kajian

etnik di perkampunagna orang asli di Pahang. Kami telah disambut oleh sebuah keluarga di

perkampunagn orang asli disitu. Bagi sesi temuramah yang pertama kami telah menemubual

sebuah keluarga yang mengamalkan perkahwinan campur iaitu antara orang asli dan orang cina.

Sesi temuramah telah berlangsung selama 30 minit dengan pertanyaan soalan adalah dari segi

agama dan perkahwinan campur ini

Bagi sesi temuramah yang kedua telah dijalankan bersama dengan Tok Batin iaitu lebih

dikenali sebagai ketua kampung didalam masyarakat Melayu dan sesi temuramah telah

13

berlangsung kira-kira satu jam. Soalan yang diajukan berkaitan dengan latar belakang, adat,

budaya dan ekonomi di kampung tersebut.

6.2.7 Mengumpul maklumat

Setelah selesai sesi temuramah itu, ahli-ahli kumpulan mengumpul maklumat hasil

daripada kajian yang telah dijalankan di Pahang. Hasil daripada pungutan maklumat iaitu dengan

mencatit dan merakam semasa sesi temuramah telah dikumpulkan supaya satu laporan penuh

yang lengkap dapat dihasilkan. Kami juga membuat rujukan di Internet dan beberapa buku untuk

memantapkan lagi hasil kajian ini.

6.2.8 Membuat laporan

Setelah selesai proses mengumpul maklumat hasil daripada sesi temuramah dan beberapa

rujukan, satu laporan perlu dilakukan. Ini adalah penting supaya hasil kajian yang dilakukan

dapat memenuhi dan menepati matlamat sebenar kajian iaitu mengkaji masyarakat orang asli

cina.

14

6.3 CARTA ALIRAN KAEDAH-KAEDAH MELAKSANAKAN KAJIAN

15

7.0 DAPATAN

7.1 PENGLIBATAN KERAJAAN DAN AGENSI

Keprihatinan dan sokongan pihak Dun Muadzam Shah dan kerajaan terhadap taraf kehidupan

masyarakat asli telah memberi impak positif kepada penduduk miskin Orang Asli. Program

bantuan kerajaan melalui pelbagai agensi kerajaan dilakukan bagi memastikan tahap ekonomi

penduduk Orang Asli terus meningkat dari semasa ke semasa.

Beberapa agensi terlibat dalam pelaksanaan bantuan kerajaan negeri Pahang, disokong oleh

agensi seperti di bawah:

a) Jabatan Kemajuan Orang Asli (JAKOA)

Jabatan yang berperanan dalam membantu meningkat taraf kehidupan masyarakat Orang Asli

dari segi sosioekonomi, pendidikan, sosial dan sebagainya.

b) FELCRA

Lembaga Penyatuan dan Pemulihan Tanah Persekutuan atau FELCRA bermatlamat untuk

membangunkan sektor luar Bandar dengan membantu penduduk menyertai aktiviti-aktiviti

ekonomi Negara Malaysia dan seterusnnya meningkatkan taraf hidup dan nilai kehidupan

mereka.

16

7.2 PEKERJAAN DAN SUMBER MANUSIA

Keunikan pekerjaan masyarakat Orang Asli di Dun Muadzam Shah terletak pada sifat mereka

yang sentiasa ingin mengekalkan tradisi dan budaya kehidupan sejak dari zaman nenek moyang

mereka. Pekerjaan tradisi yang menjadi sumber pendapatan Orang ASli di Kampun Kedaik

adalah berlandaskan kepada persekitaran alam mereka. Pekerjaan utama mereka boleh

dikategorikan kepada empat jenis iaitu pertanian sara diri, berburu, menangkap ikan dan

mengumpul hasil mahsul hutan.

Pertanian sara diri merujuk kepada pertanian secara kecil-kecilan yang biasanya

diusahakan di sekitar rumah sahaja. Tanaman kontan yang diusahakan lebih bertujuan memenuhi

keperluan seharian mereka tanpa perlu dijual kepada masyarakat lain. Mereka juga menanam

pelbagai jenis tanaman lain berbentuk padi, atau makanan ubi yang lain. Ada juga yang menyara

keluarga dengan menjual lebihan daripada hasil tanaman mereka bagi mendapatkan wang saku

dan digunakan sebagai perbelanjaan seharian.

