islam dalam politik sarawak 1959-1980: satu...

ISLAM DALAM POLITIK SARAWAK 1959-1980: SATU TINJAUAN UMUM

Suffian Mansor*

Pengenalan

Di Sarawak, agama Islam merupakan salah satu agama penting dalam kalangan masyarakatnya. Ia dian uti oleh orang Melayu dan sebahagian besar penduduk Melanau. Sementara itu di utara Sarawak, penduduk Kadayan juga penganut agama Islam. Kaumkaum lain kebanyakannya beragama Kristian, Buddha dan ada yang menganut agama Bahai. Terdapat juga penduduk Sarawak yang tidak beragama dan masih mengamalkan kepercayaan nenek moyang mereka. Dengan corak beragama ini yang dijamin oleh perlembagaan Malaysia, penduduk Sarawak hidup dengan harmoni tanpa masalah perbezaan agama. Malahan pada peringkat awal kegiatan berpolitik selepas Perang Dunia Kedua, agama tidak menjadi isu besar dalam berpolitik. Apa yang lebih utama dalam kegiatan berpolitik di Sarawak ialah aspek kaum. Pembentukan parti-parti politik Sarawak peringkat awal adalah berdasarkan kaum walaupun ada penekanan untuk mewujudkan parti politik pelbagai kaum.

Sementara itu agama tidaklah begitu signifikan dalam landasan perjuangan partiparti politik di Sarawak. Begitu juga dengan agama Islam hanya dianuti oleh penduduk Sarawak yang berjumlah kira-kira 25 peratus penduduk Sarawak. Isu Islam tidak banyak diketengahkan dalam perjuangan parti-parti awal di Sarawak. Hanya tahun 1970-an, isu tentang Islam mula diketengahkan oleh pemimpin Melayu Melanau. Artikel ini cuba untuk mengenengahkan kedudukan isu berkenaan dengan Islam dalam senario politik Sarawak. Tumpuan tempoh perbincangan pula sekitar 1959 sehingga 1980. Tahun-tahun awal ini merupakan tahun penubuhan parti di Sarawak sehingga pembentukan Malaysia. Sementara itu sepanjang tahun 1965 sehingga 1970 merupakan tahun penuh kontroversi dalam politik Sarawak. Manakala tahun 1970-an, buat pertama ka1i dalam sejarah Sarawak, seorang pemimpin Islam menjadi ketua menteri Sarawak yang sebelum ini diterajui kaum Iban.

Dr. Sun·ian Mansor ialah Pensyarah Kanan laoatan Sejarah. Fakulti Sastera dan Sains Sosial. Universiti Malaya. Kuala Lumpur.

44

Hak Cipta Terpelihara © 2012 – Persatuan Sejarah Malaysia


ISLAM DALAM POLITIK SARAWAK 1959-1980: SATU TINJAUAN UMUM

Suffian Mansor*

Pengenalan

Di Sarawak, agama Islam merupakan salah satu agama penting dalam kalangan masyarakatnya. Ia dianuti oleh orang Melayu dan sebahagian besar penduduk Melanau. Sementara itu di utara Sarawak, penduduk Kadayan juga penganut agama Islam. Kaumkaum lain kebanyakannya beragama Kristian, Buddha dan ada yang menganut agama Bahai . Terdapat juga penduduk Sarawak yang tidak beragama dan masih mengamalkan kepercayaan nenek moyang mereka. Dengan corak beragama ini yang dijamin oleh perlembagaan Malaysia, penduduk Sarawak hidup dengan harmoni tanpa masalah perbezaan agama. Malahan pada peringkat awal kegiatan berpolitik selepas Perang Dunia Kedua, agama tidak menjadi isu besar dalam berpolitik. Apa yang lebih lItama dalam kegiatan berpolitik di Sarawak ialah aspek kaum. Pembentukan parti-parti politik Sarawak peringkat awal adalah berdasarkan kaum walaupun ada penekanan untuk mewujudkan parti politik pelbagai kaum.

Sementara itll agama tidaklah begitu signifikan dalam landasan perjuangan partiparti politik di Sarawak. Begitu juga dengan agama Islam hanya dianuti oleh penduduk Sarawak yang berjumlah kira-kira 25 peratus penduduk Sarawak. Isu Islam tidak banyak diketengahkan dalam perjuangan parti-parti awal di Sarawak. Hanya tahun I 970-an, isu tentang Islam mula diketengahkan oleh pemimpin Melayu Melanau. Artikel ini cuba untuk mengenengahkan kedudukan isu berkenaan dengan Islam dalam senario politik Sarawak. Tumpuan tempoh perbincangan pula sekitar 1959 sehingga 1980. Tahun-tahun awal ini merupakan tahun penubuhan parti di Sarawak sehingga pembentukan Malaysia. Sementara itu sepanjang tahun 1965 sehingga 1970 merupakan tahun penuh kontroversi dalam politik Sarawak. Manakala tahun 1970-an, buat pertama kali dalam sejarah Sarawak, seorang pemimpin Islam menjadi ketua menteri Sarawak yang sebelum ini diterajui kaum Iban.

Dr. Sufl'ian Mansor ialah Pensyarah Kanan Jabatan Sejarah. Faku lti Sastera dan Sains SllSial. Universiti

Malaya. Kuala Lumpur.

44

ISLAM DALAM POLITIK SARAWAK 1<)59 "19S0: SA'TU T1NJAUAN UMUM

Penubuhan Parti-parti Politik

Dalam membicarakan penubuhan parti politik di Sarawak, pada asasnya elemen penting adalah bum] daripada agama. Oleh itu kaum Cina, Dayak dan Melayu berlumba-lumba untuk menubuhkan parti berdasarkan kaum ini. walaupun mereka menganggap ia adalah parti pelbagai kaum. Tiga parti awal seperti SUPP(Sarawak United People Party), PANAS (Parti Negara Sarawak) dan SNAP (Sarawak National Party) adalah parti pelbagai kaum tetapi lebih mencerminkan kaum masing-masing. S UPP didominasi oleh kaum Cina, PANAS pula adalah parti Melayu, dan SNAP pula di bawah kepimpinan Dayak terutama kaum Iban. Manakala tiga parti seterusnya iaitu BARJASA (Barisan Rakyat Jati Sarawak), PESAKA (Pesaka Anak Sarawak) dan SCA (Sarawak Chinese Association) pula lebih kepada etnik tertentu. BARJASA misalnya cuba memperjuangkan nasib kaum bumiputera, dikuasai oleh orang Melayu-Melanau. Manakala PESAKA pula mempunyai perjuangan sarna dengan BARJASA, tetapi orang Dayak lebih dominan di dalam parti ini. 2 SCA pula adalah parti orang Cina sepenuhnya. Ini merupakan bentuk parti-parti di Sarawak yang lebih bertunjangkan kepada kaum tertentu. Elemen agama tidak memain peranan penting dalam penubuhan parti ini. Di sebalik daripada itu usaha untuk menubuhkan parti Islam ini tetap ada. Usaha awal dilakukan oleh penduduk Islam di Sibu. Namun demikian usaha ini gagal direalisasikan kerana kekurangan sokongan. J Usaha ini menunjukkan bahawa citacita untuk perjuangan Islam ini tetap ada tetapi buat sementara terpaksa dilupakan kerana kedudukan Islam tidak begitu kuat di Sarawak. Seperti dinyatakan tadi bahawa penduduk Melayu, Melanau dan Kadazan tidak ramai. Dengan kata lain orang Islam di Sarawak berjumlah kira-kira 25 peratus. Hal ini menyebabkan penubuhan parti Islam itu tidaklah dapat dijayakan. Namun demikian kewujudan orang Melayu (dan sebahagian orang Melanau) selari dengan pe~iuangan Islam di Sarawak. Walau bagaimanapun tuntutan mereka terhadap hal berkenaan Islam bukannya keras kerana masyarakat Islam di Sarawak memahami keharmonian dengan penduduk yang lain. Contohnya cadangan mereka untuk menjadikan agama Islam sebagai agama rasmi dalam cadangan pembentukan Malaysia tetapi mereka juga mengesyorkan kebebasan beragama harus dikekalkan.

Apa yang perlu dalam menguatkan Islam ini ialah penubuhan parti pelbagai kaum. Penubuhan parti pelbagai kaum ini boleh mengukuhkah kedudukan orang Melayu dan Islam. Oleh itu PANAS dibawah pimpinan Abang Mustapha dan BARJASA di bawah pimpinan Tunku Haji Bujang adalah dua parti yang cuba mengukuhkan kedudukan orang Melayu dan Islam. Namun demikian kedua-dua parti ini gagal bersatu dan sering timbul perselisihan. Persengketaan kedua-dua parti ini melemahkan kedudukan orang Melayu. Akhirnya selepas pembentukan Malaysia, kedudukan orang Melayu agak ke belakang berbanding kaum-kaum lain di Sarawak. Malahan jumlah anggota Council Negri yang beragama Islam adalah lapan orang, ke belakang daripada kaum Dayak seramai 20 orang yang menguasai hampir separuh keanggotaan Council Negri. Keanggotaan orang Cina pula kedua terbesar iaitu II orang. Tiga ahli ex-()fJicio iaitu Pegawai Dagang British.

CO 10301120l) Sarawak Monthly Intelligence Report. May 1962. 2 [JIliSOIl Sarml'£lk. 10 Jun. 1l)02. hIm. I.

