act 2131vodppl.upm.edu.my/uploads/docs/act2131_1551419361.pdf · berjudul ‘managerial...

ACT 2131

PERAKAUNAN KOS DAN PENGURUSAN

NOMBOR UNIT MODUL (UNIT 1-9/9)

EDISI KE-2

MODUL PENDIDIKAN JARAK JAUH PROGRAM BACELOR PENTADBIRAN PERNIAGAAN

ACT2131 PERAKAUNAN KOS DAN PENGURUSAN

2

PPL, UPM

ACT 2131 PERAKAUNAN KOS DAN PENGURUSAN

SEMESTER SATU 2010/2011

NARIMAH HASHIM

TELEFON BIMBIT: 013 - 3691250

Emel: [email protected]

Jun 2010

Unit Modul dan Bahan Kendiri

Pusat Pendidikan Luar

UNIVERSITI PUTRA MALAYSIA

UPM SERDANG 43400


3

PPL, UPM

Kandungan

Muka Surat

Prakata 4

Rangka kursus 8

Buku teks dan rujukan 11

Penilaian kursus 12

Maklumat mengenai tugasan 13

Maklumat mengenai peperiksaan 15

Nota daripada penulis Modul 17

Panduan pembelajaran: 19

Topik 1: Pengenalan 19

Topik 2: Istilah dan konsep kos 31

Topik 3: Sistem pengekosan 43

Topik 4: Perhubungan kos-volum-untung 68

Topik 5: Belanjawan perancangan untung dan sistem kawalan 94

Topik 6: Kos piawai 104

Topik 7: Perakaunan tanggungjawab 116

Topik 8: Pusat tanggungjawab 126

Topik 9: Harga pindahan 137

Topik 10: Pengekosan relevan 149


4

PPL, UPM

Prakata

Assalam mu alaikum wrt, Selamat sejahtera dan Selamat membaca!

Modul ini meliputi bidang pengajian ‘Perakaunan Kos dan Pengurusan’ selaras dengan

kursus ACT2131 yang ditawarkan dalam program ijazah sepenuh masa di Fakulti

Ekonomi dan Pengurusan, Universiti Putra Malaysia (UPM). Modul ini telah

direkabentuk khusus untuk anda yang mengikuti ijazah Bacelor Pentadbiran Perniagaan

bagi Program Pendidikan dan Pembelajaran Jarak Jauh (PJJ) di UPM. Namun demikian,

dijangka modul ini juga dapat membantu sesiapa yang berminat untuk memahami bidang

pengajian Perakaunan Kos dan Pengurusan, tidak kira sama ada anda seorang pelajar atau

tenaga pengajar, mahu pun dalam program PJJ, program francais UPM-IPTS atau

program BBA eksekutif sekali pun. Yang penting modul dituju khas untuk sesiapa yang

terpaksa belajar sendiri dan dijangka jika anda berpandukan modul ini, anda akan lebih

yakin dan bersedia untuk menempuhi sebarang penilaian yang akan diberikan dalam

kursus ACT2131.

Untuk pencapaian pembelajaran yang lebih cekap dan berkesan, anda dinasihatkan untuk

menggunakan modul ini bersama buku teks yang telah dikenalpasti ia itu buku yang

berjudul ‘Managerial Accounting’ oleh Garrison, Noreen dan Brewer. Dinasihatkan agar

anda jangan membeli buku teks terpakai kerana pada masa ini edisi ketiga belas telah ada

dalam pasaran. Modul ini direkabentuk agar keselarasan dan ketekalan wujud antara

topik penting dalam silibus ACT2131 dengan topik yang dibincangkan dalam buku teks

tersebut. Sebarang contoh latihan dsbnya yang digunakan untuk penerangan yang lebih

lanjut mengenai sesuatu topik juga diambil daripada buku teks ini. Jika buku teks yang

dicadangkan ditukar pada masa-masa hadapan, yang penting anda rujuk dalam buku

baharu itu adalah di mana bab yang mengandungi topik-topik penting yang anda perlu

tahu untuk kursus ini.

Kursus ACT2131 merupakan peringkat kedua dalam bidang pengajian perakaunan untuk

pelajar ijazah yang bukan dalam jurusan perakaunan. Maka diandaikan bahawa anda


5

PPL, UPM

yang mendaftar untuk ACT2131 ini telah memperolehi sedikit sebanyak ilmu asas dalam

bidang pengajian perakaunan. Terutama sekali, jika anda telah lulus kursus ACT2112 ia

itu Perakaunan Pengenalan di UPM, atau apa jua kursus yang dianggapkan setara, maka

anda dianggap telah cukup bersedia untuk menaiktarafkan kefahaman anda mengenai

bidang pengajian perakaunan. Maka dinasihatkan agar prinsip dan konsep asas

perakaunan yang dipelajari dalam ACT2112 tidak dilupakan sama sekali.

Untuk peringatan, anda seharusnya sudah tahu bahawa ada dua bidang utama dalam

pengajian perakaunan ia itu ‘Perakaunan Kewangan’ dan ‘Perakaunan Pengurusan’. Jika

lulus kursus ACT2112, anda dijangka telah didedahkan kepada bidang pengajian yang

disebut sebagai ‘Perakaunan Kewangan’. Dengan mengikuti kursus ACT2131 anda akan

didedahkan pula kepada bidang pengajian yang disebut sebagai ‘Perakaunan

Pengurusan’. Bagi mahasiswa yang bukan dalam aliran pengajian perakaunan mahu pun

seorang manusia biasa, mengikuti kedua-dua kursus ini dengan jayanya, boleh dikatakan

mencukupi kerana anda sudah melengkapi diri sepenuhnya dengan ilmu perakaunan yang

asas dan yang penting.

Untuk makluman semua, kursus ACT2131 ini ditawarkan kepada pelajar peringkat ijazah

dan pelajar peringkat diploma. Lazimnya jika pelajar peringkat diploma mengambil

kursus ini, mereka akan diberi pengecualian apabila mereka mengikuti program ijazah

kelak, dan sekali gus dapat mengurangkan tempoh pengajian atau pun mengurangkan

jumlah kredit yang perlu diambil. Dengan sedemikian, pendekatan pengajaran,

pembelajaran dan penilaian kursus ini tidak akan ada perbezaan samada anda mengikuti

program ijazah atau pun diploma. Bahkan ia sepatutnya menjadi motivasi kepada pelajar

program BBA, PJJ untuk berusaha mendapat pencapaian markah yang lebih tinggi

berbanding. Yang penting bagi anda yang mengikuti kursus ACT2131 ini adalah untuk

cuba memahami konsep dan prinsip perakaunan pengurusan yang penting dilaksanakan

dalam sesebuah organisasi dan bagaimana konsep dan prinsip ini diaplikasikan untuk

penyelesaian masalah seharian dalam perniagaan.

Sebagai peringatan kepada bakal pensyarah pula, penting ditekankan di sini bahawa

ACT2131 bertujuan menyediakan pelajar untuk menjadi pengguna maklumat perakaunan


6

PPL, UPM

seumur hidup, maka penekanan kursus ini sepatutnya lebih kepada interpretasi dan

kegunaan maklumat dan bukan kepada teknik penyediaan maklumat semata-mata.

Modul ACT 2131 direkabentuk untuk pembelajaran yang meliputi 14 minggu selaras

dengan tempoh sesuatu semester di UPM. Modul ini juga merupakan edisi kedua

semenjak mula diterbitkan untuk kegunaan pelajar program PJJ ia itu pada semester

November 2001/2002. Terbitan edisi kedua Modul ini amat bertepatan dengan masanya

kerana banyak perubahan telah dilaksanakan terhadap kurikulum program dan silibus

kursus di UPM dan Modul asal telah beberapa lama tidak lagi mencerminkan struktur

silibus dan pengajaran semasa ACT2131 untuk program sepenuh masa di UPM. Lebih

lagi, buku teks yang disyorkan dalam Modul asal untuk kegunaan bersama kursus ini agar

pembelajaran ACT2131 menjadi lebih mantap adalah edisi lama dan sudah usang.

Buku yang berjudul Managerial Accounting oleh Garrison, Noreen dan Brewer dianggap

amat sesuai digunakan sebagai buku teks untuk ACT2131 bukan sahaja bahan latihan dan

kes yang diberikan berterusan akur dengan cadangan AACSB, malahan tiga belas

daripada 16 bab (sebanyak 81.25 peratus) yang terdapat dalam buku ini selaras dengan

topik penting yang terdapat dalam rangka kursus ACT2131. Maka berbaloi jika anda

memperolehi buku ini sebagai bahan rujukan utama. Tepat pada masanya Modul ini

diperbaharuikan, edisi ketiga belas ia itu edisi terkini baharu sahaja terdapat dalam

pasaran tempatan, maka boleh dikatakan ilmu pengetahuan anda mengenai perakaunan

pengurusan adalah terkini juga. Maka pengeluaran Modul ACT2131 edisi kedua ini telah

mengambilkira akan perubahan terbaharu dan semasa yang diperlukan dalam sistem

pengajaran dan pembelajaran semasa di UPM.

Seperti Modul asal, pada akhir setiap topik, objektif pembelajaran akan dicatat. Tujuan

utama objektif pembelajaran ini adalah untuk membantu secara khususnya pelajar

program BBA, PJJ mengenai perkara yang dijangka paling minimum anda perlu tahu dan

perlu beri penekanan sebelum anda boleh dikatakan bersedia untuk menghadapi sebarang

penilaian. Untuk menjadi pelajar global sebenarnya anda perlu tahu akan semua objektif

pembelajaran yang disenaraikan pada awal setiap bab dalam buku teks yang disyorkan.


7

PPL, UPM

Sebagai tambahan, Modul ACT2131 edisi kedua ini juga telah menyediakan pada akhir

setiap topik, beberapa contoh soalan yang pernah diberi dalam penilaian kursus ini pada

masa yang lampau. Contoh jawapan kepada soalan itu disertakan juga agar anda dapat

mengetahui tahap menjawap dan kualiti jawapan yang boleh diteladani. Perlu diingatkan

bahawa jawapan yang diberikan kepada soalan ini hanyalah sabagai panduan sahaja

bukan sebagai skema jawapan yang muktamad!


8

PPL, UPM

Rangka Kursus

Nama kursus : PERAKAUNAN KOS DAN PENGURUSAN

(Cost and Management Accounting)

KOD KURSUS : ACT 2131

KREDIT : 3 (3+0)

JUMLAH JAM BELAJAR PELAJAR : 120 jam per semester

PRASYARAT : ACT 2112

HASIL PEMBELAJARAN : Pelajar dapat:

1. Menunjukkan konsep dan teknik pengekosan yang boleh

diaplikasikan dalam perancangan, pengawalan, penilaian

prestasi dan pembuatan keputusan (C3, CTPS).

2. Menerangkan etika akauntan pengurusan dalam

pengurusan perniagaan (A3, EM).

3. Mempamerkan kemahiran komunikasi serta boleh

berkerjasama melaksanakan tugasan dalam masa yang

ditentukan (P4, TS).

SINOPSIS : Kursus ini memberi penekanan terhadap aspek perancangan,

kawalan, penilaian prestasi dan pembuatan keputusan dengan

menggunakan maklumat perakaunan. Perbincangan meliputi

teknik dan konsep pengekosan keluaran, perhubungan kos-

volum-untung, belanjawan, pengekosan piawai, perakaunan

tanggungjawab, pengekosan relevan dan harga pindahan.


9

PPL, UPM

(This course focuses on the use of accounting information for

planning, control, performance evaluation and decision-making.

The discussions include concepts and techniques of product

costing, cost-volume-profit relationships, budgeting, standard

costing, responsibility accounting, relevant cost and transfer

pricing.)

KANDUNGAN KULIAH :

Jam Pembelajaran

Bersemuka

1. Pengenalan 6

- Proses pengurusan dalam perniagaan

Objektif perakaunan pengurusan

Perbezaan antara Perakaunan Kewangan dengan

Perakaunan Pengurusan

Peranan dan etika akauntan pengurusan

2. Istilah & konsep kos 3

Kos boleh ubah dan kos tetap

Kos penggerak

Kos langsung dan kos tak langsung

Kos boleh kawal dan kos tak boleh kawal

Kos pengilangan, kos produk dan kos tempoh

3. Sistem pengekosan 6

Pengekosan kerja

Pengekosan proses

Pengekosan berasaskan aktiviti

4. Perhubungan kos-volum-untung 3

- Kepentingan analisis kos-volum-untung

Analisis titik pulang modal

Struktur kos dan leveraj kendalian

Kelemahan kos-volum-untung


10

PPL, UPM

5. Belanjawan perancangan untung dan sistem kawalan 6

Tujuan sistem belanjawan

Langkah dalam proses pembelanjawan

Aspek gelagat manusia dalam proses pembelanjawan

Belanjawan fleksibel

6. Kos piawai 3

Takrif kos piawai dan kebaikan kos piawai

Jenis piawai

Analisis varians

7. Perakaunan tanggungjawab 3

Pelaporan segmen

Jenis pusat tanggungjawab

Ciri sistem perakaunan tanggungjawab

8. Pusat Tanggungjawab 3

Implikasi gelagat – penilaian prestasi pusat

tanggungjawab

Pulangan terhadap pelaburan dan pendapatan lebihan

Kad skor imbangan

9. Harga Pindahan 3

Konsep harga pindahan

Pendekatan bagi harga pindahan

Penentuan harga pindahan

10. Pengekosan relevan 6

Konsep kos relevan

Membuat keputusan dengan kos relevan dan

kaedah caruman

Membuat keputusan untuk keluaran bersama dan

keluaran sampingan

Jumlah 42


11

PPL, UPM

-

BUKU TEKS : Garrison, R.H., Noreen, E.W. & Brewer, P.C. (2010).

Managerial Accounting. 13th

Ed. New York: McGraw-Hill

Irwin.

RUJUKAN : 1. Bamber, L.S., Braun, K.W. & Harrison, W.T. (2008).

Managerial accounting. Pearson International Edition.

New Jersey: Pearson Education, Inc.

2. Drury, C. (2008). Management & cost accounting. 7th

Ed.

Italy: South-Western Cengage Learning.

3. Weygandt, J.J., Kieso, D.E. & Kimmel, P.D. (2008).

Managerial accounting. 4th.

Ed. International Student

Version. Asia: John Wiley & Sons (Asia) Pte. Ltd.

4. Raibon, C.A. & Kinney, M.R. (2009). Cost accounting –

Foundations and evolutions. 7th Ed. USA: South-Western

Cengage Learning.


12

PPL, UPM

Penilaian Kursus

Pecahan penilaian untuk kursus ini yang disarankan sesuai untuk digunakan bagi program

BBA PJJ dan program francais UPM-IPTS juga adalah seperti berikut:

Peratus

Tugasan 20

Peperiksaan pertengahan semester* 30

Peperiksaan akhir** 50

Jumlah 100 %

* Bagi peperiksaan pertengahan semester, Topik 1 - 4 dicadangkan sesuai untuk

diuji.

** Bagi peperiksaan akhir semester, Topik 5 -10 sesuai untuk diuji.

Nota:

Untuk makluman anda Topik 1-4 dalam rangka kursus merangkumi Bab 1-7 dalam buku

teks, dan Topik 7-10 dalam rangka kursus merangkumi Bab 8-13 dalam buku teks.

Dengan itu, digalakkan semua pelajar yang ingin berjaya dengan baiknya dalam kursus

ini agar membeli buku teks tersebut sebagai buku rujukan.


13

PPL, UPM

Maklumat Mengenai Tugasan

Mengikut arahan umum yang diterima daripada Pusat Pendidikan Luar, UPM (Rujuk

Borang PPL3/TUG1), pensyarah ACT 2131 program PJJ perlu memberi perhatian agar

tugasan pelajar tidak boleh melebihi 3 tugasan setiap semester dan tarikh akhir

penghantaran tugasan adalah dua minggu sebelum tarikh peperiksaan akhir. Saya

nasihatkan agar pensyarah ACT2131 akur dengan arahan ini dan pelajar mesti berusaha

dengan gigihnya untuk menyiapkan tugasan yang diberi dan menghantar tugasan

mengikut sasaran tarikh yang ditentukan oleh pensyarah anda. Oleh kerana markah untuk

tugasan adalah 20 peratus, maka tidak merugikan jika pelajar cuba menyiapkan tugasan

yang diberikan dengan sebaik mungkin. Pelajar jangan pandang remeh tentang tugasan

yang perlu disiapkan kerana 20 peratus dijangka tinggi sumbangannya kepada penilaian

keseluruhan untuk kursus ini. Juga, memandangkan ia merupakan tugasan di rumah

bermakna anda mempunyai sumber rujukan seluas satu dunia sebagai bantuan untuk

menyiapkan tugasan ini, serta mendapat markah yang lumayan. Bentuk, jenis atau

jangkaan tugasan juga telah diberikan oleh pensyarah pada perjumpaan pertama dan

bersemuka dengan pensyarah ACT2131 di kampus UPM, dan pada awal semester lagi

sasaran tarikh penghantaran telah ditentukan. Maka tiada alasan boleh diterima (terutama

sekali ’tiada masa’), jika anda tidak menyiapkan tugasan, tidak menghantarkan tugasan

pada tarikh sasaran atau tidak mendapat markah yang tinggi untuk tugasan.

Struktur tugasan kursus ACT2131 untuk program sepenuh masa di kampus UPM berbeza

dengan tugasan untuk program PJJ dan program francais UPM-IPTS. Untuk program

sepenuh masa, tugasan adalah dalam bentuk laporan dan perbentangan PBL (Problem-

based learning) dan dalam setiap semester pada puratanya ada 5 set PBL yang perlu

diuruskan oleh pelajar. Bagi program francais UPM-IPTS, pelajar diberikan purata 5 set

tugasan dalam satu semester juga. Berbezanya tugasan untuk program francais bukan

sahaja terhadap tugasan yang mengandungi latihan atau soalan kuantitatif yang perlu


14

PPL, UPM

diselesaikan tetapi tugasan itu memerlukan mereka untuk membincangkan konsep dan

prinsip yang terlibat dengan latihan atau soalan yang perlu diselesaikan itu. Pelajar

program francais UPM-IPTS pula dikehendaki membentangkan (sekali sahaja) tugasan

yang diberikan dan penilaian untuk pembentangan dibuat oleh rakan sejawat, dan tugasan

yang lain pula dihantar juga dalam bentuk laporan untuk dinilaikan oleh pensyarah yang

berkenaan.

Anda pelajar program BBA, PJJ amat bertuah sekali. Anda hanya diberi dua tugasan

sahaja dalam satu semester. Anda juga tidak perlu membentangkan tugasan tersebut

kerana objektif penggunaan teknik pembelajaran berpusatkan pelajar dan penyerapan

kemahiran insaniah dalam kurikulum dan silibus kursus ACT2131 tidak lagi kritikal bagi

anda, kerana pasti anda sudah mempunyai pekerjaan atau pun sudah mempunyai

pengalaman bekerja dalam dunia benar. Penyiapan tugasan dengan sempurna dan

bermutu mengikut sasaran tarikh hanya menentukan samada kemahiran insaniah itu

terserlah atau terpendam dalam diri anda. Jika masih terpendam, maka tidak terlambat

jika anda menyedari akannya dengan cepat.

Bentuk tugasan yang sesuai diberikan kepada pelajar program PJJ, hendaklah berbentuk

kualitatif dan berbentuk kuantitatif. Perbincangan teori dan penggunaan teknik untuk

penyelesaian masalah perlu digabungkan dalam tugasan yang diberi. Tugasan pertama

boleh merangkumi beberapa topik yang akan diliputi dalam peperiksaan pertengahan

semester dan tugasan kedua merangkumi beberapa topik yang akan diliputi dalam

peperiksaan akhir semester. Malahan pensyarah digalakkan menggunakan soalan dalam

buku teks sebagai soalan tugasan untuk pelajar. Sasaran tarikh penghantaran tugasan

pertama elok pada tarikh mendudukki peperiksaan pertengahan semester tetapi

penghantaran tugasan kedua hendaklah akur dengan dasar Pusat Pembelajaran Luar, ia itu

dua minggu sebelum tarikh peperiksaan akhir anda. Pelajar harus sedar bahawa tugasan

ACT2131 lazimnya diberi untuk pelajar menjadi lebih bersedia dan lebih yakin untuk

menghadapi peperiksaan. Jika anda memberi alasan untuk menghantar tugasan selepas

mendudukki peperiksaan pertengahan semester atau selepas peperiksaan akhir, kerana


15

PPL, UPM

masa yang ada anda perlu berikan untuk mengulangkaji, maka strategi begini hanya akan

merugikan anda jua. Jika anda pelajar yang bijak, cuba ambil iktibar daripada nasihat ini!.

Maklumat Mengenai Peperiksaan

Semua kertas soalan peperiksaan untuk kursus ACT2131 untuk semua program tidak kira

program PJJ, program francais UPM-IPTS, program eksekutif atau program pengajian

sepenuh masa di kampus UPM hendaklah menggunakan format yang sama. Format untuk

kertas soalan peperiksaan seharusnya mengandungi lima (5) soalan dan setiap soalan itu

akan mempunyai pecahan soalan kecil. Setiap soalan diberi 20 markah sama rata untuk

menjadikan setiap kertas soalan peperiksaan berjumlah 100 markah. Format begini

berbanding dengan format dahulu yang mengandungi empat (4) soalan dan setiap soalan

dengan pecahan diberi 25 markah, didapati lebih sesuai untuk pelajar di UPM untuk lulus

dengan lebih mudah. Boleh menjawab dua soalan dengan sempurna sudah pasti markah

lulus 40 peratus sudah ada dalam tangan anda.

Anda dikehendaki menjawap semua soalan yang dikemukakan dalam kertas soalan

peperiksaan tanpa pilihan, dalam tempoh masa 3 jam. Anda dinasihatkan untuk mencuba

semua soalan dalam tempoh yang diberikan itu. Anda juga tidak dibenarkan menjawab

soalan peperiksaan dengan menggunakan pensel.

Kertas soalan peperiksaan ACT2131 pada kebiasaannya mengandungi campuran soalan

subjektif dengan soalan pengiraan dalam anggaran nisbah 50:50; 45:55 atau 40:60.

Jangan anda menjangkakan jika anda bagus dalam pengiraan, anda akan mendapat

markah yang tinggi untuk peperiksaan ACT 2131 tanpa membaca dan memahami akan

teori dan konsep yang bersandarkan kepada setiap pengiraan itu. Sekurang-kurangnya,

soalan dalam peperiksaan ACT2131 akan memerlukan anda memberi pendapat atau

membuat keputusan mengenai pengiraan yang telah dibuat. Tanpa membaca dan

memahami konsep dan teori tersebut maka anda akan menghadapi masalah dalam


16

PPL, UPM

menjawap soalan sebegini dan sekaligus gagal untuk memperoleh markah yang lebih

baik.

Kelazimannya, soalan peperiksaan diberi dalam bentuk kes atau cerita yang mengandungi

data dan maklumat yang diperlukan dan juga maklumat yang tidak diperlukan. Sebagai

bakal pengurus yang berpotensi, anda mesti pandai memilih atau menyisih data dan

maklumat yang dikehendaki, untuk memberi jawapan yang terbaik dan memenuhi

keperluan setiap soalan. Sekian.

TERIMA KASIH DAN SELAMAT MENEMPUH SEMESTER BAHARU!


17

PPL, UPM

Nota daripada Penulis Modul

Dalam kerjaya anda sebagai seorang pengurus nanti, anda akan dikehendaki untuk

membuat perancangan, pengawalan, penilaian prestasi pegawai dan pekerja di bawah

tanggungjawab anda, dan membuat pelbagai keputusan yang akan menentukan

kecekapan dan keberkesanan anda sebagai seorang pengurus. Ilmu mengenai Perakaunan

Kos dan Pengurusan dijangka akan dapat menyumbang terhadap kejayaan anda dalam

melaksanakan fungsi-fungsi ini.

Modul ini distrukturkan agar dapat memoptimumkan pembelajaran anda terhadap setiap

topik dalam ACT2131 yang perlu didedahkan kepada anda. Saya cadangkan anda

membaca sekali lalu setiap bab yang berkaitan dalam buku teks mengenai topik yang

diberi. Kemudian baca sekali lagi bab tersebut dengan membuat nota kecil untuk dirujuk

dan difahami. Akhir sekali, cuba menjawab soalan yang dikemukakan pada akhir setiap

bab dalam teks tersebut, dan membuat penyelesaian kepada latihan pengiraan yang diberi

bersama pada akhir setiap bab. Pilih soalan pengiraan yang mudah dan langsung dahulu,

agar anda mendapat latihan dan seterusnya membolehkan anda mengaplikasikan konsep

atau teknik yang ingin disampaikan kepada latihan yang lebih kompleks.

Penilaian prestasi dalam sistem pengajian bersemester terutama di UPM, adalah secara

progresif. Ini bermakna anda akan dinilai berperingkat-peringkat. Dengan itu anda juga

dikehendaki mengulangkaji setiap topik satu demi satu mengikut urutan dan

berperingkat-peringkat. Pelajar yang cuba menguasai semua topik yang akan diuji sehari

atau semalam sebelum penilaian dilakukan sudah pasti akan cuba menghafal daripada

cuba memahami konsep dan teori dalam konteks yang ingin disampaikan kepada anda.

Pelajar begini bukan sahaja susah untuk memahami keperluan soalan yang mencabar


18

PPL, UPM

bahkan soalan yang mudah juga tidak dapat di atasi. Janganlah anda menjadi seperti

pelajar begini! Cubalah mengulangkaji secara beransur-ansur juga demi pencapaian

markah keseluruhan yang terbaik bagi anda pada akhir kursus ini kelak!

Walau pun tajuk yang akan diuji nampak berbeza dan merangkumi bab tertentu dalam

buku teks yang dicadangkan itu, dan bab yang telah diuji tidak akan diulangi, tetapi

konsep dan prinsip Perakaunan Kos dan Pengurusan asas yang diperolehi pada awal

kursus ini mesti difahami dengan terperinci dan mendalam, kerana aplikasinya adalah

menyeluruh dan diperlukan bagi semua topik berikutannya yang akan didedahkan dalam

kursus ini sepanjang satu semester. Bahkan beberapa konsep dan prinsip asas yang

relevan itu akan ditokoktambah dan dipermurnikan untuk memenuhi tujuan pihak

pengurus yang berbeza-beza.

Tiada satu soalan yang susah jika anda sudah bersedia dan telah melengkapkan diri

secara berterusan kerana pembelajaran secara begini sahaja yang dapat menjaminkan

kejayaan anda dalam kursus ini!