Menangkap ikan adalah salah satu aktiviti utama mereka untuk mendapatkan sumber

protein dalam makanan seharian. Kerja menangkap ikan dilakukan di sungai yang berhampiran.

Mereka menggunakan jerat, lukah, kail, racun akar Tuba, tombak, jaring dan menggunakan

tangan. Ikan sungai yang masih banyak dan mendapat permintaan tinggi adalah ikan jenis Lais,

Lampan, Baung, Kelah dan Sebarau. Oleh sebab itu, Orang Asli masih lagi mudah mendapatkan

bekalan ikan dan kebanyakan ikan ditngkap juga dijual kepada peraih ikan dan orang awam.

Sumber pendapatan lain bagi masyarkat Orang Asli di Dun Muadzam Shah ini adalah

memungut hasil hutan. Antara hasil hutan yang dijadikan sebagai sumber pendapatan ialah rotan,

buluh, kayu gaharu, camar, akar-akar kayu, petai dan buah-buahan hutan seperti buah Sentul dan

Tampoi. Rotan dan buluh dijadikan alat perabot yang tinggi nilai komersialnya di pasaran

17

manakala akar kayu seperti Cendana dijadikan minyak wangi.Hasil hutan yang dibawa keluar

oleh Orang Asli seperti ulam-ulaman ini menjadi kegemaran masyarakat lain khususnya

masyarakat Melayu.

Namun begitu, setelah agensi kerajaan mula memberi bantuan kepda masyarakat Orang

Asli di Kampung Kedaik, mereka tidak lagi menjadikan hasil hutan sebagai pekerjaan utama

tetapi telah menjadi pengusaha ladang kelapa sawit yang berjaya.

46%

26%

14%

14%

Kadar pekerjaanMenangkap ikan Hasil hutan Pertanian Kelapa sawit

Rajah 7.2.1 : Kadar Pekerjaan Penduduk di Kampung Kedaik

Rajah di atas menjelaskan pecahan peratusan mengikut jenis pekerjaan dan sektor utama

di dalam masyrakat Orang Asli. Majoriti daripada mereka menjadi penangkap ikan di sungai di

samping menjadikan hasil tangkapan sebagai makanan harian. Peratusan kedua terbesar ialah

mencari hasil hutan iaitu sebanyak 26 peratus. Namun selepas pembangunan dan penggunaan

tanah diberikan, mereka lebih ramai bergiat dalam mengusahakan lading kelapa sawit iaitu

peratusannya mencapai 14 peratus. Selebihnya adalah mereka yang bertani untuk mendapatkan

hasil tanaman untuk dihantar kepada peraih besar.

18

Gambar 7.2.1 : Hasil hutan (rotan) Gambar 7.2.2 : Kolam ikan

76%

18%

6%

Kadar Penggunaan Tanah

Kelapa SawitDusunLain-lain

Rajah 7.2.2 : Kadar Penggunaan Tanah

Rajah di atas menerangkan tentang penggunaan tanah oleh penduduk Orang Asli di Dun

Muadzam Shah. Butiran dalam rajah tersebut menunjukkan bahawa majoriti penggunaan tanah

adalah untuk penanaman kelapa sawit iaitu 88 peratus bersamaan dengan 888.05 hektar tanah.

Hal ini kerana kedudukan geografi dan bentuk tanah-tanih di kawasan petempatan Orang Asli

Kampung Kedaik bersesuaian dengan penanaman kelapa sawit dan pokok buah-buahan seperti

durian, cempedak, rambutan dan sebagainya. Hanya 3 peratus bersamaan dengan 30.02 hektar

19

tanah di kawasan Kampung Kedaik diusahakan bagi tujuan perikanan, perternakan dan pertanian

seperti penanaman getah.

7.3 PERKEMBANGAN EKONOMI

JAKOA adalah Jabatan Kemajuan Orang Asli yang telah melaksanakan program-program yang

dirancang serta yang telah diagihkan oleh pihak kerajaan. Sungguhpun masyarakat Orang Asli

merupakan golongan minoriti, namun mereka tidak dibiarkan ketinggalan dari arus

pembangunan. Justeru, JAKOA telah memberi banyak pendedahan yang memberi kesan positif

kepada pendapatan Orang Asli di Kampung Kedaik. Kewujudan program-program pelaksanaan

positif ini bukan sahaja dapat mengurangkan kemiskinan malah telah memajukan serta

menaikkan taraf hidup masyarakat Orang Asli.

