apakah perbezaan fonetik dan fonologi

8/22/2019 Apakah Perbezaan Fonetik Dan Fonologi

1/9

Perbezaan Fonetik dan Fonologi

1.0 Pendahuluan

Bahasa yang dihasilkan melalui alat artikulasi manusia disebut pertuturan, kalimat atau

ujaran, iaitu satu sistem bunyi yang teratur atau percantuman bunyi yang hadir secara

berulang-ulang atau berurutan. Bahasa berasal daripada bunyi-bunyi yang disebut bunyi-

bunyi bahasa. Bahasa bertindak melalui dua bentuk iaitu melibatkan bunyi-bunyi bahasa

yang dihasilkan melalui alat ujaran manusia dan merangsang pemikiran, situasi sosial dan

makna. Kajian bunyi terbahagi kepada dua bidang, iaitu fonetik dan fonologi.

1.1 Definisi fonetik

Fonetik ialah kajian tentang bunyi-bunyi ujaran manusia. Kajian fonetik memberikan

tumpuan kepada fon atau bunyi-bunyi bahasa dan bagaimana bunyi- bunyi itu dihasilkan,

didengar dan diinterpretasikan.

Menurut Siti Hajar Abdul Aziz (2011), asal perkataan fonetik adalah daripada bahasa

Greek yang kemudiannya disebut sebagaiphone yang bermaksud bunyi (suara), iaitu kajian

tentang bunyi-bunyi ujaran manusia. Kajian fonetik memberikan tumpuan kepada fon atau

bunyi-bunyi bahasa dan bagaimana bunyi-bunyi bahasa itu dihasilkan, didengar dan

diinterpretasikan.

Sementara Indirawati Zahid dan Mardian Shah Omar (2006) pula menyatakanfonetik

ialah kajian mengenai bunyi-bunyi bahasa yang dihasilkan oleh manusia iaitu bunyi yang

digunakan sebagai alat komunikasi. Selain itu, fonetik juga boleh didefinisikan sebagai

mempelajari segala bunyi yang diucapkan melalui mulut manusia, baik bunyi manusia,

bukan bunyi bahasa, mahu pun bunyi-bunyi marginal, dan memberikan simbol fonetik untuk

setiap bunyi. (Dr. Lufti Abas, 1975).

Nik Safiah Karim dan Wan Malini Ahmad (2006) pula mentakrifkan bahawa fonetik

ialah bidang yang mengkaji bunyi-bunyi yang dihasilkan oleh kita iaitu manusia dan

memberikan lambang kepada bunyi-bunyi tersebut. Abdullah Hassan (2005) pula


2/9

menjelaskan bahawa fonetik ialah bidang yang mengkaji penyebutan bunyi manusia,

terutama bunyi yang digunakan dalam pertuturan.

1.2 Cabang-cabang fonetik

Bidang fonetik terbahagi kepada tiga cabang utama, iaitu fonetik artikulasi,

fonetikakustikdan fonetik auditori. Fonetik artikulasi mengkaji cara bunyi-bunyi bahasa

dihasilkan oleh manusia dan bahagian-bahagian (articulator) yang terlibat dalam

penghasilan bunyi. Selain itu, cabang ini juga melakukan pengelasan terhadap bunyi

bahasa berdasarkan cara bunyi itu dikeluarkan oleh alat tutur.

Fonetik akustik pula mengkaji sifat-sifat bunyi bahasa. Sifat fizikal yang

dimaksudkan ialah gelombang bunyi ujaran yang dihasilkan oleh pita suara. Gelombang

bunyi ini dapat diukur dengan menggunakan alat seperti spektogram dan osiloskop. Antara

sifat yang diberi perhatian dalam kajian fonetik akustik termasuklah nada, frekuensi dan

amplitud.