SELAMAT MAJU JAYA

Yang benar

NHashim

(NARIMAH HASHIM)


19

PPL, UPM

Panduan Pembelajaran

Topik 1: Pengenalan

Pendahuluan

Perakaunan Kos dan Pengurusan memberi penumpuan terhadap konsep dan kaedah

perakaunan yang dapat membantu tugas anda sebagai seorang pengurus dengan mana-

mana organisasi kelak. Tujuan bidang pengajian ini adalah untuk menunjukkan jenis

maklumat yang dikehendaki, teknik memperolehi maklumat tersebut dan cara maklumat

ini digunakan oleh pengurus dalam melaksanakan aktiviti seharian mereka seperti

perancangan, pengawalan, penilaian prestasi dan pembuatan keputusan.

Dalam kursus asas Perakaunan Kewangan pada kebiasannya, anda akan didedahkan

kepada sistem merekod, melapor, menganalisis dan menginterpretasikan maklumat

kewangan untuk kegunaan dalam perniagaan jenis peruncitan dan pemborongan. Fokus

Perakaunan Kewangan adalah untuk menyediakan maklumat mengenai sesebuah entiti

perniagaan agar membantu pemilik atau pemegang sahamnya dan pemiutang untuk

membuat keputusan pelaburan dan pinjaman. Bagi kursus Perakaunan Kos dan

Pengurusan, anda didedahkan pula kepada perniagaan pembuatan barangan, atau syarikat

perkilangan; kerana usaha pengurusan lebih mencabar dalam perniagaan jenis ini, dan

banyak daripada konsep dan kaedah Perakaunan Kos dan Pengurusan dapat

diperkenalkan dengan merujuk kepada perniagaan jenis ini. Fokus Perakaunan Kos dan

Pengurusan adalah untuk menyediakan maklumat bagi pihak pengurusan dalaman supaya

mereka dapat mengendalikan organisasi mereka dengan lebih cekap dan berkesan.


20

PPL, UPM

Perlu diingatkan di sini agar anda tidak salah faham. Jika penekanan kursus diberi kepada

syarikat perkilangan tidak bermakna apa yang dibincangkan dalam kursus Perakaunan

Kos dan Pengurusan hanya sesuai untuk perniagaan pembuatan barangan sahaja. Jauh

sekali! Semua yang diperbincangkan dalam kursus ini boleh diaplikasikan juga kepada

perniagaan atau syarikat yang menawarkan perkhidmatan. Jika terdapat amalan

perakaunan pengurusan yang ketara berbeza di antara syarikat pembuatan barangan

dengan syarikat yang menawarkan perkhidmatan, perbezaan itu akan disorotkan.

Dalam Topik ‘Pengenalan’, anda akan didedahkan kepada perubahan yang berlaku dan

isu baharu yang terdapat dalam dunia perniagaan yang dijangka boleh memberi kesan

secara langsung kepada sektor perkilangan dan sistem maklumat perakaunan pengurusan.

Antaranya adalah kesan globalisasi, strategi yang boleh diterimapakai agar barangan atau

perkhidmatan yang dijual nampak terserlah daripada pesaing, perspektif organisasi dan

pemencaran dalam organisasi perniagaan dan beberapa teknik penting seperti Lean

Thinking Model, Theory of Constraints dan Six Sigma; yang merupakan pendekatan

terkini dalam usaha pengurus untuk melaksanakan penambaikan yang berterusan. Bagi

pendapat saya, semua ini penting untuk didedahkan kepada bakal pengurus tetapi tidak

merupakan topik penting untuk diuji dalam peperiksaan ACT2131. Lagi pun topik yang

sama akan dibincangkan lagi dengan panjang lebar dalam kursus lain, memandangkan

anda adalah pelajar jurusan BBA. Tetapi terpulanglah kepada pensyarah yang berkenaan.

Bagi saya, banyak topik lain dalam ‘Pengenalan’ yang lebih penting patut diuji untuk

menilai kefahaman anda mengenai Perakaunan Kos dan Pengurusan.

Antaranya adalah peranan pihak pengurusan dan tujuan maklumat Perakaunan

Pengurusan diperlukan (Rujuk m.s. 31 hingga 33 dalam buku teks yang disyorkan).

Graduan yang mempunyai ijazah perlu mengetahui akan tanggungjawab atau fungsi

seorang pengurus kerana program ijazah BBA menyediakan anda untuk memainkan

peranan ini. Lagi pun kursus ACT2131 ini diberi nama Perakaunan Kos dan Pengurusan,

maka anda seharusnya tahu sedikit sebanyak akan konsep atau ilmu Pengurusan yang

diperlukan dan perkaitannya dengan konsep dan ilmu Perakaunan.


21

PPL, UPM

Mengikut Garrison, Noreen dan Brewer, pengurus di mana-mana juga pun akan

melaksanakan tiga aktiviti utama ia itu merancang, mengarah dan mendorong, serta

mengawal. Sebagai pelajar ACT2131, bukan sahaja anda boleh memberi penerangan

mengenai aktiviti itu tetapi anda juga boleh mempamerkan atau mengaplikasikannya

dalam konteks kerja anda kelak.

Takrif merancang, menilai prestasi dan mengawal

Merancang melibatkan pembentukan strategi, pemilihan tindakan yang akan diambil dan

penentuan cara untuk melaksanakan tindakan itu. Takrif ini lebih sesuai untuk apa yang

disebutkan sebagai perancangan strategik. Bagi ACT2131, takrif perancangan yang

sepatutnya anda gunakan adalah; penentuan objektif yang ingin dicapai, mengenalpasti

alternatif dan pemilihan alternatif yang terbaik untuk pencapaian objektif itu. Takrif ini

dikatakan lebih sesuai kerana kursus ini bertujuan untuk membantu pihak pengurus

mengendalikan organsisi mereka dalam tempoh masa jangka pendik ia itu kurang

daripada dua belas bulan. Perancangan begini disebut sebagai perancangan operasi. Ini di

antara sebabnya teknik perakaunan seperti belanjawan modal dikeluarkan daripada

silibus ACT2131 kerana tindakan dan keputusan pengurus mengenai belanjawan modal

akan menjangkaui tempoh masa lebih daripada satu tahun. Lagi pun, penetapan strategi

kelazimannya adalah tanggungjawab pihak atasan dan ini boleh dikatakan terkeluar

daripada silibus ACT2131.

Aktiviti mengarah dan mendorong melibatkan pengerahan orang untuk melaksanakan

tindakan yang telah dirancangkan dan untuk mengendalikan operasi rutin. Aktiviti pihak

pengurusan ini lebih sesuai ditukarkan kepada aktiviti penilaian prestasi bagi kursus

ACT2131 kerana ukuran prestasi, hasilan daripada aktiviti mengarah dan mendorong itu

lebih mudah direkod untuk tujuan membuat keputusan dan tindakan susulan oleh pihak

pengurus.

Mengikut kelaziman, pengurus membuat sesuatu kerja melalui orang lain ia itu staf atau

pekerja bawahan. Dalam sesebuah organisasi, staf atau pekerja bawahan diberi tugas atau


22

PPL, UPM

tanggungjawab, tetapi mereka di peringkat atasan diberi kuasa atau autoriti. Dengan itu

satu fungsi penting bagi pengurus adalah untuk mengukur pencapaian pekerja

bawahannya atau mengukur prestasi unit/divisyen agar mereka boleh diberi insentif and

ganjaran yang bersesuaian dengan usaha mereka terhadap pencapaian visi, misi dan

objektif organisasi. Kaedah penilaian prestasi boleh menggunakan ukuran berbentuk

kewangan dan bukan kewangan. Ini adalah takrif penilaian prestasi.

Takrif mengawal adalah aktiviti yang mempastikan rancangan sebenarnya telah

dilaksanakan. Ini melibatkan perbandingan dibuat antara rancangan dengan pelaksanaan

sebenarnya. Pada masa yang sama, pengurus mesti peka dengan maklumbalas kerana ini

akan menentukan samada tindakan pembetulan perlu diambil atau tidak.

Ketiga-tiga kerja pengurus di atas memerlukan pengurus itu setiap masa membuat

keputusan. Dengan itu Perakaunan Pengurusan memainkan peranan dengan menyediakan

maklumat untuk mereka (disebut sebagai orang dalaman sesebuah organisasi) agar

mereka dapat menjalankan kerja merancang, mengawal, menilai prestasi dan membuat

keputusan dengan cekap dan berkesan.

Perbandingan antara Perakaunan Kewangan dengan

Perakaunan Pengurusan

Aspek sama penting dalam tajuk ‘Pengenalan’ adalah perbezaan antara bidang pengajian

Perakaunan Kewangan dengan bidang pengajian Perakaunan Pengurusan. Perkara utama

yang membezakan kedua-dua bidang ini adalah pengguna maklumat. Perakaunan secara

asasnya menyediakan maklumat kewangan kepada orang yang berminat dengan sesebuah

organisasi atau kepada pihak yang mempunyai kepentingan dalam sesebuah organisasi.

Bagi Perakaunan Kewangan, maklumat disediakan untuk pihak luar sesebuah organisasi

seperti pemegang saham, pemiutang dan agensi pemantauan dan kawal selia.

Kelazimannya mereka memerlukan maklumat untuk membuat keputusan kewangan.


23

PPL, UPM

Contohnya pemegang saham memerlukan maklumat untuk menilai pelaburan mereka,

samada untuk terus memegang saham, menambahkan bilangan saham atau pun menjual

saham yang dimilikki. Pemiutang memerlukan maklumat untuk menilai keupayaan

sesebuah organisasi untuk menjelaskan obligasi kewangan yang diterima. Bagi agensi

pemantauan seperti Bursa Malaysia, ia mempastikan bahawa syarikat yang tersenarai

mematuhi segala undang-undang yang dikenakan ke atas mereka agar kepentingan

pelaburan orang awam terjaga.

Bagi Perakaunan Pengurusan, maklumat disediakan untuk pihak di dalam organisasi. Jika

pihak dalaman ini dianggap sebagai pekerja maka anggapan itu adalah salah, kerana

bukan semua pekerja di dalam sesebuah organisasi diberi kuasa ini. Lebih tepat jika

disebut sahaja pihak dalaman itu adalah pihak pengurusan. Pada kelazimannya mereka

memerlukan maklumat untuk merancang, mengawal, menilai prestasi dan membuat

keputusan.

Ada banyak perkara lain yang boleh membezakan kedua-dua bidang perakaunan ini

(Rujuk Exhibit 2-2 di m.s. 34 dalam buku teks) seperti orientasi maklumat, ciri

maklumat, focus pelaporan dan keperluan perundangan. Jika anda diminta untuk

memberi perbandingan antara Perakaunan Kewangan dengan Perakaunan Pengurusan,

jawapan seperti - Perakaunan Kewangan adalah mandatori dan Perakaunan Pengurusan

tidak, maka jawapan sebegini tidak digalakkan sama sekali. Jawapan yang dikehendaki

adalah seperti berikut:

Maklumat dan pelaporan yang disediakan dalam Perakaunan Kewangan mesti

patuh kepada GAAP dan semua peraturan dan perundangan yang berkaitan

dengan sesebuah perniagaan. Contohnya penyata kewangan tahunan syarikat

perlu diaudit dan difailkan dengan Suruhanjaya Syarikat Malaysia (SSM).

Bermakna ketidakpatuhan boleh didakwa di mahkamah, didenda dsbnya.

Maklumat dan pelaporan yang disediakan dalam Perakaunan Pengurusan tidak

mandatori kerana tiada pihak berkuasa atau peraturan yang perlu dipatuhi,

malahan perniagaan boleh berbuat sesuka hati mereka kerana maklumat dan


24

PPL, UPM

pelaporan adalah opsyenal. Yang penting maklumat dan pelaporan yang

disediakan itu berguna kepada pihak pengurusan!

Peranan dan etika akauntan pengurusan

Peranan dan etika akauntan pengurusan merupakan perkara ketiga pentingnya yang perlu

diuji dalam tajuk ‘Pengenalan’. Memandangkan banyak jenayah kolar putih masih

berlaku berleluasa pada masa ini mahu pun di dalam atau di luar negeri, maka pelajar

yang mengambil apa jua kursus perakaunan perlu didedahkan berterusan kepada

pengetahuan dan amalan yang dianggap beretika. Kepentingan etika dalam dunia

perniagaan tidak boleh dinafikan dan analogi yang diberikan dalam buku teks amat tepat

sekali ia itu:

Gelagat beretika adalah minyak pelincir yang mengerakkan sesebuah ekonomi

untuk terus beroperasi. Tanpa minyak ini, sesebuah ekonomi akan beroperasi dengan

kurang cekap - di mana kurang barangan dan perkhidmatan akan diadakan untuk

pengguna, mutu akan jatuh dan harga akan naik.

Maka untuk kepentingan semua, perniagaan seharusnya dikendalikan dalam keadaan

beretika yang membina serta mengekalkan amanah dan keyakinan kepada semua pihak

yang terlibat. Walau pun konteks etika dan amalan etika dalam ACT2131 memberi

penekanan kepada kod perlakuan etika akauntan pengurusan yang dinyatakan dalam

Statement of Ethical Professional Practice, Institute of Managment Accountants (IMA),

USA, tetapi aplikasinya adalah lebih meluas. Pelajar BBA seharusnya sedar dan

menghayati akan piawai etika yang tinggi yang dipertanggungjawabkan kepada pihak

akauntan pengurusan agar objektif organisasi yang dikendalikan kelak tidak bercanggah

dengan objektif akauntan pengurusan anda. Terdapat 4 piawai etika ia itu kompetensi,

kerahsiaan, integriti dan kredibiliti; yang perlu dipatuhi dan menjadi panduan kepada

perlakuan etika yang ingin dicapai. Bagi ahli yang melanggar piawai ini, tindakan tertib

boleh dikenakan terhadap mereka.


25

PPL, UPM

Mengikut amalan kelaziman, soalan peperiksaan mengenai etika selalunya dalam bentuk

kes dan pelajar dikehendaki untuk mengenalpasti isu etika yang terlibat, menjelaskan

piawai etika yang tidak dipatuhi dengan terperinci, boleh mengenalpasti pihak yang

berkepentingan serta boleh menyatakan apakah kepentingan masing-masing dalam isu

etika yang dibentangkan itu. Adakalanya, pelajar dikehendaki menerangkan tindakan

yang boleh diambil untuk menangani atau menyelesaikan isu etika yang terlibat.

Jawapan yang dicari adalah:

Perlu mengikuti dasar yang sedia terbentuk atau sediada dalam organisasi

masing-masing bagi penyelesaian konflik berkaitan dengan etika.

Jika, dasar sebegitu tidak wujud dalam sesebuah organisasi, barulah anda pertimbangkan

tindakan yang dicadangkan oleh IMA ia itu :

1) Bincangkan dahulu isu itu dengan penyelia terdekat kecuali penyelia berkenaan

yang terlibat. Jika demikian, bawa kes ini kepada peringkat pengurusan yang lebih tinggi

dan lebih tinggi sehingga kes in mendapat penyelesaian yang memuaskan. Jika penyelia

terdekat itu merupakan Ketua Pegawai Eksekutif atau setara, maka pihak berkuasa untuk

mengadu yang lebih sesuai adalah kumpulan seperti Jawatankuasa Audit, Jawatankuasa

Eksekutif, Lembaga Pengarah, Lembaga Amanah atau pemilik. Pengaduan kepada

peringkat yang lebih tinggi daripada penyelia terdekat hendaklah dibuat dengan

pengetahuan penyelia berkenaan dengan andaian beliau tidak terlibat. Perlu ditekankan

di sini bahawa penyampaian masaalah sedemikian kepada pihak berkuasa atau individu

yang tidak berkerja atau terlibat dengan organisasi anda dijangka tidak sesuai, kecuali

anda percayai telah berlaku pencabulan undang-undang.

2) Jelaskan isu etika yang berkenaan dengan memulakan perbincangan secara sulit

dengan Kaunselor Etika IMA atau penasihat yang tidak berat sebelah untuk

mendapatkan pandangan mereka mengenai sebarang tindakan yang boleh diambil.


26

PPL, UPM

3) Berunding dengan peguam mengenaihak dan tanggungjawab perundangan

yang berkaitan dengan konflik etika ini.

Tajuk Tadbir Urus Korporat merupakan tajuk baharu di dalam buku teks. Pengetahuan

terhadap Tadbir Urus Korporat dan Tanggungjawab Sosial juga penting dimaklumkan

kepada pelajar, termasuk tujuan the Sarbanes-Oxley Act of 2002 digubalkan dan topik

mengenai Pengurusan Risiko Enterprais serta langkah untuk mendapatkan kelayakan

Certified Management Accountant (CMA). Topik ini mesti didedahkan kepada para

pelajar BBA untuk memberi mereka pendidikan yang menyeluruh tetapi tidak perlu

untuk dimasukkan dalam peperiksaan, namun demikian terpulanglah kepada pensyarah

yang berkenaan.

Objektif pembelajaran

Selepas mengulangkaji tajuk ‘Pengenalan’, paling minimum anda seharus boleh:

Menerangkan fungsi utama pihak pengurus dalam sesebuah organisasi.

Membandingkan bidang pengajian Perakaunan Kewangan dengan bidang

pengajian Perakaunan Pengurusan.

Menjelaskan 4 piawai etika akauntan pengurusan dan tindakan yang boleh

diambil untuk menyelesaikan konflik etika.

SOALAN LATIHAN

Contoh Soalan 1

Apakah perbezaan antara fungsi perancangan dengan fungsi kawalan seorang pengurus?


27

PPL, UPM

Cadangan Jawapan Soalan 1

Fungsi perancangan seorang pengurus melibatkan penetapan objektik, mengenalpasti

alternatif dan memilih alternatif yang terbaik yang boleh membantu terhadap pencapaian

objektif organsasi.

Fungsi kawalan pula melibat pihak pengurus mempastikan pelaksanaan dibuat megikut

apa yang telah dirancangkan. Jika berlaku perbezaan antara pelaksanaan dengan

perancangan, kepekaan kepada maklumbalas akan menentukan tindakan pembetulan

dilaksanakan.

Contoh Soalan 2

Cik Reema telah diberitahu bahawa beliau akan dinaikkan pangkat kepada Pembantu

Pengurus Kilang pada tahun hadapan. Beliau merasakan gembira tetapi resah terutama

sekali kerana beliau hanya tahu sedikit mengenai perakaunan. Beliau pernah mengambil

kursus Perakaunan Kewangan semasa mengikuti program diplomanya beberapa tahun

dahulu. Cik Reema menjangkakan ilmu mengenai Perakaunan Pengurusan adalah lebih

relevan kepada tugas baharunya itu.

Anda dikehendaki untuk menerangkan empat (4) perbezaan yang ketara antara

Perakaunan Kewangan dengan Perakaunan Pengurusan.


Empat perbezaan antara Perakaunan Kewangan dengan Perakaunan Pengurusan boleh

dilihat daripada perkara yang berikut:

1) Pengguna maklumat


28

PPL, UPM

Perakaunan Kewangan bertujuan menyediakan maklumat yang berguna untuk pihak luar

organisasi seperti pelabur dan pemuitang agar membolehkan mereka membuat keputusan

mengenai kedudukan kewangan dan prestasi sesebuah organisasi. Perakaunan

Pengurusan bertujuan menyediakan maklumat untuk pengguna dalaman, khususnya

pihak pengurusan agar membantu mereka menjalankan tanggungjawab dan pengendalian

operasi harian organisasi dengan lebih cekap dan berkesan.

2) Ciri maklumat

Maklumat Perakaunan Kewangan adalah maklumat yang bersejarah, lebih cenderung

kepada yang bentuk kuantitatif; boleh diukur dengan wang ringgit serta boleh diuji

kesahihannya. Maklumat Perakaunan Pengurusan adalah maklumat semasa atau ramalan,

mengambilkira aspek kuantitatif dan kualitatif, kewangan dan bukan kewangan serta

relevan, dan tepat pada masa ianya diperlukan.

3) Tumpuan pelaporan maklumat

Perakaunan Kewangan menyediakan maklumat ringkasan mengenai entiti perniagaan

secara menyeluruh untuk pengguna umum. Perakaunan Pengurusan menyediakan

maklumat untuk pengguna khusus, lebih terperinci dan spesifik mengikut bahagian,

keluaran, jabatan, daerah penjual atau barangan dsbnya.

4) Kepatuhan terhadap perundangan

Pelaporan maklumat Perakaunan Kewangan tertakluk dengan GAAP, piawai badan

iktisas, peraturan dan perundangan setempat dan sebagainya. Ini adalah mandatori.

Maklumat Perakaunan Pengurusan tidak tertakluk dengan GAAP, mempunyai kebebasan

format dan kualiti maklumat yang ingin disampaikan. Penyediaan maklumat tidak

mandatori dan tiada kekangan kecuali kos berbanding dengan faedah yang diperolehi.

Contoh Soalan 3


29

PPL, UPM

Andaikan anda pengurus syarikat Waja Industries. Encik Izuan adalah wakil jualan bagi

firma Chu Suppliers, yang merupakan salah satu daripada pembekal utama Syarikat Waja

Industries. Encik Izuan telah menjemput anda untuk menghadiri pertandingan lumba

kereta F1 di Litar Antarabangsa Sepang. Anda telah menerima pelawaan Encik Izuan

dengan senang hati kerana anda sememangnya adalah peminat lumba kereta laju. Di litar

perlumbaan, Encik Izuan tidak berhenti bercakap mengenai pembaharuan kontrak

pembekal Waja Industries. Kontrak dengan pembekal akan dikaji semula dan akan

dibincangkan dalam mesyuarat syarikat pada akhir bulan.

Ini adalah kali pertama Encik Izuan dipertanggungjawabkan untuk mengemukakan

tawaran harga bagi pihak firmanya. Oleh kerana persaingan antara pembekal

sememangnya sengit, beliau merayu agar anda meneliti semula tawaran yang telah

disediakannya untuk mempastikan bahawa sebutharga dan terma tawaran firmanya

memenuhi keperluan semasa syarikat Waja Industries. Beliau juga mengetahui bahawa

anda mempunyai pengetahuan mengenai semua kos syarikat yang terlibat dalam kontrak

dengan pembekal. Beliau asyik mendesak agar anda memberitahunya samada tawaran

harga firmanya menepati sasaran atau perlu diubahsuai. Encik Izuan berjanji jika

firmanya menang semula kontrak dengan Waja Industries, beliau akan memberi anda

tiket bermusim percuma untuk pertandingan lumba kereta antarabangsa untuk masa-masa

yang akan datang.

Anda dikehendaki:

(i) Mengikut pendapat anda, apakah isu etika yang mungkin terlibat dalam

situasi di atas?

(ii) Mana antara piawai etika Akauntan Pengurusan yang tidak akan dipatuhi?

Bincangkan setiap satu.

(iii) Nyatakan sekurang-kurangnya tiga pemegang berkepentingan dalam

situasi di atas dan terangkan mengapa anda jangka mereka merupakan

pemegang berkepentingan.



30

PPL, UPM

(i) Satu isu etika dijangka berlaku jika:

Anda menurut semua permintaan yang dikemukakan oleh Encik Izuan seperti meneliti

semula tawaran yang telah disediakannya agar dapat mempastikan bahawa sebut harga

dan terma tawaran firmanya memenuhi keperluan semasa syarikat Waja Industries; dan

anda akan cuba memberitahunya samada tawaran harga firmanya menepati sasaran atau

perlu diubahsuai.

(ii) Dua piawai etika Akauntan Pengurusan yang mungkin terlibat adalah:

Kerahsiaan

Anda mempunyai tanggungjawab untuk menjauhi diri daripada menggunakan atau

seakan nampak menggunakan maklumat rahsia yang diperoleh dalam pekerjaan anda

dengan Waja Industries, untuk tujuan tidak beretika atau menerima faedah yang

menyalahi undang-undang.

Integriti

Jika anda bersetuju untuk berbuat seperti permintaan Encik Izuan dan menerima tiket

bermusim percuma untuk pertandingan lumba kereta antarabangsa; ini jelas menunjukkan

bahawa anda tidak berjaya untuk mengelakkan diri daripada perilaku yang akan

menjejaskan anda daripada menjalankan tugas dengan beretika atau pun anda kelihatan

tidak berjaya menahan diri daripada penglibatan dalam aktiviti yang akan mencemarkan nama

baik profesyen anda.

(iii) Tiga orang pemegang berkepentingan adalah:

Encik Izuan – yang ingin menunjukkan prestasi yang tinggi kepada firmanya.

Kemungkinan Jjka kontrak firmanya disambungsemula oleh Wajaa Industries, beliau

akan dipertimbangkan untuk jawatan yang labih tinggi atau mendapat bonus yang lebih

banyak.

Anda sebagai Pengurus, syarikat Waja Industries – jika anda mengkajis emula kontrak

yang disiapkan oleh Encik Izuan anda akan mendapat tiket bermusim percuma untuk

menyaksi pertandingan lumba kereta FI di litar Sepang.


31

PPL, UPM

Firma pembekal lain – telah teraniaya kerana peluang untuk bersaing bebas tidak lagi

wujud tanpa pengetahuan mereka.

Topik 2: Istilah dan Konsep Kos

Pendahuluan

Tajuk ini bertujuan untuk memperkenalkan anda kepada pelbagai kefahaman mengenai

kos yang digunakan dalam kursus ini. Pada peringkat awal ini, amat penting anda

memahami dengan jelas dan terperinci akan setiap konsep, tema dan kategori kos yang

didedahkan kepada anda. Rasionalnya adalah keperluan pihak pengurusan yang berbeza,

akan memerlukan penggunaan konsep dan tema kos yang berbeza juga. Dan kos itu pula

akan dikategorikan atau diberikan tema baharu jika tujuan asal keperluan pihak

pengurusan bertukar, walau pun amaun dan elemen kos yang terlibat adalah sama. Apa

bila pembelajaran anda mengenai perakaunan pengurusan semakin mendalam, konsep,

tema dan kategori kos ini kadang kala tidak lagi dijelaskan kerana dijangkakan anda

sudah mengerti akan jenis kos yang terlibat dan boleh mengukurnya dengan tepat. Maka

tanggapan bahawa kos berbeza untuk tujuan berbeza ini merupakan aspek yang kritikal

kepada pembelajaran mengenai Perakaunan Pengurusan.

Bagi kursus ACT2131, anda akan didedahkan kepada alam perniagaan pembuatan.