Program keusahawanan yang telah dilaksanakan adalah satu contoh program yang telah

dijalankan oleh kerajaan. Kesan daripada program ini dapat meningkatkan daya saing antara

mereka dan masyarakat luar dalam bentuk perniagaan seprti membuka kedai runcit di

perkampungan Orang Asli di Kampung Kedaik. Belia Orang Asli diberikan ruang dan peluang

untuk mempelajari kemahiran seperti menjahit, bidang automotif dan sebagainya.

Selain itu, program perumahan PPRT yang diwujudkan juga telah memberikan kesan

positif dimana kawasan perkampungan Orang Asli di Kampung Kedaik menjadi lebih tersusun.

Kemudahan asas yang mencukupi seperti bekalan elektrik 24 jam, bekalan air, jalan

perhubungan antara blok ke blok di Kampung Kedaik dan sebagainya. Justeru itu, dengan

adanya kemudahan prasarana yang disediakan mereka dapat membawa masuk dan keluar hasil

usaha mereka dengan lancar. Pembangunan sebegini telah meletakkan masyarakat Orang Asli

maju ke hadapan dan tidak terpinggir.

20

Gambar 7.3.1 : Ladang kelapa sawit Gambar 7.3.2 : Kedai runcit

Rumah PRT, 35.14%felcra, 22.62%

ASB PPRT, 35.32%

ROA Tanah Abg, 9.92%

Rumah PRT Felcra ASB PPRT ROA Tanah Abg

Rajah 7.3.1: Program Peningkatan Ekonomi

Rajah di atas menjelaskan tentang jumlah peratusan penerima program pembangunan

ekonomi yang dijalankan di kawasn perkampungan Orang Asli di sekitar Kampung Kedaik.

Ternyata melalui rajah ini kita dapat lihat seramai 252 Orang Asli atau 35 peratus menerima

Amanah Saham Bumiputera (ASB PPRT). Program pembangunan ekonomi bersama FELCRA

hanya melibatkan 10 peratus daripada keseluruhan jumlah penerima di kawasan ini. Hal ini

21

kerana kebanyakan penduduk perkampungan asli bekerja di ladang-ladang sawit milik sendiri.

Oleh sebab tanah terbiar milik Orang Asli terlalu kurang, menyebab sejumlah kecil penduduk

yang tidak bekerja, dan juga mereka yang berminat dengan perladangan kelapa sawit menerima

pembangunan ekonomi ini.

7.4 SOSIAL

Kajian ini meliputi amalan agama yang dianuti dan kepercayaan yang diamalkan Orang Asli

suku kaum Jakun yang terletak di Rompin, Pahang.Terdapat tiga jenis agama dan kepercayaan

yang dianuti oleh Orang Asli di sini iaitu Islam, Kristian dan Buddha. Selain itu, kepercayaan

seseorang itu mengikut sebelah bapa mereka sendiri.

Penduduk kampung kedaik disini, sesetengahnya juga menganuti agama Islam. Surau

juga telah dibina bagi memberikan kemudahan kepada mereka yang ingin sembahyang

berjemaah dan juga menjadi tempat penyampaian ajaran Islam kepada penduduk kampung

kedaik. Penerimaan ajaran Islam dalam kalangan Orang Asli tidak dilakukan secara paksaan.

Jabatan Agama Islam Pahang dan JAKOA terus menerus mendidik masyarakat Islam Orang Asli

memahami dan menghayati ajaran Islam.

Agama Kristian merupakan salah satu agama yang menjadi ikutan di perkampungan

Orang Asli. Namun begitu, tidak ramai yang memeluk agama Kristian disebabkan mereka masih

setia kepada kepercayaan nenek moyang mereka.

22

Blok A Blok B0%

10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%

IslamKristianBuddha

Rajah 7.4.1 : Peratusan agama yang dianuti oleh penduduk kampung Blok A dan Blok B

Kampung Kedaik

7.5 PERAYAAN

Sikap keterbukaan penduduk Orang Asli dalam menerima perayaan lain selain daripada adat

tradisional mereka membuktikan bahawa mereka sebenarnya masyarakat yang fleksibel dan

berfikiran terbuka.