Fonetik auditori pula mengkaji cara otak memproses bunyi yang diterima melalui

telinga dan cara bunyi-bunyi tersebut diinterprestasikan. Proses yang terlibat

dinamakan sebagai mendekod, yang melibatkan pendengar. Penutur menukarkan

maklumat yang hendak disampaikan dalam bentuk kod-kod yang tertentu seperti bunyi, kata

dan ayat manakala pendengar pula mentafsir maklumat ini dalam otak bagi menjadikannya

sesuatu yang bermakna dalam komunikasi yang berlangsung. (Indirawati Zahid & Mardian

Shah Omar, 2006).

1.3 Definisi fonologi

Fonologi ialah kajian tentang sistem bunyi bahasa yang berkaitan senarai bunyi

bahasa dan ciri-ciri bunyi tersebut serta peraturan khusus yang menjelaskan cara bunyi-

bunyi tersebut berhubung antara satu sama lain. Tugas bidang fonologi ialah merumuskan,

menghuraikan dan menjelaskan segala bentuk bunyi dalam sesuatu bahasa secara

terperinci.

Menurut Arbak Othman (1983), fonologi merupakan bahagian daripada linguistik

deskriptif yang mempelajari bunyi-bunyi yang diucapkan dalam atau melalui mulut


3/9

manusia. Nik Safiah Karim dan Wan Malini Ahmad (2006) pula menjelaskan

bahawa fonologi ialah cabang ilmu bahasa yang mengkaji bunyi bahasa sesuatu bahasa

dan fungsinya dalam sistem bahasa tersebut. Fonologi terbahagi kepada dua iaitu fonetik

dan fonemik. Fonemik merupakan bidang yang mengkaji bunyi-bunyi sesuatu, iaitu

pengkajian tentang fungsi atau struktur bunyi bahasa itu.

Menurut Rahimah Haji Sabran dan Rahim Syam (2005) pula, bidang fonologi

mengkaji sistem bunyi-bunyi yang tertentu dalam pertuturan, khusus bagi sesuatu bahasa.

Abdullah Hassan (2005), pula menyatakan fonologi ialah bidang yang mengkaji sistem

bunyi-bunyi dalam bahasa.

1.4 Perbezaan fonetik dan fonologi

Menurut Nik Safiah Karim dan Wan Malini Ahmad (2006), bidang fonetik ialah bidang

yang mengkaji bunyi-bunyi yang dihasilkan oleh manusia dan memberi lambang kepada

bunyi tersebut. Manakala bidang fonologi pula ialah satu cabang ilmu bahasa yang

mengkaji bunyi bahasa sesuatu bahasa dan fungsinya dalam sistem bahasa tersebut. Bunyi

bahasa disusun dengan sistem dan bidang fonologi bertujuan untuk menganalisis sistem ini.

Siti Hajar Abdul Aziz (2011) pula menjelaskan bahawa fonetik ialah bidang yang

mengkaji fenomena bunyi atau pertuturan manusia yang direalisasikan melalui lambang-

lambang tertentu. Manakala fonologi pula bertugas untuk merumus, menghurai dan

menjelaskan segala bentuk bunyi sesuatu bahasa secara teliti dan terperinci untuk

menentukan peraturan dan bentuk bunyi secara spesifik.

Fonetik ialah kajian terhadap bunyi fizikal percakapan manusia. Ia berkaitan dengan

sifat fizikal bunyi (fon) serta proses penghasilan fisiologi, penerimaan auditori,

dan persepsi neurofizikal. Manakala Fonologi ialah kajian yang dilakukan mengenai pola

bunyi bahasa iaitu tentang bunyi-bunyi yang berfungsi dalam sesuatu bahasa yang dikenali

sebagai bunyi bahasa.

Fonetik juga mempelajari cara kerja organ tuhuh manusia, terutama yang berhubungan

dengan penggunaan bahasa manakala fonologi ialah ilmu tentang perbendaharaan fonem

sesebuah bahasa. Fonem merupakan istilah linguistik dan merupakan gabungan terkecil

dalam sesuatu bahasa yang masih boleh menunjukkan perbezaan makna. Fonem berbentuk


4/9

bunyi. Contohnya bunyi [k] dan [g] merupakan dua fonem yang berbeza, seperti dalam

perkataan "cagar" dan "cakar".

