laporan satpros cuso4

Upload: hagai-elisafan

Post on 05-Jul-2018

217 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • 8/16/2019 LAPORAN SATPROS CUSO4

    1/13

    LAPORAN PRAKTIKUM SATUAN PROSES

    SEMESTER GENAP TAHUN AJARAN 2016

    MODUL : Pembuatan Senyawa Km!"e#$ Temba%a Su"&at Penta'()*at

    +,uSO-./H2O )a*( L(mba' Temba%aPEMMNG : *. Emmanue"a Ma*(a 34 MT

    OLEHKELOMPOK : 5

     NAMA : 1. UJA AD3NA SAH7UG +1/1-11008

      2. HAGA ELSAAN +1/1-11010

      5. HERDNAND DMAS +1/1-11011

      -. NDA ROA7AN 3. +1/1-11012

    KELAS : 1A9TK  

    PROGRAM STUDI DIPLOMA III TEKNIK KIMIA

    JURUSAN TEKNIK KIMIA

    POLITEKNIK NEGERI BANDUNG

    2016

    MODUL PRAKTKUM : Pembuatan ,uSO-./H2O )a*( L(mba' Temba%a

    PERCOBAAN : 19 MEI 2016

    PENYERAHAN : 26 MEI

  • 8/16/2019 LAPORAN SATPROS CUSO4

    2/13

     NAMA PEMMNG : *. Emmanue"a Ma*(a 34 MT

    TANGGAL PRAKTKUM : 18 Me( 2016

    TANGGAL PEN7ERAHAN : 26 Me( 2016

    . Tuuan Pe*;baan

    Sete"a' mem!e"aa*( )an me"a#u#an !e*;baan ma'a$($wa )('a*a!#an mam!u:

    1. Membuat #*($ta" temba%a + $u"&at !enta'()*at )a*( "(mba' temba%a2. Men%ena" $(&at9$(&at #*($ta" temba%a + $u"&at !enta'()*at

    5. Men%ana"($($ !*)u# )en%an men%'(tun% *en)emen )an um"a' a(* #*($ta" +'()*at

    $e;a*a $t(#(met*(

    . Lan)a$an Te*(Da"am $uatu $($tem !e*()(# un$u*4 temba%a +,u te*ma$u# #e )a"am %"n%an

    t*an$($(. Temba%a4 !e*a#4 )an ema$ )($ebut "%am #(n #a*ena )(!a#a( $ea# "ama

    $eba%a( uan% )a"am bentu# "em!en%an +#(n. Ha" (n( )($ebab#an "e' "%am (n( t()a# 

    *ea#t(&4 $e'(n%%a t()a# be*uba' )a"am wa#tu yan% "ama. Temba%a a)a"a' "%am

     be*)aya 'anta* "($t*(# t(n%%(4 ma#a )(!a#a( $eba%a( #abe" "($t*(#. Temba%a t()a# "a*ut

    )a"am a$am yan% bu#an !en%#$()a$(nya teta!( temba%a te*#$()a$( "e' HNO5 

    $e'(n%%a temba%a "a*ut )a"am HNO5. entu# !enta'()*at yan% "a

  • 8/16/2019 LAPORAN SATPROS CUSO4

    3/13

    Temba%a + $u"&at me*u!a#an !a)atan #*($ta" b(*u4 ,uSO-./H2O t*(#"(n(.

    Penta'()*atnya #e'("an%an - m"e#u" a(* !a)a 110, )an yan% #e "(ma !a)a 1/0,

    membentu# $enyawa an'()*at be*wa*na !ut('. Penta'()*at (n( )(buat )en%an

    me*ea#$(#an temba%a + #$()a atau temba%a + #a*bnat )en%an H 2SO-4 "a*utannya

    )(!ana$#an '(n%%a enu' )an !enta'()*at yan% b(*u men%#*($ta" (#a )()(n%(n#an.