Mengikut kelaziman, kos organisasi pembuatan dibahagikan kepada kos perkilangan

dengan kos bukan perkilangan. Takrif kos pembuatan atau kos pengilangan adalah semua

kos yang terlibat dalam proses menukarkan bahan mentah kepada barang siap; dan kos

pembuatan ini dikategorikan kepada tiga elemen kos ia itu (1) kos bahan langsung, (2)

kos buruh langsung dan (3) kos overhed perkilangan. Takrif ketiga-tiga kategori kos

pembuatan adalah seperti berikut:

Kos bahan langsung


32

PPL, UPM

Semua kos bahan yang menjadi bahan mentah utama bagi sesuatu barangsiap dan kos

bahan mentah itu boleh dikesan dengan senang kepada barangsiap itu. Contohnya bagi

kilang pemasangan kereta siap, kos radio, pemain DVD, penghawa dingin dan kos empat

buah tayar merupakan antara kos bahan langsung untuk membuat sebuah kereta. .

Untuk makluman anda, ada juga kos bahan mentah lain seperti skru, nat dan cat yang

juga diperlukan untuk membuat sebuah kereta tetapi tidak berbaloi untuk mengesankan

kos bahan seperti ini. Bagi bahan seperti skru dan nat, kosnya boleh dikatakan terlalu

tidak signifikan berbanding kso sebuah kereta siap, dan proses untuk mengesankan kos

kepada sesebuah kereta, adalah terlalu remeh dan rumit. Kos bahan seperti ini

dikategorikan sebagai kos bahan tak langsung.

Kos buruh langsung

Semua kos upah pekerja atau buruh di kilang yang menukarkan secara langsung bahan

mentah kepada barang siap. Atau kos upah pekerja atau buruh kilang yang boleh dikesan

dengan mudah kepada barangsiap.

Kos pekerja atau buruh kilang yang tidak mudah dikesan secara langsung kepada mana-

mana barangsiap dikategorikan sebagai kos buruh tak langsung seperti upah dan gaji

pekerja sekuriti di kilang, pekerja penyelenggaran kilang dan Pengurus Kilang.

Kos overhed perkilangan

Merangkumi semua kos yang berlaku di kilang kecuali kos bahan langsung dan kos

buruh langsung. Kos bahan tak langsung dan kos buruh tak langsung dimasukkan ke

dalam kategori kos overhed perkilangan. Maka kos overhed perkilangan mengandungi

kos seperti sewa kilang, insuran kilang, utiliti kilang, susutnilai alatan dan mesin di kilang

dsbnya. Pada umumnya, kos overhed perkilangan merangkumi semua kos yang

diperlukan untuk mengoperasikan sebuah kilang atau pun semua kos pengendalian yang

terlibat di premis/tempat di mana proses pembuatan dilakukan.

Kos bukan perkilangan


33

PPL, UPM

Tetapi semua kos lain yang dibelanjakan untuk pengendalian aktiviti perniagaan di luar

kilang atau di luar premis pembuatan seperti di ibu pejabat, atau pun di bahagian

pentadbiran dan penjualan, dikategorikan sebagai kos bukan perkilangan. Kos buakn

perkilangan dibahagikan kepada dua kumpulan utama ia itu (1) kos jualan dan (2) kos

pentadbiran.

Kos jualan

Melibatkan semua kos untuk proses mengisikan pesanan pelanggan dan untuk

mempastikan barangan sampai kepada pelanggan. Contoh kos jualan adalah kos

pengiklanan, sewa gudang penyimpanan inventori barangsiap, kos penyerahan, komisen

jurujual, upah dan gaji pekerja jualan dan pemasaran.

Kos pentadbiran

Melibatkan semua kos yang berkaitan dengan pengurusan dan pentadbiran am sesebuah

organisasi secara keseluruhannya; selain daripada kos yang berkaitan dengan proses

jualan dan pembuatan. Contoh kos pentadbiran adalah ganjaran pegawai eksekutif, kos

pekeranian dan kesetiausahaan, susutnilai alatan dan mesin pejabat.

Konsep dan tema kos lain yang kerap digunakan juga untuk membezakan antara kos

perkilangan dengan kos bukan perkilangan adalah kos produk dengan kos tempoh. Walau

pun kandungan kos produk sama dengan kos pengilangan, takrif kos produk mempunyai

pengertian yang berlainan. Kos produk adalah semua kos yang terlibat untuk

memperolehi atau membuat produk tersebut. Dengan lain perkataan, semua kos yang

boleh dikesan scara langsung dan tidak langsung kepada kepada satu unit produk yang

dibeli atau yang dibuat. Kos produt ini tidak akan menjadi belanja selagi produk tersebut

tidak dijual. Selagi produk itu berada dalam simpanan atau stor syarikat, kos produk itu

disebutkan juga sebagai kos boleh diinventorikan (inventoriable costs). Kos produk ini

akan menjadi belanja hasil dalam tempoh masa ianya dijual. Takrif kos yang tepat

digunakan apabila ia menjadi belanja hasil adalah ‘kos barang dijual’ untuk barangan

yang dijual dan ‘kos jualan’ untuk perkhidmatan yang ditawarkan


34

PPL, UPM

Kos tempoh adalah semua kos yang tidak diambilkira dalam pengiraan kos produk.

Dengan itu, semua kos jualan dan pemasaran; dan kos pentadbiran akan dikategorikan

sebagai kos tempoh. Kos ini dihapus terus sebagai belanja hasil dalam tempoh masa

ianya berlaku. Kos tempoh ini boleh juga disebut sebagai kos tak boleh diinventorikan

(non-inventoriable costs). Maka tiada satu daripada kos tempoh ini boleh dikesan kepada

produk atau boleh timbul sebagai sebahagian daripada nilai inventori yang akan

dilaporkan dalam Kunci Kira-kira.

Dalam kilang, kadangkala konsep kos prima dan kos pertukaran lazim digunakan. Lebih

tepat kerap digunakan dalam kilang intensif modal daripada kilang intensif buruh. Dalam

kilang intensif modal, kos buruh langsung tidak lagi signifikan kerana kebanyakan

daripada proses perkilangan telah diambil aleh oleh mesin atau telah diautomasikan.

Maka kos buruh kilang adalah terlalu kecil berbanding, kerana buruh dalam kilang

intensif modal hanya diperlukan untuk menghidupkan mesin dan mematikan mesin; atau

mempastikan mesin sentiasa beroperasi dengan lancar dalam sesuatu pusingan

pengeluaran. Takrif kos prima dan kos pertukaran adalah seperti berikut. Kos prima

adalah jumlah kos bahan langsung dengan kos buruh langsung; mana kala kos pertukaran

adalah jumlah kos buruh langsung dengan jumlah kos overhed perkilangan. Untuk

makluman dan rujukan anda, Exhibit 2-3 dalam buku teks menunjukkan ringkasan

semua kos yang penting dalam organisasi pembuatan.

Dalam topik 2, anda juga perlu didedahkan secara ringkas kepada kos yang berbeza untuk

tujuan berbeza yang lain, walau pun kos itu akan dibincangkan dengan lebih terperinci

dalam topik yang berikutan. Bagi tujuan meramalkan gelagat kos, pengkelasan kos

kepada kos berubah dan kos tetap diperkenalkan. Gelagat kos merujuk kepada reaksi kos

terhadap perubahan tahap aktiviti sesebuah organisasi. Mengetahui akan gelagat kos

amatlah penting untuk tujuan aktiviti perancangan.

Bagi tujuan mengkaitkan kos kepada produk, pengkelasan kos yang sesuai adalah kos

langsung berbanding dengan kos tak langsung. Bagi membantu pihak pengurusan

membuat keputusan jangka pendik, konsep kebezaan kos dan hasil (differential cost and


35

PPL, UPM

revenue) menjadi penting. Dalam situasi membuat keputusan, anda juga perlu tahu

mengenai konsep kos tenggelam atau kos luput berbanding dengan kos lepas agar anda

mudah mengenalpasti akan kos berkenaan dan mengetahui bahawa kos lepas perlu

diambilkira dalam aktiviti pembuatan keputusan tetapi kos luput tidak. Untuk makluman

dan rujukan anda, Exhibit 2-9 dalam buku teks boleh membantu terhadap konsep dan

pengkelasan kos yang penting.

Pengkelasan Kos dalam Penyata Kewangan

Satu aspek lagi yang anda perlu tahu dalam Topik 2, adalah implikasi kos dalam penyata

kewangan perniagaan pembuatan dengan penyata kewangan perniagaan pembarangan

dan peruncitan.

Kunci Kira-Kira

Dalam Kunci Kira-kira atau Penyata Kedudukan Kewangan perniagaan peruncitan atau

pembarangan, hanya ada satu jenis inventori sahaja yang akan tersenarai di bawah Aset

Semasa ia itu Inventori Barangsiap. Inventori Barang Siap ini mempamerkan nilai

inventori barangan yang dibeli daripada pembekal untuk tujuan dijual semula kepada

pelanggan perniagaan tersebut. Barangan yang dibeli untuk dijual semula itu tidak

semestinya merupakan barangan yang sempurna/barang siap; asalkan bahan atau

barangan itu dibeli dengan tujuan untuk dijual semula, nama inventori itu dianggap

sesuai.

Sebagai perbandingan, dalam Kunci Kira-kira perniagaan pembuatan, ada tiga jenis

inventori yang akan disenaraikan ia itu Inventori Barang siap, Inventori Kerja-dalam-

Proses dan Inventori Bahan Mentah. Bahan mentah adalah bahan yang akan digunakan

dalam proses pembuatan produk. Kerja-dalam-Proses adalah barangan yang sebahagian


36

PPL, UPM

siap dan perlu diproseskan lagi sebelum boleh dijual kepada pelanggan. Barang siap

merupakan produk yang telah siap diproses tetapi belum dijual kepada pelanggan.

Dalam penyata pendapatan pula, perbezaan yang nyata wujud dalam pengiraan kos

barang dijual amsing-masing. Bagi perniagaan pembarangan dan peruncitan, Kos Barang

Dijual (KBDJ) dikira mengikut formula berikut:

Inventori Awal Barang siap + Kos Belian – Inventori Akhir Barang siap

Bagi perniagaan pembuatan, Kos barang Dijual dikira mengikut formula berikut:

Inventori Awal Barang siap + Kos Barang Dikilang – Inventori Akhir Barang siap

Perniagaan pembuatan tidak perlu membeli barangan jualan daripada pembekal luar,

kerana barangan jualan dibuat sendiri. Maka penting bagi perniagaan pembuatan untuk

tahu akan kos barangan yang dibuat sendiri. Untuk tujuan ini, perniagaan pembuatan

perlu menyediakan satu penyata tambahan yang disebut sebagai Jadual/Penyata Kos

Barang Dikilang (KBDK). Jadual/Penyata KBDK ini merupakan dokumen penting untuk

mendapatkan kos produk seunit untuk tujuan penilaian Inventori Akhir Barangsiap dan

seterusnya untuk pengiraan KBDJ dan perekodan untung atau rugi dalam Penyata

Pendapatan.

Penyata Kos Barang Dikilang

Jika anda buat bertenang, penyediaan penyata ini tidaklah menakutkan langsung.

Pengiraan kos barang dikilang secara logiknya mesti mengandungi ketiga-tiga kategori

kos yang telah dibincangkan di atas untuk mendapatkan kos produk atau kos perkilangan.

Sebagai peringatan kepada anda, setiap dokumen perakaunan mahu pun sebarang penyata

kewangan mesti mempunyai tajuk yang sempurna, bermakna mengandungi nama

perniagaan yang berkenaan, nama penyata yang disediakan dan tarikh atau tempoh

laporan.


37

PPL, UPM

Tiga kategori kos yang ingin dipamerkan adalah kos bahan langsung, kos buruh langsung

dan kos overhed perkilangan. Perlu berhati-hati apabila merekodkan kos bahan langsung

dalam Penyata KBDK. Yang diperlukan adalah kos bahan langsung yang digunakan

dalam proses pengeluaran BUKAN kos bahan langsung yang dibeli. Dan formula untuk

mendapatkan kos bahan langsung yang digunakan dalam proses pengeluaran adalah

seperti berikut:

Inventori awal bahan mentah + Belian bahan mentah – Inventori akhir bahan mentah

Bagi kos buruh langsung pada kebiasaannya, anda tidak akan ada masalah untuk

mendapatkannya kerana semua buruh kilang akan klik masuk dan klik keluar apabila

melaporkan diri untuk membuat sesuatu barangan dalam kilang. Maka kos buruh

langsung adalah sama dengan jumlah jam berkerja buruh darab dengan kadar buruh yang

dijanjikan mengikut kontrak. Bagi kos overhed perkilangan, anda perlu juga berwaspada.

Petik semua belanja yang berlaku dikilang SAHAJA, senaraikan satu persatu dan ambil

jumlahnya dengan tepat.

Format Penyata KBDK yang boleh dicontohi adalah seperti berikut:

Leena Industries (Nama perniagaan)

Jadual Kos Barang Dikilang (Nama penyata)

Untuk tahun berakhir 30 Jun 2010 (Tempoh laporan)

Kos bahan digunakan RM Inventori bahan mentah awal RM 88,000

Belian bahan langsung 141,900

Bahan langsung sedia ada untuk diguna 229,900

Inventori bahan mentah akhir 43,560

Kos Bahan langsung digunakan dalam pengeluaran 186,340

+ Kos buruh langsung 150,000

+ Overhed perkilangan

Buruh tak langsung RM 16,500

Bahan tak langsung 12,000

Susutnilai alatan & mesin kilang 76,000

Sewa kilang 105,000

Insuran kilang 20,000

Utiliti kilang 8,200 237,700

Jumlah kerja-dalam-proses 574,040

+ Inventori kerja-dalam-proses awal 46,200

Jumlah kos perkilangan 620,240

- Inventori kerja-dalam-proses akhir 71,500


38

PPL, UPM

Kos barang dikilang RM 548,740

Dengan maklumat KBDK sebanyak RM 548,740 yang diperolehi daripada penyata di

atas, dan andaikan dalam tempoh setahun itu, kilang mengeluarkan 438,992 unit produk

maka kos produk seunit boleh dikira seperti berikut:

Jumlah kos barang dikilang = RM 548,740 = RM 1.25 seunit produk

Bilang unit yang dikeluarkan 438,992

Dengan maklumat kos produk seunit adalah RM1.25 anda boleh mendapatkan nilai

inventori barang siap pada ahkir tempoh setahun.

Andaikan bahawa sebanyak 38,096 produk Leena Industries tidak habis dijual pada akhit

tahun, maka nilai inventori akhir adalah:

RM 1.25 x 38,096 unit = RM 47,620

Penyata Pendapatan

Dengan maklumat di atas, baharulah anda boleh menyediakan Penyata Pendapatan akhir

tahun untuk perniagaan pembuatan seperti berikut:

Leena Industries (Nama perniagaan)

Penyata Pendapatan (Nama penyata)

Untuk tahun berakhir 30 Jun 2010 (Tempoh laporan)

RM

Jualan RM 1,000,500

Tolak kos barang dijual

Inventori awal barang siap RM 51,040

+ Kos barang dikilang 548,740

Kos barang siap sedia ada untuk dijual 599,780

- Inventori akhir barang siap 47,620

Kos barang dijual 552,160

Untung kasar 448,340

Tolak belanja operasi

Belanja jualan & pemasaran RM 50,000


39

PPL, UPM

Belanja pentadbiran & am 84,500 134,500

Untung operasi bersih RM 313,840


Paling minimum anda dapat:

Membincangkan konsep, tema dan pengkelasan kos yang pelbagai dalam tajuk

ini.

Menghitung setiap kos yang dikehendaki

Menyediakan Jadual/Penyata Kos Barang dikilang dan boleh memperoleh kos

seunit produk.

Menunjukkan perbezaan antara penyata kewangan perniagaan pembuatan dengan

perniagaan pembarangan dan peruncitan.

CONTOH SOALAN

Contoh Soalan 1

Berikan pendapat anda mengenai pernyataan berikut ,

Kos prima + Kos pertukaran = Kos produk


Kos prima adalah jumlah kos bahan langsung dengan kos buruh langsung

Kos pertukaran adalah jumlah kos buruh langsung dengan kos overhed perkilangan

Dengan itu, mencampurkan kos prima dengan kos pertukaran tidak sama dengan kos

produk kerana kos buruh langsung telah diambilkira sebanyak dua kali. Maka kos

produk yang diperoleh akan terlebih nyata.


40

PPL, UPM

Contoh Soalan 2

Pada tahun berakhir 30 Jun 2010, berikut merupakan baki akhir yang dipetik daripada

lejar Syarikat Norleen:

Pembaikan kilang RM 10,000

Utiliti kilang 8,000


Belanja iklan 15,000

Belanja jualan dan pemasaran 21,000

Gaji dan upah 45,000


Susutnilai kilang 6,000

Belanja am dan pentadbiran 12,500

Buruh tak langsung 9,000

Inventori bahan mentah:

Julai 1, 2009 15,000

Jun 30, 2010 20,000

Buruh langsung 25,000

Inventori kerja-dalam-proses:

Julai 1, 2009 32,000

Jun 30, 2010 30,000

Belian bahan mentah 48,000

Dikehendaki:

(i) Sediakan satu jadual kos barang dikilang untuk Syarikat Norleen bagi

tahun berakhir 30 Jun 2010.

(ii) Kirakan kos prima Syarikat Norleen.

(iii) Mengapakah anda tidak mengambilkira semua kos di atas untuk pengiraan

kos barang dikilang bagi Syarikat Norleen?


41

PPL, UPM

(iv) Andaikan inventori barang siap pada Julai 1 2009 adalah RM 27,500 dan

pada Jun 30 2010 adalah RM 32,300 untuk Syarikat Norleen, berapakah

kos barang dijual bagi syarikat ini?


(i) Jadual kos barang dikilang untuk Syarikat Norleen adalah seperti berikut:

Syarikat Norleen

Jadual Kos Barang Dikilang

Untuk tahun berakhir 30 Jun, 2010

RM

Inventori bahan mentah awal RM 15,000

Belian baham mentah 48,000

Bahan mentah sedia ada utk digunakan 63,000

Inventori bahan mentah akhir 20,000

Bahan mentah digunakan dalam pengeluaran 43,000


Overhed perkilangan:

Pembaikan kilang RM 10,000

Utiliti kilang 8,000


Susutnilai kilang 6,000


Buruh tak langsung 9,000 46,000

Jumlah kerja-dalam-proses 114,000

+ Inventori kerja-dalam-proses awal 32,000

Jumlah kos perkilangan 146,000

- Inventori kerja-dalam-proses akhir 30,000

Kos barang dikilang RM 116,000

(ii) Kos prima = kos bahan + kos buruh

= RM 43,000 + RM 25,000 = RM 68,000

(ii) Kos lain yang tidak diambilkira dalam pengiraan kos barang dikilang kerana kos itu

bukan merupakan kos perkilangan. Kos lain itu dikategorikan sebagai kos tempoh ia itu

kos yang dibelanjakan oleh sesebuah organisasi dalam satu tempoh masa yang tidak ada

kaitan langsung dengan proses pembuatan keluaran tetapi berkaitan dengan operasi

keseluruhan syarikat itu; dan perlu dihapuskan dalam Penyata Pendapatan bagi tempoh

yang berkenaan.


42

PPL, UPM

(i) Kos barang dijual Syarikat Norleen = RM 27,500 + RM 116,000 – RM 32,300

= RM 111,200

Contoh Soalan 3

Berikan dua perbezaan dalam penyata kewangan yang disediakan oleh syarikat

pembuatan dengan penyata kewangan yang disediakan oleh syarikat pembarangan.


Antara perbezaan antara penyata kewangan syarikat pembuatan dengan syarikat

pembarangan adalah:

1. Pada Kunci Kira-kira

Syarikat Pembuatan Syarikat Pembarangan

Ada 3 jenis inventori ditunjukkan di bawah Ada satu jenis inventori sahaja di

Harta semasa iaitu barang siap, bahan mentah tunjukkan ia itu inventori barang siap

dan kerja-dalam-proses

2. Pada Penyata Pendapatan

Syarikat Pembuatan Syarikat Pembarangan

Pengiraan kos barang dijual KBDJ = Inventori awal barang siap

= Inventori awal barang siap + KBDK + Belian bersih - Inventori akhir

– Inventori akhir barang aiap barang siap


43

PPL, UPM

Topik 3: Sistem Pengekosan

Pendahuluan

Sistem pengekosan bertujuan untuk menyediakan data kos untuk membantu pihak

pengurus mendapatkan kos produk seunit. Secara amnya, sistem pengekosan perakaunan

boleh ditakrifkan sebagai teknik yang digunakan untuk mengumpulkan kos,

mengkelaskan kos dan mengkaitkan kos kepada keluaran atau perkhidmatan agar dapat

mengirakan kos produk seunit. Topik sistem pengekosan merangkumi tiga bab dalam

buku teks ia itu Bab 3 Systems design: Job-order costing; Bab 4: Systems design: Process

costing dan Bab 8: Activity-based costing: A tool to aid decision making.

Sistem pengekosan tempahan kerja (Bab 3) dan sistem pengekosan proses (Bab 4)

dikategorikan sebagai sistem pengekosan tradisional. Dengan menggunakan dua kaedah

pengekosan ini sahaja, kos produk seunit yang diperoleh boleh digunakan untuk penilaian

inventori akhir dan sekali gus untuk penyediaan penyata kewangan untuk tujuan

pelaporan luar. Kos produk seunit yang dikira dengan sistem pengekosan berasaskan

aktiviti lebih sesuai digunakan untuk tujuan pengurusan strategik dan sebarang keputusan

yang melibatkan kapasiti atau saiz pengeluaran yang sedia ada. Anda dinasihatkan agar

dapat membezakan antara ketiga-tiga sistem pengekosan ini serta boleh mengirakan kos

produk seunit dengan menggunakan kaedah mana-mana sistem pengekosan yang

diberikan.

Pemilihan penggunaan kaedah pengekosan bergantung kepada proses pengeluaran

sesebuah perniagaan. Jika kilang anda mengeluarkan banyak (bilangan) unit produk yang


44

PPL, UPM

seragam (homogen) dalam satu tempoh masa yang panjang dan proses pengeluaran

secara berterusan; sistem pengekosan proses lebih sesuai digunakan untuk mendapatkan

kos seunit produk. Produk dikatakan homogen adalah produk yang susah dibezakan atau

susah diasingkan di antara satu unit yang disiapkan dengan satu unit produk yang lain

kerana satu unit produk yang dikeluarkan kelihatan sama seperti satu unit yang lain;

contoh pengeluaran seliter air minuman kordial dengan seliter air minuman kordial, atau

pun 500gm serbok cucian dengan 500gm serbok cucian yang dikeluarkan. Jika kilang

membuat produk yang berbeza atau pelbagai jenis (heterogen) dan satu unit produk yang

diproses boleh diasingkan dengan mudah dan dikenalpasti antara satu unit dengan unit

keluaran yang lain; contoh membuat perabot kerusi. Satu produk kerusi yang siap boleh

dikenalpasti dan diasingkan daripada daripada satu kerusi yang lain; maka sistem

pengekosan yang sesuai digunakan adalah sistem pengekosan tempahan kerja.

Sistem pengekosan tempahan kerja

Dalam sistem pengekosan tempahan kerja, anda diperkenalkan kepada beberapa

dokumen penting yang akan digunakan dalam kilang. Antaranya adalah materials

requisition form, time ticket dan job cost sheet. Apabila berlaku persetujuan dengan

pelanggan mengenai kuantiti, harga dan tarikh penyerahan, satu pesanan pengeluaran

(production order) akan diisukan. Dengan dokumen tersebut, bahagian pengeluaran akan

mengisikan Borang Permohonan Penggunaan Bahan (materials requisition form). Borang

ini digunakan untuk menetapkan jenis dan kuantiti bahan yang dikeluarkan daripada setor

simpanan dan merekodkan produk yang akan dicajkan dengan kos bahan tersebut. Buruh

di kilang akan menggunakan tiket masa (time tiket) untuk merekodkan waktu yang telah

mereka tumpukan kepada setiap kerja atau tugas di kilang. Apabila buruh kilang tidak

dipetugaskan kepada proses pengeluaran, masa yang ditumpu untuk kerja sampingan,

direkodkan dalam tiket masa itu sebagai jam buruh tak langsung. Dengan itu tiket masa

merupakan dokumen yang memberikan ringkasan mengikut jam bagi aktiviti buruh

seharian di kilang. Helain kos kerja (job cost sheet) adalah dokumen yang disediakan

untuk merekod kos bahan, buruh dan overhed perkilangan yang dicajkan kepada sesuatu


45

PPL, UPM

produk, jumlah kos pengeluaran dan pengiraan kos produk seunit ditunjukkan (Rujuk

Exhibit 3-4 dalam buku teks untuk contoh dokumen ini).

Kaedah memperuntukkan overhed perkilangan

Cuba ingat kembali kepada perbincangan yang telah dibuat mengenai kos produk. Untuk

mendapatkan kos produk, ada tiga item kos yang perlu diambilkira ia itu kos bahan

langsung, kos buruh langsung dan kos overhed perkilangan. Kos bahan langsung dan kos

buruh langsung boleh dikaitkan secara mudah dan terus kepada produk yang dibuat,

tetapi kos overhed perkilangan mempunyai masalah kerana:

(1) Overhed perkilangan dikategorikan sebagai kos tak langsung. Ini bermakna kos

overhed amat susah dan kadang kala mustahil untuk dikesankan kepada mana-

mana produk yang dikeluarkan atau mana-mana kerja yang dibuat.

(2) Overhed perkilangan mengandungi pelbagai item yang berbeza daripada gris yang

digunakan dalam mesin kepada gaji tahunan pengurus pengeluaran.

(3) Kos tetap yang terdapat dalam overhed perkilangan akan menjadikan jumlah kos

overhed perkilangan seakan konstan daripada satu tempoh ke satu tempoh walau

pun unit yang dikeluarkan berubah-ubah dengan meluas.

Memandangkan masalah di atas, kaedah peruntukan digunakan untuk overhed

perkilangan. Maka satu asas peruntukan perlu dikenalpasti. Mengikut kebiasaan, asas

peruntukan yang meluas digunakan adalah jam buruh langsung, kos buruh langsung, jam

mesin dan unit produk.

Kadar overhed pratentu

Untuk memperuntukkan overhed perkilangan kepada produk, satu kadar overhed pratentu

dikira pada permulaan sesuatu tempoh pengeluaran seperti berikut:.