Sebagai rumusan, didapati kedua-dua bidang ini saling melengkapi antara satu

sama lain. Bagi memahami fonologi, aspek fonetik perlu dikuasai terlebih dahulu. Apabila

sudah menguasai bidang fonetik, baharulah sistem bunyi bahasa dalam sesuatu bahasa

dapat difahami dan dihuraikan dengan sempurna. Dengan demikian dapat dilihat bahawa

fonetik dan fonologi adalah saling berkaitan antara satu sama lain. Garis pemisah antara

kedua-duanya adalah kurang jelas walaupun ada sarjana cuba meletakkan garis

pemisahnya.

2.0 Kepentingan kaedah fonetik kepada guru bahasa Melayu

Kaedah fonetik dianggap sebagai kaedah pengajaran bahasa yang saintifik. Kaedah

ini dikenali juga sebagai kaedah Reformatau Kaedah Lisan. (Raja Mukhtaruddin,

1980). Melalui kaedah ini guru-guru boleh memulakan pengajaran dengan latihan

mendengar, kemudian bergerak kepada latihan sebutan menurut susunan iaitu bunyi

kepada perkataan, kemudian kepada rangkaikata, dan seterusnya kepada ayat. Kemudian,

semua ini digabungkan menjadi dialog-dialog dan cerita-cerita. Melalui kaedah fonetik,

tatabahasa disampaikan secara induktif, dan penulisan karangan pula berdasarkan bahan-

bahan yang telah didengar dan dibaca.

Kaedah fonetik ini membenarkan penggunaan bahasa yang telah diketahui oleh

pelajar dalam pembelajaran bahasa baharu. Kaedah ini membandingkan persamaan dan

perbezaan bahasa yang telah diketahui oleh pelajar dengan bahasa yang telah dipelajari

daripada segi bentuk-bentuk, fungsi, bunyi, struktur ayat, dan makna tetapi perbandingan

daripada segi bentuk dan fungsilah yang lebih diutamakan. Kaedah ini menggunakan

bahasa yang diketahui oleh pelajar untuk mempelajari bahasa baharu daripada segi bunyi

dan menerangkan perihal nahu berdasarkan perbandingan antara tatabahasa yang

dipelajari dengan bahasa yang diketahui.

Kaedah ini mengutamakan sebutan dan bahasa yang diajar ialah bahasa

pertuturan. Isi dan bahan pengajaran dipilih, dikawal, dan disusun berdasarkan penyelidikan

dan perbandingan antara bahasa ibunda pelajar dengan bahasa yang

diajar. Perbendaharaan kata dan ayat-ayat yang diajar kepada pelajar disesuaikan dengan


5/9

keperluan, peringkat umur, jenis, dan latar belakang pelajar. (Nik Hassan Basri Nik Ab.

Kadir)

Oleh sebab kaedah fonetik ini mementingkan perbandingan bentuk dan fungsi-fungsi

bahasa kandung dengan bahasa kedua, maka dapatlah guru-guru menyediakan bahan-

bahan pengajaran yang diajar dengan lebih tersusun dan teratur. Oleh kerana penyediaan

bahan-bahan pengajaran disediakan lebih awal oleh guru, maka kanak-kanak dapat dilatih

dengan lebih sempurna bagi mengenal atau memahirkan bentuk-bentuk atau corak-corak

ayat yang tertentu. Dengan demikian, murid-murid mendapat asas bahasa yang

kukuh. Justeru, mereka dapat memahami tatabahasa yang dipelajari dengan jelas dan

tepat. Selain itu, murid-murid akan cepat bertutur dan membuat ayat dalam bahasa yang

dipelajari dengan mengikut bentuk-bentuk ayat bahasa ibunda mereka sendiri.