    Pa)a $#a"a (n)u$t*(m $enyawa (n( )(buat )en%an memm!a u)a*a me"a"u( ;am!u*an

    temba%a !ana$ )en%an H2SO-. Da"am bentu# !enta'()*at4 $et(a! (n temba%a +

    )(#e"("(n%( "e' em!at m"e#u" a(* !a)a $et(a! $u)ut $e%( em!at4 #e)u)u#an #e"(ma

    )an #eenam )a*( #ta'e*)*a" )(tem!at( "e' atm #$(&en )a*( an(n $u"&at4 $e)an%#an

    m"e#u" a(* #e"(ma te*(#at "e' (#atan '()*%en. Sa"a' $atu $(&at )a*( "%am temba%a

    ya(tu temba%a t()a# "a*ut )a"am a$am yan% bu#an !en%#$()a$( teta!( temba%a

    te*#$()a$( "e' HNO5 $e'(n%%a temba%a "a*ut )a"am HNO5.

    5,u = @H= = 2NO59  5,u2= = 2NO = -H2O

    L%am temba%a )(buat )a*( temba%a $u"&()e +,u2S yan% )(#$()a$( )en%an O#$(%en

    ,u2S = 2O2  ,uO = SO2

    2,uO = ,u2S SO2 = -,u

    Ga*am temba%a )a"am "a*utan be*wa*na b(*u !u;at4 #a*ena membentu# (n

    ,u+H2O-2=. J(#a "a*utan (n( )(tamba' ammn(a a#an men%'a$("#an (n ,u+NH5 -

    2= 

    yan% be*wa*na b(*u !e#at. Senyawa ,u,"24 ,u* 24 ,u2 $u#a* "a*ut )a"am a(* )en%an

    K$! ma$(n% ma$(n% 148.1094 /. 10984 )an 1. 10912. Senyawa ,u2O )an ,u2S )a!at

    )(buat "an%$un% )a*( un$u*nya !a)a $u'u t(n%%(. Ke)ua $enyawa (n( ;en)e*un%

    nn$t(#(met*(# #a*ena )a!at !u"a $eba%(an membentu# ,uO )an ,uS.

    Senyawa9$enyawa ,u + be*wa*na !ut(' #e;ua"( #$()a$(nya me*a'. Se)an%#an

    $enyawa ,u+ '()*atnya b(*u )an an'()*atnya abu9 abu. Senyawa $enyawa ,u +"eb(' $tab(" )a"am "a*utan. Me*e#a be*a;un )an men%(n yan% be*wa*na %e"a! +b(*u

    %e"a! yan% te*bentu# )en%an "a*utan ammn(a be*"eb('an. ,u )(%una#an buat

    #abe"B#awatB!e*a"atan "($t*(#4 )a"am "%am "%am !a)uanC mne"4 !e*un%%u4

    #un(n%an4 !e*a# e*man4 !e*a# n(#e" untu# #ete" )an "a(n "a(n.

    Se;a*a umum %a*am temba%a + t()a# "a*ut )a"am a(* )an t()a# be*wa*na4

     !e*("a#unya m(*(! !e*("a#u $enyawa !e*a# +. me*e#a mu)a# )(#$()a$( mena)(

    $enyawa temba%a +4 yan% )a!at )(tu*un#an )a*( temba%a + #$()a4 ,uO4 '(tam.

    Ga*am %a*am temba%a + umumnya be*wa*na b(*u4 ba(# )a"am bentu# '()*at4 !a)at4

    mau!un )a"am "a*utan a(*4 wa*na (n( bena* bena* #'a$ 'anya untu# (n tet*aa#u!*at

    ,u+H2O-2= $aa. ata$ te*"('atnya wa*na (n #m!"e#$ tet*aa#u#u!*at + ya(tu

    wa*na (n temba%a + )a"am "a*utan a(* a)a"a' /00  μ % )a"am bata$ #n$ent*a$( 1

    )a"am 10-. Ga*am %a*am temba%a + an'()*at4 $e!e*t( temba%a + $u"&at an'()*at

    ,uSO-4 be*wa*na !ut(' +atau $e)(#(t #un(n%.

  • 8/16/2019 LAPORAN SATPROS CUSO4

    4/13

    La*utan ammn(a b("a )(tamba'#an )a"am um"a' yan% $an%at $e)(#(t te*bentu#

    en)a!an b(*u $uatu %a*am ba$a +temba%a $u"&at ba$a. ("a )a"am #ea)aan ba$a'

    )(b(a*#an te*#ena u)a*a4 temba%a + $u"&()e ;en)e*un% te*#$()a$( mena)( temba%a

    + $u"&at4 )an #a*enanya mena)( )a!at "a*ut )a"am a(*. anya# $e#a"( !ana$ yan%

    )("e!a$#an !a)a !*$e$ (n(.

