jurnal kajian tindakan psv luqman

7/25/2019 Jurnal Kajian Tindakan PSV LUQMAN

1/11

MENINGKATKAN KESEIMBANGAN DALAM MENGHASILKAN TOPENGMUKA

Oleh :

Mohamad Luqmanulhakim Bin Mohamad

Pn. Norashikin Binti Abdul Jalal

Abstrak

Kajian ini bertujuan untuk meningkatkan keupayaan muridterhadap proses pengajaran dan pembelajaran dalam bidangmembentuk dan membuat binaan aktiviti menghasilkan topengmuka kesan daripada pengaplikasian teknik Ibu dan Anak dalam

penghasilan rupa topeng muka yang seimbang menentukankedudukan bahagian anggota . Teknik Ibu dan Anak yang diciptamelalui kaedah ukuran jarak jengkal jari serta mengikut sai ukuran

jarak anggota muka si pemakai. Teknik ini memudahkan pesertakajian tanpa memerlukan bahan bantu mengajar yang banyak dansekadar melibatkan anggota tubuh badan sedia ada semasa aktivitimengukur jarak. !eserta kajian ini adalah terdiri daripada muridTahun "ua# iaitu seramai $ orang murid diambil. Kajian tindakan inimenggunakan instrumen pemerhatian# senarai semak dan analisidokumen. Analisis tindakan ini menggunakan kaedah kualitati% dankajian ini berbentuk kajian kes. "apatan kajian ini telahmembuktikan dengan adanya teknik Ibu dan Anak telahmembantu para murid meningkatkan kemahiran menghasilkantopeng muka dengan kemas dan seimbang. &ebagai kesimpulan#

kajian ini menekankan kepentingan pengaplikasian teknik Ibu danAnak untuk menentukan kedudukan anggota muka dengan dalammenghasilkan topeng muka yang kemas dan seimbang.

Kata kunci' Topeng muka# keseimbangan# skala jarak# kedudukan#teknik Ibu dan Anak

Pengenalan

Mata pelajaran Pendidikan Seni Visual PSV! merupakan mata pelajaran"an# mampu menarik minat murid melalui akti$iti%akti$iti melukis dan

mereka bentuk binaan. Antara akti$iti "an# terkandun# didalam seni adalahmembuat topen# berpandukan bidan# "an# keti#a iaitu Membentuk danMembuat Binaan. &open# dide'nisikan seba#ai penutup muka supa"a

jan#an dikenali. Menurut Kamus "e(an )disi Keempat' *+,-/# topen#bermaksud sesuatu "an# dipakai untuk menutup muka "an# berupa mukaoran# atau binatan# dan lain%lain dibuat daripada kertas( kulit danseba#ain"a.. )emahiran men#hasilkan topen# ju#a berkait rapat den#anbidan# Men##ambar kerana memerlukan kemahiran melukis serta melakar.Perkara ini menunjukkan baha*a sesuatu hasil kar"a itu tidak semestin"amen#ikut konsep asal( namun aplikasi pelba#ai konsep serta bidan# mampume*ujudkan satu hasil kar"a "an# lebih dinamik dan unik justeru hal inidapat dilihat ba#aimana seseoran# murid memahami +ara "an# palin#mudah untuk men#hasilkan sesuatu kar"a termasuk topen# muka.


2/11

Justeru itu( amatlah pentin# untuk memastikan pen#uasaankemahiran membuat topen# "an# betul dalam kalan#an murid sekolahrendah berdasarkan matlamat )ementerian Pelajaran Mala"sia,-!didalam bidan# keempat "an# men"atakan baha*a bidan# ke#iatan inimene#askan perkemban#an persepsi murid terhadap aspek seni dari se#ibentuk( ruan#( struktur( imban#an dan kestabilan imban#an!. )emahiranmembuat topen# muka ju#a berkait rapat den#an tahap kemahiran motorhalus mereka. Seba#ai +ontohn"a memahami beberapa struktur danimban#an dalam membuat sesuatu binaan memerlukan proses "an# betuldan +epat melalui akti$iti%akti$iti "an# dijalankan

Fokus Kajian

)ajian ini bertujuan menin#katkan kemahiran murid dalam memahamikonsep keseimban#an dan skala jarak dalam menentukan baha#iankedudukan an##ota muka semasa membuat topen# muka den#an tepat.Oleh "an# demikian( kajian tindakan "an# sa"a lakukan selepas membuatrenun#an kendiri men#enai masalah murid men#enai masalah murid tahun

, ialah tidak dapat menentukan kedudukan an##ota terutama kedudukanluban# mata den#an betul men"ebabkan murid kuran# berminatmen#hasilkan topen# muka buatan sendiri. Oleh itu( sa"a telah memilihtajuk keseimban#an dalam men#hasilkan topen# muka seba#ai /okus kajian.