2.1 Teknik Pengajaran Kaedah Fonetik

Untuk mengajar menggunakan kaedah fonetik, guru perlu mendahulukan

pengajarannya dengan mengajar sebutan bunyi perkataan-perkataan bahasa yang

dipelajari, yang ada persamaan dengan bahasa yang diketahui. Guru kemudiannya

membuat latihtubi bunyi-bunyi bahasa yang dipelajari, yang mempunyai perbezaan dengan

bahasa yang diketahui kerana bunyi-bunyi inilah yang menimbulkan kesulitan untuk

menyebutnya. Pilih bunyi-bunyi yang tidak ada dalam bahasa ibunda kanak-kanak,

misalnya kepada kanak-kanak Cina, bunyi-bunyi dasar seperti b, r, j, d, itu patut

diutamakan kerana dalam bahasa mereka bunyi-bunyi dasar ini tiada perbezaan. Oleh

sebab itulah terdapat kanak-kanak Cina

menyebut bajusebagaimaju, bulusebagai mulu, rumahsebagai lumah, rokoksebaga

i lokok, jalansebagai yalan, dalamsebagai lalamdan lain-lain lagi.

Apabila mengajar kosa kata, guru haruslah memulakan dahulu pengajaran

perbendaharaan kata yang mudah yakni perbendaharaan kata yang ada persamaan dengan

bahasa yang diketahui. Semasa memilih perkataan-perkatan itu hendaklah didahulukan

perkataan-perkataan yang serupa. Antaranya ialah coffee dengan kopi,

radio dengan radio, biscuitdengan biskut, bagdengan beg, computerdengankomputer,

dan yang seumpamanya.


6/9

Ketika mengajar struktur-struktur ayat, struktur-struktur yang ada persamaan dengan

bahasa yang diketahui perlulah didahulukan. Kemudian baharulah dipilih bentuk-bentuk

ayat yang tiada atau berlainan dengan bahasa yang diketahuinya.

2.2 Konsep Membaca Kaedah Fonetik

Kaedah belajar membaca bagi kanak-kanak sekarang telah berubah dari sistem

ejaan suku kata kepada sistem bacaan secara fonetik. Pendekatan ini digunakan kerana

strategi pengajarannya yang lebih dinamik berbanding sistem kaedah membaca secara

tradisional. Pengajaran membaca menggunakan kaedah tradisional dikesan mengambil

masa yang agak lama bagi membolehkan kanak-kanak mahir dan menguasai kemahiran

membaca.

Kaedah fonetik sebenarnya telah lama dipraktikkan di negara-negara maju. Kaedah

fonetik memfokuskan kepada bunyi simbol huruf, berbeza dengan kaedah tradisional yang

menekankan teknik penghafalan nama huruf. Kaedah ini sedikit sebanyak mengurangkan

beban kanak-kanak untuk menghafal. Kaedah ini juga merupakan kaedah yang paling

sesuai untuk kanak-kanak kerana kaedah ini telah dibuktikan secara saintifik sebagai

kaedah otak manusia membaca.

Kaedah fonetik mensyaratkan murid mengenal dan mengingat bentuk huruf dan

bunyinya tanpa mengingat nama huruf. Kaedah ini adalah berasaskan teori bahawa belajar

membaca melibatkan kebolehan mengenal kod (lambang), hubungan antara bunyi dan

lambang yang dilihat.

Kaedah ini menekankan kepada setiap bunyi-bunyi abjad yang terdapat dalam

bahasa. Setiap abjad mempunyai bunyi-bunyi tertentu dan ada juga abjad yang mempunyai

lebih daripada satu bunyi terutama dalam bahasa Inggeris. Kaedah ini boleh dimulakan

dengan pengenalan bunyi huruf-huruf vokal dan konsonan seperti berikut:

a. Bunyi vokala aaa

e eee

i iii

o ooo

u uuu


7/9

b. Bunyi konsonan

Bunyi-bunyi tersebut kemudian digabungkan untuk membentuk suku kata, danseterusnya kepada pembentukan perkataan yang bermakna. Guru-guru boleh

menggunakan gambar-gambar ilustrasi untuk menarik minat murid-murid sebagai

sokongan.