(JIll SOil Sarmmk. 5 lanuari 1'!60. hlm.2

45



ISLAM DALAM POLITIK SARAWAK 1<)5'1 '11980: SA,U TINJAUAN UMUM

Penubuhan Parti-parti Politik

Dalam membicarakan penubuhan parti politik di Sarawak, pada asasnya elemen penting adalah kaum 1 daripada agama. Oleh itu kaum Cina, Dayak dan Melayu berlumba-Iumba untuk menubuhkan patti berdasarkan kaum ini, walaupun mereka menganggap ia adalah pani pelbagai kaum. Tiga pani awal sepelti SUPP(Sarawak United People Party), PANAS (Pani Negara Sarawak) dan SNAP (Sarawak National Party) adalah parti pelbagai kaum tetapi lebih mencerminkan kaum masing-masing. SUPPdidominasi oleh kaum Cina, PANAS pula adalah parti Melayu. dan SNAP pula di bawah kepimpinan Dayak terutama kaum Iban. Manakala tiga parti seterusnya iaitu BARJASA (Barisan Rakyat Jati Sarawak). PESAKA (Pesaka Anak Sarawak) dan SCA (Sarawak Chinese Association) pula lebih kepada etnik teltentu. BARJASA misalnya cuba memperjuangkan nasib bum bumiputera. dikuasai oleh orang Melayu-Melanau. Manakala PESAKA pula mempunyai perjuangan sama dengan BARJASA, tetapi orang Dayak lebih dominan di dalam parti ini. 2 SCA pula adalah parti orang Cina sepenuhnya. Ini merupakan bentuk pani-parti di Sarawak yang lebih bertunjangkan kepada kaum tertentu. Elemen agama tidak memain peranan penting dalam penubuhan pani ini. Di sebalik daripada itu usaha untuk menubuhkan parti Islam ini tetap ada. Usaha awal dilakukan oleh penduduk Islam di Sibu. Namun demikian usaha ini gagal direalisasikan kerana kekurangan sokongan .3 Usaha ini menunjukkan bahawa citacita untuk perjuangan Islam ini tetap ada tetapi buat semen tara terpaksa dilupakan kerana kedudukan Islam tidak begitu kuat di Sarawak. Seperti dinyatakan tadi bahawa penduduk Melayu, Melanau dan Kadazan tidak ramai. Dengan kata lain orang Islam di Sarawak berjumlah kira-kira 25 peratus. Hal ini menyebabkan penubuhan parti Islam itu tidaklah dapat dijayakan. Namun demikian kewujudan orang Melayu (dan sebahagian orang Melanau) selari dengan pe~juangan Islam di Sarawak. Walau bagaimanapun tuntutan mereka terhadap hal berkenaan Islam bukannya keras kerana masyarakat Islam di Sarawak memahami keharmonian dengan penduduk yang lain. Contohnya cadangan mereka untuk menjadikan agama Islam sebagai agama rasmi dalam cadangan pembentukan Malaysia tetapi mereka juga mengesyorkan kebebasan beragama harus dikekalkan .

Apa yang perlu dalam menguatkan Islam ini ialah penubuhan pani pelbagai bum. Penubuhan parti pelbagai kaum ini boleh mengukuhkah kedudukan orang Melayu dan Islam. Oleh itu PANAS dibawah pimpinan Abang Mustapha dan BARJASA di bawah pimpinan Tunku Haji Bujang adalah dua parti yang cuba mengukuhkan kedudukan orang Melayu dan Islam. Namun demikian kedua-dua parti ini gagal bersatu dan sering timbul perselisihan. Persengketaan kedua-dua parti ini melemahkan kedudukan orang Melayu. Akhirnya selepas pembentukan Malaysia. kedudukan orang Melayu agak ke belakang berbanding kaum-bum lain di Sarawak. Malahan jumlah anggota Council Negri yang beragama Islam adalah lapan orang, ke belakang daripada kaum Dayak seramai 20 orang yang menguasai hampir separuh keanggotaan Council Negri. Keanggotaan orang Cina pula kedua terbesar iaitu 11 orang. Tiga ahli ex-()fJicio iaitu Pegawai Dagang British.

CO ItnOIl20l) Sarawak Monthl y Intelligence Report. May 1962. 2 UllI ,I'(1Il Sar(J\l'(/k. 10 Jun. 1902. him. I,

Uillsal/ Sarmmk. 5 Januari 1<)60. hlm,2

45

MALAYSIA DARI SEC;I SEJARAH

Tambah merugikan orang islam ialah tiga ahli Council Negri adalah pcmbangkang, dan hanya lima orang sahaja ahli kerajaan. Hal ini menyehabkan kesukaran hagi ahli Islam dalam Perikatan Sarawak untuk mendapat hak yang besar dalam kerajaan negeri.

Sementara itu Perikatan Sarawak merupakan parti yang memerintah Sarawak di bawah pimpinan dua pemimpin lban iaitu Ningkan sebagai Setiausaha, dan Temenggung Jugah sebagai Pengerusi. Dominasi kaum Iban dalam politik Sarawak membolehkan mereka memegangjawatan penting dalam kerajaan negeri seperti Ketua Menteri.~ Hanyajawatan gabenor tidak dikuasai oleh kaum Iban kerana adanya campurtangan kerajaan pusat. Menurut Perdana Menteri, Tunku Abdul Rahman, jawatan di Sarawak memerlukan penyertaan semua kaum. Oleh itu apabila Temenggung Jugah dicadangkan untuk menjawat jawatan Gabenor Sarawak, Tunku Abdul Rahman mencadangkan agar jawatan itu harus dipegang oleh orang Melayu. Sebagai gantinya Tunku Abdul Rahman melantik Temenggung Jugah sebagai menteri dalam kabinet beliau. Hal ini, walaupun menimbulkan sedikit rasa kurang senang dalam kalangan orang lban tetapi mereka akhirnya mencrima dengan baik pelantikan Abang Openg sebagai gabenor Sarawak.

Selepas penubuhan Malaysia juga usaha penyatuan orang Melayu-Melanau diusahakan. Usaha awal dilakukan adalah dengan cuba menubuh cawangan United Mala." National Organi::.ation (UMNO) di Sarawak. Usaha penyatuan orang Melayu ini juga bermatlamat memperkuatkan kedudukan orang Melayu dalam politik Sarawak. Datu Bandar Abang Mustapha pernah menyuarakan usaha menubuhkan cawangan UMNO di Sarawak sebelum pembentukan Malaysia lagi. Usaha beliau ini cuba menyatukan semua kaum bumiputera di Sarawak. Beliau mencadangkan agar PANAS menjadi cawangan UMNO Sarawak. Usaha ini diteruskan selepas penubuhan Malaysia. Pemergian Datu Bandar Abang Mustapha5 pada awal tahun 1964 menyukarkan usaha merealisasi penuhuhan cawangan UMNO di Sarawak.

Bagi Abdul Rahman Ya' akub (kini Tun Datuk Patinggi), salah scorang pemimpin BARJASA amat berharap penyatuan ini dilakukan untuk menguatkan kedudukan orang Islam dalam politik Sarawak.6 Namun demikian Presiden PANAS yang baru iaitu Ahang Othman menolak idea ini. Beliau mahukan agar penyatuan keseluruhan parti dalam Perikatan Sarawak. 7 Sementara itu Abdul Rahman Ya' akub yang mempunyai cita-cita tinggi untuk melihat penyatuan orang Islam ini juga percaya bahawa penyatuan seterusnya dilakukan dengan semua kaum bumiputera. Oleh itu beliau berharap selepas penyatuan orang Islam ini harus dilakukan usaha penyatuan dengan PESAKA.M Cita-cita dan harapan Abdul Rahman Ya'akub ini dilihat terlalu tinggi untuk digapai. Ini kerana peringkat awal penyatuan orang Melayu telah mendapat rintangan. Malahan heliau sendiri seorang pcmimpin muda yang belum lagi mempunyai pengaruh kuat dalam politik Sarawak ketika itu.

4 Craig A. Locard. "Parties. Personalities and ('rjsi~ Politics in Sara\\uk", Jourl/a! SOll/flcus! A.\iaJ/ /lis/ory. Vo1.8. No.1. hlm.lll1.

5 Ong Kee Hui. "Political Parties In Sarawak Legislature." SlIrmm" (;1I;1"/{I'.Ikcember. 19<)2. fourth Quarter Issue. VoI.CXIC, hlm.I.'.

11 DO 169/369 Inward Telegram. No.1 liS. I March 1966 dan ])0 I H7/-t<) Letter from P. R. Spendl""e to D. J. King, 7 June 196fJ. Kuching.

7 D01fJlJ/369 Letter from R. R. G. Watts to A.K. Mason. II May 1966. X Ibid.

46



MALAYSIA DARI SEGI SEJARAH

Tambah merugikan orang islam ialah tiga ahli Council Negri adalah pcmbangkang, dan hanya lima orang sahaja ahli kerajaan. Hal ini menyebabkan kesukaran hagi ahli Islam dalam Perikatan Sarawak untuk mendapat hak yang besar dalam kerajaan negeri.

Sementara itu Perikatan Sarawak merupakan parti yang memerintah Sarawak di bawah pimpinan dua pemimpin lban iaitu Ningkan sebagai Setiausaha, dan Temenggung Jugah sebagai Pengerusi. Dominasi kaum Iban dalam politik Sarawak membolehkan mereka memegangjawatan penting dalam kerajaan negeri seperti Ketua Menteri.~ Hanyajawatan gabenor tidak dikuasai oleh kaum Iban kerana adanya campurtangan kerajaan pusat. Menurut Perdana Menteri, Tunku Abdul Rahman, jawatan di Sarawak memerlukan penyertaan semua kaum. Oleh itu apabila Temenggung Jugah dicadangkan untuk menjawat jawatan Gabenor Sarawak, Tunku Abdul Rahman mencadangkan agar jawatan itu harus dipegang oleh orang Melayu. Sebagai gantinya Tunku Abdul Rahman melantik Temenggung Jugah sebagai menteri dalam kabinet beliau. Hal ini, walaupun menimbulkan sedikit rasa kurang senang dalam kalangan orang lban tetapi mereka akhirnya mencrima dengan baik pelantikan Abang Openg sebagai gabenor Sarawak.

Selepas penubuhan Malaysia juga usaha penyatuan orang Melayu-Melanau diusahakan. Usaha awal dilakukan adalah dengan cuba menubuh cawangan United Mala." National Organization (UMNO) di Sarawak. Usaha penyatuan orang Melayu ini juga bermatlamat memperkuatkan kedudukan orang Melayu dalam politik Sarawak. Datu Bandar Abang Mustapha pernah menyuarakan usaha menubuhkan cawangan UMNO di Sarawak sebelum pembentukan Malaysia lagi. Usaha beliau ini cuba menyatukan semua kaum bumiputera di Sarawak. Beliau mencadangkan agar PANAS menjadi cawangan UMNO Sarawak. Usaha ini diteruskan selepas penubuhan Malaysia. Pemergian Datu Bandar Abang Mustapha5 pada awal tahun 1964 menyukarkan usaha merealisasi penuhuhan cawangan UMNO di Sarawak.