Objektif UmumMenin#katkan kemahiran murid dalam men#hasilkan rupa topen# muka"an# seimban# den#an mudah.

Objektif Khusus. Men#aplikasikan teknik "an# betul untuk men#hasilkan topen# muka

"an# keseimban#an den#an mudah.,. Menin#katkan kemahiran men#hasilkan topen# muka "an# seimban#.

Soalan Kajian. Apakah teknik "an# betul dapat membantu murid untuk

men#hasilkan rupa topen# muka "an# seimban# den#an lebih mudah0

,. Adakah mampu menin#katkan kemahiran murid dalam men#hasilkantopen# muka "an# seimban# 0

Sorotan Literatur

Menurut 1 Putu A#ustino ,-! dalam artikeln"a "an# bertajuk 2AnatomiManusia Seba#ai Objek Pen+iptaan )ri"a Seni3 men"atakan anatomi tubuhmanusia dilihat dari bentuk dan susunann"a( terdiri dari poton#an%poton#anbaha#ian tubuh "an# mempun"ai kaitan den#an hubun#an or#an lain.Apabila dilihat se+ara terperin+i satu persatu( or#an dan tubuh manusiaadalah san#at kompleks( memiliki keunikan tersendiri "an#membe4akann"a antara satu or#an den#an "an# lain. Seba#ai +ontohbaha#ian ukuran pada an##ota muka seseoran#( lebar telapak tan#ankuran# lebih sama den#an 5 jari( panjan# kepala dari akar rambut sampaiba#ian ba*ah da#u! kuran# lebih sama den#an satu jen#kal tan#an( jarakantara mata kiri dan kanan sama den#an lebar mata dan lebar mulut saatterkatup sama den#an jarak antara , bola mata atau lebar mata.


3/11

Berdasarkan kepada petikan Modul 6BA7,,-8 ,-,! pula( topen#merupakan suatu alat "an# menutupi muka( topen# ju#a di#unakan didalam apa jua persembahan drama( tarian dan ju#a istiadat%istiadatpemujaan. &open# ju#a dijadikan seba#ai alat perhiasan di rumah sertadijadikan seba#ai identiti seseoran# dan ju#a ahli kumpulan. &open# ju#adi#unakan untuk men"embun"ikan identiti si pemakai seba#ai +ontohadi*ira "an# serin# menjadi pujaan para murid seperti Batman( Spidermandan 9ltraman.

Menurut 6amdan ,-8! dalam kajiann"a "an# bertajuk 2Pen##unaan )aedah Melipat ua )ertas Lukisan alam Men#hasilkan

&open# Muka ;an# Seimban# alam Bidan# Membentuk an MembuatBinaan3 telah membuktikan den#an adan"a kaedah melipat dua dalampen#ajaran dan pembelajaran akti$iti topen# muka( telah membantu paramurid men#hasilkan rupa topen# muka "an# seimban# dalam bidan#membentuk dan membuat binaan topen# muka. Menurut


4/11

$indakan nterensi 1 * +ktiiti ,Mengenal !kala -arak,

nstrumen * .emerhatian dan !enarai !emak

$indakan nterensi / * +ktiiti ,Muka !aya,

nstrumen * .emerhatian dan !enarai !emak,

$indakan nterensi 0 * +ktiiti ,Modelku,

+nalisis %okumen

ajah 1 * Langkah dan .elaksanaan $indakan

Daatan Dan !e"eksi

alam menjalankan inter$ensi ini sa"a telah men##unakan beberapainstrumen ba#i mendapatkan data "an# diperlukan ba#i menja*ab soalankajian satu dan dua. Antara instrumen "an# telah di#unakan adalah analisispemerhatian( rakaman $ideo dan /oto( senarai semak dan analisis dokumen.

&oalan kajian +'Apakah teknik yang betul dapat membantu murid untukmenghasilkan rupa topeng muka yang seimbang dengan lebih mudah 0

Pertama( instrumen analisa senarai semak dilakukan semasa menjalankan

akti$iti tindakan iaitu Men#enal Skala Jarak ba#i mendapatkan databerdasarkan pemerhatian "an# telah sa"a sediakan untuk melihat kembalirakaman $ideo. Jadual diba*ah pemerhatian tin#kah laku murid semasaakti$iti tindakan iaitu men#enal skala jarak.