Murid-murid tidak diajar nama-nama huruf, sebaliknya diajar bunyi-bunyi huruf. Setelah

mereka tahu hubungan tiap-tiap huruf dengan bunyinya, sukukata pula boleh dibina,

kemudian baru digabungkan suku kata-suku kata ini menjadi perkataan-

perkataan. Seterusnya murid-murid diberi latihan membaca ayat-ayat mudah yang

menggunakan perkataan-perkataan yang telah dipelajari.

3.0 KESIMPULAN

Kajian fonetik dan fonologi melibatkan organ pertuturan manusia secara langsung.

Organ tutur manusia ini disebut alat artikulasi. Terdapat banyak alat artikulasi manusia dan

setiap satunya mempunyai kedudukan dan fungsi yang berbeza dalam menghasilkan bunyi

bahasa. Namun demikian terdapat unsur yang bukan dikategorikan sebagai alat artikulasi

b beh n en

c ceh p peh

d deh q qeh

f feh r rer

g geh s sss

h heh t teh

j jeh v vev

k keh w weh

l el y yeh

m em z zez


8/9

manusia, tetapi mempunyai peranan yang amat penting dalam menghasilkan bunyi. Unsur

tersebut ialah udara dan merupakan sumber tenaga utama dalam menghasilkan bunyi.

Bunyi vokal atau konsonan merupakan antara bunyi bahasa yang dihasilkan oleh

alat artikulasi manusia. Semua bunyi vokal merupakan bunyi-bunyi bersuara, manakala

bunyi konsonan ada yang bersuara dan ada yang tidak bersuara. Bunyi bersuara dan tidak

bersuara ini berkait rapat dengan keadaan pita suara. Sekiranya keadaan pita suara (glotis)

tertutup rapat sewaktu udara keluar melaluinya, maka getaran akan berlaku pada pita suara

dan bunyi yang terhasil ialah bunyi bersuara. Sebaliknya jika pita suara itu direnggangkan

atau terbuka sewaktu udara melaluinya, maka getaran pada pita suara tidak berlaku maka

yang terhasil ialah bunyi yang tidak bersuara.

Kaedah fonetik juga merupakan kaedah yang paling sesuai untuk guru-guru

mengajar kanak-kanak membaca dengan cepat kerana kaedah ini telah dibuktikan secara

saintifik sebagai kaedah otak manusia membaca. Hal ini adalah kerana otak membaca

dengan memecahkan perkataan yang dilihat kepada bunyi-bunyi, lalu otak membunyikan

huruf-huruf yang dilihat bagi menyebut atau membaca perkataan itu.

Rujukan

Abdullah Hassan. (2005). Linguistik am: Siri pengajaran dan pembelajaran bahasa

Melayu. Kuala Lumpur: PTS Profesional Publishing Sdn. Bhd.

Arbak Othman. (1983). Permulaan ilmu linguistik: Suatu pengenalan konsep dan bidang

kajian secara toritis. Kuala Lumpur: Sarjana Enterprise.

Indirawati Zahid & Mardian Shah Omar. (2006). Fonetik dan fonologi. Kuala Lumpur: PTS

Profesional Publishing Sdn. Bhd.

Nik Hassan Basri Nik Ab. Kadir. (2005). Teori bahasa: Implikasinya terhadap

pengajarantatabahasa. Tanjong Malim: Penerbit Universiti Pendidikan Sultan Idris.

Nik Safiah Karim & Wan Malini Ahmad. (2006). Teks bahasa Melayu STPM. Shah

Alam: Penerbit Fajar Bakti Sdn. Bhd.


9/9

Raja Mukhtaruddin bin Raja Mohd. Dain. (1980). Kaedah dan teknik mengajar bahasa:

Dengan rujukan khas kepada pengajaran bahasa Melayu. Kuala Lumpur: Pustaka Ilmu.

Sheikh Roslam Sheikh Abdullah & Aminuddin Bin Mamat (2011). Modul PGSR:WAJ3104

Literasi bahasa. IPG Kampus Kota Bharu.

Siti Hajar Abdul Aziz. (2011). Bahasa Melayu I edisi kedua. Kuala Lumpur: Oxford Fajar Sdn.

Bhd.

apakah perbezaan fonetik dan fonologi

Documents