Bagi Abdul Rahman Ya' akub (kini Tun Datuk Patinggi), salah scorang pemimpin BARJASA amat berharap penyatuan ini dilakukan untuk menguatkan kedudukan orang Islam dalam politik Sarawak.6 Namun demikian Presiden PANAS yang baru iaitu Abang Othman menolak idea ini. Beliau mahukan agar penyatuan keseluruhan parti dalam Perikatan Sarawak. 7 Sementara itu Abdul Rahman Ya' akub yang mempunyai cita-cita tinggi untuk melihat penyatuan orang Islam ini juga percaya bahawa penyatuan seterusnya dilakukan dengan semua kaum bumiputera. Oleh itu beliau berharap selepas penyatuan orang Islam ini harus dilakukan usaha penyatuan dengan PESAKA.M Cita-cita dan harapan Abdul Rahman Ya'akub ini dilihat terlalu tinggi untuk digapai. Ini kerana peringkat awal penyatuan orang Melayu telah mendapat rintangan. Malahan beliau sendiri seorang pcmimpin muda yang belum lagi mempunyai pengaruh kuat dalam politik Sarawak ketika ilu.

4 Craig A. Locard, "Parties, Personalities and Crisis Politics in Sara\\iuk", Jourl/a! SOll/lleas! Asian His/ory. Vo1.8. No.1. hlm.116.

5 Ong Kee Hui, "Political Parties In Sarawak Legislature." SlIrmmk GII;e/{I'.December. 19<)2. Fourth Quarter Issue. VoI.CXIC, hlm.I.'.

6 DO 169/369 Inward Telegram. No.1 liS. I Mareh 1966 dan DO I H7/4LJ Letter from P. R. Spendlove to D. J. King. 7 June 1966. Kuching.

7 D0169/369 Letter from R. R. G. Watts to A.K. Mason. II May 1966. X Ibid.

46

ISLAM DALAM POLITIK SARAWAK 1959 "19kO: SA'TU TINJAUAN UMUM

Sementara itu idea penyatuan dua parti ini menimbulkan kebimbangan dalam kalangan parti hukan Islam. Dengan berlakunya krisis politik di Sabah yang mana USNO (United Sahah National Organi;:ation) telah berusaha menyaingi UPKO (United Pasokmo/llogun Kada;:andu.l'un Murut Organi;:ation) telah menamhahkan kebimbangan akan hangkitnya kuasa politik Islam di Sarawak. Oleh kerana itu apabila krisis politik pcrtama berlaku di Sarawak pada tahun 1965, usaha Abdul Taib Mahmud (kini Tan Sri, Pehin Seri) untuk menubuhkan Perikatan Bumiputera Sarawak gagal mendapat sokongan PESAKA. Walaupun PESAKA tidak gemar akan corak pentadbiran Ketua Menteri Ningkan tetapi PESAKA tetap tidak menolak SNAP daripada kerajaan negeri. Oleh kerana itu PESAKA hanya memberi tekanan kepada Ningkan untuk me\upakan usaha memperkenalkan undang-undang tanah.') Selain itu Jugah herasa sangsi dengan rancangan penubuhan Perikatan Bumiputera Sarawak yang dilihat sebagai menaikkan kuasa orang Islam. lo

Malahan PESAKA bersetuju dengan SNAP untuk memecah kekuatan orang Islam dengan hanya mcnjemput PANAS dalam kerajaan dan meninggalkan BARJASA sebagai pembangkang. Usaha ini gagal kerana PANAS memberi kata dua untuk Perikatan Sarawak menerimajuga BARJASA. Akhirnya kedua-dua parti pimpinan orang Melayu (PANAS dan BARJASA) itu diterima. 11

Namun demikian Abang Othman masih lagi berkeras untuk menentang penyatuan di antara PANAS dengan BARJASA. Bagi Tunku Abdul Rahman, beliau mempunyai hasrat hesar untuk melihat perpaduan dicapai dalam kalangan orang Melayu. Beliau sekali lagi mencadangkan agar cawangan UMNO dituhuhkan di Sarawak (dan Sabah). Usaha ini dilakukan bukan setakat untuk menyatukan orang Melayu tetapi juga menyatukan kaum bumiputera yang lain.12 Usaha penyatuan orang Melayu ini berlarutan sehingga muncul semula krisis politik di Sarawak

Krisis politik kedua l1 di Sarawak pada tahun 1966 memhawa impak yang jelas kepada penyatuan orang Melayu Sarawak. lmpak ini bukan sahaja menyatukan orang Melayu tetapi juga umat Islam di Sarawak. Krisis kedua ini memecahkan semula pepaduan orang Melayu. Munculnyanya kem BARJASA dan PESAKA yang menentang kepimpinan Ningkan di satu pihak. Manakala PANAS, SNAP dan SeA di pihak yang menyokong Ningkan. Kepimpinan Abang Othman yang pro Ningkan pula dicabar oleh pemimpin kanan PAN AS yang lain seperti Abang Ikhwan Zaini dan Abang Abdul Rahim. Tentangan daripada mereka ini menyebahkan Abang Othman keluar parti dan menyertai SNAP. Ketiadaan Abang Othman memudahkan penyatuan PANAS dan BARJASA. Akhirnya pada 19

9 Krisis politi)" Sarawak pad a tahun 1965 herpunca daripada keinginan Ningkan untuk membenarkan orang Cina menguasakan tanah milik humiputcra. lIal ini ditentang oleh pemimpin Bumiputera seperti Abdul Taib Mahmud. Lihat Margaret Clark RofL "The Politics of Bc/ollgill/i", Kuala Lumpur. Oxford University Press, 197-1.

10 00169/369 Letter to Sir Michael Walker. 2X June 1966. II DO 169/369 Political Affairs in Sarawak, 1965. 12 DO I X 7/-19 Sarawak Fortnightly Political and Economic Summary, 4 - 17 May. 1966. 13 Krisis kedua ini berpunca daripada muncul semula kumpulan penentang Ningkan. Abdul Taib Mahmud

mcnd"pat sokongan daripada sebilangan pemimpin orang Ihan yang diketuai oleh Thomas Kana tSetiausaha Agong Pesaka) dan Alfred Mason (Setiausaha Politik Tun Jugah) yang tidak begitu suka pad a polisi dan sikap Ningkan. Kerajaan persekutuanjuga tidak begitu gema dengan tindak-tanduk Ningkan yang tidak selari dengan dasar kerajaan persekutuan dalam dua isu utama iaitu hahasa Melayu dan pegawai dagang British. Lihat Margaret Clark Roll. "The Politics ojBe!ollgillg" .

47



ISLAM DALAM POLITIK SARAWAK 1959 '1J9RO: SA'TV T1NJAUAN UMUM

Sementara itu idea penyatuan dua parti ini menimbulkan kebimbangan dalam kalangan parti bukan Islam. Dengan berlakunya krisis politik di Sabah yang mana USNO (United Sabah National Organi::ation) telah berusaha menyaingi UPKO (United Pasokmofllogun Kada::andusun Murut Organization) telah menambahkan kebimbangan akan bangkitnya kuasa politik Islam di Sarawak. Oleh kerana itu apabila krisis politik pcrtama berlaku di Sarawak pada tahun 1965, usaha Abdul Taib Mahmud (kini Tan Sri , Pehin Seri) untuk menubuhkan Perikatan Bumiputera Sarawak gagal mendapat sokongan PESAKA. Walaupun PESAKA tidak gemar akan corak pentadbiran Ketua Menteri Ningkan tetapi PESAKA letap tidak menolak SNAP daripada kerajaan negeri. Oleh kerana itu PESAKA hanya memberi tekanan kepada Ningkan untuk melupakan usaha memperkenalkan undang-undang tanah ." Selain itu Jugah berasa sangsi dengan rancangan penubuhan Perikatan Bumiputera Sarawak yang dilihat sebagai menaikkan kuasa orang Islam. lo

Malahan PESAKA bersetuju dengan SNAP untuk memecah kekuatan orang Islam dengan hanya mcnjemput PANAS dalam kerajaan dan meninggalkan BARJASA sebagai pembangkang. Usaha ini gagal kerana PANAS memberi kata dua untuk Perikatan Sarawak menerimajuga BARJASA. Akhirnya kedua-dua parti pimpinan orang Melayu (PANAS dan BARJASA) itu diterima."