Setiap kali Tahun Baru Cina, masyarakat Orang Asli di Kampung Kedaik akan

menyambut perayaan tersebut. Hal ini bermula disebabkan salah seorang ahli keluarga mereka

menganut agama kristian dan Buddha. Selain itu juga, mereka juga turut menyambut Hari Raya

Puasa dan meraikan bersama-sama dengan masyarakat Orang Asli yang beragama islam.

23

AGAMA

BLOK KAMPUNG KEDAIK

7.6 PERKAHWINAN

Adat perkahwinan Orang Asli di sini ada persamaan dengan orang melayu dari sudut

persandingan. Bagi masyarakat Orang Asli, kaum lelaki berumur 18 tahun sudah sesuai untuk

berkahwin manakala umur pengantin perempuan tidak boleh melebihi umur pengantin lelaki.

Upacara perkahwinan dilakukan oleh ibubapa pengantin itu sendiri. Proses perkahwinan ini

bermula dengan merisik sehinggalah bersanding. Pada hari peminangan, upacara tersebut akan

diketuai oleh Tok Batin seterusnya hari perkahwinan akan ditetapkan atas persetujuan kedua

belah pihak. Tok Batin akan memberi khidmat kaunseling serta nasihat terhadap pasangan yang

ingin berkahwin. Begitu juga dengan pasangan yang ingin bercerai, Tok Batin akan memberi

pandangan terlebih dahulu. Bagi Orang Asli yang beragama islam, pasangan perlu mendaftar

terlebih dahulu di jabatan Agama Islam.

7.6.1 Perkahwinan Campur

Seiring dengan peredaran zaman, perkahwinan campur antara Orang Asli dengan warga asing

semakin bertambah peratusnya.Perkahwinan campur dapat ditakrifkan dengan perkahwinan

antara dua pihak yang berlainan agama, bangsa atau kewarganegaraan. Ia merupakan

perkahwinan yang melibatkan penyatuan antara dua insan dari kelompok berbeza samada agama

atau bangsa lain. Sehubungan dengan itu, masyarakat Orang Asli tidak terkecuali daripada

perkahwinan campur.

Contoh : Asli + Cina

Perkahwinan antara orang asli dan cina akan mengikut adat perkahwinan kedua dua belah pihak.

Selain itu juga masyarakat Orang Asli tidak memberi sebarang halangan kepada kedua belah

24

pihak pengantin untuk berkahwin. Cara perkahwinan dikekalkan dengan memakai pakaian

tradisi tetapi akan mengikut adat pakaian orang cina dan tiada perarakan yang dibuat. Jenis

hidangan tradisi juga mengikut adat orang cina dimana mereka akan makan di meja bulat. Majlis

makan-makan juga hanya dibuat bersama dengan keluarga yang terdekat dan dibuat secara

sederhana sahaja. Dari segi pemilihan agama dan penerapan budaya pula adalah bebas. Anak-

anak bebas untuk menganut mana-mana agama samada pihak ibu atau bapa. Kebiasaannya,

agama yang dianuti oleh keluarga yang berkahwin campur antara asli dengan cina adalah agama

Buddha.

Gambar 7.6.1.1: Keluarga kahwin campur (cina+asli)

7.7 ADAT KELAHIRAN DAN ADAT KEMATIAN

Saat kelahiran seorang bayi adalah masa yang amat dinanti-nantikan semua pasangan suami

isteri. Sedikit keunikan yang terdapat pada masyarakat Orang Asli, mereka masih mempercayai

pantang larang yang harus dipatuhi bagi mengelakkan nasib buruk. Terdapat beberapa pantang

larang yang diamalkan oleh masyarakat Orang Asli di Kampung Kedaik ini sewaktu isteri

mereka mengandung. Antara pantang larang yang masih diamalkan ialah tidak boleh makan

25

kijang, ayam hutan dan ikan yang mempunyai sengat kerana bimbang terkena “kenan” dan

menghidap sakit sawan. Selain itu, sewaktu si isteri sedang mengandung, si suami juga tidak

boleh memancing ikan kerana dipercayai bayi akan putus semasa bersalin. Suami juga tidak

boleh memegang alat menangkap ikan kerana dikhuatiri bayi yang bakal dilahirkan terlekat uri.