    Pe*$amaan *ea#$( #*($ta"($a$( $e;a*a #e$e"u*u'an a)a"a':,u = 5H2O = H2SO- = 2HNO5  ,uSO-./H2O = 2NO2 +be*wa*na #un(n% ;#"at

    . A"at )an a'an

    1. Ge"a$ #(m(a 2/0 mL2. Ge"a$ u#u* /0 mL

    5. ,*n%

    -. Ka;a a*"(

    /. atan% !en%a)u# 6. Pemana$

    . P(!et tete$@. ,awan !en%ua!8. T(mban%an

    10. L(mba' temba%a )a*( #abe" be#a$

    11. La*utan H2SO- !e#at12. La*utan HNO5 !e#at

    15. AFua)e$

    1-. Ke*ta$ $a*(n%

  • 8/16/2019 LAPORAN SATPROS CUSO4

    5/13

  • 8/16/2019 LAPORAN SATPROS CUSO4

    6/13

    • D(a%*am A"(* 

    /0 m" a(* 

    10 m" H2SO- !e#at +8@

    / %*am temba%a +$u)a' )(!tn% #e;("1/ m" HNO5 -0

    La*utan be*wa*na

     b(*u te*an%

    A)anya ua!

      be*wa*na ;#"at

    +%a$ NO5 )an

      "a*utan be*wa*na

      $ema#(n b(*u te*an%

    3a*na

    "a*utan b(*u

      te*an%

     A)anya en)a!an be*bentu# #*($ta"

      bn%#a'an

      3a*na #*($ta"

    "eb(' !ut('

    Pencampuran

    dan

    Pengadukan

    Penyarngan

    Pemana!an

    100"C

    Pengerngan

    #dpana!kan

    da$am "%en&

    Penm'angan

    kr!(a$ da$am

    keadaan

    Pendngnan

    #*r!(a$!a!&

    Penm'angan

    kr!(a$ da$am

    keadaan

  • 8/16/2019 LAPORAN SATPROS CUSO4

    7/13

      K*($ta" an'()*at

    . Data Pen%amatan

    No.

    Prosedur Percob! "s#$ Pe!%&'!

    1. D(ma$u##an a(* #e )a"am %e"a$

    #(m(a

    "umeI /0 m"

    2. D(tamba'#an 10 m" H2SO- !e#at

    +8@

    e*wa*na #e#un(n%an )an "a*utan $e!e*t( m(nya#

    5. D(tamba'#an / %*am temba%a +,u Hanya a)a ua! )($e#(ta* %e"a$ #(m(a

    -. D(tamba'#an 1/ m" HNO5 -0 A)anya %e"embun% )an be*wa*na b(*u te*an%

    /. D("a#u#an !en%a)u#an te*u$

    mene*u$ 50 men(t

    A)anya ua! be*wa*na ;#"at4 a)anya bu(' )($e#(ta*

    "a*utan4 "a*utan be*wa*na b(*u $ema#(n !e#at +b(*u

    mu)a !e#at

    6. D(!ana$#an 9Pa)a wa#tu 1/ men(t ua! ;#"at $u)a' t()a# a)a

    9Semua temba%a mu"a( "a*ut )an !a)a wa#tu 20

    men(t temba%a $u)a' "a*ut $emua

    . D($a*(n% "a*utan T()a# a)anya temba%a yan% t()a# "a*ut4 ma#a t()a

    a)a *e$()u

    @. D()(am#an )an )(t(mban% #*($ta"

    yan% te*bentu# 

    A)anya en)a!an #*($ta" be*bentu# bn%#a'an #e;("

    )an be*wa*na b(*u mu)a !e#at

    9D()a!at#an ma$$a ,uSO-.>H2O +ba$a'I /048 %* 

    9 D()a!at#an ma$$a ,uSO-.>H2O +#e*(n%I -48 %* 

    . Pen%"a'an Data1. Men%'(tun% *en)emen ,uSO-

    D#(e')u# *

    9 Ma$$a ,u I / %*am

    9 Ma$$a #*($ta" I 114/@ %*am

    9 M ,uSO-./H2O I 2-84// %*Bm"

    9 A ,u I 654// %*Bm"

    D#'!+ * Re!de&e!,

  • 8/16/2019 LAPORAN SATPROS CUSO4

    8/13

    J-b *

    Rea#$( : ,u2= = SO-29 = /H2O ,uSO-./H2O

    M" ,u I ma$$a

      M* 

    I / %* 

    654// %*Bm"

    I 0408 m"

    M" H2SO- I 10 > > > ?