Namun demikian Abang Othman masih lagi berkeras untuk menentang penyatuan di antara PANAS dengan BARJASA. Bagi Tunku Abdul Rahman, beliau mempunyai hasrat besar untuk melihat perpaduan dicapai dalam kalangan orang Melayu. Beliau sekali lagi mencadangkan agar cawangan UMNO ditubuhkan di Sarawak (dan Sabah). Usaha ini dilakukan bukan setakat untuk menyatukan orang Melayu tetapi juga menyatukan kaum bumiputera yang lain. 12 Usaha penyatuan orang Melayu ini berlarutan sehingga muncul semula krisis politik di Sarawak

Krisis politik kedua i1 di Sarawak pada tahun 1966 membawa impak yang jelas kepada penyatuan orang Melayu Sarawak. Impak ini bukan sahaja menyatukan orang Melayu tetapi juga umat Islam di Sarawak. Krisis kedua ini memecahkan semula pepaduan orang Melayu. Munculnyanya kem BARJASA dan PESAKA yang menentang kepimpinan Ningkan di satu pihak. Manakala PANAS, SNAP dan SeA di pihak yang menyokong Ningkan. Kepimpinan Abang Othman yang pro Ningkan pula dicabar oleh pemimpin kanan PANAS yang lain seperti Abang Ikhwan Zaini dan Abang Abdul Rahim. Tentangan daripada mereka ini menyebabkan Abang Othman keluar parti dan menyertai SNAP. Ketiadaan Abang Othman memudahkan penyatuan PANAS dan BARJASA. Akhirnya pada 19

() Krisis politik S"rawak pad a t"hun 1965 hcrpunc" d"ripada ke inginan Ningkan untuk membenarkan orang Cina menguasak"n tanah milik humiput cra 11,,1 ini ditcnl a ng oleh pemimpin Bumiputera scperti Abdul Taih Mahmud, Lihat Margarci Clark Roll. "The Po/ilics o( Belol/gil/g". Kuala Lumpur. Oxford Unive rsity Press . 1974,

I () DO I 69/369 Lellcr 10 Sir Michael Walker. 2X June 1966, I I 00169/369 Political Affairs in Sarawak. 1965. 12 DO I X7/49 Sarawak Fortnightly Polilical and Economic Summary. 4 - 17 May. 1966. lJ Krisis kcdua ini berpunca daripaua muncul semula kumpulan penentang Ningkan. Abdul Taib Mahmud

mendapat sokongan daripada sebilangan pemimpin orang Ihan yang dikctuai oleh Thomas Kana ISetiausaha Agong Pesaka) dan Alfred Mason (Seliausaha Politik Tun Jugah) yang tidak bcg itu suka pada polisi dan sibp Ningkan. Kerajaan pcrsekutuanjuga lidak begitu gema dengan tindak-tanduk Ningkan yang tidak selari dengan clasar kerajaan persekulUan dalam dua isu utama iaitu hahasa Melayu dan pegawai dagang Briti sh. Lihat Margaret Clark ROil. "The Po/ilics (!/Belonging" .

47

MALAYSIA J)AKI SEC" SEJAKAH

Disember, 1966 kedua-dua paI1i ini digabungkan. " Pergabungan parti ini membawa kepada pembentukan Parti BUMIPUTERA.

Krisis Dalaman Perikatan

Gabungan an tara dua parti ini menjadi BUMIPUTERA secara tidak langsung mengguatkan kedudukan orang Islam dalam politik Sarawak. Mereka menguasai Perikatan Sarawak dengan 12 wakil dalam majlis tertinggi perikatan terscbut. Hal ini berlaku kerana wakilwakil kedua-dua parti yang berjumlah enam orang masing-masing bergabung membentuk jumlah yang ramai. Manakala rakan mereka dalam Perikatan ini hanya enam masing-masing bagi PESAKA dan SeA. Sementara itu ahli DUN BUMIPUTERA berjumlah tujuh orang. Dari segi kedudukan dalam Pcrikatan pula BUMIPUTERA adalah parti kedua terkuat selepas PESAKA. Dengan adanya kedudukan ini, BUMIPUTERA menggunakan kesempatan ini untuk menambahkan kekuatannya dari kalangan penduduk Islam di pcrsisir pantai. Abdul Taib yang memegang jawatan Menteri Pembangunan dan Hutan telah menggunakan sepenuh kuasanya bagi membangun orang Melayu-Melanau. Usaha ini penting kerana BUMIPUTERA berusaha untuk menyatukan orang Melayu-Mclanau dalam parti tersebut. Atas dasar ini maka banyak usaha dilakukan dalam meningkatkan syiar Islam seperti pembinaan masjid dan surau. Antaranya pembinaan masjid di Santubong." surau Kampung Lintang l6 dan Masjid Kampung Moyan.17 Usaha mereka ini juga telah mendapat sokongan daripada kerajaan pusat dengan memberi bantuan berbentuk kewangan dan moral. Pemimpin BUMIPUTERA berharap dengan memajukan kawasan pesisiran pantai ini, mereka akan dapat mengembalikan sokongan orang Melayu-Melanau. Sementara itu pada tahun 1968 pula ditubuh Angkatan Nahdatu Islam Bersatu (BINA) yang merupakan sebuah badan agama dan bertujuan untuk menyatukan umat Islam di Sarawak. 'x BINA juga berfungsi sebagai melatih pemimpin bumiputera Islam menghadapi pilihan raya pada tah un 1969. I ')

Tindakan BUMIPUTERA ini menimbulkan kegelisahan kepada PESAKA. SNAP yang keluar daripada Perikatan Sarawak telah menyerang PESAKA sebagai tidak membela nasib bum Dayak. PESAKA gagalmenangkis serangan SNAP mula melihat BUMIPUTERA sebagai liabiliti kepada PESAKA. Jugah presiden PESAKA mula mengkritik mentcri BUMIPUTERA terutamaAbdul Taib Mahmud, Abdul Rahman Ya' akub dan Awang Hipni. Dalam ucapan beliau di Kapit pada 7 Oktober 1967 ketika lawatan Tun Abdul Razak ke Kapil. Jugah telah menyentuh hal seperti berikut;

14 Vlusw/ SIlI"([l\'ak. 22 lJisember. I Y66. hlm.2.

15 The Vanguard. 31 Januari I Y07. hlm.1. 16 The Vanguard. 26 Febuari 1%7. hlm.1.

17 The Vanguard. 15 Mei 1967. hlmA. IX Awang Raduan Awg. Omar. "Perkemhangan Pani I'olitik Sarawak", Ahmad Nid/.amuddin led.). /'olilif..

Sarmwk. Kuala Lumpur: Dewan bahaxa dan Pustaka, ILJLJ4. hlm . .J.J. ILJ Sanih Said. Mal",' Po/ilic.1 iI/ Sarm\'(/f.. f<).Jo·/'JM: liIe Smrchj;", VI/;l\, alld PoliliCilI A,cl'IIdul/(l. Singapore:

Oxford University Pre.". 19R5. hlll1.124.

411



MALAYSIA DAKI SECiI SEJAKAH

Disember, 1966 kedua-dua paI1i ini digabungkan." Pergabungan parti ini membawa kepada pembentukan Parti BUMIPUTERA.

Krisis Dalaman Perikatan

Gabungan antara dua paIti ini menjadi BUMIPUTERA sccara tidak langsung mengguatkan kedudukan orang Islam dalam politik Sarawak. Mereka menguasai Perikatan Sarawak dengan 12 wakil dalam majlis tertinggi perikatan terscbut. Hal ini berlaku kerana wakil

wakil kedua-dua parti yang beljumlah cnam orang Illasing-Illasing bergabung melllbentuk jumlah yang ramai. Manakala rakan mereka dalam Perikatan ini hanya enam rnasing-masing bagi PES AKA dan SeA. Sementara itu ahli DUN BUMIPUTERA berjumlah tujuh orang. Dan segi kedudukan dalam Perikatan pula BUMIPUTERA adalah parti kcdua terkuat selepas PESAKA. Dengan adanya kedudukan ini, BUMIPUTERA mcnggunakan kesempatan ini untuk menarnbahkan kekuatannya dari kalangan pcnduduk Islam di persisir pantai. Abdul Taib yang memegang jawatan Menteri Pernbangunan dan Hutan telah mcnggunakan sepenuh kuasanya bagi membangun orang Melayu-Melanau. Usaha ini penting kerana

BUMIPUTERA berusaha untuk menyatukan orang Melayu-Mclanau dalam parti tcrsebut. Atas dasar ini rnaka ban yak usaha di lakukan dalam meningkatkan syiar Islam seperti pembinaan masjid dan surau. Antaranya pembinaan masjid di Santubong,' ; suraLl Kampung Lintang l6 dan Masjid Kampung Moyan. ') Usaha mereka ini juga tdah mendapat sokongan daripada kerajaan pusat dengan membcri bantuan herbentuk kewangan dan moral. Pemimpin BUMIPUTERA berharapdengan memajukan kawasan pesisiran pantai ini, mereka akan dapat mengcmbalikan sokongan orang Melayu-Melanau. Semen tara itu pada tahun 1968 pula dituhuh Angkatan Nahdatu Islam Bersatu (BINA) yang merupakan sebuah badan agama dan bertujuan untuk menyatukan umat Islam di Sarawak. 'x BINA

juga bcrfungsi sebagai melatih pemimpin bumiputera Islam mcnghadapi pilihan raya pacta tahun 1969.1')

Tindakan BUMIPUTERA ini menirnbulkan kegelisahan kepada PESAKA. SNAP yang keluar daripada Perikatan Sarawak telah menyerang PESAKA sebagai tidak rnernhela nasib kaum Dayak. PESAKA gagal menangkis serangan SNAP mula rnelihat BUMIPUTERA sebagai liabiliti kepada PESAKA. Jugah presiden PESAKA mula mengkritik mentcri BUMIPUTERA terutarnaAbdul Taib Mahrnud,Ahdul Rahman Ya 'akub dan Awang Hipni. Dalam ucapan heliau di Kapit pada 7 Oktober 1967 ketika lawatan Tun Ahdul Razak ke Kapit, Jugah telah rnenyentuh hal sepcrti berikut;

14 VIII .HIII SamwlIk. 22 Discmber. I ~66. hlm.2 . 15 The Vanguard. 31 Januari 1967. hind. 16 The Vanguard. 26 Febu"ri 1%7. hlm . l. 17 The Vanguard. 15 Mei 1967. hlm.4 . 18 Awang Raduan Awg. Omar. "Pcrkcmhangan Pani l'olitik Sarawak", AI11llad Niu/.alllllddin led.). I'olilik

Sa/'Illrak. Kuala Lumpur: Dewan bahasa dan Pus taka, 1994. hlmA4. 19 Sanih Said. Malar Po/ilics ill SamH'ak /1.)-16 · 11.)66: Ih e S{'(//'ch .fl" · Vllit" (/I/t! Po/ilim/ ..1 .\'('/'I/'/(/l/n. Singapore :

Oxford University Pre." . 19R5. hlrn . 124.