Kepercayaan mereka bukan terhenti di saat kelahiran tetapi juga kepada kematian.

Apabila terdapat kematian, saudara-saudara yang jauh dan dekat akan dihubungi dengan segera.

Mereka akan dating menziarahi dan memberi bantuan dalam upacara pengebumian. Penduduk di

kampung yang ada kematian ahlinya, akan menangguhkan kerja-kerja seharian mereka kerana

dikhuatiri akan ditimpa nasib malang. Pada sebelah malamnya pula, penduduk kampung akan

berjaga sepanjang malam di rumah si mati bagi mengelakkan si mati diganggu hantu dan

dilangkahi kucing kerana menurut kepercayaan mereka jika mayat dilangkahi kucing, mayat

tersebut boleh bangun dan mengacau orang sekeliling.

7.8 PENDIDIKAN

Peluang pendidikan untuk Orang Asli di Negara ini sentiasa terbuka luas. Peluang yang

diberikan telah menyebabkan taraf pendidikan Orang Asli bertambah baik. Kesedaran ibu bapa

dalam kalangan masyarakat Orang Asli juga semakin positif. Mereka sedar kepentingan

pendidikan untuk generasi mereka. Namun begitu, perkembangan pelajar Orang Asli agak

lambat kerana mereka hanya mengharapkan sekolah yang berdekatan sahaja.

Pendidikan membawa kepada peningkatan kesedaran pembangunan dalam sesuatu

kampung. Apa yang boleh dilihat, pembangunan yang dibangunkan oleh kerajaan di bandar akan

memberi kesan kepada kampung Orang Asli yang tahap pendidikannya meningkat. Hal ini

demikian kerana pendidikan di sekolah dan juga pendedahan kepada orang luar membuatkan

26

mereka ingin bersaing dengan lebih hebat lagi dan menginginkan kemajuan kaum mereka di

samping mendukung falsafah pendidikan negara.

7.8.1 Statistik pendidikan masyarkat Orang Asli di Kampung Kedaik

Berdasarkan statistik dan kajian yang dijalankan di Kampung Kedaik di dun Muadzam Shah,

ternyata pendidikan anak-anak Orang Asli lebih tertumpu kepada pendidikan di peringkat pra

sekolah dan sekolah rendah. Namun begitu, ada juga yang telah berjaya melanjutkan ke

peringkat pengajian tinggi (IPT).

Pra Se

kolah

Pendidika

n Rendah

Pendidika

n Men

enga

h

Menuntut IP

T

Lepasa

n IPT

0

40

80

120

160

Statistik Pendidikan

statistik pendidikan

Rajah 7.8.1.1 : Keseluruhan Statistik Pendidikan Masyarakat Orang Asli

Rajah di atas menunjukkan peratusan keseluruhan anak-anak masyarakat Orang Asli

yang menerima pendidikan. Kebanyakkan adalah pada peringkat rendah dimana mereka dapat

melanjutkan pelajaran di sekolah yang berdekatan. Namun peratusan anak-anak Orang Asli yang

menuntut pelajaran di peringkat IPT juga semakin memuaskan.

27

Gambar 7.8.1.2 : Salah satu sekolah yang terdapat di Kampung kedaik

Gambar 7.8.1.3 : Asrama kediaman pelajar

28

8.0 RUMUSAN

Secara rumusanya, setiap insan yang berada di muka bumi ini tidak akan lari daripada

menuntut ilmu sehingga ke liang lahad. Pendidikan merupakan salah satu cabang ilmu yang

disampaikan secara formal mahupun tidak formal kepada semua lapisan Masyarakat.

Sehubungan dengan itu, Masyarakat minoriti iaitu Masyarakat orang asli di RPS Kedaik Pahang

tidak ketinggalan untuk mendapatkan pendidikan yang berkualiti dan setaraf dengan penduduk di

Bandar. Meskipun begitu, Terdapat banyak cabaran yang timbul untuk menjadikan impian

kerajaan dalam memajukan bidang pendidikan orang asli menjadi kenyataan. Namun seribu daya

tak hendak seribu dalih. Pelbagai usaha dan langkah-langkah untuk mengatasi masalah ini

dilaksanakan oleh semua pihak dari segi meningkatkan kemudahan prasarana. Hal ini penting

kerana melalui pendidikan, Masyarakat orang asli mampu memperbaiki taraf kehidupan mereka.