Bil# Perlakuan Muri$ Muri$ %M& Kekeraan

M' M( M)

Menunjukkan minat dan kesun##uhan dalammen"iapkan akti$iti inter$ensi men#enal skala

jarak

= = = 8

, Murid dapat melakukan teknik >1bu dan Anak3den#an betul

= ? = ,


5/11

8 Menentukan skala jarak den#an betul = = = 8

5 Pen##unaaan kedua%dua belah tan#an "an#betul

= = = 8

@ Menandakan titik jarak pada kedudukan "an#betul

= ? = ,

Men#enalpasti konsep keseimban#an kiri dan

kanan

= = ? ,

Men#an#kat tan#an sebelum proses menandadisiapkan

= = = 8

Ba#i akti$iti tindakan , iaitu 2Muka Sa"a3( instrumen dapatan ju#aadalah senarai semak. Murid men#enalpasti jenis jarak den#anmen##unakan teknik 21bu dan Anak3 se+ara praktikal pada an##ota mukasendiri berdasarkan kertas edaran soalan. i dalamn"a men#andun#i item"an# berkaitan den#an ukuran skala jarak pada muka. Jadual diba*ahadalah pemerhatian tin#kah laku murid semasa akti$iti tindakan , iaitumuka sa"a.

Bil# Perlakuan Muri$ Muri$ %M& Kekeraan

M' M( M)

Menunjukkan minat dan kesun##uhan dalammen"iapkan akti$iti inter$ensi muka sa"a

= = = 8

, Men#ukur kedudukan jarak dari ten#ah antarakedua%dua mata hin##a ke mulut den#an betul

= ? = ,

8 Men#ukur kedudukan jarak dari mata kiri hin##a kemata kanan den#an betul

= = = 8

5 Men#ukur kedudukan jarak dari mata kanan hin##ake mulut den#an betul

= = = 8

@ Men#ukur kedudukan jarak dari dahi hin##a keda#u den#an betul

= = = 8

Seterusn"a(analisis pemerhatian telah dilakukan ke atas dua akti$ititindakan iaitu akti$iti tindakan : Men#enal Skala Jarak dan akti$iti tindakan,: Muka Sa"a. 1nstrumen "an# di#una pakai ba#i melaksanakanpemerhatian sa"a ialah berdasarkan boran# senarai semak.

Berdasarkan pemerhatian semasa akti$iti inter$ensi satu iaituMen#enal Skala Jarak. mendapati baha*a M( M,( M8 "an# dipilih men#ikutiakti$iti inter$ensi menunjukkan minat untuk men"ertai akti$iti ini apabilasemasa permulaan lan#kah pertama murid menunjukkan berseman#atuntuk melakukan jen#kalan jari 21bu dan Anak3 den#an teliti.Calauba#aimanapun pada perin#kat a*al M, membuat kesilapan semasaakti$iti jen#kalan ini namun kelemahan ini berja"a diatasi setelah

melakukan te#uran se+ara lan#sun# dan mampu memperbaiki jen#kalanbeliau semasa berada pada lan#kah kedua dalam akti$iti ini.

Dajah , : Jen#kalan jarak "an# kuran# tepat

alam lan#kah kedua memberi pen#enalan kepada murid dalammengenalpasti jenis skala yang terlibat di dalam teknik 2bu dan +nak3 &erdasarkan di awal


6/11

pemerhatian aktiiti ini didapati baha*a M( M,( M8 "an# dipilih men#ikutiakti$iti inter$ensi menunjukkan mampu melakukan jen#kalan jari den#anbetuldalam mengenalpasti dan membeakan jenis skala yang terlibat iaitu sama ada skala

jarak dekat# sederhana dan jarak malahan penggunaan tangan bukan dominan sebagai alat

pengukur manakala tangan dominan untuk menandakan titik jarakdapat diaplikasikan dengan

baik tanpa adanya pertukaran tangan semasa aktiiti berlangsung

.emerhatian "ara menanda titik jarak pada kedudukan yang betul juga turut diberi

perhatian 5al ini kerana kaedah menanda jarak mempengaruhi keseimbangan kedudukan