Kadar overhed pratentu = Anggaran jumlah kos overhed perkilangan


46

PPL, UPM

Anggaran jumlah amaun asas peruntukan yang digunakan

Andaikan anggaran amaun asas peruntukan yang diperlukan untuk menyokong operasi

pengeluaran pada tempoh masa yang akan datang adalah 50,000 jam mesin. Dan

anggaran jumlah kos overhed perkilangan untuk tahap aktiviti yang dirancangkan dalam

tempoh yang sama adalah RM 450,000; maka kadar overhed pratentu dikira seperti

berikut:

RM 450,000 = RM9 sejam mesin

50,000 jam mesin

Untuk mengaplikasikan kadar overhed pratentu agar kos produk seunit boleh dikira juga

mudah. Jika Produk 347 menggunakan 150 jam mesin, maka jumlah overhed yang akan

diperuntukkan kepada Produk 347 adalah RM 1,350. (RM 9 x 150 jam mesin).

Overhed terkurang serap dan overhed terlebih serap

Andaikan jumlah overhed perkilangan yang diperuntukkan dalam satu tempoh

pengeluaran tidak sama dengan jumlah kos overhed perkilangan sebenar yang berlaku

dalam sesuatu tempoh pengeluaran, maka akan timbul pada akhir tempoh pengeluaran itu

masalah yang disebut sebagai overhed terkurang serap atau overhed terlebih serap.

Andaikan jumlah overhed perkilangan yang diperuntukkan adalah RM42,500 tetapi

jumlah kos overhed perkilangan sebenar adalah RM55,500; maka perbezaan sebanyak

RM13,000 (RM55,500 – RM42,500) itu dikatakan overhed terkurang serap. Jika kos

overhed perkilangan yang diperuntukkan dalam tempoh pengeluaran itu adalah

RM63,000 dan kos overhed perkilangan sebenar adalah RM 55,500, perbezaan sebanyak

RM7,500 (RM63,000-RM55,500) itu dikatakan overhed terlebih serap. Amaun overhed

yang terkurang serap atau terlebih serap ini perlu diselaraskan pada akhir sesuatu tempoh

pengeluaran agar akaun di kilang menjadi seimbang.


47

PPL, UPM

Ada dua kaedah yang boleh digunakan untuk menangani masalah terkurang serap dan

terlebih serap ini. Kaedah pertama disebut sebagai kaedah menghapus terus kepada akaun

Kos Barang Dijual, dan kaedah kedua disebut sebagai kaedah prorata. Kaedah prorata

lebih tepat tetapi proses ini lebih rumit berbanding dengan kaedah pertama. Dengan itu

pemilihan kaedah bergantung kepada Prinsip Kematerialan. Jika amaun terlebih serap itu

kecil atau tidak signifikan, maka kaedah pertama lebih sesuai digunakan. Jika amaun

terkurang serap atau terlebih serap itu besar atau signifikan, maka kaedah kedua lebih

sesuai digunakan.

Kaedah menghapus terus kepada Kos Barang Dijual.

Andaikan RM 13,000 itu amaun overhed terkurang serap maka, catatan penghapusan

terlebih dan terkurang serap ini hendaklah dibuat dalam jurnal am, seperti berikut.

Dt. Akaun Kos Barang Dijual RM 13,000

Kt. Overhed Perkilangan RM13,000

(Menghapus terus overhed terkurang serap RM13,000 kepada KBDJ)

Jika amaun RM13,000 itu terlebih serap, catatan jurnalnya adalah seperti berikut:

Dt. Overhed Perkilangan RM 13,000

Kt. Akaun Kos Barang Dijual RM13,000

(Menghapus terus overhed terlebih serap RM13,000 kepada KBDJ)

Kaedah prorata

Mengikut pendapat saya, menghayati aliran kos dalam sebuah kilang dan kesan setiap

urusniaga dalam lejar kilang penting bagi pelajar ACT2131 kerana ia memberi gambaran

yang menyeluruh terhadap aktiviti yang lazim berlaku dalam sebuah kilang. Maklumat

ini lebih penting untuk pemahaman bukan untuk diuji. Jika anda dapat membayangkan


48

PPL, UPM

aliran kos dalam kilang, maka anda pasti tahu bahawa ada tiga akaun dalam lejar di

kilang yang akan melibatkan overhed perkilangan ia itu Akaun Inventori Kerja-dalam-

proses, Akaun Inventori Barang Siap dan Akaun Kos Barang Dijual. Jika amaun overhed

terkurang atau terlebih serap itu besar atau signifikan, maka penghapusan amaun

terkurang serap atau terlebih serap itu hendaklah dibuat dengan pembahagian yang

munasabah terhadap ketiga-tiga akaun tersebut.

Andaikan pada akhir tempoh perakaunan, baki dalam Akaun Inventori Kerja-dalam-

proses, Akaun Inventori Barang Siap dan Akaun Kos Barang Dijual masing-masing

adalah RM42,000, RM56,000 dan RM 102,000; dan amaun RM13,000 adalah overhed

terkurang serap. Pembahagian yang munasabah boleh diperoleh seperti berikut:

Akaun Baki Peratus Amaun Yang Munasabah

Kerja-dalam-proses RM 42,000 21 RM13,000 x 0.21 = RM 2,730

Inventori Barang Siap 56,000 28 RM13,000 x 0.28 = RM 3,640

Kos Barang Dijual 102,000 51 RM13,000 x 0.51 = RM 6,630

Jumlah RM 200,000 100 RM 13,000

Catatan penghapusan dalam jurnal am adalah seperti berikut:

Dt. Inventori Kerja-dalam-proses RM 2,730

Inventori Barang Siap 3,640

Kos Barang Dijual 6,630

Kt. Overhed Perkilangan RM 13,000

(Untuk menghapuskan amaun terkurang serap RM13,000 ke akaun KDP, BS & KBDJ)

Pengekosan biasa

Sehingga tahap ini ada patut tahu akan apa yang dimaksudkan dengan Pengekosan Biasa

(normal costing). Jika sebuah organisasi pembuatan mengamalkan pengekosan biasa, ini

bermakna organisasi tersebut menggunakan overhed perkilangan yang diperuntukkan

untuk mengira kos produk seunit daripada menggunakan kos overhed perkilangan

sebenar. Pada kebiasaannya, dalam organisasi kecil dan sederhana, satu sahaja overhed

pratentu yang digunakan untuk keseluruhan kilang dan ini akan disebut sebagai Kadar


49

PPL, UPM

Overhed Kilang (Plantwide overhead rate). Tetapi bagi perniagaan yang besar-besar,

amalan kebiasaan adalah untuk menggunakan Kadar Overhed Pratentu Berbilang

(Multiple predetermined overhead rate), di mana setiap jabatan atau bahagian dalam

kilang akan menggunakan kadar overhed pratentu masing-masing. Jika sesuatu jabatan

itu intensif buruh, besar kemungkinan jabatan tersebut akan menggunakan jam buruh

sebagai asas peruntukan overhed, dan jabatan yang intensif modal akan menggunakan

jam mesin sebagai asas peruntukan overhed.

Sistem pengekosan proses

Sebagai permulaan, apabila sampai ke topik ini, anda sekurang-kurangnya boleh

menerangkan dengan terperinci perbezaan dan persamaan antara sistem pengekosan

tempahan kerja dengan sistem pengekosan proses. Kemudian cuba bayangkan keadaan

dalam sebuah kilang di mana sistem pemprosesannya berterusan dan produknya homogen

seperti sebuah kilang yang membuat kordial. Bayangkan produk akan melalui dua

bahagian pemprosesan ia itu Bahagian Pembersihan dan kedua, Bahagian Pembacuhan

sebelum memasuki Bahagian Ketiga ia itu Bahagian Pembotolan. Oleh kerana produk

bercirikan homogen dalam Bahagian Pembersihan dan Bahagian Pembancuhan, sistem

pengekosan proses sesuai digunakan. Bagi Bahagian Pembotolan, produk yang dihasilkan

akan berciri heterogen, maka sistem pengekosan tempahan kerja lebih sesuai digunakan.

Untuk penggunaan sistem pengekosan proses, beberapa banyak jabatan atau unit

pemprosesan yang perlu dilalui oleh sesuatu produk tidak menjadi masalah, yang penting

adalah dua ciri asas ia itu:

1) Dalam sesuatu jabatan, aktiviti pemprosesan berjalan sama rata ke atas semua

produk yang melalui di situ.

2) Output sesuatu jabatan itu masih homogen.

Mengikut sistem pengekosan ini, kos akan dikesan kepada setiap jabatan bukan kepada

setiap produk. Jumlah kos perkilangan bagi sesuatu jabatan dalam satu tempoh masa akan


50

PPL, UPM

dijumlahkan dan dibahagikan dengan bilangan produk yang dihasilkan dalam tempoh

masa yang sama untuk mendapat kos produk seunit bagi setiap jabatan yang dilalui. Yang

menimbulkan masalah dalam sistem pemprosesan begini adalah penentuan bilangan unit

yang dihasilkan atau bilangan output daripada setiap jabatan tersebut. Output daripada

sistem pengekosan proses disebut sebagai EUP (equivalent unit of production) atau Unit

Setara Pengeluaran. Jika salah pengiraan EUP, maka kos produk seunit yang diperoleh

akan menjadi salah atau tidak tepat. Untuk mendapatkan EUP, formula berikut

digunakan:

Unit Setara Pengeluaran = Bilangan unit separa siap x peratus siap

Sistem pengekosan proses boleh menggunakan Kaedah Purata Berwajaran atau Kaedah

Masuk-dahulu-keluar-dahulu (FIFO) untuk mendapatkan EUP. Bagi pelajar bukan aliran

perakaunan memadai anda boleh mengirakan EUP dengan menggunakan Kaedah Purata

Berwajaran. Kaedah Purata Berwajaran mengabungkan bersama unit dan kos dalam

tempoh semasa dengan unit dan kos daripada tempoh sebelumnya. Maka EUP bagi

sesuatu jabatan adalah bilangan unit yang dipindahkan kepada jabatan yang berikutnya

(atau ke inventori barang siap) serta dicampurkan dengan EUP yang terdapat dalam

inventori akhir jabatan itu.

Buku teks anda hanya menunjukkan langkah-langkah bagi mendapatkan kos produk

seunit. Dalam keadaan sebenar di kilang, langkah tersebut akan diringkaskan dalam satu

dokumen penting dalam sistem pengekosan proses yang disebut Laporan Pengeluaran

atau Laporan Kos Pengeluaran. Malangnya contoh ini tidak diberikan dalam buku teks,

wal hal dokumen ini sering dirujuk dalam soalan latihan yang diberi pada akhir bab yang

berkenaan. Hanya satu sahaja rasionalnya yang saya boleh kemukakan di sini, mungkin

kerana format dokumen untuk pihak pengurus berbeza mengikut keperluan organisasi

masing-masing. Namun demikian saya sertakan satu format Laporan Pengeluaran yang

boleh digunakan sebagai contoh kerana soalan peperiksaan kerap menghendaki anda

untuk menyediakan laporan ini. Jika anda boleh menyediakannya laporan ini bermakna

anda boleh mengirakan kos produk seunit dengan menggunakan sistem pengekosan

proses kaedah purata berwajaran.


51

PPL, UPM

Format Laporan Pengeluaran yang disyorkan mempunyai empat bahagian yang ketara. Ia

itu dua bahagian pertama dikhaskan untuk pengiraan unit fisikal dan dua bahagian yang

berikutnya untuk pengiraan data kos. Dengan menggunakan data yang diberi dalam

Exhibit 4-7 dalam buku teks, Laporan Pengeluaran bagi Shaping & Milling Department,

syarikat Double Diamond Skis, untuk operasi bulan Mei adalah seperti berikut:

Double Diamond Skis

Laporan Pengeluaran (Shaping & Miling Department)

Untuk bulan Mei 20xx

Data fisikal

Unit yang perlu diperakaunkan

Inventori awal 200

Unit dimulakan dalam tempoh 5,000

Jumlah 5,200

Unit yang diperakaunkan EUP

Jumlah Bahan Pertukaran

Unit siap dan dipindah keluar 4,800 4,800 4,800

Inventori akhir 400 (400x 0.4) 160 (400 x0.25) 100

Jumlah 5,200 4,960 4,900

Data kos

Kos yang perlu diperakaunkan

Jumlah Bahan Pertukaran

Inventori awal RM 15,175 RM 9,600 RM 5,575

Kos ditambah dalam tempoh 719,500 368,600 350,900

Jumlah kos 734,675 378,200 356,475

(RM378,200/4960) (RM356,475/4900)

Kos produk seunit RM149.00 = RM76.25 + RM72.75

Kos yang diperakaunkan

Unit siap & dipindah keluar RM 715,200 (4,800 EUP x RM149.00)

Inventori akhir

Bahan RM12,200 (160 EUP x RM76.25)

Pertukaran 7,275 19,475 (100 EUP x RM72.75)

Jumlah kos RM 734,675


52

PPL, UPM

Sistem pengekosan berasaskan aktiviti

Kedua sistem pengkosan tempahan kerja dan sistem pengekosan proses dikategorikan

sebagai sistem pengekosan tradisional. Sistem pengekosan tradisional adalah untuk

mengira kos produk seunit bagi tujuan penilaian inventori dan penentuan kos barang

dijual untuk pelaporan kepada pihak luar. Sistem pengekosan berasaskan aktiviti (ABC)

merupakan satu sistem pengekosan baharu, masih untuk mengira kos produk seunit tetapi

untuk tujuan pengurusan overhed dan pembuatan keputusan yang akan melibatkan saiz

atau kapasiti pengeluaran.

Anda perlu tahu akan perbezaan antara sistem pengekosan tradisional dan sistem

pengekosan berasaskan aktiviti ia itu:

(1) Kos pengeluaran dan kos bukan pengeluaran boleh diambil untuk pengiraan kos

produk berasaskan sebab dan akibat (cause and effect basis).

(2) Beberapa kos pengeluaran mungkin tidak dimasukkan dalam pengiraan kos

produk.

(3) Banyak kumpulan (pool) kos overhed digunakan, setiap satu diperuntukkan

kepada produk dan objek kos lain dengan menggunakan ukuran aktiviti tersendiri

masing-masing.

Untuk membantu anda menggunakan sistem pengekosan berasaskan aktiviti bagi tujuan

mengirakan kos produk seunit adalah mudah sahaja. Jika anda masih ingat kos produk

seunit mengandungi 3 item kos ia itu kos bahan langsung, kos buruh langsung dan kos

overhed perkilangan. Bagi sistem pengekosan berasaskan aktiviti, item kos overhed itu

boleh merupakan kos overhed pengilangan dan kos overhed bukan pengilangan. Anda

hanya perlu prihatin akan jenis overhed yang akan diambilkira (Contoh seperti dalam


53

PPL, UPM

Jadual 1 di bawah ini) untuk pengiraan kos produk dan kadar ukuran setiap jenis overhed

yang dikenalpasti bagi memperuntukkan kos overhed itu kepada produk.

Jadual 1: Contoh Kos Overhed Yang Diambilkira

Jenis Kos Overhed RM

Upah pemandu & jaga 720,000

Belanja operasi kederaan 280,000

Susutnilai kenderaan 120,000

Upah & gaji jurujual 160,000

Belanja pejabat 30,000

Belanja pentadbiran 320,000

Jumlah RM 1,630,000

ABC menggunakan tema objek kos, tetapi sistem pengekosan tradisional objek kos itu

disebut sebagai produk & perkhidmatan. Buku teks membincangkan pendekatan ABC

mengunakan peruntukan dua peringkat untuk tujuan memperuntukkan kos overhed

kepada objek kos.

Bagi Peruntukan Peringkat-Pertama, sebuah organisasi perlu mendapatkan amaun

overhed untuk setiap kumpulan kos aktiviti (activity cost pool) yang telah dikenalpasti

untuk sesuatu objek kos. Sebagai contoh rujuk Jadual 2 untuk peratus overhed yang akan

diperuntukkan kepada empat Kumpulan Kos Aktiviti yang telah dikenalpasti; ia itu

Perjalanan, Serahan, Khidmat Pelanggan dan Lain. Dan rujuk Jadual 3 untuk

mendapatkan amaun kos overhed sebenar untuk setiap Kumpulan Kos Aktiviti tersebut.

Tidak mungkin pensyarah meminta anda mencari maklumat ini dalam peperiksaan kerana

ia akan mengambil banyak masa. Tetapi sebagai latihan ABC dalam kelas, amat sesuai.


54

PPL, UPM

Jadual 2: Contoh Peruntukan Overhed Peringkat Pertama

Kumpulan Kos

Aktiviti (%)

Jenis Kos Overhed Perjalanan Serahan Khidmat

Pelanggan

Lain Jumlah

Upah pemandu & jaga 50% 35% 10% 5% 100%

Belanja operasi kederaan 70% 5% 0% 25% 100%

Susutnilai kenderaan 60% 15% 0% 25% 100%

Upah & gaji jurujual 0% 0% 90% 10% 100%

Belanja pejabat 0% 20% 30% 50% 100%

Belanja pentadbiran 0% 5% 60% 35% 100%

Nota: Peratus kos overhed (seperti dalam Jadual 2 di atas) yang hendak diperuntukkan

kepada objek kos akan ditentukan oleh organisasi atau Jawatankuasa ABC yang telah

dilantik untuk tujuan ini.

Jadual 3: Contoh Amaun Overhed Yang Diperoleh untuk Setiap Kumpulan Kos Aktiviti

Kumpulan kos

Aktiviti (RM)

Jenis Kos Overhed Perjalanan Serahan Khidmat

Pelanggan

Lain Jumlah

Upah pemandu & jaga 360,000 252,000 72,000 36,000 720,000

Belanja operasi kederaan 196,000 14,000 0 70,000 280,000

Susutnilai kenderaan 72,000 18,000 0 30,000 120,000

Upah & gaji jurujual 0 0 144,000 16,000 160,000

Belanja pejabat 0 6,000 9,000 15,000 30,000

Belanja pentadbiran 0 16,000 192,000 112,000 320,000

Jumlah kos 628,000 306,000 417,000 279,000 1,630,000


55

PPL, UPM

Nota: Setiap amaun dalam ruang Jadual 3 di atas diperoleh dengan mendarabkan jumlah

kos untuk setiap jenis kos overhed dengan peratusan yang terdapat dalam Jadual 2.

Seterusnya, organisasi itu akan menentukan ukuran aktiviti (penggerak kos) yang akan

digunakan untuk setiap Kumpulan Kos Aktiviti yang telah dikenalpasti itu. Ukuran

aktiviti yang dipilih seharusnya menjadi pemacu kos yang hendak diperuntukkan.

Andaikan bagi empat Kumpulan Kos Aktiviti di atas, ukuran aktiviti masing-masing

adalah kilometer perjalanan, jumlah serahan, bilangan pelanggan yang dilayani dan

bilangan pesanan. Dalam tempoh masa yang berkenaan, organisasi atau pun

Jawatankuasa ABC telah mendapatkan maklumat seperti berikut:

Jadual 4: Jumlah Aktiviti dalam Setiap Kumpulan Kos Aktiviti

Kumpulan Kos Aktiviti Jumlah Penggerak Aktiviti

Perjalanan 125,600 kilometer perjalanan

Serahan 50,000 serahan

Khidmat pelanggan 20,000 pelanggan

Lain 12,500 pesanan

Peruntukan Peringkat-Pertama ini diakhiri dengan proses penentuan kadar aktiviti.

Proses penentuan kadar aktiviti untuk setiap Kumpulan Kos Aktiviti adalah seakan sama

dengan pemilihan asas untuk memperuntukkan overhed perkilangan dalam sistem

pengekosan tradisional apabila anda diperlukan untuk mengira kadar overhed pratentu.

Kos overhed yang akan diperuntukkan dalam ABC adalah kos overhed sebenar atau telah

berlaku dalam sesuatu tempoh masa. Wal hal dalam sistem pengekosan tradisional, kos

overhed yang diperuntukkan adalah anggaran overhed yang dijangka akan digunakan

dalam sesuatu tempoh masa. Pada kebiasaannya, dalam peperiksaan, soalan ABC akan

bermula dengan menghendaki pelajar untuk mengira atau mendapatkan kadar aktiviti ini

(Rujuk Jadual 5 di bawah ini).


56

PPL, UPM

Jadual 5: Contoh Ukuran Aktiviti dan Pengiraan Kadar Aktiviti

Kumpulan Kos Aktiviti Kos

Overhed

(a)

Jumlah

Aktiviti

(b)

Kadar Aktiviti

(a) ÷ (b)

Perjalanan RM628,000 125,600

kilometer

RM 5 per km

Serahan RM306,000 50,000

serahan

RM6.12 per serahan

Khidmat pelanggan RM417,000 20,000

pelanggan

RM20.85 per pelanggan

Lain RM279,000 12,500

pesanan

RM22.32 per pesanan

Nota: Kadar Aktiviti untuk setiap Kumpulan Kos Aktiviti diperoleh dengan

membahagikan Kos Overhed dengan Jumlah Aktiviti.

Dalam Peruntukan Peringkat-Kedua, kadar aktiviti yang diperoleh di atas akan digunakan

untuk memperuntukkan overhed kepada produk dan perkhidmatan. Andaikan organisasi

yang berkenaan mempunyai maklumat berikut untuk satu produk:

Bahan langsung RM 205,000


Bilangan aktiviti yang berkaitan dengan produk ini dalam tempoh masa adalah:

Jumlah kilometer perjalanan = 150km

Bilangan serahan yang dilakukan = 100 kali

Jumlah pelanggan yang dilayan = 69 orang

Bilangan pesanan yang diterima = 185 pesanan


57

PPL, UPM

Untuk mendapatkan kos produk adalah:



Overhed

Perjalanan (150 km x RM5) 750

Serahan (100 kali x RM6.12) 612

Khidmat pelanggan (69 orang x RM20.85) 1,438.65

Lain (185 pesanan x RM22.32) 4,129.20 6,929.85

Jumlah kos ABC produk RM 321,929.85



Menunjukkan perbezaan antara sistem pengekosan tempahan kerja dengan sistem

pengekosan proses.

Mengira kadar overhed pratentu dan menerangkan keperluan overhed

diperuntukan

Mengaplikasikan overhed untuk mendapatkan kos produk dalam sistem

pengekosan tempahan kerja.

Menentukan overhed terkurang serap atau terlebih serap dan tahu merawat

overhed terkurang serap atau terlebih serap.

Menyediakan penyata kos barang dikilang dan mengirakan kos barang dijual

untuk perniagaan pembuatan.

Mengirakan unit setara pengeluaran (EUP) dengan menggunakan kaedah purata

berwajaran.

Menyediakan Laporan Pengeluaran untuk menentukan kos produk seunit serta

menyelaraskan kos dalam sistem pengekosan proses kaedah purata berwajaran.


58

PPL, UPM

Menjelaskan perbezaan antara sistem pengekosan tradisional dengan system

pengekosan ABC.

Mengira kos produk atau objek kos dengan menggunakan sistem pengekosan

berasaskan aktiviti.

Soalan Latihan

Contoh Soalan 1

Syarikat Audio Techno mengeluar dan memasarkan alatan audio untuk pasaran tempatan.

Syarikat ini menggunakan sistem pengekosan kerja dan memperuntukkan kos overhed

perkilangan kepada produk berasaskan jam mesin. Berikut merupakan anggaran yang

digunakan untuk mendapatkan kadar overhed pratentu untuk tahun semasa.

Jam mesin 85,000 jam

Kos overhed perkilangan RM 1,530,000

Dalam tahun tersebut, keadaan ekonomi merosot dengan teruknya menyebabkan

pengeluaran terpaksa dikurangkan dan timbunan inventori berlaku di gudang simpanan

syarikat itu. Rekod kos firma yang berikut menunjukkan kos sebenar dan data operasi

terpilih untuk tahun yang berkenaan:

Jam mesin 60,000 jam

Kos overhed perkilangan RM 1,350,000

Inventori pada akhir tahun

Bahan mentah 400,000

Kerja-dalam-proses 160,000

Barang siap 1,040,000

Kos barang dijual 2,800,000

Dikehendaki:


59

PPL, UPM

(i) Kirakan kadar overhed pratentu untuk tahun yang berkenaan bagi syarikat

ini.

(ii) Kirakan overhed terlebih atau terkurang serap untuk tahun yang sama.

Andaikan syarikat ini menutup amaun overhed terlebih serap atau

terkurang serap terus kepada Akaun Kos Barang Dijual. Sediakan catatan

jurnal yang bersesuaian.

(iii) Andaikan syarikat ini peruntukan overhed terlebih serap atau terkurang

serap kepada Akaun Kerja-dalam-proses, Barang Siap dan Kos Barang

Dijual. Kirakan jumlah overhed terlebih atau terkurang serap yang akan

dipindahkan kepada akaun-akaun tersebut.

(iv) Apakah panduan yang digunakan untuk merawat overhed terlebih atau

terkurang serap mengikut kaedah menghapus terus kepada akaun kos

barang dijual atau pun kaedah prorata kepada akaun Kerja-dalam-proses,

Barang Siap dan Kos Barang Dijual?

Contoh Jawapan Soalan 1

( i) Kadar overhed pratentu adalah

= Anggaran overhed perkilangan/Anggaran jam mesin

= RM 1,530,000/85,000 jam-mesin = RM 18 sejam mesin

(ii) Overhed kilang sebenar = RM 1,350,000

Overhed kilang diperuntukan:

(60,000 jam mesin x RM18) = 1,080,000

Overhed perkilangan terkurang serap RM 270,000

(iii) Catatan Jurnal Am:

Kos barang Dijual RM 270,000

Overhed perkilangan RM 270,000


60

PPL, UPM

(Untuk menghapus overhed terkurang serap kepada KBDJ)

(iv) Panduan yang digunakan adalah prinsip kematerialan

Jika jumlahnya kecil berbanding, boleh menggunakan kaedah hapus terus kepada akaun

KBDJ tetapi jika jumlahnya signifikan, perlu menggunakan kaedah prorata kepada akaun

KBDJ, Barang Siap, dan Kerja-dalam-proses mengikut amaun yang berpatutan.

Contoh Soalan 2

Kilang Syarikat Deelah mengeluar syampu untuk dijual dalam pasaran tempatan. Di

kilang ini, bahan dicampurkan dalam Jabatan Mengadun dan dimasukkan ke dalam botol

500ml. di Jabatan Pembotolan. Maklumat berikut dipetik daripada rekod Jabatan

Mengadun bagi bulan Jun 2010.