4H

ISLA\1 DALAM POLITIK SARAWAK 1959 "I<JXO: SA'TU TINJAUAN UMlJM

... , not one thing has been done to help Ibanls] in longhouses. The only things that have been built thus far arc prayer houses, prayer houses, prayer houses ... ... If I you] help the Malays, you should help Ibanl s I also. If you help the Iban, Melanaus also should be helped. All should be helped equally . ... I am not satisfied, because Taih, Abdul Rahman Ya' akub, only help people who live on the riverbanks. Likewise, Awang Hipni.20

Manakala lawatan Tunku Abdul Rahman ke Sarawak pula 21 - 26 Oktober 1967 pula dipandang negatif oleh penduduk hukan Melayu. Ini kerana lawatan heliau di Lirnbang, Miri, Bintulu dan Marudi dilihat hanya rnelawat kawasan persisir pantai Sarawak yang dianggap kawasan penduduk Melayu.21

Pada rnasa yang sarna pengaruh SNAP di Sarawak khususnya ke kawasan Dayak sernakin meningkat. SNAP telah menjalankan kempen untuk menambah ahli dan menubuh cawangannya di seluruh Sarawak dengan rnenggunakan slogan "Sarawak Untuk Orang Sarawak" bagi rnembangkitkan semangat nasionalisme rakyat Sarawak.

Usaha SNAP ini terbukti berjaya apabila memenangi empat pilihan raya kecil pada tahun 1967. Manakala PESAKA gagal melawan SNAP di keempat-empat pilihan raya itu. Dalam pilihan raya kecil pcrtarna di ward 7 (Pelagus) Majlis Daerah Kapit calon PESAKA dikalahkan oleh calon SNAP. 22 Seterusnya SNAP me nang di pilihan raya kecil di Lawas dan dua pilihan raya kecil di Limbang. Dengan itu Ningkan yakin dengan keupayaan SNAP dalam pilihan raya akan datang. 21 SNAP terus rnenyerang PESAKA dengan menuduh PESAKA sehagai tunduk pada BUMIPUTERA. Pada masa yang sam a PESAKA mula rnengorak langkah untuk rnenghadapi pilihan raya langsung pertama Sarawak dengan cita-cita tcrus rnenguasai kerajaan negeri Sarawak. Usaha ini mernbawa kepada persaingan an tara PESAKA dan BUMIPUTERA. Persaingan mereka ini ialah merebut kerusi dalam pilihan raya tersehut.

Pcrsaingan ini herpunca daripada usaha kedua-dua parti ini untuk menjadi pernimpin kaurn bumiputera tanpa mengira agama. PESAKA yang asalnya parti Dayak hercita-cita rnengernbangkan pengaruh mereka di kawasan penduduk Islam. Manakala BUMIPUTERA pula, selain cuha rnengekalkan usaha dominasi kawasan Islam telah cuba mengernbangkan pengaruh di kawasan bumiputera hukan Islam. Persaingan antara keduadua parti ini juga rnembawa kepada pertemuan dua calon ini di 17 kerusi DUN dan enam kerusi Parlirnen dalam pilihanraya 1969. Namun demikian pilihan raya 1969 ini terganggu dengan Peristiwa 13 Mei.2-l Hal ini menyehabkan pilihan raya di Sarawak ditunda pada

~O Vinson II.Sutlivc Jr.. 7illl .Il1gllh o/SlIrml'<lk: Colonialism ",,,I Ihan Resl'ollSe, Kuala Lumpur: rajar Bakti Sdn Bhd .. 1992, hlm.260 dan The Vangllard. 9 Oktoher 1')67, him. I.

21 FC02.+1156 Letter t'rom G. C. Duncan to A. K. Mason. 27 Octoher 1<)67. 10 SlIrwmk (;II:el/e. VoI.VC'1I1. No.DOH. 2H Fehuari 1967. hlmA7.

2.1 Thl' SlIIml'<lk hihllne, I Januari 196H, hlm.1. 2.+ trntu, rujukan herkenaan dengan Peristiwa 13 Mei 1969 sila rujuk huku Tunku Ahdul Rahman, May I.i Be/i)re

& Ajie>: Kuala Lumpur: lJtusan Mclayu Press Limitcd, 1969 dan Kua Kia Soong. May 13: Dec/assified

nO""))"'11/1 on Ihe Malaysill)) Riol.1 0/1961). Petaling Jaya: Suaram.2007 serta Ahdul Rahman Ihrahim, 13 Mei

NoV di Kllalll LIIIIII'lIr. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka, 20 II.

49



ISI.;\!vl DALAM POUTIK SARAWAK 1959 "Ino: SATU TlNJAUAN UMUM

.... not one thing has been done to help Ibanlsl in longhouses. The only things that have been built thus far are prayer houses. prayer houses, prayer houses ...

... If I you I help the Malays. you should help Ibanl s I also. If you help the Iban . Melanaus also shoulcl be helped. All should be helpecl equally . ... I am not satistiecl, because Taih, Ahclul Rahman Ya ' akub. only help people who live on the riverbanks. Likewise. Awang Hipni.!O

Manakala lawatan Tunku Abdul Rahman ke Sarawak pula 21 - 26 Oktober 1967 pula clipandang negatif oleh pencluduk hukan Melayu. Ini kerana lawatan heliau di Limbang, Miri. Bintulu dan Marucli clilihat hanya melawat kawasan persisir pantai Sarawak yang dianggap kawasan penduduk Melayu.2I

Pada masa yang sarna pengaruh SNAP di Sarawak khususnya ke kawasan Dayak semakin meningkat. SNAP telah menjalankan kempen untuk menambah ahli clan menubuh cawangannya di seluruh Sarawak dengan menggunakan slogan "Sarawak Untuk Orang Sarawak" bagi membangkitkan semangat nasionalisme rakyat Sarawak.

Usaha SNAP ini terbukti berjaya apabila memenangi empat pilihan raya kecil pacla tahun 1967. Manakala PESAKA gagal melawan SNAP di keempat-empat pilihan raya itu. Dalam pilihan raya kecil pcrtama cli ward 7 (Pelagus) Majlis Daerah Kapit calon PESAKA dikalahkan oleh calon SNAP. !! Seterusnya SNAP me nang cli pilihan raya kecil di Lawas dan clua pilihan raya kecil di Limbang. Dengan itu Ningkan yakin dengan keupayaan SNAP clalam pilihan raya akan datang.!3 SNAP tcrus menyerang PESAKA dengan menuduh PESAKA sebagai tunduk pada BUMIPUTERA. Pada masa yang sarna PESAKA mula mengorak langkah untuk menghadapi pilihan raya langsung pertama Sarawak clengan cita-cita tcrus menguasai kerajaan negeri Sarawak. Usaha ini membawa kepada persaingan antara PESAKA dan BUMIPUTERA. Persaingan mereka ini ialah merebut kerusi dalam pilihan raya tersehut.

Pcrsaingan ini berpunca claripada usaha kedua-dua parti ini untuk menjadi pemimpin kaum bumiputera tanpa mengira agama. PESAKA yang asalnya parti Dayak bercita-cita mengembangkan pengaruh mereka cli kawasan penducluk Islam. Manakala BUM IPUTERA pula. selain cuha mengekalkan usaha dominasi kawasan Islam telah cuba mengembangkan pengaruh di kawasan bumiputcra bukan Islam . Persaingan antara keclua

dua parti ini juga membawa kepacla pertemuan dua calon ini di 17 kerusi DUN clan enam kerusi Parlimen clalam pilihanraya 1969. Namun clemikian pilihan raya 1969 ini terganggu dengan Peristiwa 13 Mei.!~ Hal ini menyebabkan pilihan raya di Sarawak ditunda pada

~() Vinson H.Sutli vc Jr .. 7illl .illgllil oj'Sllrml'<lk: ColonililisIII w"IIh"n Response. Kuala Lumpur: rajar Bakti Sdn I:lhd .. 1992. hlm.260 dan The Vllngllard. 9 Oktoher 1':167. him. I.

21 FC02.+1156 LCllcr from G. C. Duncan to A. K. MaSlin. 27 October 1967. n Sllrml'llk (;11 ~.{' II('. Vol.VC'lll. No.J30X. 2X Fehuar; 1':167. hlmA7.

2.1 'Ih,' SU)'{III 'l/k hi!>u))e. I Janu"ri l<.loX . him.!.

2.+ Ulltuk rujukan b~rkcnaall d~ng"n PCl'i stiwa 1-' M~i 1969 ,il" rujuk buku Tunku Abdul Rahman. Mm' 13 H~/i"'e & Alie>: Kual" Lumpur: Utus"n Mclayu Press Limited. 1969 dan Kua Kia SOllng. Mu\' /3: Dec/assified noellll/('lIls 0)) 'he Mulu\'siu)) Riols 0/190<;. Petal in); Jaya: Suaram.20()7 stria Abdul Rahman Ihrahim. 13 Mei NoV <Ii KUl/lu Lumpllr. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka. 2() II.

49


tahun 1970. Persaingan antara PESAKA dan BUMIPUTERA pada pilihan raya 1970 itu berakhir dengan kejayaan BUMIPUTERA menguasai hampir seratus peratus kawasan bumiputera Islam kecuali satu terlepas kepada PESAKA iaitu di Kalaka. Pilihan raya 1970 ini juga berakhir dengan kejayaan BUMIPUTERA menguasai jawatan Ketua Menteri. BUMIPUTERA telah bergabung dengan SUPP untuk membentuk kerajaan campuran di Sarawak. Manakala SCA dan PES AKA diterima kemudiannya sebagai ahli gabungan. Kejayaan dalam pilihan raya ini adalah kemuncak kepada penguasaan politik Sarawak dibawah kepimpinan Islam. Bekas Menteri Pclajaran iaitu Abdul Rahman Ya' aku b di lanti k menjadi ketua menteri. Dengan kata lain buat kali pertamanya pemimpin Islam memimpin negeri Sarawak.