      1000 > M* 

      I 10 > 14@- > 8@ > 10

      1000 > 8@

      I 041@- m"

    M" HNO5 I 10 > > > ?

      1000 > M* 

      I 10 > 14- > -0 > 1/

    1000 > 65

      I 04155 m"

    M" a(* I ma$$a

      M* 

      I /0 %* 

      1@ %*Bm"

      I 24@ m"

    Rea#$( yan% te*a)( :

    ,u2= = H2SO- = 2HNO5 = /H2O ,uSO-./H2O = 2NO2

    Mu"a :0408 041@- 04155 24@ 9 9

    Rea#$(:04066/ 04066/ 04155 04188/ 04066/ 04066/

    S($a : 04012/ 0411/ 9 24/@/ 0406// 04066/

    M" ,uSO-./H2O I 04066/ m"

    M ,uSO-./H2O I 2-84// %*Bm"

    Ma$$a ,uSO-./H2O I m" > M*  

    I 04066/ m" > 2-84// %*Bm"

    I 164/8/ %*am

  • 8/16/2019 LAPORAN SATPROS CUSO4

    9/13

    7(e") I ma$$a ,uSO-./H2O 'a$(" !e*;baan > 100

      ma$$a ,uSO-./H2O te*(t($

    I 4- %*am > 100

     164/8/ %*am

    I --4/8

    2. Men%'(tun% #a)a* a(* )a"am #*($ta" ,uSO-.>H2O

    e*at #a;a a*"(=#e*ta$ t(mban% I 58458 %*am

    e*at #a;a a*"(=#e*ta$ t(mban%=,uSO-.>H2O +ba$a' I /048 %*am

    e*at ,uSO-.>H2O +ba$a' I /048958458

      I 114/@ %*ame*at #a;a a*"(=#e*ta$ t(mban%=,uSO-.>H2O +#e*(n% I -648 %*am

    e*at ,uSO-.>H2O +#e*(n% I -648958458

      I 4- %*am

    .1 Ma$$a >.H2O I 114/@ %*am94- %*am

    I -41@ %*am

    .2 M" ,uSO- I ma$$a

      M* 

    I 4- %*am

    654// %*Bm"

    I 04116- m"

    .5 M" >.H2O I ma$$a

      M* I -41@%*am

    1@ %*Bm"

    I 042522 m"

    .- Ke&($(en a(*I m" a(* 

    Ke&($(en ,uSO- m" ,uSO-  I 042522  1 04116-

      I 2

    Ja)(4 #a)a* a(* !a)a #*($ta" )a*( 'a$(" !e*;baan a)a"a' ,uSO-.2H2O

  • 8/16/2019 LAPORAN SATPROS CUSO4

    10/13

    5. Rea#$( yan% te*a)(

    ,u = 2H2SO-  ,uSO- = SO2 = 2H2O

    ,u2= = H2SO- = 2HNO5 = /H2O ,uSO-./H2O = 2NO2

    . Pemba'a$an

    1. ua A)w(na Sa'yu%( +1/1-11008

  • 8/16/2019 LAPORAN SATPROS CUSO4

    11/13

    2. Ha%a( E"($a&an +1/1-11010

  • 8/16/2019 LAPORAN SATPROS CUSO4

    12/13

    5. He*)(nan) D(ma$ Sa!ut*a +1/1-11011

    Pe*;baan (n( be*tuuan untu# men$(nte$($ %a*am temba%a $u"&at + !enta'()*at ,uSO-./H2O4

    )(mana ba'an yan% )(%una#an ya(tu aFua)e$t +H+O4 a$am n(t*at !e#at4 a$am $u"&at !e#at -0+H+SO,4