anggota muka pada akhir karya nanti 5asil dari pemerhatian# antara kelemahan yang

dikenalpasti adalah dalam proses menandakan titik terhadap skala jarak jari yang diukur pada

ketiga'tiga jenis skala ni dapat diperhatikan pada rajah seperti yang dilakukan oleh M/

berdasarkan foto yang diambil

ajah / * ara menanda titik jarak yang salah beserta hasil

Dajah / menunjukkan kesilapan dalam menandakan jarak pada jari yang sepatutnyaditanda pada bahagian luar tepi jari 5al ini menyebabkan ketidakseimbangan jarak bukaan

kedua'dua belah jari dari jari tengah 7amun# saya telah memberi teguran segera untuk M/

mengubah kedudukan kelakuan agar memastikan skala jarak yang ditanda dengan menepati

ukuran dalam teknik 2bu dan +nak3

Pada lan#kah seterusn"a iaitu pada lan#kah keti#a( pemerhatian

penekanan tahap koordinasi mata kepada prinsip keseimban#an dan kedudukanskala jarak "an# ditanda den#an betul pada #arisan melintan# berdasaranedaran lembaran soalan dalam menentukan keseimbangan rupa topeng muka padagarisan menegak yang menjadi paksi utama kepada keseimbangan kiri dan kanan 5asil dari

pemerhatian yang dilakukan M0 mengalami sedikit kesukaran dalam menentukan penghasilan

keseimbangan skala jarak dengan betul iaitu M8 tidak memastikan terlebih dahulu bukaan jariibu dan jari kelingking yang betul serta memastikan jari tengah berada pada tengah'tengah

garisan menegak

ajah 0 * Kedudukan jari tengah yang tidak selari dengan garisan menegak

7amun saya telah memberi teguran segera untuk mengubah kedudukan kelakuan agar

memastikan ukuran skala jarak betul dan jari tengah sentiasa berada di tengah'tengah garisan

menegak bagi mendapat keseimbangan jarak &erdasarkan pemerhatian yang dibuat se"ara

keseluruhan sepanjang dalam aktiiti pertama Mengenal !kala -arak didapati bahawa M1# M/

dan M0 berjaya melakukan proses menanda titik tanpa mengangkat angkat terlebih dahulu

sebelum kedua'dua titik jarak disiapkan


7/11

.emerhatian seterusnya semasa akiiti tindakan kedua iaitu 2Muka !aya3 &erdasarkan

hasil pemerhatian ini# dapat saya nyatakan bahawa M1# M/ dan M0 menunjukkan minat dan

kesungguhan dalam menyiapkan aktiiti interensi Muka !aya kerana dapat mengaplikasikan

skala jarak pada muka sendiri !e"ara keseluruhan M1# M/ dan M0 dapat membeakan jenis

skala dengan baik 8alaubagaimanapun sebegitu# aktiiti ini mendapati M/ kurang menepati

konsep pengukuran iaitu tidak dapat memastikan jari tengah berada selari pada atas hidung

dalam mengaplikasikan konsep keseimbangan pada bahagian anggota muka !elain itu juga#

M/ turut melakukan kesilapan dalam menentukan titik ukuran semasa pengukuran jarak antara

kedudukan dari tengah'tengah antara kedua'dua mata hingga ke mulut 7amun setelah ditegur

akan koordinat yang betul perlu diukur barulah M/ mengambil tindakan untuk memperbetulkan

tindakan tersebut

ajah 4 * Kesilapan "ara ukuran skala jarak teknik 2bu dan +nak3

dari mata kiri hingga mata kanan

!e"ara keseluruhannya# M1# M/ dan M0 telah berjaya menguasai kemahiran

menentukan skala jarak yang terdapat di dalam teknik 2bu dan +nak3 dengan baik $ahap

penguasaan murid yang dalam pengukuran teknik 2bu dan +nak3ditonjolkan semakin

meningkat 8alaupun terdapat kesilapan M/ dalam menentu koordinat anggota muka yang

perlu diukur %apat dirumuskan bahawa hasil daripada pemerhatian yang dibuat mendapati

kerja murid semakin lebih baik selepas penggunaan aktiiti interensi mengenal skala jarak dan

aktiiti interensi muka saya kerana murid berminat dalam kerja penghasilan&oalan kajian 1 ' Adakah mampu meningkatkan kemahiran murid dalammenghasilkan topeng muka yang seimbang 0

&agi menjawab soalan kajian yang kedua saya telah mengumpul dan menganalisis hasil karya

akhir karya topeng muka sebagai hasil dapatan kajian yang diperolehi Analisis dokumenini dijalankan terhadap hasil kerja M( M, dan M8 sebelum dan selepaspen##unaan inter$ensi semasa akti$iti men#hasilkan topen# muka. 6asilanalisis "an# telah sa"a lakukan mendapati baha*a kar"a%kar"a topen#muka "an# dihasilkan oleh murid adalah lebih baik selepas pen##unaaninter$ensi.