Politik Sarawak 1970-an

Pembentukan kerajaan baru di bawah pimpinan Abdul Rahman Ya' akub ini mendapat reaksi kurang senang dalam kalangan sebilangan pemimpin Dayak. Mereka melihat hal ini sebagai penguasaan kumpulan minoriti Islam ke at as negeri Sarawak. Maka timbul sesetengah penulis melihat keadaan ini sebagai " ... a !;overnment 'which sought to achieve native unity in terms favourahle to the Islamic minority. and which also sou!;hl to define the identity o{the state itse(fin Islamic term." 25 Gambaran ini merupakan satu cabaran awal kepada kerajaan pimpinan Abdul Rahman Ya'akub. Ini kerana secara demografinya penduduk Dayak yang kebanyakan beragama Kristian berjumlah hampir separuh penduduk Sarawak. Oleh itu timbul persoalan tentang penerimaan rakyat bukan Islam terhadap kepimpinan Abdul Rahman Ya' akub. Atas cabaran ini juga Abdul Rahman Ya'akub tidak mengalah dan cuba untuk memimpin Sarawak sebaik mungkin. Dari segi tektik politiknya, beliau telah menyusun strategi baru untuk mendapat sokongan orang Dayak. PES AKA yang kalah dalam pilihan raya 1970 telah dijemput semula sebagai ahli dalam kerajaan campuran.

Kesanggupan PES AKA untuk menyertai kerajaan campuran ini kerana takut kehilangan ban yak lagi ahli DUNnya yang akan melompat kepada kerajaan pimpinan Abdul Rahman. Tambahan lagi PESAKA bersikap terbuka menerima pelawaan ini kerana kepentingan kaum Dayak yang perlu dibela dalam kerajaan. Seterusnya idea penyatuan PESAKA dan BUMIPUTERA diutarakan oleh Abdul Rahman Ya'akub. Cadangan ini diterima baik oleh PESAKA. Akhirnya pada 5 Januari 1973 kedua-dua parti ini digabungkan sebagai sebuah parti yang dikenali sebagai Parti Pesaka Bumiputera Bersatu (PBB).2(, Bagi PES AKA percantuman ini penting bagi membantu orang Dayak dalam pembangunan Sarawak walaupun ditentang oleh beberapa pemimpin PESAKA.

Penyertaan PESAKA dalam kerajaan campuran ini digunakan oleh SNAP dalam kempen politiknya. Mereka menggunakan isu Islam bagi memburukan pemimpin PESAKA. Anak Temenggung Jugah iaitu Leonard Linggi Jugah yang juga salah seorang pemimpin

25 Susan ak Ketit. "Dayak Nationalism," Latihan IImiah B.Ec .. Fakulti Ekonomi dan Pcntadhir:lIl. Universiti Malaya. 1')'!()/91. hlm.14.

26 Vinson H. Sutiivc Jr .. Tlln JII!!,ail o{ Sa/'{/It'ak: Colonialism and Ihall Response. him. 2X3.

50




tahun 1970. Persaingan antara PESAKA dan BUMIPUTERA pada pilihan raya 1970 itu berakhir dengan kejayaan BUMIPUTERA menguasai hampir seratus peratus kawasan bumiputera Islam kecuali satu terJepas kepada PESAKA iaitu di Kalaka. Pilihan raya 1970 ini juga berakhir dengan kejayaan BUMIPUTERA menguasai jawatan Ketua Menteri. BUMIPUTERA telah bergabung dengan SUPP untuk membentuk kerajaan campuran di Sarawak. Manakala SCA dan PESAKA diterima kemudiannya sebagai ahli gabungan. Kejayaan dalam pilihan raya ini adalah kemuncak kepada penguasaan politik Sarawak dibawah kepimpinan Islam. Bekas Menteri Pclajaran iaitu Abdul Rahman Ya' akub di lantik menjadi ketua menteri. Dengan kata lain huat kali pertamanya pemimpin Islam memimpin negeri Sarawak.

Politik Sarawak 1970-ao

Pembentukan kerajaan baru di bawah pimpinan Abdul Rahman Ya' ak ub ini mendapat reaksi kurang senang dalam kalangan sebilangan pemimpin Dayak. Mereka melihat hal ini sebagai penguasaan kumpulan minoriti Islam ke at as negeri Sarawak . Maka timbul sesetengah penulis melihat keadaan ini sebagai " .. . a government which sought to achieve native unity in terms favourahle 10 the Islamic minority, and which also sought to define the identity o{the state itse(fin Islamic term." 25 Gamharan ini merupakan satu cabaran awal kepada kerajaan pimpinan Abdu l Rahman Ya'akub. Ini kerana secara demografinya penduduk Dayak yang kebanyakan heragama Kristian beljumlah hampir separuh penduduk Sarawak. Oleh itu timbul persoalan tcntang penerimaan rakyat hukan Islam terhadap kepimpinan Abdul Rahman Ya' akub. Atas cabaran ini juga Abdul Rahman Ya'akub tidak mengalah dan cuba untuk memimpin Sarawak sehaik mungkin. Dari segi tektik politiknya, beliau telah menyusun strategi baru untuk mendapat sokongan orang Dayak. PESAKA yang kalah dalam pilihan raya 1970 telah dijemput semula sebagai ahli dalam kerajaan campuran.

Kesanggupan PES AKA untuk menyertai kerajaan campuran ini kerana takut kehilangan ban yak lagi ahli DUNnya yang akan melompat kepada kerajaan pimpinan Abdul Rahman. Tambahan lagi PESAKA bersikap terbuka menerima pelawaan ini kerana kepentingan kaum Dayak yang perlu dibela dalam kerajaan . Seterusnya idea penyatuan PESAKA dan BUMIPUTERA diutarakan oleh Abdul Rahman Ya 'akub. Cadangan ini diterima baik oleh PESAKA. Akhirnya pad a 5 Januari 1973 kedua-dua pm1i ini digabungkan sebagai sebuah parti yang dikenali sebagai Parti Pesaka Bumiputera Bersatu (PBB). 2', Bagi PESAKA percantuman ini penting bagi membantu orang Dayak dalam pemhangunan Sarawak walaupun ditentang oleh beberapa pemimpin PESAKA.

Penyertaan PESAKA dalam kerajaan campuran ini digunakan oleh SNAP dalam kempen politiknya. Mereka menggunakan isu Islam hagi memhurukan pemimpin PESAKA. Anak Temenggung Jugah iaitu Leonard Linggi Jugah yang juga salah seorang pemimpin

25 Susan ak Ketit. "'Dayak Nat ionali sm:' Latihan llmiah B.Ec .. Fakulti Ekonomi dan Pcntadbir:lIl. Univers iti Malaya. 19'10!91. hlm.14 .

26 Vinson H. Sutlivc Jr .. TUI/ Jugail of'Sarawllk: Colollialism {llId lI>all Respollse. him. 2X3.

50

ISLX\1 ()i\LAM POLlTIK SARAWAK 1<)59 "I<)XO: SATU TlNJAUAN UMUM

PESAKA telah clikritik oleh pemimpin SNAP. Linggi telah dituduh masuk Islam. Manakala gambar beliau bersongkok pula tersebar cli Sarawak pacla pilihan raya I 974,n Pilihan raya serentak DUN clan Parlimen pada tahun 1974 menjacli ujian besar bagi kepimpinan Abdul Rahman Ya' akub clan PBB. Dengan penuh keyakinan Abdul Rahman Va' akub berseclia berclepan clengan parti pembangkang yang kuat iaitu SNAP. Pilihan raya ini seolah-olah menjadi penentu sarna acla pencluduk Sarawak menerima seorang beragama Islam sebagai ketua menteri. PBB tidak risau akan kecluclukannya cli kawasan Melayu tetapi agak berhatihati di kawasan bukan Islam terutama cli kawasan Dayak.

Setelah masa berkempcn tamat dan keputusan pilihan raya cliumumkan terdapat pcrsaingan sengit cli antara BN dengan SNAP. Namun clemikian keputusan akhir memberi mandat keclua bagi kepimpinan Islam iaitu Abclul Rahman Ya' akub. Abdul Rahman Ya' ak u b kekal menjacli ketua menteri Sarawak. PBB mcnyapu bersih kesemua kerusi majoriti penducluk Islam. Kejayaan ini membuktikan kekuatan PBB clalam menyatukan orang Islam di Sarawak. Namun clemikian sayap PESAKA sahaja mengalami kemerosotan undi orang Dayak. Daripacla lapan kerusi climenangi oleh PESAKA sebelum itu, hanya tiga kerusi sahaja climenanginya. SNAP berjaya menggunakan isu orang Dayak dalam mengurangkan uncli PESAKA. Pilihan raya 1974 ini menunjukkan bahawaAbdul Rahman Va' akub seclar bahawa SNAP bertambah kuat clcngan memenangi bukan sahaja cli kawasan majoriti Iban tetapi juga cli kawasan majoriti Cina.'~ Kekuatan SNAP clitunjukkan dengan kemenangan 18 kerusi. Oleh itu untuk mengukuhkan kecluclukan Abdul Rahman Va' akub, SN APcliterima masuk ke clalam BN negeri pacla tahun 1976.

Tahun 1975 -1981

Sctclah bertungkus-lumus menguatkan kepimpinan beliau. Abclul Rahman Va' akub masih lagi menghaclapi masalah politik daripada segelintir pemimpin Sarawak yang tidak sehaluan dan ticlak menyukai gaya kepimpinan beliau. Kali ini bukan orang Dayak yang menjadi masalah tetapi orang Islam sencliri iaitu penduduk persisir pantai Sarawak. Terclapat suarasuara rungutan akan masalah clihaclapi olch penduduk di kawasan tersebut yang mendakwa mereka ticlak terbcla. Atas sebab ini maka munculnya parti baru di Sarawak. Parti baru ini dikenali sebagai Parti Rakyat Jati Sarawak (PAJAR) yang clitubuhkan pacla tahun 1978. Parti ini clipimpin oleh bekas pegawai kanan polis Sarawak iaitu Alii Kawi. Kemunculan PAJAR ini cuba menyaingi kekuatan PBB di kawasan majoriti Islam clan sebahagian kawasan majoriti Dayak. Dalam pilihan raya parlimen 1978. selain PAJAR terdapat beberapa buah parti lain cuba menyaingi BN seperti Parti Negara Rakyat Sarawak (PEACE), Parti Umat Sarawak (UMAT) dan Sarwmk People's Organi;:.atioll (SAPO)."') Namun clemikian cabaran PAJAR lebih mengancam kedudukan PBB. AlIi Kawi menyatakan tujuan penubuhan parti ini sebagai usaha mempertahankan perpaduan bumiputera. ticlak mengira apajuga iclentiti

27 Ihid .. hlm.2XS. 2X Lihat K. C. Jong. 'Ihe Red Rings. KLiching: K. C .long. 2010. hlm.166-167. 2l! Lihat SLJPTS/TII6J/J Siaran Akhhar: Candidates forvthc Forthcoming Parlimentary Election in Sarawak.