Masyarakat orang asli yang bersedia untuk melakukan anjakan paradigm harus diberikan

peluang meningkatkan kemahiran supaya mereka terus Berjaya dalam hidup sama seperti

Masyarakat etnik yang lain di Malaysia.

Masyarakat Malaysia yang pelbagai kumpulan etnik telah menjadi diskusi sejagat. Iklan

pelancongan sering menggambarkan masyarakat Malaysia yang bersatu dalam kepelbagaian dari

segi budaya dan perpaduan. Namun dalam situasi sebenar, setiap kumpulan etnik bukan sahaja

mempertahankan identitinya malah analisis menunjukkan perjuangan antara etnik berlaku.

Persaingan antara etnik dalam merebut peluang-peluang yang ada sememangnya wujud.

Setiap kumpulan etnik memperjuangkan kepentingan masing-masing dengan gelagat

tertentu. Selalu ditimbulkan persaingan dibimbangi akan menimbulkan konflik etnik yang

memusnahkan. Ada pihak yang begitu takut kesan-kesan negatif persaingan antara etnik.

Hakikatnya persaingan etnik dalam mengekalkan kepentingan masing-masing berterusan. Secara

teori, persaingan merupakan sesuatu yang fungsional dalam masyarakat. Ahli-ahli masyarakat

akan menjadi lebih dinamik dengan adanya persaingan. Dalam usaha masing-masing

mengekalkan status quo, mereka cuba merungkaikan kekuatan pihak lawan.

29

LAMPIRAN

Gambar 1: Kemudahan Pendidikan Seperti Sekolah Rendah

Gambar 2: Klinik Desa RPS Kedaik

30

Gambar 3: Kemudahan Kesihatan Bagi Penduduk RPS Kedaik

Gambar 4: Sesi Bergambar Bersama Dengan Tok Batin

31

Gambar 5: Rumah Tok Batin (Ketua Kampung)

Gambar 6: Makanan Tradisional Masyarakat Orang Asli

32

Gambar 7: Perkahwinan Cina Campur Orang Asli

Gambar 8: Anak Cina Campur Orang Asli

33

Gambar 9: Kedai Runcit di RPS Kedaik

Gambar 10: Suasana Penempatan Penduduk RPS Kedaik

34

BIBLIOGRAFI

Persatuan Siswazah Orang Asli Semenanjung Malaysia (Peninsular Malaysia Orang Asli

Graduates Association). 2002. Suku Kaum Jakun [Orang Asli] Semenanjung Malaysia.

Rencana secara luaran atau suatu pengenalan terhadap suku kaum Jakun.

Dr. Rafiuddin Afkari. 2012. Antara Kasih & Naungan, Universiti Tun Hussien Onn Malaysia.

Shamsul Amri Baharuddin. 2007. Hubungan Etnik. Kementerian Pengajian Tinggi Malaysia. Kuala

Lumpur.

Abdull Sukor Shaari, Nuraini Yusoff, Mohd Izam Ghazali, Mohd Hasani Dali (November 2011). Kanak-

Kanak Minoriti Orang Asli Di Malaysia: Menggapai Literasi Bahasa Melayu. Jurnal Pendidikan

Bahasa Melayu: Universiti Utara Malaysia.

Wan Hashim Wan Teh. 1988. Kesinambungan Budaya Melayu-Orang asli: Rencana tentang budaya

Masyarakat orang asli: Universiti Kebangsaan Malaysia.

Omar Bin Othman. Januari 2004. Orang Asli Dalam Politik Dan Pembangunan Di Pahang: Abstrak tesis

Universiti Putra Malaysia

Shabli bin Arshad (Ketua Pengarang). 2011. Buletin Asli: Komuniti Berdaya, Desa Berjaya.

Mhd.Ariff Mhd.Shariff Dan Mustafa Bahari. 1992. Dialek Orang Asli Suku Jakun: Satu Kajian Kes

Awal (Fonologi). Universiti Malaya. http://www.jakoa.gov.my/ abstrak

Low Ai Choo. 2000. Penilaian Taraf Pemakanan Warga Tua Semelai Di Kg. Sg. Sampo, Jempol:

Universiti Putra Malaysia. http://www.jakoa.gov.my/ abstrak

35