Unit (Liter)

Kerja-dalam-proses pada 1 Jun (Bahan siap 100%,

buruh & overhead siap 75%) 10,000

Unit yang dimulakan dalam bulan Jun 50,000

Kerja-dalam-proses pada 30 Jun (Bahan siap 100%,

buruh dan overhead siap 50%) 8,000

Maklumat berikut merupakan kos yang berkaitan dengan kerja-dalam-proses pada Jun 1

di Jabatan Mengadun dan kos yang ditambah bagi jabatan yang sama dalam bulan Jun

2010: Kos bagi Kos ditambah

Kerja-dalam-proses, 1 Jun dalam bulan Jun

Bahan langsung RM 15,000 RM 90,000

Buruh langsung 20,000 120,000

Overhed pengilangan 17,600 100,000

Jumlah kos RM 52,600 RM 310,000

Dikehendaki:

(i) Sediakan satu laporan pengeluaran Jabatan Mengadun bagi kilang Syarikat

Deelah untuk bulan Jun 2010.


61

PPL, UPM

(ii) Dalam keadaan pengeluaran bagaimanakah sistem pengekosan proses dan

sistem pengekosan tempahan kerja sesuai digunakan?

(iii) Berikan dua (2) persamaan di antara sistem pengekosan proses dengan sistem

pengekosan tempahan kerja?


(i) Syarikat Deelah

Laporan Pengeluaran (Jabatan Mengadun)

Bagi bulan berakhir 30 Jun 2010

Unit Fisikal:

Unit yang perlu diperakaunkan:

Inventori KDP awal 10,000

Unit dimulakan 50,000

Jumlah 60,000

Unit yang diperakaunkan: Unit Setara Pengeluaran

Bahan Pertukaran

Unit siap & dipindah keluar 52,000* 52,000 52,000

Inventori KDP akhir 8,000 8,000 4,000 (50%)

Jumlah 60,000 60,000 56,000

Data kos:

Kos yang perlu diperakaunkan:

Inventori KDP awal 52,600 15,000 37,600

Kos semasa ditambah 310,000 90,000 220,000

Jumlah kos 362,600 105,000 257,600

RM105,000/60,000 RM257,600/56,000

Kos produk seunit RM6.35 = RM1.75 + RM 4.60

Kos yang diperakaunkan:

Unit yang siap & dipindahkan RM 330,200 (52,000 EUP x RM 6.35)

Inventori akhir

Bahan RM 14,000 (8,000 EUP x RM 1.75)


62

PPL, UPM

Pertukaran 18,400 32,400 (4,000 EUP x RM 4.60)

Jumlah kos RM 362,600

* Unit dalam inventori awal (10,000) + unit dimulakan (50,000) – Inventori akhir

(8,000) = unit siap & dipindah keluar (52,000)

(ii) Pengekosan proses sesuai digunakan dalam keadaan produk yang dikeluarkan

bercirikan homogen dan proses pengeluaran adalah secara berpanjangan dan berterusan.

Pengekosan tempahan kerja adalah sesuai untuk pengeluaran pelbagai jenis produk ( atau

heterogen) dalam satu tempoh masa. Setiap unit produk adalah berbeza dan dapat

diasingkan antara satu dengan yang lain dan memerlukan cara pengekosan yang

berasingan.

(iii) Persamaan di antara pengekosan proses dan pengekosan tempahan kerja adalah:

(1) Kedua-dua sistem mempunyai tujuan asas yang sama ia itu untuk mengagihkan

kos bahan mentah, buruh dan overhed perkilangan kepada produk.

(2) Menjadi satu alatatau mekanisma bagi mengira kos produk seunit.

(3) Kedua-dua sistem menggunakan akaun pengeluaran asas yang sama.

(4) Aliran kos melalui akaun kedua-dua sistem pada asasnya adalah sama.

(Untuk memenuhi keperluan soalan, pilih dua persamaan SAHAJA)

Contoh Soalan 3

Syarikat Putra mengeluarkan tiga jenis produk dan setiap produk dibuat melalui proses

pengeluaran dan penggunaan alatan yang sama. Syarikat Putra bercadang untuk mencari

produk kos dengan menggunakan sistem pengekosan berasaskan aktiviti agar beberapa

keputusan strategik dapat ditentukan. Di bawah adalah maklumat yang berkaitan dengan

ketiga-tiga produk tersebut:

Produk

A

B

C


63

PPL, UPM

Unit pengeluaran 120 100 80

RM RM RM

Bahan langsung seunit 30 45 25

Buruh langsung seunit 23 22 15

Jam mesin seunit 4 3 2

Ketiga-tiga produk itu hampir serupa dan bagi setiap satu pusingan pengeluaran 20 unit

produk A, B dan C akan dihasilkan. Proses pengeluaran membuat produk dalam

kelompok 10 unit bagi setiap produk. Pada masa ini, overhed diserap dengan

menggunakan jam mesin dan overhed pengeluaran untuk tempoh yang berkenaan adalah

seperti berikut.

RM

Kos jabatan mesin 9,500

Kos set-up 4,240

Kos penerimaan stor 2,200

Kos kawalan mutu 1,620

Kos pengendalian bahan 2,180

Berikut adalah senarai penggerak kos untuk kos overhed yang diberi di atas.

Kumpulan Kos Aktiviti Pengggerak Aktiviti

Kos jabatan mesin

Kos set-up

Jam mesin

Pusingan pengeluaran

Kos penerimaan stor Pesanan diterima

Kawalan mutu Pusingan pengeluaran

Pengendalian bahan Tempahan diproses

Bahagian Stor menerima 20 pesanan untuk setiap jenis produk, bilangan tempahan yang

diproseskan adalah 30 tempahan dan setiap tempahan adalah untuk satu kelompok

produk yang mengandungi 10 unit setiap produk.


64

PPL, UPM

Dikehendaki:

(i) Mengirakan kos seunit bagi setiap jenis produk Syarikat Putra jika semua

overhed diserap menggunakan jam mesin.

(ii) Mengirakan kos seunit bagi setiap jenis produk syarikat dengan

menggunakan sistem pengekosan berasaskan aktiviti. (Bulatkan kos

kepada dua titik perpuluhan jika perlu).

(iii) Bandingkan kos seunit bagi setiap jenis keluaran yang anda telah hitung

dalam (i) dan (ii) di atas, dan berikan komen mengenai kos seunit produk

yang diperolehi mengikut kedua-dua sistem pengekosan itu.

(iv) Terangkan satu sebab mengapa kadar overhed sebenar jarang digunakan

dalam pengekosan produk?


(i) Jumlah jam mesin bagi ketiga jenis produk* =

= (4 jam x 120A) + (3 jam x 100B) + (2 jam x 80C)

= 940 jam mesin

Jumlah kos overhed

Kos jabatan mesin RM 9,500

Kos set-up 4,240

Kos penerimaan stor 2,200

Kos kawalan mutu 1,620

Kos pengendalian bahan 2,180

Jumlah RM 19,740

Kadar overhed pratentu = RM19,740 = RM21.00 per jam mesin

940 jam mesin


65

PPL, UPM

Pengiraan kos produk seunit adalah seperti berikut:

A B C

Bahan langsung 30 45 25

Buruh langsung 23 22 15

Overhed diserap (4 x RM 21.00) 84 (3 x RM 21.00) 63 (2 x RM 21.00) 42

Kos produk seunit RM137 RM130 RM82

(ii) Untuk mengirakan kadar aktiviti bagi setiap kumpulan kos overhed:

Kumpulan Kos RM

Jabatan mesin RM 9,500 / 940* JM = 10.11 per jam mesin

Set-up RM4,240 / 15** = 282.67 per pusingan

Penerimaan stor RM2,200 / 60 (20x3) = 36.67 per pesanan

Kawalan mutu RM1,620 / 15** = 108.00 per pusingan

Pengendalian bahan RM2,180 / 30*** = 72.67 per tempahan

Nota:

**Bilangan pusingan pengeluaran:

= (120A 20 unit) + (100B 20 unit) + (80C 20)

= 6 + 5 + 4 = 15 pusingan pengeluaran

ATAU Jumlah output 300unit (120A +100B +80C)/20 unit per pusingan

= 15 pusingan pengeluaran

***Bilangan tempahan diproses = Jumlah output 300 units/10 unit per tempahan


66

PPL, UPM

= 30 tempahan diproseskan

Pengiraan kos ABC produk seunit adalah seperti berikut

A B C

Bahan lanhsung (120x30) 3600.00 (100x45) 4500.00 (80x25) 2000.00

Buruh langsung (120x23) 2760.00 (100x22) 2200.00 (80x15)1200.00

Kos jabatan mesin (120x4x10.11) 4852.80 (100x3x10.11) 3033.00 (80x2x10.11) 1617.60

Kos set-up (6x282.67) 1696.02 (5x282.67) 1413.35 (4x282.67) 1130.68

Kos penerimaan

stor

(20x36.67) 733.40 (20x36.67) 733.40 (20x36.67) 733.40

Kos kawalan mutu (6x108) 648.00 (5x108) 540.00 (4x108) 432.00

Kos Pen (12x72.67) 872.04 (10x72.67) 726.70 (8x72.67) 581.36

Jumlak kos ABC

produk (a)

15 162.26 13 146.45 7 695.04

Unit produk (b) 120 100 80

Kos produk seunit

(a) ÷ (b)

126.35 131.46 96.19

(iii) Perbandingan kos seunit produk mengikut sistem pengekosan tradisional

dengan sistem pengekosan ABC:

Kos produk dpd (i)

137.00 130.00 82.00

Kos produk dpd(ii) 126.35 131.46 96.19

Perbezaan kos (10.65) 1.46 14.19

Komen: Produk A telah dikenakan kos yang lebih tinggi sebanyak RM 10.65 dengan

sistem pengekosan tradisional dan Produk B dan C pula dikenakan kos yang rendah


67

PPL, UPM

berbanding sebanyak RM 1.46 dan RM14.19 masing-masing. Dipercayai sistem

pengekosan ABC memberi ukuran kos yang lebih tepat dan lebih cekap selaras dengan

penggunaan sumber oleh setiap jenis produk.

(iv) Kadar overhed sebenar jarang digunakan kerana masalah ketepatan masa

(timeliness) dan ketepatan amaun overhed akan timbul. Menunggu hingga akhir tempoh

atau akhir tahun untuk mempastikan ketepatan amaun overhed yang dikenakan, ditolak

kerana keperluan untuk mendapat maklumat yang menepati masa (timeliness).

Maklumat yang menepati masa berasaskan kos overhed sebenar mengakibatkan

masalah juga ia itu ketepatan amaun (accurate amount) kerana yang dikenakan kepada

pengeluaran tidak seragam dan pengeluaran juga tidak seragam (Uniform).


68

PPL, UPM

Topik 4: Perhubungan Kos-Volum-Untung

Pendahuluan

Kebolehan untuk mengetahui akan perhubungan antara kos, volum dan untung

merupakan ilmu yang amat berpengaruh bagi bakal pengurus Memahami perhubungan

ini adalah genting kepada fungsi perancangan dan kawalan anda kelak. Fungsi

perancangan akan menggunakan data dan maklumat yang berorientasikan masa hadapan,

maka ketidakpastian pasti akan berlaku dan tidak dapat dielakkan. Fungsi kawalan pula,

memerlukan anda untuk menjajarkan perlaksanaan sebenar dengan rancangan yang telah

dibuat, dan maklumat juga diperlukan untuk tujuan ini. Mengikut kelaziman, maklumat

yang diperlukan itu boleh meramalkan kos produk, harga jualan serta volum pengeluaran

dan jualan yang hendak disasarkan. Perubahan antara komponen maklumat di atas akan

membuat perubahan kepada jangkaan hasil yang diingini. Tetapi sebelum anda boleh

membuat sebarang analisis terhadap perhubungan kos, volum dan untung, anda perlu

tahu dahulu mengenai ‘Gelagat Kos’ dan terakhirnya pula anda perlu tahu mengenai

penyediaan penyata pendapatan mengikut format yang disebut sebagai ‘format caruman’.

Format baharu ini lebih digemari oleh pihak pengurus sesebuah organisasi kerana semua

kos yang dipamerkan dalam penyata pendapatan akan dinyatakan mengikut gelagat

masing-masing.

Gelagat kos

Gelagat kos merujuk kepada perubahan terhadap kos apabila berlaku perubahan terhadap

tahap aktiviti. Dengan keupayaan untuk mengenalpasti akan gelagat setiap kos, anda


69

PPL, UPM

boleh membuat keputusan yang dapat menggelakkan daripada sebarang bencana atau

mengurangkan sebarang ketidakpastian yang mungkin berlaku. Ada tiga jenis gelagat kos

yang penting dalam sesuatu organisasi ia itu tetap, berubah dan campuran dan perkadaran

relatif antara setiap jenis kos dalam sesebuah organisasi ini disebut sebagai ‘struktur kos’.

Struktur kos dalam sesebuah organisasi boleh dinyatakan dalam bentuk formula:

y = a + bx

Di mana y = Jumlah kos atau jumlah kos campuran

a = Jumlah kos tetap

b = Kos berubah seunit

x = Tahap aktiviti

Kos berubah

Kos berubah adalah sejumlah kos yang berubah dalam perkadaran yang langsung dengan

perubahan pada tahap aktiviti. Jika tahap aktiviti bertambah dua kali ganda, jumlah kos

akan bertambah dua kali ganda. Jika tahap aktiviti berkurang 10 peratus, jumlah kos juga

akan berkurang 10 peratus. Tetapi kos berubah seunit bergelagat sebaliknya pula. Rujuk

Exhibit 5-1 dalam buku teks. Kos berubah seunit adalah konstan. Tidak semua corak

gelagat kos berubah adalah sama; ada yang bergelagat sebagai perubahan sebenar atau

ada yang bergelagat mengikut corak bertangga.

Kos tetap

Kos tetap adalah sejumlah kos yang sentiasa sama (atau tetap) dalam satu julat aktiviti.

Kos tetap tidak akan berubah sama ada tahap aktiviti turun atau naik. Dengan itu, kos

tetap seunit akan bergelagat semakin kecil atau berkurangan apabila tahap aktiviti

bertambah atau kos tetap seunit akan menjadi semakin besar apabila tahap aktiviti

berkurangan. Untuk tujuan perancangan, kos tetap dibahagikan kepada dua kategori, ia


70

PPL, UPM

itu ‘kos tetap terikat’ (committed fixed costs) dan kos tetap budi bicara (discretionary

fixed costs),

Kos tetap terikat mencerminkan pelaburan yang dibuat terhadap kemudahan, peralatan

dan infrastruktur organisasi, yang tidak boleh dikurangkan secara signifikan dalam

tempoh masa yang pendik atau terdekat. Contoh seperti susutnilai mesin dan peralatan,

bangunan, cukai hartanah, upah buruh dan gaji pihak pengurusan. Walau pun operasi

terbantut, kos tetap terikat masih lagi kekal. Jika kos tetap terikat dihapuskan atau

dikurangkan dalam jangka masa pendik, apa bila keadaan pulih seperti sedia kala, kos

untuk mengembalikan semula kepada keadaan sedia kala akan menjadi lebih besar

berbanding dengan sebarang penjimatan kos yang diperoleh dalam jangka masa pendik

itu.

Kos tetap budi bicara timbul apabila pihak pengurus membuat sesuatu keputusan tahunan

untuk mewujudkan kos tetap tersebut. Contoh seperti kos pengiklanan, penyelidikan,

program pembangunan pengurus dan kos penawaran latihan industri untuk pelajar. Ada

dua perbezaan utama antara kedua kategori kos tetap ini. Pertama, horizon perancangan

bagi kos tetap budi bicara adalah jangka pendik ia itu pada kebiasaannya untuk tempoh

setahun. Berbanding dengan kos tetap terikat di mana horizon perancangannya boleh

melebihi beberapa tahun. Kedua, kos tetap budi bicara boleh dikurangkan dalam tempoh

masa pendik tanpa menjejaskan pencapaian matlamat jangka panjang organisasi.

Sementara kos tetap terikat tidak boleh dikurangkan atau dielakkan langsung kerana ini

akan menjejaskan pencapaian jangka panjang sesebuah organsisai. Polar kos masa

hadapan untuk kebanyakan industri pada masa ini, adalah menghala kepada kos tetap

daripada kos berubah.

Andaian gelagat kos

Ada beberapa andaian yang perlu diambilkira dalam bidang pengajian Gelagat Kos dan

di antaranya adalah:


71

PPL, UPM

(1) Andaian bahawa semua corak gelagat kos dan hasil adalah konstan jika

berasaskan seunit dan linear dalam sesuatu julat relevan.

(2) Jumlah kos tetap adalah sama dalam sesuatu julat relevan. Ini bermaksud tiada

berlaku pertambahan atau perkurangan kapasiti dalam tempoh masa yang

dipertimbangkan.

(3) Kos campuran boleh diasingkan kepada komponen berubah dan tetap.

(4) Julat relevan yang dimaksudkan adalah julat yang mewakili beberapa tahap

aktiviti di mana andaian gelagat yang dibuat mengenai kos boleh disahkan

secara berpatutan.

(5) Unit jualan dan pengeluaran adalah sama, dan tiada perubahan yang signifikan

berlaku terhadap tahap inventori.

(6) Dalam firma yang mengeluarkan pelbagai produk, campuran jualan

diandaikan konstan supaya marjin caruman purata berwajaran dan peratus

marjin caruman dapat dikirakan.

(7) Produktivi buruh, teknologi pengeluaran dan keadaan pasaran tidak akan

berubah juga.

Kos campuran

Kos campuran adalah kos yang mengandungi komponen berubah dan tetap. Dalam dunia

benar, besar kemungkinan kos campuran yang banyak wujud. Ini tidak bermakna analisis

kos, volum dan untung tidak boleh dibuat. Yang penting, kos campuran yang ingin

digunakan itu boleh diasingkan dahulu kepada komponen berubah dan komponen tetap

masing-masing. Ada tiga cara yang disarankan untuk memisahkan kos campuran kepada

komponen berubah dan tetap, ia itu kaedah Tinggi-rendah (high-low method), kaedah

Graf bersepahan (scatter-graph method) dan kaedah Regresi berganda terkecil (least-

squares regression method). Ketiga-tiga kaedah ini memerlukan data kos campuran dan

rekod aktiviti yang berkaitan dengan beberapa tempoh masa yang lepas untuk digunakan

sebagai asas analisis dan pengiraan. Dalam kursus ini, kaedah Tinggi-rendah akan diberi

keutamaan untuk tujuan mengasingkan kos campuran kepada komponen berubah dan


72

PPL, UPM

tetap, tetapi sebagai pelajar anda perlu juga tahu mengenai kebaikan dan keburukan

ketiga-tiga kaedah tersebut.

Kaedah tinggi-rendah

Kebaikan:

(1) Mudah diaplikasikan.

(2) Membenarkan pihak pengurus mendapat tahu dengan cepat akan perhubungan

kos melalui penggunaan dua titik sahaja.

(3) Kaedah yang amat objektif kerana sesiapa pun yang menggunakan set data

yang sama akan memperoleh jawapan (komponen berubah dan tetap) yang

sama.

Keburukan:

(1) Hanya menggunakan dua titik kos sahaja. Secara umumnya, tidak mencukupi

untuk memberi amaun komponen berubah dan tetap yang tepat

(2) Jika tempoh menunjukkan aktiviti yang berlaku terlalu tinggi atau terlalu rendah,

besar kemungkinan kos berubah dan kos tetap yang diperoleh tidak juga tepat.

(3) Jika amaun berubah dan tetap yang diperoleh dalam keadaan seperti di atas

digunakan juga, maka formula kos yang digunakan tidak akan mencerminkan

perhubungan kos yang biasa.

Kaedah plot graf bersepahan

Kebaikan:

(1) Satu kaedah yang cepat dan segera untuk mendapatkan formula kos berbanding

dengan kaedah tinggi rendah.

(2) Diutamakan untuk mengesahkan kewujudan perhubungan linear angkubah kos

yang terlibat.

Keburukan:


73

PPL, UPM

(1) Sangat subjektif kerana bergantung kepada orang yang melukiskan garisan yang

menjadi penyambung titik yang terbanyak untuk mendapatkan formula kos itu.

Lain orang akan memberikan lain garisan penyambung titik yang terbanyak, dan

komponen berubah dan tetap yang diperoleh akan berbeza antara mereka.

(2) Memberi anggaran komponen kos yang paling tidak tepat berbanding dengan

kedua kaedah lain itu.

Kaedah regresi berganda terkecil

Kebaikan:

(1) Memberi komponen berubah dan tetap yang paling tepat sekali berbanding

dengan kedua-dua kaedah di atas, kerana ia mengambilkira kesemua titik kos

yang ada.

(2) Dengan adanya perisian komputer yang meluas dalam pasaran dapat

memudahkan lagi penggunaan teknik ini.

Keburukan:

(1) Kaedah yang paling kompleks.

(2) Kemungkinan mengambil masa yang lebih lama untuk mendapatkan formula kos

jika pengiraan dibuat secara manual.

Analisis data kos dengan menggunakan kaedah tinggi rendah

Kaedah tinggi rendah memerlukan jumlah kos yang berlaku pada dua tahap sahaja ia itu

pada tahap aktiviti tertinggi dan pada tahap aktiviti yang terendah sekali bagi tujuan

mengasingkan jumlah kos itu kepada komponen tetap dan komponen berubah. Perbezaan

jumlah kos itu antara tahap tertinggi dan tahap terendah mewakili kos berubah kerana

hanya komponen kos yang berubah sahaja boleh berubah apabila tahap aktiviti berubah.

Langkah pertama, tentukan kos berubah seunit dengan menggunakan formula berikut:


74

PPL, UPM

Perubahan Jumlah Kos ÷ Perubahan tahap aktiviti = Kos berubah seunit

Dengan merujuk kepada data dalam Jadual 6 di bawah ini; tahap aktiviti yang tertinggi

sekali adalah pada penggunaan 1,240 jam mesin dalam bulan September; dan tahap

aktiviti terendah sekali adalah pada penggunaan 240 jam mesin yang berlaku dalam bulan

Februari.

Kos letrik pada kedua-dua tahap ini masing-masing adalah RM14,250 dan RM4,250.

Dengan itu, perbezaan kos letrik adalah RM 10,000 (RM 14,250 – RM 4,250), dan

perbezaan dalam penggunaan mesin adalah 1,000 jam mesin (1,240 jam mesin – 240 jam

mesin). Maka kos letrik berubah seunit adalah RM10 sejam mesin (RM 10,000 ÷ 1,000

jam mesin)

Jadual 6: Data mengenai penggunaan jam mesin dan kos letrik syarikat Leena Bobo

dalam setahun

Bulan Jam mesin Kos letrik (RM)

Januari 300 6,000

Februari 240 4,250

Mac 580 7,750

April 860 9,750

Mei 1,040 11,250

Jun 940 11,000

Julai 1,140 14,000

Ogos 900 12,250

September 1,240 14,250

Oktober 740 7,750

November 480 7,000

Disember 380 6,500

Langkah kedua, dapatkan komponen kos tetap dengan menolak jumlah kos berubah

daripada jumlah kos pada tahap aktiviti tertinggi (ia itu 1,240 jam mesin) atau pada tahap

aktiviti terendah (240 jam mesin). Dengan menggunakan formula kos Y = a + bx.


75

PPL, UPM

Jumlah kos tetap yang diperoleh adalah RM 1,850 (RM 12,450 - RM10 x 1,240 jam

mesin). Anda tidak boleh mendapatkan jumlah kos tetap daripada tahap aktiviti yang lain

(kecuali pada tahap aktiviti tertinggi atau terendah) kerana jumlah kos tetap yang

diperoleh akan berbeza-beza. Maka takrif gelagat bagi kos tetap tidak dapat dipatuhi.

Amaun kos berubah dan kos tetap yang diperoleh daripada analisis kos ini tidak memberi

ukuran yang tepat kerana kaedah tinggi rendah tidak langsung mengendahkan kesemua

tahap aktiviti yang lain.

Analisis kos-volum-untung

Analisis kos-volum-untung (CVP) adalah satu kajian mengenai kesan perubahan kos dan

volum ke atas keuntungan sesebuah organisasi perniagaan. Analisis CVP ini bukan sahaja

penting untuk tujuan perancangan bahkan menjadi satu alat kritikal untuk pihak pengurus

membuat keputusan mengenai harga jualan, campuran jualan dan penggunaan

kemudahan pengeluaran yang maksimum. Asas kepada analisis CVP ini adalah

penggunaan format marjin caruman untuk penyata pendapatan. Walau pun format

tradisional untuk penyata pendapatan menunjukkan untung yang sama, tetapi ia tidak

mengkelaskan kos kepada yang berubah dan yang tetap, dan tidak melaporkan amaun

marjin caruman. Pada masa yang sama, kedua-dua amaun jumlah dan seunit akan

ditunjukkan dalam format caruman tetapi tidak ditunjukkan dalam format tradisional.

Dalam aplikasi analisis CVP ini, tema kos termasuk kesemua kos dan belanja yang

berkaitan dengan pengeluaran dan jualan produk & perkhidmatan organisasi; ia itu yang

dikategorikan sebagai kos pembuatan dan kos jualan dan pentadbiran. Konsep penting

dalam analisis ini yang perlu anda tahu dan boleh mengira amaun yang berkenaan adalah:

Marjin caruman seunit = Harga jualan seunit – Kos berubah seunit.

Nisbah marjin caruman = (Harga jualan seunit – kos berubah seunit) ÷ Harga

jualan seunit


76

PPL, UPM

Jika data diberikan dalam amaun jumlah, marjin caruman yang diperoleh juga dalam

amaun jumlah, tetapi nisbah marjin caruman yang diperoleh mesti sama. Konsep marjin

caruman merujuk kepada amaun yang ada selepas ditolak jumlah kos berubah daripada

jumlah hasil untuk menjelaskan semua kos tetap, dan lebihannya akan menyumbang terus

kepada untung syarikat atau untung pemilik.

Titik pulang modal

Titik pulang modal (TPM) adalah titik jualan dalam unit atau RM di mana sesebuah

organisasi perniagaan tidak mendapat sebarang keuntungan dan tidak mengalami

sebarang kerugian. Keadaan ini boleh berlaku kerana jumlah hasil yang dijanakan dalam

sesuatu tempoh masa sama dengan jumlah kos yang dibelanjakan dalam satu tempoh

masa yang sama. Pengetahuan mengenai titik pulang modal adalah sangat berguna untuk

pengurus membuat keputusan mengenai garisan produk yang baharu, perubahan terhadap

harga jualan bagi produk yang sedia ada atau untuk tujuan memasukki pasaran baharu.