8/11

Eambar Dajah @ : 6asil kar"a M sebelum dan selepasinter$ensi

Dajah @ menunjukkan tentan# hasil kar"a topen# muka M sebelumdan selepas akti$iti melakukan akti$iti inter$ensi( terdapat perbe4aan ketaraterhadap keseimban#an kedudukan an##ota topen# muka dihasilkan olehM. Berdasarkan rajah @ kedudukan mata topen# muka "an# tidakseimban# kedudukan dan terlebih jarak dari mata dapat dilihat den#an

jelas. )elemahan topen# sebelum inter$ensi turut dapat dilihat sai4 matatopen# "an# dilakar terlalu ke+il pada baha#ian kiri dan tidak sama sai4pada kedua%dua belah. Se+ara tidak lan#sun# men"ukarkan pandan#an M.

1ni men"ebabkan hasil kedudukan mata den#an luban# mata "an# tidaktepat. Malahan kadar bandin# dan reka letak kedudukan hidun# dan mulut"an# tidak tidak teratur turut men"ebabkan ke+a+atan pada hasil tersebut.

Namun( setelah akti$iti inter$ensi dijalankan( M dapatmen#aplikasikan teknik 21bu dan Anak3 den#an baik dan memanipulasialatan den#an baik *alaupun sa"a han"a membuat tunjuk+aramen##unakan alatan han"a sekali sahaja. 9kuran jarak "an# sama den#anmata M antara mata kiri dan kanan topen#. Malahan bentuk mata topen#"an# luas berbandin# sebelum inter$ensi memudahkan la#i M untukmelihat. Seterusn"a( kedudukan pada baha#ian an##ota mulut dan hidun#lebih tersusun( skala jarak "an# tepat dan seimban# pen#hasilann"a.

en#an men##unakan teknik ini( M berasa lebih mudah menentukankedudukan an##ota muka terutama baha#ian mata "an# selalu menjadikesukaran ba#i beliau untuk membuat luban# pada baha#ian mata topen#.ari rajah @ ini( M telah berja"a memperbaiki dan memperoleh kemahiranmenentukan kedudukan dan skala jarak pen#hasilan topen# muka den#anbetul.


9/11

ajah 6* 5asil karya M/ sebelum dan selepas menjalankan interensi

&erdasarkan daripada rajah 6# dapat saya perhatikan karya yang dihasilkan oleh M/

sebelum interensi dijalankan adalah tidak seimbang 5al ini jelas kelihatan pada bahagian

topeng muka sebelah kiri lebih lebar dekat pada tengah'tengah topeng berbanding topeng muka

di sebelah kanan yang terlalu jauh dari tengah'tengah topeng menyebabkan lukisan yang

dihasilkan kelihatan tidak seimbang &egitu juga pada bahagian anggota muka lain yang mana

tidak teratur apabila tidak adanya garis panduan dalam menentukan anggota muka dengan baik

&erbea dengan hasil topeng muka setelah M/ menjalani interensi ini# kelihatan bahagian

muka kiri dan kanan topeng muka seimbang dan menepati kedudukan asal anggota muka M/

Malahan hasil akhir selepas interensi topeng muka lebih menarik berbanding hasil karya

sebelum interensi +nalisis dokumen yang terakhir pula dilaksanakan ke atas M0 sebelum dan

selepas saya menjalankan interensi ini ajah di bawah menunjukkan hasil karya yang telah

dihasilkan oleh M0 sebelum dan selepas interensi dijalankan

ajah * 5asil karya M0 sebelum dan selepas menjalankan interensi

&erdasarkan daripada rajah di atas# dapat saya perhatikan karya yang dihasilkan oleh