    )an temba%a yan% a)a )( )a"am #abe" +,u. Ha" yan% !e*tama )("a#u#an ya(tu men;am!u*#an "a*utan

    H2SO- !e#at -0 $ebanya# 10m" )an a(* $ebanya# /0m"4 )(mana a(* te*"eb(' )a'u"u )(ma$u##an #e

    )a"am %e"a$ #(m(a #emu)(an a$am $u"&at. Ha" (n( be*tuuan a%a* t()a# te*a)( "e)a#an #a*ena !en%en;e*an

    a$am $u"&at !e#at )en%an a(* men%'a$("#an !ana$ yan% be*$(&at e#$te*m($ #a*ena )aya ta*(# a$am $u"&at

    te*'a)a! a(* $an%at #uat4 )(mana *ea#$( yan% te*a)( :

    H2SO-+aF = H2O+" H5O +aF = HSO- +aF

    Kemu)(an menamba'#an $ebanya# / %*am $e*bu# temba%a !a)a "a*utan te*$ebut4 a$am $u"&at

    t()a# a#an membuat $e*bu# temba%a te*$ebut mena)( "a*ut teta!( "a*utan a$am $u"&at te*$ebut be*&un%$(

    untu# membuat $ua$ana a$am )an membentu# %u%u$ $u"&at !a)a temba%a '(n%%a te*bentu# temba%a

    $u"&at. Se'(n%%a untu# me"a*ut#an $e*bu# temba%a te*$ebut )(tamba'#an 1/m" a$am n(t*at !e#at4 #a*ena

    temba%a )a!at te*#$()a$( )an "a*ut )a"am a$am n(t*at !e#at $e'(n%%a a#an te*a)( *ea#$(:

    5,u+$ = H=+aF = 2NO59 +aF 5,u+$ = 2NO+% = -H2O+"

    A!ab("a #et(%a "a*utan te*$ebut te*;am!u* ma#a a#an men%e"ua*#an %a$ yan% be*wa*na #un(n%

    #e;#"atan4 'a" (n( )($ebab#an #a*ena #a*ena %a$ NO $an%at *ea#t(& te*'a)a! #$(%en membentu# %a$

     NO2 yan% be*wa*na ;#e"at. Te*)a!at en)a!an )an be*a$a!. Ga$ (n( be*a;un $e'(n%%a #e%(atan (n( 'a*u$

    )("a#u#an )( "ema*( a$am. Rea#$(nya a)a"a':

    2NO+% = O2 +% 2NO2 +%

    Sete"a' (tu )("a#u#an !emana$an $am!a( %a$ be*wa*na ;#e"at te*$ebut t()a# #e"ua* "a%(4 )(mana

     !emana$an te*$ebut be*&un%$( untu# mem!e*;e!at *ea#$(4 #emu)(an men)()('#an "a*utan $am!a(

    ?"umenya be*#u*an%. Sete"a' (tu )()(n%(n#an $am!a( te*bentu# #*($ta". K*($ta" te*bentu# $ete"a' t 2-

     am !en)(n%(nan )en%an bentu#nya yan% be*u!a batan%9batan% #e;(". Pe*$amaan *ea#$( #*($ta"($a$( $e;a*a

    #e$e"u*u'an a)a"a':

    ,u = 5H2O = H2SO- = 2HNO5  ,uSO-./H2O = 2NO2

    e*)a$a*#an '(tun%an te*(t($4 ma$$a ,uSO-./H2O yan% $e'a*u$nya )('a$("#an a)a"a' 184-6/

    %*am. Ren)emennya I 184-6/ %*amB/ %*am > 100 I 5@845. Teta!( ,uSO -./H2O yan% )('a$("#an !a)a

  • 8/16/2019 LAPORAN SATPROS CUSO4

    13/13

     !*a#t(#um #a"( (n( 'anya @4- %*am +$ete"a' )(#e*(n%#an. e*at #e*ta$ t(mban% 04/ %*am4 be*at #a;a a*"(

    5@4@8 %*am4 )an be*at ,uSO-./H2O yan% ba$a' +$ebe"um )(#e*(n%#an a)a"a' /048 %*am.

    -. n)a Rbayan( 3a"ayu)a*a +1/1-11012