51



ISLX\l ()i\LAM POLlTIK SARAWAK 1<)59 "19XO: SATU TlNJAUAN UMUM

PESAKA telah clikritik oleh pemimpin SNAP. Linggi telah clitucluh masuk Islam. Manakala gambar beliau bersongkok pula tersebar cli Sarawak pacla pilihan raya I 974,n Pilihan raya serentak DUN clan Parlimen pacla tahun 1974 menjacli ujian besar bagi kepimpinan Abdul Rahman Ya' akub clan PBB. Dengan penuh keyakinan Abdul Rahman Va' akub berseclia berclepan clengan parti pembangkang yang kuat iaitu SNAP. Pilihan raya ini seolah-olah menjacli penentu sarna acla penclucluk Sarawak menerima seorang beragama Islam sebagai ketua menteri. PBB tidak risau akan kecluclukannya cli kawasan Melayu tetapi agak berhatihati di kawasan bukan Islam terutama cli kawasan Dayak.

Setelah masa berkempcn tamat dan keputusan pilihan raya cliumumkan terclapat pcrsaingan sengit cli antara BN dengan SNAP. Namun clemikian keputusan akhir memberi manclat keclua bagi kepimpinan Islam iaitu Abclul Rahman Ya' akub. Abdul Rahman Ya' ak u b kekal menjacli ketua menteri Sarawak. PBB mcnyapu bersih kesemua kerusi majoriti pcnclucluk Islam. Kejayaan ini membuktikan kekuatan PBB clalam menyatukan orang Islam cli Sarawak. Namun clemikian sayap PESAKA sahaja mengalami kemerosotan undi orang Dayak. Daripacla lapan kerusi climenangi oleh PESAKA sebelum itu, hanya tiga kerusi sahaja climenanginya. SNAP berjaya menggunakan isu orang Dayak dalam mengurangkan uncli PESAKA. Pilihan raya 1974 ini menunjukkan bahawaAbdul Rahman Va' akub seclar bahawa SNAP bertambah kuat clcngan memenangi bukan sahaja cli kawasan majoriti Iban tetapi juga cli kawasan majoriti Cina.'~ Kekuatan SNAP clitunjukkan dengan kemenangan 18 kerusi. Oleh itu untuk mengukuhkan kecluclukan Abdul Rahman Va' akub, SN APcliterima masuk ke clalam BN negeri pacla tahun 1976.

Tahun 1975 -1981

Sctclah bertungkus-lumus menguatkan kepimpinan beliau. Abclul Rahman Va' akub masih lagi menghaclapi masalah politik claripada segelintir pemimpin Sarawak yang tidak sehaluan dan ticlak menyukai gaya kepimpinan beliau. Kali ini bukan orang Dayak yang menjadi masalah tetapi orang Islam sencliri iaitu penduduk persisir pantai Sarawak. Terclapat suarasuara rungutan akan masalah clihaclapi olch penduduk di kawasan tersebut yang mendakwa mereka ticlak terbcla. Atas sebab ini maka munculnya parti baru di Sarawak. Parti baru ini dikenali sebagai Parti Rakyat Jati Sarawak (PAJAR) yang clitubuhkan pacla tahun 1978. Parti ini clipimpin oleh bekas pegawai kanan polis Sarawak iaitu Alii Kawi. Kemunculan PAJAR ini cuba menyaingi kekuatan PBB di kawasan majoriti Islam clan sebahagian kawasan majoriti Dayak. Dalam pilihan raya parlimen 1978. selain PAJAR terdapat beberapa buah parti lain cuba menyaingi BN seperti Parti Negara Rakyat Sarawak (PEACE), Parti Umat Sarawak (UMAT) dan Sarwmk People's Organi::.atioll (SAPO)."') Namun clemikian cabaran PAJAR lebih mengancam kedudukan PBB. AlIi Kawi menyatakan tujuan penubuhan parti ini sebagai usaha mempertahankan perpaduan bumiputera. ticlak mengira apajuga iclentiti

27 Ibid .. hlm.2XS.

2X Lihat K. C. Jong. 'Ihe Red Rings. KLiching: K. C .long. 2010. hlm.166-167. 2l! Lihat SLJPTSrTII6J13 Siaran Akhhar: Candidates forvthc Forthcoming Parlimentary Election in Sarawak.

51

MALAYSIA DARI SECil SEJARAH

kaum. Selain itu PAJAR juga cuba memperjuangkan pembangunan luar bandar dan menentang rasuah, men en tang eksplotasi individu atau kumpulan tertentu. 1iI Namun demikian isu penting ditonjol oleh PAJAR adalah isu pengeluaran lesen individu yang dikeluar oleh kerajaan negeri dan salah laku yang dibuat oleh kerajaan negeri. Hal ini dipersoalkan oleh AlIi Kawi. 31 Namun demikian terdapatjuga sarjana berpendapat bahawa PAJAR ditubuhkan untuk mengembalikan survival politik Melayu. Ini kerana Ahdul Rahman Ya'akub telah menaikkan ramai pemimpin Melanau dalam pentadbiran kerajaan.J2

Cabaran daripada PAJAR ini menyebabkan PBB berusaha mempertahankan kedudukannya sebagai parti yang penting bagi penduduk Bumiputera dan Islam. Oleh itu kebanyakan pemimpin PBB dalam ucapan kepada penduduk Islam cuba menekankan kepentingan perpaduan Islam.'3 Pada tahun yang sarna. Ketua Menteri Abdul Rahman Ya'akub telah melancarkan Bulan Dakwah yang berJangsung dari 7 Jun - 6 Julai 1978.14 Antara program dilakukan dalam bulan dakwah ini ialah mengadakan ceramah agama dengan menjemput tokoh-tokoh utama Islam seperti Prof. Dr. Hamka," kelas-kelas agama. pertandingan menuIis tulisan jawi, membaca al-Quran, pameran dan menunaikan sembahyang berjemah pada setiap waktu solat. Pihak kerajaan negeri juga mengalakkan supaya bulan dakwah ini juga dijalankan di kampung-kampung di Sarawak. 36 Usaha mengadakan Bulan Dakwah ini membantu pihak kerajaan mendapat sokongan penduduk Islam di Sarawak. Usaha kerajaan negeri mengadakan bulan dakwah ini menimbulkan rasa kurang senang PAJAR. Pihak PAJAR telah dituduh sebagai anti-bulan dakwah yang juga memberi imej yang buruk kepada PAJAR dalam kalangan masyarakat Islam di Sarawak. Tuduhan ini dijawab oleh Alii Kawi dengan menyatakan hahawa PAJAR tidak anti-Bulan Dakwah. Mereka merasa musykil kerana bulan dakwah itu dijalankan pada waktu pilihan raya. SeterusnyaAlIi Kawi menyatakan bahawa bulan dakwah sepatutnya diadakan pada bulan puasa. Bagi menutup segal a serangan daripada pihak kerajaan. Alii Kawi meneruskan kempennya termasuk mempersoalkan tentang janji kerajaan untuk membina masjid di Kampung Kabong yang dijanjikan pada pilihan raya 1974.17 Kempen pilihan raya ini cukup perit bagi PAJAR untuk menentang BN kerana keluasaan Sarawak yang masih lagi bel urn membangun dalam aspek pengangkutan. Akhirnya PAJAR terpaksa akur dengan keputusan pilihan raya ini yang masih lagi mengesahkan kepimpinan Abdul Rahman Ya' ak u b diterima oleh penduduk Sarawak. PAJAR pula kalah di kesemua kerusi yang ditandingi mereka.

Cabaran PBB untuk mengukuhkan kedudukannya dalam kerajaan negeri dicabar lagi dengan kenyataan Abdul Rahman Ya' akub untuk meletak jawatan sebagai ketua menteri.

30 7/1l' Sarmmk 7i·ihulle. 18 January 1978. hIm.!. 31 The SaraH'ak Trihune. 18 March 1978. hlm.l!. 32 Awang Raduan Awang Omar. "perkembangan Parti Politik Sarawak". dalam Ahmad Nidzammuddin Sulaiman

et. AI.. ?olilik Sarawak. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka. 1994. hlm.58. 33 The SaraH'ak Tribune. ]() April 1978. hIm...!. 34 The Sarawak 7hhulle. 13 May 1978. hIm. I 35 Seramai 33 orang sarjana blam datang kc Sarawak atasjcmputan ulltuk program Bulan Dakwah. The Sarawak

Tribune. 7 June 1978. hIm.!. 36 The Sarawak Ihlnllll'. 16 May 1978. hIm.!. 37 The Sarawak Trihune. 6 July 1978. hlm.3.