M0 sebelum interensi dijalankan adalah tidak seimbang 5al ini jelas kelihatan pada bahagian

topeng muka sebelah kiri lebih lebar dekat pada tengah'tengah topeng berbanding topeng muka

di sebelah kanan yang terlalu jauh dari tengah'tengah topeng menyebabkan lukisan yang

dihasilkan kelihatan tidak seimbang Kedudukan mata yang terlalu keatas menjadikan keadaan

anggota muka tidak realistik dengan keadaan muka sebenar &egitu juga pada bahagian anggota

muka lain yang mana tidak teratur apabila tidak adanya garis panduan dalam menentukan

anggota muka dengan baik &erbea dengan hasil topeng muka setelah M0 menjalani interensi

ini# kelihatan bahagian muka kiri dan kanan topeng muka seimbang dan menepati kedudukan

asal anggota muka M/ Malahan hasil akhir selepas interensi topeng muka lebih menarik

berbanding hasil karya sebelum interensi

&erdasarkan daripada analisis dokumen iaitu karya'karya yang telah dihasilkan oleh

M1# M/ dan M0 dapat saya simpulkan bahawa terdapat banyak perubahan dalam penghasilan

topeng muka ini terutama pada keseimbangan dan kedudukan yang tepat -usteru itu# dapatlah

disimpul bahawa hasil analisis dokumen ini telah menjawab soalan kajian kedua yang telah

diberikan se"ara keseluruhannya

Kesi*ulan


10/11

Penerapan teknik 21bu dan Anak3 pada perin#kat rendah amat sesuaiseba#ai asas permulaan kepada pemudah+ara teknik dalam PSV supa"aproses PdP lebih senan#( berkesan dan menarik minat murid. Pen#kajiberpuas hati den#an pen+apaian melalui pen#aplikasian teknik 21bu danAnak3 seba#ai inter$ensi berja"a membantu murid menentukan kedudukanan##ota muka se+ara seimban# terutama baha#ian mata topen# dapatdilihat den#an jelas kepada si pemakai.

)esimpulann"a( kajian tindakan ini berja"a men+apai objekti/ kajian"an# ditetapkan dan menja*ab persoalan dalam masalah "an# timbuldalam kajian. Namun demikian( terdapat beberapa +adan#anpenambahbaikan "an# boleh dilakukan sekiran"a kajian seumpama inidijalankan la#i pada masa akan datan#. Berikut merupakan +adan#anpen"elidik ba#i kajian lanjutan :

i. Menambah bilan#an peserta kajian supa"a hasil dapatan kajianlebih jitu

selain dapat meman/aatkan kajian inter$ensi ini kepada lebih

ramai murid.

ii. Men#aplikasikan teknik ini ke dalam bidan# lain selain bidan#Membentuk

dan Membuat Binaan seperti bidan# Men##ambar dalamakti$iti melukis

portrait.

iii. Memperban"ak dan mempelba#aikan bentuk rupa topen#seperti( tidak terhad kepada bentuk bulat semata%mata.

i$. Men##unakan bahan "an# lebih kukuh dan tahan lama "an#mana topen#

muka tidak mudah terko"ak semasa memakain"a *alaupundi#unakan

ban"ak kali seperti plastik keras.

Seterusn"a( kajian "an# dijalankan han"a men#ambil masa dua min##usahaja. 6al ini men"ukarkan pen#kaji untuk men#umpul data dalam masa"an# terhad. iharapkan kajian ini dapat dijalankan dalam tempoh "an#lebih lama. Supa"a proses pelaksanaan kajian menjadi lebih a/ekti/ dane'sien ba#i mendapatkan data "an# lebih jitu dan sahih.

!U+UKAN

6ali4a 6am4ah( N. S Jo" F Da'dah )asta*i ,--G!. !erkembangan kanak2kanak.

)uala Lumpur: )umpulan Budiman Sdn. Bhd.

6amdan ,-8!. !enggunaan kaedah melipat dua kertas lukisan dalammenghasilkan topeng

muka yang seimbang dalam bidang membentuk dan membuatbinaan. Projek

Pen"elidikan 1PE )ampus atoH Da4ali 1smail )uala &eren##anu "an#

tidakditerbitkan!. )uala &eren##anu( Mala"sia


11/11

)ementerian Pelajaran Mala"sian ,-!. &ukatan !elajaran Kurikulum3ersepadu

&ekolah 4endah2!endidikan &eni 5isual. )uala Lumpur: Pusat

Mohd Johari Ab. 6amid. ,--!.Asas seni visual. &anjun# Malim: 9ni$ersitiPendidikan Sultan 1dris.

Mohd

jurnal kajian tindakan psv luqman

Documents