kekayaan ekonomi sabah menarik minat syarikat borneo utara british

sbp

BAB 5 : KEKAYAAN EKONOMI SABAH MENARIK MINAT SYARIKAT BORNEO UTARA BRITISH

Hak cipta SBPZon Timur 2007

Pada akhir pelajaran, pelajar dapat:• Memerihalkan pertapakan Syarikat Borneo

Utara British (SBUB) di Sabah• Menerangkan usaha SBUB mengukuhkan

kuasa di Sabah• Menganalisis usaha SBUB

mengeksploitasi hasil bumi Sabah• Menerangkan perubahan sosial yang

dilaksanakan oleh SBUB di Sabah


KEKAYAAN EKONOMI SABAH MENARIK MINAT

SBUB

SBUB Bertapak di Sabah

SBUB Mengeksploitasi hasil bumi Sabah

SBUB Mengukuhkan Kuasa di Sabah

Perubahan Sosial SBUB di Sabah


SBUB Bertapak Di Sabah• Potensi ekonomi menarik perhatian

pelabur2 Barat dari Amerika Syarikat, Britain, Belanda dan Sepanyol.

• Sultan Brunei memberi konsesi tanah di Sabah~wakil A.S. (C.L. Moses)- tempoh penyewaan selama 10 tahun

• Moses menjual konsesi kepada The american Trading Company~ diketuai oleh J.W. Torrey & T.B. Harris

• Torrey gagal majukan penanaman kopi dan tebu di Kiranis.~Torrey menjual haknya kepada Von Overbeck


• Overbeck hadapi masalah modal~beliau meminjam wang drpd syarikat Alfred Dent & Edward Dent

• Gabenor Labuan~W.H. Treacher bersetuju membantu Overbeck memperbaharui tempoh pajakan drpd sultan Brunei

• Sultan Brunei (Sultan Mu’min telah memperbaharui pajakan dengan Overbeck dan dent~t/tangan perjanjian sultan Brunei serah tanah Teluk Kimanis & Sungai Sibuku


• Sebahagian wilayah Sabah di bawah pemerintahan Kesultanan Sulu, Overbeck Dan Dent~t/tangani perjanjian dengan Sultan Jamalul Alam-serahkan kawasan dari Sg Pandasan hingga Sg Sibuku

• Overbeck telah menjual semua haknya kepada Alfred & Edward Dent

• Dent tubuhkan Persatuan Sementara Borneo Utara British Berhad~usaha dapatkan Piagam Diraja drpd kerajaan British


• November 1881, kerajaan British telah menganugerahkan piagam kepada Persatuan Sementara Borneo Utara British Berhad~tukar nama kpd Syarikat Borneo Utara British pada 1882.

• SBUB punya kuasa mentadbir Sabah~Sir Rutherford Alcock(Presiden) & Alfred Dent (Pengarah Urusan)

• Pada tahun 1888, SBUB menandatangani Perjanjian Perlindungan Borneo Utara~Sabah sebagai negeri naungan British


Syarat Pemberian Piagam SBUB menerima penasihat British

SBUB hendaklah memelihara agama, adat, resam & undang2

penduduk tempatan

SBUB hendaklah memerintah Sabah dgn adil dan saksama

Pemberian Piagam

SBUB X boleh serah Sabah kpdsesiapa

SBUB mesti lantik pegawai tadbir drpd pegawai yg diakui oleh British


SBUB MENGUKUHKAN KUASA

DI SABAH• Pemerintah: Gabenor~W.H. Treacher

Dilantik oleh Majlis Penasihat

Gabenor dibantu oleh Majlis Penasihat

• Sandakan sebagai pusat pentadbiran• SBUB menubuhkan jabatan kerajaan


• Sabah dibahagikan kpd beberapa residensi diketuai Residen

Dibahagikan kdp daerah diketuai oleh Pegawai Daerah berbangsa Eropah

• Timbalan Penolong Pegawai Daerah diperkenalkan~oleh penduduk tempatan

• Ketua Anak Negeri yang bergelar Orang Kaya2 (O.K.K.)~bantu Pegawai Daerah


• O.K.K diberi surat kuasa yang membolehkan mereka menguruskan hal masyarakat tempatan.

• Peringkat kampung~ ketua kampung – Orang Tua• SBUB mengekalkan penglibatan peribumi dlm

pentadbiran daerah & kampung• SBUB melaksanakan undang2 Barat & undang2

tempatan ~jaga keamanan negeri


• Wujudkan Mahkamah Majistret & Mahkamah Anak Negeri

Mahkamah di Sabah

MAHKAMAH MAJISTRET MAHKAMAH ANAK NEGERI

• Mengendalikan kes2 berat spt pembunuhan, penculikan

• Dihakimi oleh Pegawai Daerah

• Mengendalikan kes2 peribumi yg berkaitan dengan undang2 Islam dan hukum adat

• Hakim dilantik drpd kalangan Ketua Anak Negeri~ arif dlm agama Islam & adat


SBUB Mengeksploitasi Hasil Bumi Sabah

• SBUB mengeksploitasi kekayaan hasil tradisional Sabah~ sarang burung, sagu, rotan, pokok lanut, trepang & sirip ikan yu.