Ada tiga teknik yang anda perlu tahu untuk mengirakan TPM:

(1) Kaedah marjin

(2) Kaedah persamaan

(3) Kaedah graf

Kaedah marjin

Kaedah marjin menggunakan formula untuk mendapatkan TPM dalam unit dan RM

jualan seperti berikut:

TPM (unit jualan) = Jumlah kos tetap

Marjin caruman seunit

TPM (RM jualan) = Jumlah kos tetap

Nisbah marjin caruman


77

PPL, UPM

Sebagai contoh pengiraan, Jadual 7 di bawah ini dirujuk:

Jadual 7: Penyata Pendapatan Format Caruman

Syarikat Leena Bobo

Penyata Pendapatan

Untuk tahun berakhir 31 Disember 2010

Jumlah Seunit Nisbah

(RM) (RM) (%)

Jualan (10,000 unit) 350,000 35.00 100

Tolak: Kos berubah 157,500 15.75 45

Marjin caruman 192,500 19.25 55

Tolak: Kos tetap 135,000

Untung operasi bersih 57,500

Titik pulang modal dalam unit jualan = Jumlah kos tetap ÷ Marjin caruman seunit

= RM 135,000 ÷ RM19.25 = 7012.98 unit

Jawapan yang betul sepatutnya adalah 7013 unit kerana syarikat hanya boleh menjual

produk seunit yang siap sepenuhnya bukan setakat 0.98 perpuluhan sahaja. Dalam

analisis TPM, semua unit produk mesti dibulatkan ke angka genap yang tertinggi sahaja

walau pun pengiraan TPM menunjukkan 7012.23 unit, jawapan sebenar masih 7013 unit.

Titik pulang modal dalam RM jualan = Jumlah kos tetap ÷ Nisbah marjin caruman

= RM 135,000 ÷ 0.55 = RM 245,254.55

Jika dibulatkan menjadi RM 245,455

Kaedah persamaan

Penyata pendapatan format caruman yang terdapat dalam Jadual 7 di atas boleh juga

dinyatakan dalam bentuk persamaan seperti berikut:

Untung = (Jualan – Kos berubah) – Kos tetap

Angkubah dalam persamaan di atas secara terperinci merujuk kepada perkara berikut:

Untung = Untung operasi bersih

Jualan = Harga jualan seunit (SP) x Kuantiti jualan (Q)

Kos berubah = Kos berubah seunit (VC) x Kuantiti jualan


78

PPL, UPM

Kos tetap = Konstan (C)

Dengan mengandaikan syarikat menjual satu jenis produk sahaja, persamaan di atas boleh

diperkemaskan kepada persamaan yang berikut:

Untung = (SP x Q – VC x Q) – C

Pada TPM, untung adalah sifar dan dengan menggunakan data dalam Jadual 7, maka

pengiraan titik pulang modal dengan kaedah persamaan juga mudah seperti berikut:

0 = RM35Q – RM15.75Q – RM 135,000

RM 135,000 = (RM35 –RM15.75)Q

RM 135,000 ÷ RM19.25 = Q

7,013 (dibulatkan) = Q atau TPM (unit jualan)

Kaedah graf

Graf CVP menyorotkan perhubungan kos-volum-untung yang merangkumi beberapa

julat aktiviti seperti dalam Jadual 8 di bawah ini.

Jadual 8: Graf CVP (Petikan daripada Garrison, Noreen & Brewer)

$0

$2,000

$4,000

$6,000

$8,000

$10,000

$12,000

$14,000

$16,000

$18,000

$20,000

0 100 200 300 400 500 600 700

Number of Persons

Tota

l Sale

s

Total

Expenses

Total

Fixed

Expenses

Total Sales

Break-even point:

400 persons or

$14,000 total sales


79

PPL, UPM

Merujuk kepada Jadual 8 di atas, paksi ‘X’ menunjukkan setiap tahap aktiviti yang

menggunakan ‘bilangan orang’ yang akan menghadiri sesuatu majlis makan malam dan

tari menari sebagai ukuran aktiviti. Paksi ‘Y’, menunjukkan jumlah hasil yang

berkaitan dengan setiap tahap aktiviti tersebut. TPM berlaku pada persilangan antara

keluk jumlah jualan dengan keluk jumlah kos ia itu pada unit jualan 400 orang atau RM

jualan RM 14,000. Selagi syarikat tidak mencapai TPM selagi itulah syarikat akan

mengalami kerugian (lihat tahap aktiviti di bawah 400 orang) di mana keluk jumlah

belanja lebih tinggi daripada keluk jumlah hasil. Selepas TPM, keluk jumlah jualan

menjadi lebih tinggi daripada keluk jumlah belanja. Syarikat akan menjana keuntungan

hanya selepas melepasi titik ini. Untuk bakal usahawan, jika anda telah mengetahui

terlebih dahulu di mana TPM masing-masing, cuba tingkatkan usaha agar TPM itu

tercapai secepat yang mungkin dalam tempoh beroperasi.

Konsep marjin keselamatan dan leveraj kendalian

Marjin keselamatan (MK) dan leveraj kendalian (LK) adalah dua lagi konsep yang sama

pentingnya dalam topik ini. Kadangkala, anda dikehendaki untuk menerangkan konsep

dan kadangkala juga anda dikehendaki untuk mengirakan amaun yang terlibat. Marjin

keselamatan merupakan berapa banyak amaun jualan boleh jatuh sebelum syarikat

mengalami sebarang kerugian. Lebih besar amaun margin keselamatan sesebuah

syarikat, maka risiko bagi syarikat untuk tidak mencapai TPM atau mengalami kerugian

adalah lebih rendah. Formula marjin keselamatan adalah seperti berikut:

Jumlah RM /unit jualan yang dibelanjawankan (atau jualan sebenar) - Jumlah

RM/unit jualan pada TPM

Marjin keselamatan boleh juga dinyatakan dalam bentuk peratusan seperti berikut:

Marjin keselamatan (RM/unit jualan) ÷ Jumlah RM /unit jualan

Leveraj kendalian adalah ukuran kepekaan pendapatan operasi bersih terhadap peratusan

perubahan dalam jualan. Leveraj kendalian memain peranan sebagai angka pendarab;


80

PPL, UPM

jika leveraj kendalian sesebuah syarikat itu tinggi, tambahan peratusan kecil terhadap

jualan akan menghasilkan peratusan tambahan terhadap untung operasi bersih yang lebih

besar dan begitu juga sebaliknya.

Formula leveraj kendalian adalah seperti berikut:

Marjin caruman ÷ Untung operasi bersih

Konsep kos-volum-untung dalam perancangan dan pembuatan

keputusan

Berikut ditunjukkan beberapa aplikasi yang boleh membantu anda memahami akan kesan

perubahan terhadap kos berubah, kos tetap, harga julan dan kuantiti jualan ke atas

keuntungan sesebuah syarikat.

Rujuk Jadual 8. Beberapa data yang perlu dikira dahulu adalah seperti berikut:

TPM = 400 unit jualan atau RM 14,000 RM jualan. Dengan itu, harga jualan

seunit = RM 14,000/400 = RM 35.

Pada TPM, Jumlah hasil = Jumlah kos, maka

Harga jualan seunit x Q = Jumlah Kos Tetap + (Kos berubah seunit x Q)

Hanya kos berubah seunit sahaja tidak diketahui tetapi boleh dikira seperti berikut:

RM 35 x 400 unit jualan = RM 6,000 + Kos berubah seunit x 400 unit jualan

RM 14,000 = RM 6,000 + Kos berubah seunit x 400 unit jualan

Kos berubah seunit = RM 14,000 – RM 6,000/ 400 unit jualan

= RM 20

Aplikasi 1:

Andaikan firma yang terlibat menjangkakan jualan bulanan akan mencapai RM 18,025

dalam tahun beroperasi, tetapi Pengurus Jualan menjangkakan jika belanja pengiklanan

dan promosi bulanan dipertingkatkan kepada RM 2,000; jumlah jualan akan mencapai


81

PPL, UPM

RM 25,025 setiap bulan. Patutkah belanjawan bulanan pengiklanan dan promosi itu

ditambah sebanyak yang dicadangkan oleh Pengurus Jualan itu?

Pengiraan yang perlu dibuat adalah seperti berikut:

Jualan semasa Jualan dengan

Tambahan Belanja Iklan &

Promosi

Jualan (515 unit) RM 18,025 RM 25,025 (715 unit)

Kos berubah (515 x RM20) 10,300 14,300 (715unit x RM20)

Marjin caruman 7,725 10,725

Kos tetap 6,000 8,000 (RM6,000 + 2,000)

Untung operasi bersih RM 1,725 RM 2,725

Jika tiada faktor lain yang berubah, maka cadangan Pengurus Jualan itu boleh diterima

kerana untung operasi bersih firma akan meningkat sebanyak bulanan RM 1,000 (RM

2,725 – RM 1,725)

Aplikasi 2:

Masih merujuk kepada data asal dalam Jadual 8: Andaikan firma dijangka dapat menjual

515 unit dalam tempoh beroperasi tetapi keadaan pasaran dijangka berubah dengan

mengakibatkan kos berubah seunit akan bertambah sebanyak RM4. Jika ini berlaku,

Pengurus Kilang mencadangkan agar harja jualan seunit dikurangkan pula kepada RM32,

agar keuntungan asal dapat dikekalkan.

Pengiraan yang perlu dibuat adalah seperti berikut

Jualan (515 unit x RM32) RM 16,480

Tolak Kos berubah (515 x RM24) 12,360

Marjin caruman 4,120

Kos tetap 6,000

Untung bersih operasi RM (1,880)

Cadangan Pengurus Kilang untuk mengurangkan harga jualan kepada RM32 dalam

keadaan pasaran yang telah meningkatkan kos berubah firma seunit kepada RM 24,


82

PPL, UPM

keuntungan yang asal tidak akan tercapai seperti ramalan Pengurus Kilang. Sebaliknya,

firma akan mengalami kerugian bulanan sebanyak RM 1,880.

Jika keuntungan asal diingini dalam keadaan seperti di atas, pengiraan berikut boleh

dibuat degnan menggunakan formula ini:

(Harga jualan seunit x Q) – (Kos berubah seunit x Q) – Kos tetap = Untung Operasi

(RM 32 x Q) – (RM24 x Q) – RM 6,000 = RM 1,725

Q (RM32 - 24) = RM 6000 – RM 1,725

Q = RM 4,275 ÷ RM8

= 534.375 unit jualan

Jika cadangan Pengurus Kilang untuk mengurangkan harga jualan firma kepada RM32

seunit diterima, firma mesti menjual sekurang-kurangnya 535 unit sebulan bukan 515

unit; untuk menjanakan untung operasi bersih sebanyak yang asal.

Aplikasi 3:

Masih merujuk kepada data asal dalam Jadual 8. Andaikan Pengurus Besar mengarahkan

agar firma memperoleh untung operasi bersih bulanan sebanyak RM 5,500, berapakah

unit jualan yang perlu dicapai?

Pengiraan adalah seperti berikut:

Oleh kerana firma memerlukan untung operasi bersih bulanan sebanyak RM 5,500; maka

persamaan di bawah ini boleh digunakan:

TPM (unit jualan) = Kos tetap + Untung yang disasarkan ÷ Marjin caruman seunit

Q unit Jualan = RM 6,000 + RM 5,500 ÷ RM15

= RM 11,500 ÷ RM15 = 766.666 unit jualan

Jika untung operasi bersih sebanyak RM 5,500 disasarkan, maka firma perlu menjual

sebanyak 767 unit sebulan.

Campuran jualan dengan analisis TPM

Konsep campuran jualan dengan analisis TPM, mesti diterangkan kepada anda kerana

tenaga pengajar tidak mahu anda beranggapan bahawa semua firma mempunyai satu


83

PPL, UPM

produk sahaja. Lebih lagi dalam dunia benar, secara umum hampir kesemua organisasi

perniagaan akan mempunyai beberapa garisan produk dan perkhidmatan. Ini penting

disampaikan kepada para pelajar kerana masih terdapat pelajar yang dikehendaki untuk

membuat Perancangan Perniagaan akan mengira lima TPM jika perniagaan masing-

masing mempunyai lima garisan produk & perkhidmatan. Aplikasi TPM dalam keadaan

begini salah; kerana konsep TPM ini merujuk kepada organisasi secara keseluruhannya

dan anda perlu pengiraan TPM secara lain untuk setiap garisan produk. Sebagai

ringkasan, anda perlu mendapatkan marjin caruman berwajaran bukan marjin caruman

seunit untuk mengirakan TPM dalam keadaan firma yang mempunyai campuran jualan.

Jika TPM keseluruhan untuk organisasi itu telah dikirakan; barulah TPM untuk garisan

produk secara individu diperolehkan.

Format caruman bagi penyata pendapatan

Format caruman bagi penyata pendapatan dibincangkan dengan panjang lebar dalam

topik Pamat sesuiaengekosan Berubah: Satu alat untuk pihak pengurusan. Format

caruman ini menggunakan Pengekosan Berubah dan format tradisional menggunakan

pendekatan Pengekosan Serapan. Pendekatan pengekosan berubah untuk penyediaan

penyata pendapatan dipilih oleh pihak pengurusan kerana mereka berpendapat bahawa

pendekatan ini memberi maklumat yang lebih membantu kepada perlaksanaan tugas

mereka. Mengikut pendekatan ini, hanya kos pengeluaran yang berubah mengikut

perubahan tahap aktiviti syarikat sahaja yang diambilkira untuk menilai inventori dan kos

barang dijual. Kos overhed tetap perkilangan tidak diambilkira dalam penghitungan kos

keluaran mengikut pendekatan ini; tetapi dikategorikan sebagai kos tempoh dalam

jangka masa ianya berlaku. Dalam pendekatan pengekosan serapan, kos overhed tetap

perkilangan masih dikategorikan sebagai kos pembuatan untuk menilai inventori dan kos

barang dijual. Untuk makluman anda, tidak kira sama ada pendekatan serapan atau

pendekatan berubah yang digunakan, kedua-dua pendekatan ini tetap mengenalpasti kos

jualan dan kos pentadbiran sebagai kos tempoh dan harus dihapuskira dalam penyata

pendapatan dalam jangka masa ianya berlaku.


84

PPL, UPM

Sebagai pelajar ACT2131, anda perlu tahu untuk menyediakan penyata pendapatan

mengikut kedua-dua format dan seterusnya tahu memberi penjelasan jika berlaku

perbezaan antara keuntungan operasi bersih yang dilaporkan.



Menerangkan takrif serta mengirakan amaun setiap gelagat kos

Mengasingkan kos campuran dengan menggunakan kaedah tinggi-rendah dan

mendapat persamaan linear untuk kos yang terlibat

Mengirakan dan menerangkan konsep marjin caruman seunit dan nisbah marjin

caruman

Memberi kesan terhadap untung operasi bersih sesebuah firma jika perubahan

volum, kos atau harga jualan berlaku

Menggunakan kaedah persamaan, kaedah caruman dan kaedah graf untuk

mendapatkan titik pulang modal

Menghitung dan menerangkan konsep margin keselamatan dan leveraj operasi

Menyediakan penyata pendapatan dengan pendekatan pengekosan serapan dan

pengekosan berubah dan tahu untuk membuat penyelarasan jika keuntungan

operasi yang dilaporkan berbeza


85

PPL, UPM

Soalan Latihan

Contoh Soalan 1

Cik Leena telah membuka sebuah salon kecantikan di Bandar Baru Bangi hampir sepuluh

tahun. Baru-baru ini Cik Leena telah menyewa ruang bersebelahan kedainya untuk

menawarkan perkhidmatan sauna. Beliau menjangkakan kos utama untuk perkhidmatan

sauna adalah bergelagat tetap, tetapi ada kos lain yang akan meningkat dengan

pertambahan bilangan pelanggan yang menggunakan perkhidmatan sauna kelak. Data kos

yang dikumpulkan untuk perkhidmatan sauna adalah seperti berikut:

Bulan

Bilangan

pelanggan

perkhidmatan

sauna

Jumlah kos

(RM)

Januari

Februari

Mac

April

Mei

Jun

Julai

Ogos

700

2,000

3,100

2,500

1,500

2,300

2,150

3,000

1,758

2,140

2,790

2,400

1,800

2,275

2,000

2,640

Anda dihekendaki:

(i) Kirakan kos tetap dan kos berubah untuk perkhidmatan sauna yang

dirancangkan dengan menggunakan kaedah tinggi-rendah.

(ii) Bentukkan satu formula kos bagi perkhidmatan sauna itu.

(iii) Kirakan jumlah kos untuk bulan September jika bilangan pelanggan untuk

perkhidmatan sauna dianggarkan sebanyak 2,500 orang.


86

PPL, UPM

(iv) Mengapakah kos campuran dianggap sebagai bermasalah apabila anda

dikehendakki untuk memisahkannya kepada komponen yang tetap dan

berubah?

(v) Apakah yang dimaksudkan dengan gelagat kos dan mengapakah analisis mengenai

gelagat kos itu penting kepada pengurusan?


(i) Januari aktiviti tertinggi 3,100 pelanggan Kos perkhidmatan sauna RM 2,790

Mac aktiviti terendah 700 pelanggan Kos perkhidmatan sauna 1,758

Perubahan 2,400 RM 1,032

Kos berubah seunit = Perbezaan kos ÷ perbezaan aktiviti

= RM 1,032/2,400

= RM 0.43 per pelanggan yang menggunakan khidmat sauna

Pada tahap tertinggi:

Jumlah kos RM $2,790 = Kos tetap + Kos berubah RM 0.43 x 3,100 pelanggan

Kos tetap = RM 2,790 – RM 1,333 = RM 1,457

(ii) Formula kos adalah Y = RM 1,457 + RM0.43x

(iii) Jumlah kos pada bulan September = $1,457 + $0.43 x 2,500 pelanggan

= $1,457 + $1,075 = $2,532

(iv) Kos campuran dianggap sebagai bermasalah kerana apabila perlu dipisahkannya

kepada komponen tetap dan berubah, amaun kos tetap & kos berubah yang diperoleh

dengan apa jua kaedah sama ada tinggi-rendah, plot graf bersepahan atau regresi

berganda terkecil mungkin memberi angka yang berbeza-beza. Dan setiap satu kaedah

itu mempunyai kelemahan dan kekuatannya tersendiri untuk memberi anggaran kos tetap

dan kos berubah yang diperlukan. Juga, untuk tujuan mendapatkan titik pulang modal


87

PPL, UPM

dan untuk membuat analisis kos-volum-untung dalam perancangan, kos campuran tidak

dapat digunakan selagi ianya tidak dipisahkan kepada komponen yang tetap dan berubah.

(v) Gelagat kos adalah satu pengajian mengenai perubahan kos dengan responsnya

terhadap perubahan kepada tahap aktiviti yang berlaku dalam sesebuah organisasi.

Gelagat kos penting kepada pengurusan untuk tujuan perancangan.

Contoh Soalan 2

Berikut merupakan maklumat pengeluaran dan jualan untuk setiap unit yang dikeluarkan

oleh Syarikat Jaja Manufacturing:

Bahan langsung RM 14

Buruh langsung 24

Overhed perkilangan berubah 12

Komisen jualan 10% atas harga jualan

Harga jualan RM 100

Kos tetap tahun ini adalah RM 572,000.

Dikehendaki:

(i) Kirakan titik pulang modal dalam unit dan RM jualan bagi Syarikat Jaja

Manufacturing.

(ii) Hitungkan bilangan unit yang mesti dijual jika syarikat mensasarkan

untung sebelum cukai sebanyak RM 36,000? Apakah margin

keselamatan Syarikat Jaja Manufacturing pada tahap jualan ini?

(iii) Mengikut pendapat anda, adakah lebih baik jika syarikat menjual 15,000

unit dengan harga jualan RM100 seunit atau menjual 18,000 unit pada

harga jualan RM92 seunit?

(iv) Jika syarikat tambah RM 28,800 kepada kos pengiklanan tetap, berapakah

RM jualan mesti syarikat ini capai agar dapat memperolehi pendapatan

sebelum cukai sebanyak RM 36,000? Andaikan tiada sebarang perubahan

berlaku kepada harga jualan asal.


88

PPL, UPM

(v) Apa dia margin caruman? Mengapakah ianya merupakan satu ukuran

perakaunan pengurusan yang penting?


(i) Marjin caruman seunit = Harga jualan – Jumlah kos berubah seunit

(iaitu Bahan Langsung + Buruh Langsung + Overhed berubah + komisen atas jualan

berubah) = RM 100 – RM (14 +24 +12 +10)

= RM 100 – RM 60 = RM 40

Nisbah marjin caruman = Marjin caruman seunit ÷ harga jualan seunit

= RM 40 ÷ RM 100 = 0.4

TPM (unit jualan) = Kos tetap ÷ MC seunit

= RM 572,000 ÷ RM40 = 14,300 unit jualan

TPM (RM jualan) = Kos tetap ÷ Nisbah marjin caruman

= RM 572,000 ÷ 0.4 = RM 1, 430,000

(ii) Untuk mencapai untung sebelum cukai RM 36,000, andaikan bilangan unit yang

mesti dijual adalah Q

Q = Kos tetap + Sasaran untung ÷ caruman seunit

= RM572,000 + RM36,000 ÷ RM40

= 15,200 units

Marjin keselamatan = Jumlah jualan – Jualan pada TPM


89

PPL, UPM

= RM (15,200 x 100) – RM 1,430,000

= RM 1,520,000 – RM 1,430,000

= RM 90,000 or 5.9% (RM 90,000/RM 1,520,000)

(iii) Situasi 1: Jika menjual 15,000unit pada harga jualan RM100 seunit:

Untung operasi = 15,000 unit x RM 100 – (15,000 unit x RM 60) – RM 572,000

= RM 28,000

Situasi 2: Jika menjual 18,000 unit pada harga jualan RM 92 seunit:

Untung operasi = 18,000 unit x RM 92 – (18,000 unit x RM 60) – RM 572,000

= RM 18,400

Keputusan anda seharusnya merangkumi perkara berikut:

Adalah lebih baik menjual sedikit ia itu 15,000 unit pada harga jualan asal RM100

daripada menjual banyak ia itu 18,000 unit pada harga jualan RM92 yang lebih rendah

kerana untung operasi yang dijanakan adalah lebih tinggi sebanyak RM 9,600

(RM28,000 – RM18,400)

(iv) Jika kos pengiklanan tetap ditambah RM28,800, jumlah kos tetap sekarang

menjadi RM600,800 (RM572,000 + RM28,800) dan syarikat mengingini untung sebelum

cukai sebanyak RM36,000; maka syarikat mesti menjual

Q = Kos tetap baharu + sasaran untung operasi ÷ marjin caruman seunit

= RM600,800 + RM36,000 ÷ RM40 = 15,920 unit jualan atau

= RM 1,592,000 jualan

Jika ulasan diperlukan anda boleh menjawab seperti berikut:

Ini bermakna syarikat mesti menjual lebih sedikit sebanyak 720 unit (15,920 unit –

15,200 unit) untuk melepasi TPM sebelum syarikat dapat menjana sebarang keuntungan.


90

PPL, UPM

(v) Ia merupakan alat pengurusan yang penting kerana ia menunjukkan amaun setelah

hasil ditolak dengan jumlah kos berubah yang dapat membiayai kos tetap dan selebihnya

akan member sumbangan kepada untung operasi syarikat.

Contoh Soalan 3

Pegawai akaun Syarikat Minang Jati, Cik Sheena adalah rekrut baharu dalam syarikat ini.

Beliau telah menyediakan penyata pendapatan bagi bulan Mei 2010 mengikut format

pengekosan serapan seperti berikut:

Syarikat Minang Jati

Penyata Pendapatan

Untuk bulan Mei 2010

Jualan (12,000 unit x RM 28) RM 336,000

Kos barang dijual (12,000 unit x RM15) 180,000

Untung kasar 156,000

Belanja pentadbiran dan jualan 39,000

Untung bersih RM 117,000

Encik Muaz, Pengurus Akaun syarikat itu tidak berpuashati dengan format penyata

pendapatan yang disediakan oleh Cik Sheena. Beliau merasakan format pengekosan

serapan tidak mudah untuk difahami oleh pengurus lain jika ingin dibentangkan dalam

mesyuarat bulanan pihak pengurusan kelak. Cik Sheena telah berusaha untuk

mendapatkan maklumat tambahan seperti berikut:

Inventori awal barangsiap (unit) 0

Inventori akhir barangsiap (unit) 4,000

Kos berubah seunit:

Bahan langsung RM 3.00

Buruh langsung 2.00

Overhed pengilangan berubah 4.00


91

PPL, UPM

Jualan dan pentadbiran berubah 2.00

Kos tetap: Overhed perkilangan RM 96,000

Belanja jualan & pentadbiran 15,000

Dikehendaki:

(i) Terangkan dua sebab mengapa penyata pendapatan disediakan mengikut

format pengekosan serapan.

(ii) Terangkan dua kebaikan untuk pihak pengurusan jika penyata pendapatan

disediakan mengikut format pengekosan berubah.

(iii) Hitungkan kos produk seunit mengikut pendekatan pengekosan serapan dan

mengikut pendekatan pengekosan berubah.

(iv) Sediakan penyata pendapatan bulan Mei 2010 bagi Syarikat Minag Jati

mengikut format yang lebih sesuai digunakan untuk pihak pengurnusan

syarikat ini.

(v) Tunjukkan bagaimana perbezaan dalam pendapatan dapat diselaraskan di

antara penyata pendapatan yang disediakan oleh Cik Sheena dengan penyata

pendapatan yang anda sediakan dalam soalan (iv) di atas.


(i) Antara sebab mengapa penyata pendapatan menggunakan format pengekosan

serapan adalah (Pilih dua sahaja):

1) Untuk tujuan pelaporan luar, mandatori mengunakan format pengkosan

serapan.

2) Besar kemungkinan, pihak auditor tidak akan menerima penyata

kewangan tersebut sebagai benar dan saksama seperti prinsip-prinsip

perakaunan yang diterima umum.


92

PPL, UPM

3) Pengguna luar seharusnya sedar akan kos penuh untuk membuat dan

menjual produk syarikat.

(ii) Antara kebaikan kepada pihak pengurusan jika penyata pendapatan disediakan

mengikut pengekosan berubah adalah (Pilih dua sahaja)

(1) Data untuk tujuan analisis kos-volum-untung boleh dipetik secara langsung

daripada penyata pendapatan format pengekosan berubah

(2) Keuntungan dalam sesuatu tempoh tidak berubah dengan perubahan inventori

(3) Pengekosan berubah membuat anggaran terhadap keberuntungan produk,

pelanggan dan segmen perniagaan menjadi lebih senang

(4) Pendapatan pengekosan berubah seakan lebih sama dengan aliran tunai bersih

daripada pendapatan pengekosan serapan

(5) Impak kos tetap atas keuntungan lebih jelas dengan format pengekosan

berubah.