52



MALAYSIA DARI SEGI SElARAH

kaum. Selain ilU PAJAR juga cuba memperjuangkan pembangunan luar bandar dan menentang rasuah, men en tang eksplotasi individu atau kumpulan lertentu. 30 Namun demikian isu penting ditonjol oleh PAJAR adalah isu pengeluaran lesen individu yang dikeluar oleh kerajaan negeri dan salah laku yang dibuat oleh kerajaan negeri. Hal ini dipersoalkan oleh Alii Kawi. 31 Namun demikian terdapatjuga saljana berpendapat bahawa PAJAR ditubuhkan untuk mengembalikan survival politik Melayu. Ini kerana Abdul Rahman Ya'akub telah menaikkan ramai pemimpin Melanau dalam pentadbiran kerajaan.12

Cabaran daripada PAJAR ini menyebabkan PBB berusaha mempertahankan kedudukannya sebagai parti yang penting bagi penduduk Bumiputera dan Islam. Oleh ilU kebanyakan pemimpin PBB dalam ucapan kepada penduduk Islam cuba menekankan kepentingan perpaduan IslamY Pada tahun yang sarna. Ketua Menteri Abdul Rahman Ya 'akub telah melancarkan Bulan Dakwah yang berlangsung dari 7 Jun - 6 Julai 1978.\.1 Antara program dilakukan dalam bulan dakwah ini ialah mengadakan ceramah agama dengan menjemput tokoh-tokoh utama Islam seperti Prof. Dr. Hamka," kelas-kelas agama, pertandingan menulis tulisan jawi, membaca al-Quran, pameran dan menunaikan sembahyang berjemah pada setiap waktu solat. Pihak kerajaan negeri juga mengalakkan supaya bulan dakwah ini juga dijalankan di kampung-kampung di Sarawak. 3h Usaha mengadakan Bulan Dakwah ini membantu pihak kerajaan mendapat sokongan penduduk Islam di Sarawak. Usaha kerajaan negeri mengadakan bulan dakwah ini menimbulkan rasa kurang senang PAJAR. Pihak PAJAR telah dituduh sebagai anti-bulan dakwah yang juga memberi imej yang buruk kepada PAJAR dalam kalangan masyarakat Islam di Sarawak. Tuduhan ini dijawab oleh Alii Kawi dengan menyatakan bahawa PAJAR tidak anti-Bulan Dakwah. Mereka merasa musykil kerana bulan dakwah itu dijalankan pada waktu pilihan raya. SeterusnyaAlIi Kawi menyatakan bahawa bulan dakwah sepatutnya diadakan pad a bulan puasa. Bagi menutup segal a serangan daripada pihak kerajaan, Alii Kawi meneruskan kempennya termasuk mempersoalkan tentang janji kerajaan untuk membina masjid di Kampung Kabong yang dijanjikan pada pilihan raya 1974.17 Kempen pilihan raya ini eukup perit bagi PAJAR untuk menentang BN kerana keluasaan Sarawak yang masih lagi belum membangun dalam aspek pengangkutan. Akhirnya PAJ AR terpaksa akur dengan keputusan pilihan raya ini yang masih lagi mengesahkan kepimpinan Abdul Rahman Ya ' ak u b diterima oleh penduduk Sarawak. PAJAR pula kalah di kesemua kerusi yang ditandingi mereka.

Cabaran PBB untuk mengukuhkan kedudukannya dalam kerajaan negeri dieabar lagi dengan kenyataan Abdul Rahman Ya' akub untuk meletak jawatan sebagai ketua menteri.

30 7i1l' Sarlllmk Trihlllle. 18 January 1<)78. hlm.1. 31 Th,' Sllrall'llk Trihunl', 18 March 1978, him. I I. 32 Awang Raduan Awang Omar. "perkcmbangan Pani Politik Sarawak". dalam Ahmad Nidzammuddin Sulaiman

el. AI.. P,,/ilik Sl1rmmk. Kuala Lumpur: De wan Bahasa dan Plistaka. 1'194. hlm.5X. 33 The Sllrlll1'llk hi/Jill/I' , 11) April 1978. hlmA. 34 The Sartlwllk Ihhlllle. 13 May 197X, hlm.1 35 Seramai 33 orang sarjan" Islam dalang kc Sarawak atasjcmplitan lIntlik program Bulan Dakwah. The Sarawak

Tribune. 7 June 197X. hlm . l.

36 The Sarllwak 1h/"III". 16 May 1978. him. I. 37 The Sarawak Trihune, 6 July 1978. hlm.3.

52

ISLAVI DALAM POUTIK SARAWAK 1959 "19S0: SA'TU T1NJAUAN UMUM

PAJAR menerima baik kenyataanAbdul Rahman Ya'akub ini tetapi PBB am at resah dengan kenyataan Abdul Rahman Ya'akub ini,'x KenyataanAbdul Rahman Ya'akub ini membuka peluang kepada SUPP dan SNAP untuk mengisi kekosongan jawatan ketua menteri, Hal ini menimbulkan persoalan akan kepimpinan Islam di negeri Sarawak, Dalam cabaran kepimpinan Islam menerajui kerajaan negeri Sarawak akhirnya selesai apabilaAbdul Taib Mahmud mengantikanAbdul Rahman Ya'akub pada 1981.

Kesimpulan

Kekuatan politik Islam di Sarawak memerlukan pakatan dengan kaum-kaum lain. Proses memhuat pakatan ini juga menghadapi jalan sukar. Akhirnya setelah hampir tujuh tahun selepas penubuhan Malaysia, maka kekuatan Islam itu mula ternampak dengan kejayaan Abdul Rahman Va' akub memimpin Parti B UMIPUTERA menawan kerajaan negeri Sarawak. Akhirnya kekuatan Islam ini bertambah dengan pembentukan PBB. ApahilaAbdul Rahman Ya'akuh berjaya berkuasa di Sarawak timbul persoalan sarna ada beliau boleh diterima oleh semua kaum yang mempunyai pelbagai agama. Cabaran awal dilihat datang daripada kaum Dayak daripada SNAP yang bersungguh-sungguh untuk mengembalikan kepimpinan Dayak seperti tahun 1960-an. Usaha mereka ini menjadi satu ujian getir bagi kepimpinan Abdul Rahman Ya' akub yang masih lagi belum kukuh dalam kerajaan negeri. Ujian daripada SNAP ini akhirnya berjaya diatasi walaupun SNAP memenangi banyak kerusi di DUN pada pilihan raya 1974. Atas kebijaksanaanAhdul Rahman Ya'akub maka SNAPditerima mas uk dalam BN. Kemasukan SNAP mengesahkan kepimpinan beliau bukan sahaja pemimpin Islam tetapi pemimpin penduduk Sarawak.

Selepas itu muncul pula PAJAR yang menuntut kemajuan bagi orang Melayu. Hal ini juga menjadikan Abdul Rahman Va' akub sekali lagi dalam keadaan getir kerana orang Islam sendiri mencabar kepimpinan beliau. Sekali lagi beliau berjaya mengatasi masalah ini dengan menundukkan PAJAR dalam pilihan ray a 1978 dan 1979. Namun demikian cabaran lebih besar adalah pengumuman peletakkan jawatan Abdul Rahman Ya' akub sebagai Ketua Menteri. Tindakan beliau ini membawa delima dalam kepimpinan Islam. Abdul Rahman Va' akub tidak meninggalkan jawatan terse but begitu sahaja tetapi diserahkan kepada anak saudaranya iaitu Abdul Taib Mahmud bagi kelangsungan kepimpinan Islam di Sarawak sehingga ke hari ini.

38 Alii Kawi, It Has Been Worth The Pain, Petaling Jaya: Golden Books Sdn, Bhd, 2009, hlm.196-197.

53



ISLAM DALAM POUTIK SARAWAK 1959 '?19RO: SA'TU TINJAUAN UMUM

PAJAR menelima haik kenyataan Abdul Rahman Ya'akub ini tetapi PBB am at resah dengan kenyataan Abdul Rahman Ya 'akub ini ,,x Kenyataan Ahdul Rahman Ya 'akub ini membuka peluang kepada SUPP dan SNAP untuk mengisi kekosongan jawatan ketua menteri, Hal ini menimbulkan persoalan akan kepimpinan Islam di negeri Sarawak, Dalam cabaran kepimpinan Islam menerajui kerajaan negeri Sarawak akhirnya selesai apabilaAbdul Taib Mahmud mengantikanAhdul Rahman Ya'akub pada 1981 ,

Kesimpulan

Kekuatan politik Islam di Sarawak memerlukan pakatan dengan kaum-kaum lain, Proses memhuat pakatan ini juga menghadapi jalan sukaL Akhirnya setelah hampir tujuh tahun selepas penubuhan Malaysia, maka kekuatan Islam itu mula ternampak dengan kejayaan Abdul Rahman Ya'akub memimpin Parti BUMIPUTERAmenawan kerajaan negeri Sarawak Akhirnya kekuatan Islam ini bertambah dengan pembentukan PBB. ApabilaAbdul Rahman Ya'akub berjaya berkuasa di Sarawak timbul persoalan sama ada beliau boleh diterima oleh semua kaum yang mempunyai pelbagai agama. Cabaran awal dilihat datang daripada kaum Dayak daripada SNAP yang bersungguh-sungguh untuk mengembalikan kepimpinan Dayak seperti tahun 1960-an. Usaha mereka ini menjadi satu ujian getir bagi kepimpinan Abdul Rahman Ya'akub yang masih lagi belum kukuh dalam kerajaan negeri. Ujian daripada SNAP ini akhirnya beljaya diatasi walaupun SNAP memenangi banyak kerusi di DUN pad a pilihan raya 1974. Atas kebijaksanaan Abdul Rahman Ya' akub maka SNAP diterima masuk dalam BN. Kemasukan SNAP mengesahkan kepimpinan beliau bukan sahaja pemimpin Islam tetapi pemimpin penduduk Sarawak.

Selepas itu muncul pula PAJAR yang menuntut kemajuan bagi orang Melayu. Hal ini juga menjadikan Abdul Rahman Ya'akub sekali lagi dalam keadaan getir kerana orang Islam sendiri mencabar kepimpinan beliau. Sekali lagi beliau berjaya mengatasi masalah ini dengan menundukkan PAJAR dalam pilihan raya 1978 dan 1979. Namun demikian cabaran lebih besar adalah pengumuman peletakkan jawatan Abdul Rahman Ya' akub sebagai Ketua Menteri, Tindakan beliau ini membawa delima dalam kepimpinan Islam. Abdul Rahman Ya'akub tidak meninggalkanjawatan terse but begitu sahaja tetapi diserahkan kepada anak saudaranya iaitu Abdul Taib Mahmud bagi kelangs ungan kepimpinan Islam di Sarawak sehingga ke hari ini .

3H Alii Kawi, It Hils Hem Worth The PII ill , Pctaling Jaya: Golden Books Sdn. Bhd, 2009, hlm.196-197.

53

islam dalam politik sarawak 1959-1980: satu...

Documents