• SBUB menguasai pertanian, pembalakan & perlombongan


Hasil Tradisional Menyumbang Kewangan SBUB

Sarang burung~nilai eksport 125 000 dolar

Pokok Sagu @ rumbia~ hidup subur di kawasan berpaya

Hasil jualan penduduk akan dikenakan cukai


Hasil Pertanian Dagangan Meningkatkan Keuntungan SBUB

• SBUB laksanakan tanaman baru ~getah & tembakau Tanaman dagangan

pentingTEMBAKAU Pasaran tinggi di Belanda &

A.S. Mengecualikan cukai eksport 1890~61 buah ladang

tembakau hasil eksport 2 juta dolar pd 1902


Pembinaan landasan keretapi

tingkatkan pembukaan ladang

SBUB beri 4% dividen kpd pengusahaPengusaha diberi pengecualian cukaieksport selama 50 thn

Bawa buruh dari China & Jawa

GETAH


Seraya, ramin, kapur, berlian & meranti

Dijalankan di Sandakan, Lahad Datu & Tawau

Bawa masuk buruh dari Indonesia & Filipina

Dieksport ke China, Britain, Singapura& Australia

BALAK


Perlombongan Menggalakkan Kemasukan Pelabur• SBUB menggiatkan usaha

perlombongan di Sabah ~ emas, arang batu & mangan

• Lombong emas diusahakan oleh orang Cina~ 1886- Sg senggama

• Arang batu~ Silimpopon & Labuan Diusahakan oleh Syarikat Cowie

Harbour Coal• Mangan~ Teluk Marudu- Syarikat

British Borneo Exploration & dieksport ke Britain


Perubahan Sosial SBUB di Sabah• SBUB membangunkan kemudahan asas~

keretapi, jalan raya, sekolah, hospital, telegraf dll.

Kepentingan & keuntungan SBUB


Landasan kereta api

Landasan pertama~ tahun 1896

Landasan sepanjang 32 KM~menghubungkan Beufort ke Jeselton & dari Tenom ke Malalap

Memudahkan SBUB mengangkut hasil keluaran di bahagian pedalaman ke pelabuhan


Pembinaan Jalan Raya Bandar2 besar~ Jesselton, Sandakan, Lahad Datu, Kudat & Tawau

Untuk menghubungkan kawasan kegiatan ekonomi dengan bandar & pelabuhan

• Pengangkutan air & sungai• Syarikat perkapalan spt Straits Steamship~

mengangkut penumpang dan barangan


Sekolah• Mubaligh Kristian membina sekolah~ sebarkan

agama Kristian• Sekolah Intstitut Byron(mubaligh

Roman Katolik)49 buah sekolah mubaligh

~bil murid >< 3700 orangSekolah Latihan-anak2 Ketua Negeri~ dilatih utk menjadi pegawai pentadbiran rendah

• Jabatan Pelajaran ditubuhkan


• Sekolah Melayudidirikan di Kota Belud~ 19211930~ 10 buah sekolah Melayu bagi

menampung 400 org pelajar• Sekolah Cina

dibina oleh masyarakat Cina

• Pada tahun 1940~ kira2 11 000 orang murid yg mendaftar di sekolah Melayu, sekolah mubaligh & sekolah Cina


Hospital• Hospital di bandar2 besar~ Jesselton,

Sandakan, Beufort & Kudat• Terdapat 9 buah hospital & 40 buah klinik • Bilangan doktor tidak mencukupi • Perkhidmatan perubatan tidak dapat

dinikmati oleh seluruh rakyat Sabah


Kemunculan bandar2 baru

1) Sandakan• Diasaskan oleh William Pryer pd tahun

1879• Menamakan sebagai Elopura~ bandar

yg cantik• Sandakan berkembang maju~ pusat

pentadbiran, pelabuhan antarabangsa & pusat pembalakan


2) Kudat• Pusat pentadbiran pertama• Sebilangan kecil pedagang menetap &

membina kedai • Gagal menarik ramai penduduk &

pedagang~ keadaan geografi tidak sesuai utk kegiatan pertanian

• SBUB memindahkan pusat pentadbiran ke Sandakan


3) Jesselton• Nama asal~ Jessel Town- diambil

sempena nama Charles Jessel• Turut dikenali sebagai nama Api-Api,

Singga Mata @ Daisuka• Pembinaan landasan kereta api &

perkembangan tanaman getah menjadikan bandar Jesselton maju

• Pusat perdagangan & pelabuhan penting


SEKIAN TERIMA KASIH

kekayaan ekonomi sabah menarik minat syarikat borneo utara british

Education