(iii) Kos produk mengikut pengekosan serapan:


Buruh langsung 2.00

Overhed berubah 4.00

Overhed tetap RM 96,000 ÷ (12,000+4,000) unit 6.00

Jumlah RM 15.00

Kos produk mengikut pengekosan berubah:


Buruh langsung 2.00

Overhed berubah 4.00

Jumlah RM 9.00


93

PPL, UPM

(iv) Syarikat Minang Jati

Penyata Pendapatan (Pengekosan berubah)

Untuk bulan Mei 2010

Jualan (12,000 unit x RM28) RM 336,000

- Kos barang dijual berubah (12,000 unit x RM9) 108,000

Kos jualan dan pentadbiran berubah (12,000 unit x RM2) 24,000 132,000

Marjin caruman 204000

- Kos tetap:

Kos jualan dan pentadbiran tetap RM 15,000

Kos overhed pengilangan tetap 96,000 111,000


(v) Penyelarasan perbezaan untung yang dilaporkan antara dua format:

Pendapatan mengikut kaedah pengekosan serapan RM 117,000

Pendapatan mengikut kaedah pengekosan berubah 93,000

Perbezaan RM 24,000

Perubahan unit dalam inventori 4,000 unit

Kos perkilangan tetap seunit x RM6

Perbezaan keuntungan diselaraskan RM 24,000


94

PPL, UPM

Topik 5: Belanjawan Perancangan Untung Dan Sistem

Kawalan

Pendahuluan

Belanjawan juga merupakan satu alat yang penting untuk tujuan pihak pengurusan

membuat perancangan. Belanjawan ditakrifkan sebagai satu dokumen bertulis yang

menggariskan perolehan dan penggunaan sumber sesebuah organisasi dalam satu tempoh

masa. Jika belanjawan digunakan untuk perancangan operasi, maka maklumat dalam

belanjawan seharusnya berorientasikan masa hadapan dan seharusnya membentangkan

aktiviti yang akan dilaksanakan dan sumber yang akan diperuntukan untuk mencapai

sesuatu tahap sasaran yang ditetapkan oleh pihak pengurusan. Dengan itu, belanjawan

yang disediakan akan menunjukkan unit keluaran yang akan dijual atau unit

perkhidmatan yang akan ditawarkan dalam satu tempoh tertentu termasuk sumber-

sumber yang diperlukan untuk mencapai matlamat yang ditetapkan.

Belanjawan digunakan juga untuk tujuan pihak pengurusan membuat kawalan. Kawalan

melibatkan langkah yang diambil oleh pihak pengurusan untuk mempastikan pencapaian

matlamat yang telah ditetapkan dalam perancangan. Perancangan yang baik tanpa

kawalan yang berkesan akan membazirkan masa dan tenaga sahaja. Dalam topik ini,

anda mesti tahu akan kebaikan penyediaan belanjawan, konsep belanjawan paksaan

kendiri (atau belanjawan penyertaan) dan kebaikannya, aspek manusia dengan

belanjawan serta konsep perakaunan tanggungjawab. Konsep perakaunan

tanggungjawab bersandarkan kepada idea asas ia itu seseorang pengurus akan

dipertanggungjawabkan ke atas semua perkara yang beliau mempunyai kawalan yang

signifikan sahaja. Jika tindakan perlaksanaan yang diambil tidak mencapai sasaran,

pengurus yang berkenaan tidak semestinya didenda tetapi beliau seharusnya mengambil

tindakan pembetulan yang boleh mengurangkan jurang perbezaan, jika ada yang tidak

memuaskan.


95

PPL, UPM

Topik ini akan mendedahkan kepada anda akan konsep belanjawan induk dan isi

kandungannya. Kandungan belanjawan induk dibahagikan kepada dua kumpulan utama

ia itu belanjawan operasi dan belanjawan kewangan. Data daripada belanjawan operasi

diperlukan untuk penyediaan belanjawan kewangan. Belanjawan kewangan terdiri

daripada belanjawan modal, belanjawan tunai dan semua penyata kewangan yang

dibelanjawankan.

Belanjawan operasi mengandungi belanjawan jualan, belanjawan pengeluaran,

belanjawan belian bahan mentah, belanjawan buruh langsung dan belanjawan overhed

perkilangan serta belanjawan inventori akhir dan belanjawan belanja jualan dan

pentadbiran Untuk pelajar ACT2131, biasanya anda hanya akan diuji mengenai

penyediaan enam belanjawan pertama sahaja yang terkandung dalam belanjawan operasi.

Belanjawan statik

Belanjawan statik adalah rancangan operasi pada satu tahap aktiviti sahaja. Pendekatan

begini adalah sesuai untuk tujuan perancangan dan kawalan, tetapi tidak sesuai

digunakan untuk tujuan penilaian prestasi. Jika tahap aktiviti sebenar yang dicapai bagi

sesuatu tempoh berbeza dengan tahap aktiviti yang dirancangkan dalam belanjawan statik

bagi tempoh yang sama, penilaian yang dibuat terhadap individu yang

dipertanggungjawabkan terhadap perbezaan kos itu serta tindakan kawalan kos yang akan

diambil, mungkin tidak tepat atau pun salah.

Belanjawan fleksibel

Ilmu anda mengenai belanjawan tidak akan menjadi sempurna jika anda tidak didedahkan

kepada satu jenis belanjawan lagi yang disebut sebagai belanjawan berubah. Belanjawan

berubah atau lebih dikenali sebagai belanjawan fleksibel, adalah belanjawan yang


96

PPL, UPM

mengambilkira perubahan dalam tahap aktiviti yang memberi kesan kepada kos. Dengan

itu belanjawan berubah atau belanjawan fleksibel adalah anggaran hasil dan kos yang

sepatutnya terlibat dengan tahap aktiviti sebenar bagi sesuatu tempoh masa. Maka

belanjawan fleksibel adalah lebih sesuai untuk digunakan sebagai alat bagi pengukuran

prestasi.

Semua belanjawan yang anda kaji dalam belanjawan induk dikategorikan sebagai

belanjawan statik. Belanjawan statik disediakan pada awal tempoh dan belanjawan

begini tidak sesuai digunakan sebagai alat pengurusan untuk mengukur dan menilai

prestasi kerana tahap aktiviti yang sebenar jarang sekali sama dengan tahap aktiviti yang

dirancangkan. Dengan itu kos dan hasil sebenar sememangnya akan berbeza dengan kos

dan hasil yang dirancangkan. Jika pengurus persis dengan membuat penilaian prestasi

dengan membandingkan belanjawan induk dengan perlaksanaan sebenar, anda boleh di

kecam sebagai seorang pengurus yang tidak berlaku adil dan saksama. Jika pelarasan

terhadap tahap aktiviti dalam belanjawan statik tidak dibuat, maka susah untuk anda

mentafsirkan sebarang percanggahan yang berlaku. Mengikut kelaziman, soalan ujian

mengenai topik ini akan memerlukan anda menyediakan belanjawan fleksibel, memberi

komen mengenai kelemahan belanjawan statik sebagai alat pengukuran prestasi atau pun

anda dikehendaki menyediakan Laporan Prestasi Belanjawan Fleksibel.

Laporan prestasi selalunya disediakan oleh organisasi yang tidak mempunyai sebarang

punca hasil daripada luar dan mengikut kebiasaannya disediakan untuk jabatan

pengeluaran. Dalam keadaan sedemikian, laporan prestasi akan disediakan untuk setiap

jabatan termasuk yang tiada membuat sebarang jualan kepada mana-mana pelanggan

maka elemen hasil atau pendapatan operasi tidak ditunjukkan dalam laporan tersebut

kerana pengurus jabatan adalah bertanggungjawab sepenuhnya ke atas kos sahaja dan

bukan hasil. Maka jabatan sedemikian disebut sebagai pusat kos.

Sebagai asas untuk penyediaan belanjawan fleksibel, data daripada belanjawan induk

digunakan. Langkah untuk menyediakan belanjawan fleksibel adalah:

1) Mengenalpasti indeks aktiviti dan julat relevan bagi setiap aktiviti.


97

PPL, UPM

2) Mengenalpasti kos berubah dan menentukan kos berubah seunit yang

dibelanjawankan untuk setiap aktiviti.

3) Mengenalpastikan kos tetap, dan menentukan amaun yang dibelanjawankan untuk

setiap kos.

4) Sediakan belanjawan untuk menunjukkan bebrapa tambahan tahap yang dipilih

untuk aktiviti dalam satu julat relevan. Satu contoh belanjawan fleksibel bolrh

anda lihat dalam Contoh Soalan 2 yang diberi pada akhir bahagian ini.

Laporan belanjawan fleksibel

Laporan belanjawan fleksibel adalah satu laporan dalaman yang mengandungi dua

bahagian ia itu (1) data pengeluaran bagi indeks aktiviti yang dipilih seperti burh

langsung, dan (2) data kos yang tetap dan yang berubah. Laporan ini (Lihat Exhibit 10-

6 dalam buku teks) menjadi asas untuk menilai prestasi pengurus dalam dua aspek iatu

kawalan pengeluaran dan kawalan kos. Walau pun soalan yang memerlukan anda

menyediakan laporan belanjawan fleksibel ini dalam peperiksaan jarang berlaku, tetapi

sebagai pelajar ACT2131 anda seharusnya bersedia untuk sebarang kemungkinan diminta

pada masa-masa hadapan.


Paling minimum anda boleh:

Menerangkan takrif dan kepentingan belanjawan seerta hubungannya dengan

fungsi perancangan dan kawalan pihak pengurusan

Memberi takrif serta kebaikan dan kelemahan belanjawan paksaan kendiri (self

imposed budget)

Mengenalpasti belanjawan induk serta komponen utamanya


98

PPL, UPM

Menyediakan belanjawan jualan, belanjawan pengeluaran, belanjawan belian

bahan mentah, belanjawan buruh langsung dan belanjawan overhed perkilangan.

Menyediakan laporan prestasi belanjawan fleksibel

Contoh Soalan Latihan

Contoh Soalan 1

Toy Ritz Industries membuat mainan kanak-kanak. Anggaran jualan mengenai satu

daripada garisan produknya untuk lima bulan pertama 2011 adalah seperti berikut:

Anggaran Jualan (unit)

Januari 2,000

February 2,400

Mac 1,800

April 1,400

Mei 2,400

Setiap produk memerlukan 5 unit bahan langsung dengan kos bahan langsung RM 20

seunit. Syarikat memerlukan inventori akhir barang siap sama dengan 25 peratus atas

jualan bulan yang berikutnya. Pada awal tahun 2011, dijangka 400 barang siap terdapat

dalam inventori.

Syarikat ini juga memerlukan inventori akhir bahan langsung sama dengan 10 peratus

atas keperluan bahan bulan yang berikutnya. Pada awal tahun 2011, dijangka terdapat

2,400 unit bahan langsung ada dalam inventori.

Dikehendaki:

(i) Sediakan satu belanjawan pengeluaran untuk empat bulan pertama 2011

bagi Toy Ritz Industries.


99

PPL, UPM

(ii) Sediakan juga satu belanjawan belian bahan langsung untuk tiga bulan

pertama 2011 bagi Toy Ritz Industries.

(iii) Terangkan tiga (3) kebaikan yang akan diperoleh daripada penyediaan

sesuatu belanjawan.

(iv) Beri dua sebab mengapa belanjawan penyertaan boleh dikatakan lebih

berjaya.


(i) Toy Ritz Industries

Belanjawan Pengeluaran

Untuk empat bulan pertama 2011

Januari Februari Mac April

Anggaran jualan (unit) 2,000 2,400 1,800 1,400

+ Inventori akhir diingini* 600 450 350 600

Jumlah keperluan 2,600 2,850 2,150 2,000

- Inventori awal 400 600 450 350

Unit untuk dibuat 2,200 2,250 1700 1,650

* 0.25 darab dengan anggaran unit jualan bulan yang berikutnya

(ii) Toy Ritz Industries

Belanjawan Belian Bahan Langsung

Untuk tiga bulan pertama 2011

Januari Februari Mac

Unit untuk dibuat 2,200 2,250 1,700

Unit bahan bagi seunit produk x 5 x 5 x 5

Bahan diperlukan utk pengeluaran 11,000 11,250 8,500

+ Inventori akhir yang diingini* 1,125 850 825

Jumlah bahan diperlukan 12,125 12,100 9,325

- Inventori awal 2,400 1,125 850

Unit bahan untuk dibeli 9,725 10,975 8,475

Kos per unit bahan x 20 x 20 x 20

Kos belian bahan langsung RM 194,500 RM 219,500 RM 169,500

* 0.1 darab dengan keperluan bahan mentah untuk bulan berikutnya


100

PPL, UPM

(iii) Antara kebaikan belanjawan adalah: (Pilih 3 sahaja)

1) Mengkomunikasikan rancangan pihak pengurusan kepada semua dalam

organisasi.

2) Memaksa pihak pengurusan untuk memikir dan membuat perancangan untuk

masa hadapan. Tanpa keperluan untuk merancang, ramai pengurus akan

sentiasa menghabiskan masa mereka untuk menangani masalah yang timbul

setiap hari.

3) Menjadi alat untuk memperuntukkan sumber kepada bahagian dalam

organisasi yang boleh menggunakannya dengan paling cekap.

4) Proses belanjawan menunjukkan kekangan yang mungkin berlaku.

5) Menyelaraskan aktiviti keseluruhan organisasi dengan menyatupadukan

rancangan kesemua bahagian.

6) Mendefinisikan matlamat dan objektif organisasi yang boleh menjadi aras

tanda bagi penilaian prestasi selanjutnya.

(iv) Belanjawan penyertaan dikatakan lebih berjaya kerana (Pilih 2 sebab sahaja):

1) Individu pada semua tahap dalam organisasi diiktiraf sebagai ahli pasukan di

mana pendapat dan keputusan mereka dihargai oleh pihak pengurusan atasan.

2) Anggaran belanjawan yang disediakan oleh pengurus bawahan lazimnya lebih

tepat dan bolehdipercayai berbanding dengan anggaran yang disediakan oleh

pengurusan atasan kerana mereka tidak dekat dengan operasi harian dan tiada

matlumat terperinci mengenai pasaran.

3) Dorongan menjadi lebih tinggi apa bila individu menyertai sendiri dalam

penetapan matlamat daripada matlamat yang ditetapkan oleh pihak atasan.

Belanjawan paksaan kendiri menjaminkan komitmen daripada semua pihak.

4) Pihak bawahan tidak ada alasan jika matlamat tidak tercapai atau tidak

realistik kerana mereka sendiri yang menetapkan matlamat itu


101

PPL, UPM

Contoh Soalan 2

Leena Enterprise adalah sebuah perniagaan tempatan yang mengendalikan sebuah

khidmat cuci kereta automatik di Kuala Lumpur. Tahap aktiviti sebenar dalam bulan Mei

2010 untuk sebuah unit cuci kereta automatic Leena Enterprise adalah 8,900 kereta.

Tetapi pemilik perniagaan ini telah menyediakan belanjawan statik untuk bulan Mei

untuk unit tersebut pada jangkaan tahap aktiviti 8,800 kereta. Kos overhed sebenar yang

dibelanjakan dalam bulan Mei 2010 adalah seperti berikut:

Kos sebenar bagi 8,900 kereta

Kos overhed berubah:

Bekalan mencuci RM 7,080

Letrik 2,460

Penyelenggaran 1,550

Kos overhed tetap:

Upah operator 9,100

Susutnilai 7,000

Sewa 8,000

Belanjawan fleksibel yang telah disediakan bagi Leena Enterprise untuk bulan berakhir

31 Mei 2010 adalah seperti berikut:

Leena Enterprise

Belanjawan Fleksibel

Untuk bulan berakhir 31 Mei, 2010

Persamaan

Kos Aktiviti (kereta)

Kos overhed

(Sebuah

kereta) 8,000 9,000 10,000

K Kos overhed berubah:

B Bekalan mencuci ............................................. 0.80 6,400 7,200 8,000

L Letrik ............................................................... 0.30 2,400 2,700 3,000

P Penyelenggaraan .............................................. 0.20 1,600 1,800 2,000

Ju Jumlah kos overhed berubah ........................ 1.30 10,400 11,700 13,000


102

PPL, UPM

Kos overhed tetap:

U Upah operator .................................................. 9,000 9,000 9,000

S Susustnilai ....................................................... 6,000 6,000 6,000

... Sewa.................. .............................................. 8,000 8,000 8,000

Ju Jumlah kos overhed tetap: ............................ 23,000 23,000 23,000

Ju Jumlah kos overhed ............................... 33,400 34,700 36,000

Dikehendaki:

(i) Sediakan satu laporan prestasi belanjawan fleksibel untuk kedua-dua kos

overhed berubah dan tetap unit khidmat cuci kereta KL, Leena Enterprise

bagi bulan Mei 2010.

(ii) Apa dia belanjawan statik?

(iii) Apa dia belanjawan fleksibel?

(iv) Mengapakah belanjawan statik tidak sesuai digunakan untuk tujuan

penilaian prestasi?


(i) Leena Enterprise

Laporan prestasi Belanjawan Fleksibel (Unit khidmat cuci automatik KL)

Untuk bulan berakhir 31 Mei 2010

Bilangan kereta dibelanjawankan .................. 8,800

Bilangan kereta sebenar ................................. 8,900

Kos overhed

Formula

Kos

(Sebuah

kereta)

Kos sebenar

Untuk 8,900

Kereta

Kos

Belanjawanb

erasaskan

8,900 Kereta Varians

K Kos overhed kereta:

B Bekalan mencuci ....................................... 0.80 7,080 7,120 40 M

L Letrik ......................................................... 0.30 2,460 2,670 210 M

P Penyelenggaraan ....................................... 0.20 1,550 1,780 230 M

Ju Jumlah kos overhed berubah .................... 1.30 11,090 11,570 480 M

K Kos overhed tetap:


103

PPL, UPM

U Upah operator .......................................... 9,100 9,000 100 TM

S Susutnilai ................................................. 7,000 6,000 1,000 TM

S Sewa...................... .................................. 8,000 8,000 0

Ju Jumlah kos overhed tetap.......................... 24,100 23,000 1,100 TM

Jumlah kos overhed 35,190 34,570 620 TM

(ii) Belanjawan statik adalah dokumen perancangan perolehan dan penggunaan

sumber pada satu tahap aktiviti yang tidak berubah walaupun aktiviti itu selanjutnya

berubah.

(iii) Belanjawan berubah adalah dokumen perancangan perolehan dan penggunaan

sumber yang boleh diubahsuaikan untuk apa juga tahap aktiviti.

(iv) Belanjawan statik tidak sesuai untuk tujuan penilaian prestasi kerana

kemungkinan besar tahap aktiviti sebenar tidak sama dengan tahap aktiviti yang

dibelanjawankan, dengan itu varians yang diperoleh tidak mengambarkan kecekapan

pengurus yang terlibat dalam penggunaan dan kawalan kos. Dengan itu, keputusan yang

akan diambil terhadap varians yang diperoleh tidak adil & saksama.


104

PPL, UPM

Topik 6: Kos Piawai

Pendahuluan

Anda telah diperkenalkan kepada belanjawan fleksibel ia itu satu alat pengurusan yang

dapat membantu anda melaksanakan fungsi penilaian prestasi dengan adil dan saksama.

Varians terhasil daripada perbandingan pencapaian pada tahap aktiviti sebenar dengan

belanjawan fleksibel memberi maklumbalas secara langsung mengenai pencapaian

matlamat kewangan organisasiyang telah dirancangkan dalam belanjawan. Jika jabatan

anda merupakan satu pusat kos, maka kejayaan anda mengguna dan mengawal kos perlu

akan dikaji dan nilai. Jika jabatan anda merupakan pusat untung, maka kejayaan anda

untuk mencapai untung yang disasarkan perlu dikaji dan dinilaikan. Dengan itu sebagai

bakal pengurus, keupayaan anda untuk menilai prestasi staf atau jabatan di bawah

tanggungjawab anda merupakan satu fungsi kritikal dan kursus ACT2131 akan

mendedahkan anda lagi kepada beberapa alat pengukuran prestasi agar dapat membantu

anda untuk menjadi seorang yang cekap dan berkesan dalam fungsi ini..

Apakah peranan kos piawai dalam fungsi penilaian prestasi seseorang pengurus? Secara

umumnya, piawai ditakrifkan sebagai aras tanda atau norma untuk pernilaian prestasi.

Dalam Perakaunan Pengurusan, kos piawai adalah kos seunit yang dipratentukan dan

akan digunakan sebagai ukuran prestasi oleh sesebuah organisasi. Mungkin anda

tertanyakan adakah persamaan antara piawai dengan belanjawan? Jawapannya ada,

kerana kedua-duanya merupakan kos yang telah dipratentukan. Perbezaannya terletak

kepada cara anda menyatakan konsep tersebut. Bagi piawai ia adalah kos sumber atau

kos input dalam amaun seunit tetapi bagi belanjawan ia adalah kos sumber atau kaos

input dalam amaun jumlah.


105

PPL, UPM

Kepentingan piawai

Sistem kos piawai jika diwujudkan dalam sesebuah organisasi akan memberi beberapa

kebaikan. Antaranya adalah:

1) Ia adalah faktor utama bagi pendekatan Pengurusan dengan Berkecuali; di mana

pengurus hanya perlu memberi tumpuan dan masa jika kos melebihi piawai

secara signifikan. Dengan itu pengurus dapat memberi tumpuandan masa kepada

isu lain yang lebih penting.

2) Piawai yang dipandang munasabah oleh pekerja dapat mendorong mereka

mencapai ekonomi dan kecekapan. Ia menjadi tanda aras untuk individu

menilaikan prestasi masing-masing.

3) Kos piawai boleh memudahkan kerja menyimpankira kerana kos piawai boleh

dicajkan secara terus kepada kerja-kerja yang dilaksanakan tanpa menunggu kos

sebenar diketahui.

4) Kos piawai dapat disesuaikan dalam amalan sistem perakaunan tanggungjawab.

Kos piawai membentuk kos yang sepatutnya digunakan, mengenalpastikan

individu yang bertanggungjawab terhadap sesuatu kos dan menentukan sama ada

kos sebenar telah berjaya dikawal.

Masalah berpotensi berkaitan dengan penggunaan kos piawai

Penggunaan kos piawai juga boleh menimbulkan beberapa masalah berpotensi seperti

berikut:

1) Laporan varians kos piawai disediakan setiap bulan tetapi maklumat yang

terkandung di dalamnya diumumkan lambat. Akibatnya, maklumat itu tidak lagi

semasa dan menjadi seakan tidak berguna.

2) Jika pengurus tidak sensitif dan menggunakan laporan varians sebagai penukul,

ini akan menjejaskan moral pekerja. Jika pihak pengurus hanya fokus kepada


106

PPL, UPM

varians yang negatif sahaja, pekerja akan cuba menyorokkan varians yang tidak

memuaskan atau mengambil tindakan yang tidak selaras dengan kepentingan

organisasi agar varians nampak memuaskan.

3) Piawai kuantiti buruh dan varians kecekapan buruh berasaskan dua andaian

penting. Pertama, mereka menjangkakan proses pengeluaran ditentukan oleh

kepantasan buruh berkerja. Jika buruh berkerja dengan pantas, output akan

meningkat. Tetapi output dalam kebanyakkan organisasi pembuatan ditentukan

oleh kelajuan mesin yang memproseskan output. Kedua, pengiraan varians

tersebut mengandaikan buruh sebagai kos yang berubah. Buruh kilang boleh juga

menjadi kos tetap. Jika sedemikian, penekanan yang tidak munasabah ke atas

varians kecekapan buruh akan mengwujudkan tekanan kepada buruh di kilang

untuk membina inventori yang berlebihan.

4) Dalam beberapa keadaan, varians yang memuaskan boleh juga dianggap tidak

baik atau lebih teruk daripada varians yang tidak memuaskan. Sebagai contoh,

sebuah restoran makanan segera mempunyai piawai untuk amaun daging yang

sepatutnya digunakan dalam produk burger mereka. Jika varians memuaskan

ditemui bermakna kurang daging telah digunakan dalam burger atau pun daging

yang bermutu rendah telah digunakan. Akibatnya, mutu produk burger dan

kepuasan pelanggan telah terjejas.

5) Jika terlalu memberi penekanan agar piawai tercapai akan menghalang kepada

pencapaian objektif lain yang lebih penting. Digalakkan agar anda menggunakan

ukuran prestasi tambahan yang akan memberi penekanan kepada objektif lain itu.

6) Hanya mencapai piawai tidak mencukupi, penambahbaikan yang berterusan

dengan penggunaan teknik seperti Six Sigma diperlukan untuk sesebuah

organisasi kekal beroperasi dalam sekitaran yang bersaingan.

Penetapan kos piawai

Jika sesebuah syarikat menggunakan kos piawai untuk menilai inventori, ini akan

memudahkan penyediaan pelaporan kewangan. Namun demikian, banyak organisasi

merasakan sistem kos piawai ini terlalu mahal untuk dibina dan diselenggarakan. Lebih


107

PPL, UPM

lagi jika kos piawai itu tidak dikaji semula dari masa ke semasa, kerana ia tidak akan

menjadi berguna untuk pihak pengurusan membuat sebarang keputusan mengenai

keluaran dan perkhidmatan. Kos piawai seunit keluaran, atau kos dan kuantiti piawai

seunit input akan ditetapkan oleh pihak pengurusan dengan bantuan pakar seperti

jurutera, akauntan serta pengurus pengeluaran, jualan dan belian. Walau pun rekod yang

menyimpan data harga dan penggunaan input masa lampau boleh membantu dalam

proses penetapan piawai, tetapi anda seharusnya sedar bahawa piawai sepatutnya

direkabentuk untuk menggalakkan kecekapan operasi masa hadapan bukan untuk operasi

masa lampau berulang.

Jenis kos piawai

Kos piawai boleh dibahagikan kepada dua kategori ia itu piawai unggul dan piawai

praktikal. Piawai unggul akan tercapai hanya dalam keadaan sekitaran yang terbaik; di

mana tiada berlaku sebarang kerosakan terhadap mesin kilang atau sebarang gangguan

kepada proses pengeluaran. Piawai unggul memaksa tahap usaha yang hanya dapat

dicapai oleh pekerja yang paling cekap dan berkemahiran; dan mereka berkerja pada

tahap seratus peratus setiap masa. Kebanyakan pengurus merasakan piawai unggul tidak

akan mendorong mana-mana pekerja mau pun mereka yang rajin. Lagi pun varians yang

terhasil daripada piawai unggul susah untuk diinterpretasikan. Pada kebiasaannya akan

menimbulkan varians yang besar dan ini akan menyukarkan amalan pengurusan dengan

berkecuali.

Piawai praktikal adalah piawai yang rapi tetapi tercapai. Ia mengambilkira kerosakan

mesin kilang, masa rehat untuk pekerja, dan boleh dicapai melalui usaha yang cekap

tetapi berpatutan oleh pekerja secara purata. Varians daripada piawai praktikal menjadi

isyarat untuk mendapatkan perhatian pihak pengurus kerana ia merupakan lencongan

daripada keadaan operasi biasa. Piawai praktikal boleh juga digunakan untuk tujuan lain

seperti untuk meramalkan aliran tunai atau untuk merancang inventori.


108

PPL, UPM

Kos piawai bahan langsung, buruh langsung dan overhed

berubah

Kursus ini hanya memberi tumpuan kepada kos piawai yang berkaitan dengan tiga

elemen kos produk sahaja ia itu kos bahan langsung, kos buruh langsung dan kos overhed

perkilangan berubah. Kos piawai yang berkaitan dengan overhed perkilangan tetap tidak

diberi penekanan kerana ia diluar silibus ACT2131 kerana objektif Perakaunan

Pengurusan adalah untuk menyediakan maklumat yang dapat membantu pihak pengurus

menjalankan tugas mereka dengan cekap dan berkesan dalam jangka masa pendik. Lebih

lagi keputusan dan tindakan mengenai kos tetap akan melibatkan tempoh masa melebihi

setahun dan diluar kawalan pengurus operasional.

Pada umumnya, untuk setiap elemen kos produk di atas, pihak pengurus akan

menetapkan piawai harga dan piawai kuantiti masing-masing dan akan dicatatkan dalam

kad kos piawai seperti dalam Jadual 9. Pengurus akan menyediakan kad kos piawai

untuk setiap garisan produk yang ada, dan maklumat di dalamnya menjadi asas bagi

penentuan varians dan analisis selanjutnya

Jadual 9: Kad kos piawai untuk produk Beta

Elemen kos Kuantiti piawai Harga Piawai Kos Piawai

Bahan langsung

4 kg

RM 3.00

RM 12.00

Buruh langsung

2 jam

10.00

20.00

Overhed perkilangan

2 jam

5.00

10.00

Jumlah seunit produk Beta

RM 42.00


109

PPL, UPM

Analisis Varians

Varians adalah perbezaan antara jumlah kos sebenar dengan jumlah kos piawai. Analisis

varians adalah satu kaedah lagi yang boleh digunakan oleh pihak pengurusan untuk

tujuan penilaian prestasi. Bagi tiga elemen dalam pengiraan kos produk yang perlu

diambilkira, piawai untuk setiap elemen kos itu akan diasingkan kepada dua kategori ia

itu piawai kuantiti dan piawai harga. Ini perlu dibuat kerana tanggungjawab mengenai

harga dan tanggungjawab mengenai kuantiti setiap elemen kos input adalah

tanggungjawab pengurus yang berbeza. Sebagai contoh, Pengurus Belian adalah

bertanggungjawab ke atas harga belian bahan langsung tetapi kuantiti bahan langsung

yang digunakan dalam proses pengeluaran adalah tanggungjawab Pengurus Kilang.

Pengasingan sedemikian juga membenarkan laporan prestasi disiapkan tepat pada

masanya kerana tugas Pengurus Belian siap apabila bahan langsung diterima daripada

pihak pembekal dan diserahkan ke kilang untuk digunakan dalam proses pengeluaran.

Dan pada saat itu juga, tanggungjawab Pengurus Kilang baharu bermula. Laporan

prestasi bagi pengurus kilang hanya boleh disediakan setelah proses pembuatan disiapkan

agar kuantiti bahan langsung yang digunakan dalam keluaran akhir dapat ditentukan.

Varians harga akan wujud jika ada perbezaan antara harga sebenar dengan harga piawai

sesuatu input dan nilai varians harga diperoleh dengan mendarabkan perbezaan itu

dengan amaun sebenar yang dibeli. Varians kuantiti adalah perbezaan antara amaun input

yang digunakan dalam proses pengeluaran dengan amaun input yang dibenarkan untuk

digunakan dalam proses pengeluaran dan nilai varians kuantiti diperoleh dengan

mendarabkan perbezaan itu dengan harga piawai input yang berkenaan.

Sebagai nasihat anda dijangka cukup bersedia untuk menghadapi sebarang ujian

mengenai topik ini jika anda boleh membuat pengiraan dan analisis ke atas 9 jenis varians

yang berikut:

1) Varians bahan langsung = Varians harga bahan + Varians kuantiti bahan

2) Varians buruh langsung = Varians kadar buruh + Varians kecekapan buruh

3) Varians overhed perkilangan berubah =


110

PPL, UPM

Varians perbelanjaan overhed berubah + Varians kecekapan overhed berubah

Teknik pengiraan varians yang dicadangkan adalah dengan menggunakan formula

dibawah ini.

Varians harga bahan langsung = (HS - HP)QS

Varians kuantiti bahan langsung = (QS - QP)HP

Di mana HS = Harga sebenar bagi seunit bahan langsung

HP = Harga piawai bagi seunit bahan langsung

QS = Kuantit sebenar bagi bahan langsung

QP = Kuantiti piawai adalah kuantiti bahan langsung yang dibenarkan untuk

digunakan bagi membuat bilangan output yang dihasilkan dalam tempoh

Bagi input bahan langsung, QS mungkin menimbulkan sedikit kekeliruan sebab ia boleh

merujuk kepada kuantiti sebenar bahan langsung yang dibeli dalam tempoh; atau kepada

kuantiti sebenar bahan langsung yang digunakan dalam proses pengeluaran. Untuk

makluman anda jika tiada maklumat lain yang diberikan dalam soalan, maka mengikut

teori untuk tujuan mengira varians harga bahan, QS merujuk kepada kuantiti bahan

langsung sebenar yang dibelikan. Untuk pengiraan varians kuantiti bahan, QS merujuk

kepada kuantiti bahan langsung sebenar yang digunakan dalam proses pengeluaran. Jika

QS berbeza maka anda tidak boleh mengira varians bahan langsung seperti ditunjukkan

dalam persamaan (1) di atas, kerana anda seakan mencampurkan oren dengan epal.

Varians bahan langsung hanya akur dengan persamaan (1) di atas jika QS adalah sama ia

itu kuantiti bahan langsung sebenar dibeli dengan kuantiti bahan langsung sebenar

digunakan dalam proses pengeluaran adalah sama!

Pengiraan varians buruh langsung dan varians overhed perkilangan berubah adalah

‘straight forward’ ia itu tiada masalah seperti di bawah ini:

Varians kadar buruh langsung = (KS - KP)JS

Varians kecekapan buruh langsung = (JS - JP)KP

Di mana KS = Kadar sebenar sejam yang dibayar kepada buruh kilang

KP = Kadar piawai sejam yang seharusnya dibayar untuk buruh kilang


111

PPL, UPM

JS = Jumlah jam sebenar yang diambil oleh buruh kilang untuk menyiapkan

output

JP = Jumlah jam piawai yang dibenarkan untuk buruh kilang menyiapkan

output

Bagi varians overhed perkilangan pula:

Varians perbelanjaan overhed berubah = (KSOB - KPOB) JS

Varians kecekapan overhed berubah = (JS - JP)KPOB

Di mana KSOB = Kadar sebenar overhed berubah

KPOB = Kadar piawai overhed berubah

JS & JP = sama dengan di atas kerana asas peruntukan overhed yang digunakan

adalah jam buruh

Satu perkara lagi yang penting anda peka apabila menjawap soalan peperiksaan mengenai

varians adalah penyataan samada varians yang anda telah kirakan itu ‘memuaskan’ atau

tidak ‘memuaskan’ atau pun menyatakan varians itu ‘positif’ atau ‘negatif’. Penyataan

memuaskan atau tanda ‘+’ dan tidak memuaskan atau tanda ‘- ’ ini akan menjadi

genting apabila anda diperlukan untuk mengirakan varians bahan langsung, varians buruh

langsung dan varians overhed perkilangan berubah. Contoh jika varians kadar buruh =

RM 810 (Memuaskan) dan varians kecekapan buruh = RM 1,200 (Tak memuaskan); jika

formula Varians buruh langsung = varians kadar buruh + varians kecekapan buruh, maka

varians buruh langsung harus dituliskan semula akan menjadi seperti berikut:

Varians buruh langsung = RM 810 (+) + RM 1,200 (-)

Dan nilai yang sepatutnya untuk varians buruh langsung adalah RM 390 (-) bukan RM

1,080 kerana di sini anda perlu akur dengan logik kira-kira.


112

PPL, UPM



Menerang takrif piawai dan jenis piawai yang boleh digunakan.

Menjelaskan persamaan dan perbezaan piawai dengan belanjawan

Kebaikan penggunaan kos piawai dan masalah yang mungkin timbul

dengan penggunaan kos piawai sebagai asas membuat kawalan

Mengirakan varians yang terlibat dengan bahan langsung, buruh langsung

dan overhed perkilangan berubah.

Mengenalpasti pengurus yang harus dipertanggungjawabkan ke atas varians

yang berlaku serta mendapatkan penjelasan mengapa varians itu berlaku.

Menyediakan laporan prestasi bagi kos overhed berubah dan tetap dengan

menggunakan pendekatan belanjawan fleksibel.

Soalan Latihan

Soalan Contoh 1

Syarikat Tia Ameera telah membangunkan sistem kos piawai seperti berikut untuk satu

daripada produknya:

Kad Kos Piawai

Bahan langsung: 20 meter pada RM 4 semeter

Butuh langsung: 5 jam pada RM 18 sejam

Overhed berubah: 5 jam pada RM 4 sejam

Dalam bulan April 2010, aktiviti berikut telah berlaku:

Belian bahan langsung: 230,000 meter pada RM 4.20 semeter

Bahan digunakan: 220,000 meter


113

PPL, UPM

Unit dibuat: 10,000 unit

Buruh langsung: 51,000 jam pada kadar RM17.70 sejam

Overhed berubah sebenar RM 240,000

Syarikat merekod varians harga bahan pada masa belian.

Dikehendaki:

(i) Bezakan di antara piawai unggul dengan piawai praktikal.

(ii) Kirakan untuk Syarikat Tia Ameera varians berikut:

(a) Varians harga bahan dan varians kuantiti bahan

(b) Varians kadar buruh dan varians kecekapan buruh.

(c) Varians perbelanjaan overhed berubah dan varians kecekapan overhed

berubah.

(iii) Berikan satu kemungkinan sebab mengapa varians kuantiti bahan yang

memuaskan dan varians kadar buruh yang tidak memuaskan secara umum boleh

berlaku.


(i) Piawai unggul adalah piawai yang hanya boleh dicapai dalam keadaan sekitaran

operasi yang sempurna, mengandaikan kecekapan buruh pada tahap yang paling tertinggi

dan dengan kos yang paling minimum. Piawai ini tidak mengambilkira kelemahan

pekerja dan keadaan sekitaran pengeluaran yang serba kekurangan. Pekerja jika didesak

untuk mencapai piawai yang unggul ini akan merasa tertekan dan menjadikan mereka

berputu asa.

Piawai praktikal adalah piawai yang rapi tetapi boleh dicapai oleh setiap pekerja secara

purata; maka merupakan sasaran yang lebih realistik bagi mereka. Piawai ini

mengambilkira kemungkinan berlakunya kerosakan mesin, gangguan terhadap proses

pengeluaran kelambatan atau apa jua ketidakcekapan yang normal.


114

PPL, UPM

(ii) Varians harga bahan = (HS – HP)QS = (RM4.20 –RM4) 230,000m

= (RM0.20) 230,000

= RM 46,000 (TM)

Varians kuantiti bahan = (QS – QP)HP

= {230,000 – (10,000unit x 20m)}RM4

= (20,000)RM 4 = RM 80,000 (M)

(ii) Varians kadar buruh = (KS – KP)JS \

= 51,000 (RM17.70 - RM18)

= (RM0.30) 51,000jam = RM 15,300 (M)

Varians kecekapan buruh = (JS – JP)KP

= {51,000 jam – (10,000unit x 5jam = 50,000)} RM18

= RM 18 (RM 1,000) = RM 18,000 (TM)

(iii) Varians perbelanjaan overhed berubah = (KSOB – KPOB)JS

= {RM 240,000÷51,000 – RM4)51,000 jam

= (RM 4.70 – RM4)51,000jam = RM 35,700 (TM)

Varians kecekapan overhed berubah = (JS – JP) KPOB

= (51,000jam – 50,000jam) RM4

= (1,000jam) RM4 = RM 4,000 (TM)


115

PPL, UPM

(iii) Antara sebab mengapa varians kuantiti bahan memuaskan boleh berlaku adalah:

(Pilih satu sebab sahaja)

1) Pekerja berkemahiran dan dapat membuat kerja dengan cekap dan tanpa

pembaziran sumber dan masa.

2) Pekerja mendapat latihan yang mencukupi maka kerja boleh disiapkan dengan

sempurna dan kuantiti bahan yang digunakan terjimat

3) Bahan mentah berkualiti dengan itu tidak menimbulkan banyak sisa atau

skrap.

Antara sebab mengapa varians kadar buruh yang tidak memuaskan boleh berlaku adalah

(Pilih satu sebab sahaja):

1) Mengupah buruh yang lebih berkemahiran daripada yang diperlukan , maka

kadar bayaran buruh menjadi lebih tinggi

2) Kekurangan buruh di pasaran menyebabkan kadar buruh lebih tinggi

3) Inflasi menyebabkan pada puratanya kadar buruh menjadi tinggi


116

PPL, UPM

Topik 7: Perakaunan Tanggungjawab

Pendahuluan

Perakaunan tanggungjawab adalah satu lagi topik dalam Perakaunan Pengurusan yang

dijangka dapat membantu anda untuk melaksanakan fungsi penilaian prestasi dengan

lebih cekap dan berkesan. Idea asas yang mendasari konsep perakaunan tanggungjawab

ialah seorang pengurus sepatutnya dipertanggungjawabkan hanya ke atas perkara-perkara

setakat mana beliau mempunyai kawalan yang signifikan. Setiap hasil dan kos dalam

sesuatu unit, bahagian atau jabatan adalah tanggungjawab pengurus yang berkenaan dan

beliau akan dipertanggungjawabkan ke atas sebarang pelencongan yang berikutnya

antara matlamat yang dibelanjawankan dengan hasil sebenar. Dengan itu, perakaunan

tanggungjawab dikatakan telah memperibadikan maklumat perakaunan apabila membuat

individu bertanggungjawab terhadap sesuatu kos dan hasil. Dalam lain perkataan

seseorang mesti bertanggungjawab untuk setiap kos dan hasil, jika tiada seorang pun

yang akan bertanggungjawab ke atas kos, lambat laun kos itu menjadi tidak terkawal.

Jika prestasi sebenar tidak menandingi matlamat yang dibelanjawankan, seorang

pengurus tidak semestinya dihukum. Namun begitu, pengurus seharusnya mengambil

inisiatif untuk memperbetulkan sebarang pelencongan yang tidak memuaskan,

seharusnya mengetahui punca pelencongan yang memuaskan dan yang tidak memuaskan,

dan seharusnya bersedia untuk memberi penjelasan mengapa pelencongan itu berlaku

kepada pihak pengurusan yang lebih tinggi. Sesuatu sistem perakaunan tanggungjawab

dikatakan berkesan dalam sesuatu organisasi jika tiada berlaku ‘kehilangan’ yang tidak

dapat dijustifikasikan, tindakan pantas dan bersesuaian diberi jika ada pelencongan

daripada perancangan, dan akan mempelajari daripada maklum balas yang diperoleh

daripada perbandingan matlamat yang dibelanjawankan dengan hasil sebenar.


117

PPL, UPM

Sistem perakaunan tanggungjawab lebih sesuai digunakan dalam organisasi yang

terpencar (decentralized organization). Dalam organisasi yang terpencar, kuasa untuk

membuat keputusan diserahkan ke semua tahap pengurusan dalam organisasi, bermakna

tidak terhad kepada eksekutif atasan sahaja. Dalam organisasi terpencar yang tinggi,

pengurus di peringkat terbawah juga akan dibenarkan untuk membuat keputusan

sebanyak yang mungkin.

Kebaikan dan keburukan organisasi berpencaran

Untuk bersedia menjawap soalan peperiksaan mengenai topik ini, anda sekurang-

kurangnya tahu beberapa kebaikan amalan pemencaran oleh sesebuah organisasi.

Antaranya:

Kebaikan:

1) Dengan menyerahkan penyelesaian masalah harian kepada pengurus di tahap

bawah, pengurus atasan dapat member tumpuan kepada isu yang lebih besar dan

penting seperti strategi yang menyeluruh

2) Memberi kuasa kepada pengurus di tahap bawah untuk membuat keputusan,

meletakkan autoriti pembuatan keputusan dalam tangan mereka yang sebenarnya

mempunyai matlumat yang terperinci dan semasa mengenai operasi seharian.

3) Dengan menghapuskan lapisan pembuatan keputusan dan pemberian kelulusan,

organisasi dapat memberikan tindakbalas yang lebih cepat kepada pelanggan dan

perubahan dalam sekitaran operasi.

4) Memberi autoriti membuat keputusan kepada pengurus tahap bawah melatih

mereka untuk menyandang jawatan yang lebih tinggi.

5) Memberi kuasa kepada pengurus tahap bawah untuk membuat keputusan dapat

menambahkan dorongan dan kepuasan kerja masing-masing.

Jika anda boleh menjelaskan takrif pemencaran, dan boleh memberi beberapa kebaikan

yang diperoleh jika sesebuah organisasi mengamalkan pemencaran, anda juga sekurang-


118

PPL, UPM

kurangnya mesti bersedia untuk menjelaskan beberapa keburukan pemencaran jika

ditanya dalam peperiksaan. Antaranya adalah:

Keburukan:

1) Pengurus tahap bawah akan membuat keputusan tanpa memahami sepenuhnya

akan keadaan organisasi yang menyeluruh.

2) Jika pengurus tahap bawah membuat keputusan mereka sendiri, mungkin

ketiadaan penyelarasan berlaku antara mereka.

3) Pengurus tahap bawah boleh mempunyai objektif yang berselisihan dengan

objektif organisasi yang akan mengakibatkan mereka menjadi lebih berkuasa dan

mendapat lebih kehormatan daripada berusaha untuk meningkatkan keberkesanan

jabatan masing-masing.

Jenis pusat tanggungjawab

Ada tiga jenis pusat tanggungjawab yang boleh dikenalpasti dalam sesebuah organisasi,

ia itu pusat kos, pusat untung dan pusat pelaburan

Pusat kos

Pusat kos adalah bahagian atau jabatan dalam sesebuah organisasi yang mempunyai

kawalan ke atas kos sahaja, dan tidak mempunyai kawalan ke atas hasil atau penggunaan

dana pelaburan. Kebanyakan jabatan yang menjadi pusat kos adalah jabatan yang

menawarkan perkhidmatan seperti perakaunan, kewangan, pentadbiran am, perundangan

dan sumber manusia, dan bahagian pengeluaran juga mengikut kelaziman adalah pusat

kos. pengurus pusat kos sentiasa dijangka akan berusaha untuk meminimumkan kos tanpa

menjejaskan kualiti dan tahap perkhidmatan yang diberikan kepada bahagian lain dalam

sesebuah organisasi. Konsep meminimumkan kos boleh juga memberi tanggapan


119

PPL, UPM

bahawa pengurus akan berusaha untuk menjimatkan kos, memastikan tahap penggunaan

kos masih sama atau menggunakan kos dengan lebih berkesan.

Pusat untung

Pengurus pusat untung mempunyai kawalan ke atas kedua-dua kos dan hasil tetapi tiada

kawalan ke atas penggunaan dana pelaburan. Kelazimannya pengurus pusat untung akan

dinilai dengan membandingkan untung sebenar dengan untung yang dibelanjawankan

atau untung yang disasarkan.

Pusat pelaburan

Pengurus pusat pelaburan mempunyai kawalan ke atas kos, hasil dan juga dana

pelaburan. Pengurus pusat pelaburan diberi kawalan ke atas keputusan mengenai aset

yang ada untuk digunakan untuk tujuan pelaburan. Mereka akan dinilai ke atas kedua-

dua aspek, (1) keberuntungan pusat masing-masing dan (2) kadar pulangan yang

diperoleh atas dana yang dilaburkan. Pada kebiasaannya, pengurus pusat pelaburan

mengawal atau mempunyai pengaruh yang signifikan ke atas keputusan pelaburan yang

berkaitan dengan perkembangan logi dan kemasukan dalam pasaraan baharu.

Pelaporan segmen

Untuk menilai keberkesanan pengurus dalam sesutu organisasi yang mengamalkan

pemencaran, penyediaan pelaporan segmen diperlukan. Segmen ditakrifkan sebagai apa

jua bahagian atau aktiviti sesuatu organisasi di mana maklumat mengenai kos, hasil atau

data untung diperlukan oleh pengurus. Bermakna ketiga-tiga pusat tanggungjawab di

atas atau pun sesuatu daerah jualan, kedai individu, pusat perkhidmatan, logi pembuatan,


120

PPL, UPM

jabatan pemasaran, pelanggan dan garisan produk boleh juga dikenalpasti sebagai sesuatu

segmen. Sebuah organisasi yang berpencar boleh dibahagikan kepada beberapa segmen,

tetapi yang penting setiap segmen dalam organisasi itur perlu menyediakan penyata

pendapatan bersegmen untuk tujuan membuat analisis terhadap keberuntungan sesuatu

segmen dan untuk mengukur prestasi pengurus segmen tersebut.

Pelaporan segmen (rujuk Exhibit 12-3 dalam buku teks sebagai contoh) mempunyai dua

ciri (1) dalam bentuk penyediaan penyata pendapatan dan (2) menggunakan format

caruman. Maka penyediaan pelaporan segmen sebenarnya merujuk kepada penyediaan

penyata yang diberi nama ‘penyata pendapatan bersegmen’ Jika dibandingkan penyata

pendapatan format caruman untuk tujuan perancangan seperti yang telah dibincangkan

dahulu dalam topik 4, penyata pendapatan untuk tujuan penilaian prestasi hanya

menunjukkan satu perbezaan sahaja ia itu perbezaan mengenai kos tetap yang dilaporkan.

Kos tetap boleh kawal dan kos tetap umum

Kos tetap yang ditunjukkan dalam penyata pendapatan bersegmen mesti diasingkan

kepada dua kategori (1) kos tetap boleh kawal, dan (2) kos tetap umum. Ini bermakna

selepas jumlah marjin caruman diperoleh, anda perlu tolakkan amaun kos tetap boleh

kawal untuk mendapatkan jumlah marjin segmen. Sila ambil perhatian, dalam penyata

pendapatan bersegmen (rujuk Exhibit 12-3 dalam buku teks) anda jangan lupa untuk

menyertakan ruang ‘Jumlah’ atau ‘ruang data untuk syarikat secara keseluruhannya’

termasuk ruang data untuk segmen-segmen yang terlibat. Maka selepas mengirakan

segmen marjin untuk semua segmen termasuk ruang ‘Jumlah’, anda perlu tolak kos tetap

umum daripada ruang ‘Jumlah’ sahaja, seperti dalam Exhibit 12-3.

Tidak susah untuk anda mengenali kedua-dua kos tetap ini kerana kos tetap boleh kawal

ditakrifkan sebagai kos tetap yang dibelanjakan untuk sesuatu segmen dan kos teetap ini

akan terhapus dengan sendirinya jika segmen itu ditutupkan.


121

PPL, UPM

Kos tetap umum pula adalah kos tetap yang membantu terhadap operasi lebih daripada

satu segmen, tetapi tidak oleh dikesan kepada mana-mana segmen. Kos tetap umum

masih wujud walau pun sesuatu segmen itu dibubarkan. Besar kemungkinan kos tetap ini

akan diagihkan semula kepada segmen yang sedia ada.

Untuk makluman anda, kos tetap boleh kawal bagi sesuatu segmen boleh menjadi kos

tetap umum kepada segmen yang lain. Dan untuk makluman anda juga, marjin segmen

merupakan ukuran yang terbaik untuk menilai keberuntungan jangka panjang sesebuah

segmen. Jika sesuatu segmen tidak boleh menjelaskan kos tetapnya (jika marjin segmen

negative) maka segmen itu sepatutnya dibubarkan.


Paling minimum pelajar dapat:

Menerangkan takrif pemencaran, kebaikan dan keburukan bagi organisasi yang

mengamalkan pemencaran

Menjelaskan takrif perakaunan tanggungjawab dan dapat membezakan antara

pusat kos, pusat untung dan pusat pelaburan

Menyediakan penyata pendapatan bersegmen dengan menggunakan format marjin

caruman


122

PPL, UPM


Contoh Soalan 1

Syarikat Atia mempunyai dua bahagian: Bahagian Balakong dan Bahagian Serdang.

Maklumat yang berkaitan dengan kedua-dua bahagian di atas untuk suku pertama 2010

adalah seperti berikut.

Bahagian Balakong Bahagian Serdang

Unit dikeluarkan dan dijual 20,000 15,000

Harga jualan seunit RM 20.00 RM 25.00

Belanja berubah seunit RM12.00 RM 15.00

Kos tetap langsung RM 100,000 RM 140,000

Belanja tetap yang tidak boleh dikenalpasti secara langsung kepada mana-mana bahagian

tetapi diperlukan untuk operasi syarikat adalah RM 40,000.

Dikehendaki:

(i) Sediakan penyata pendapatan bersegmen untuk Syarikat Atia bagi suku

pertama 2010.

(ii) Terangkan konsep kos tetap boleh kawal dan berikan satu contoh yang

bersesuaian?


123

PPL, UPM


(i) Syarikat Atia

Penyata Pendapatan Bersegmen

Untuk suku pertama berakhir 31 Mac 2010

Bahagian Balakong Bahagian Serdang Syarikat

Jualan RM 400,000 RM 375,000 RM 775,000

- Kos berubah 249,000 225,000 465,000

Marjin caruman 160,000 150,000 310,000

- Kos tetap boleh kawal 100,000 140,000 240,000

Marjin segmen 60,000 10,000 70,000

- Kos tetap umum 40,000


(ii) Kos tetap boleh kawal adalah kos tetap yang dibelanjakan untuk sesuatu segmen

dan kos tetap ini akan terhapus jika segmen itu ditutupkan. Contoh kos tetap boleh kawal

adalah gaji pengurus unit komputer. Jika unit komputer ditutup, pengurus unit ini akan

diberhentikan kerja. Maka gaji pengurus itu merupakan

Contoh Soalan 2

Syarikat Didee mempunyai dua Bahagian A dan B. Berikut merupakan data operasi

untuk tahun berakhir 30 Jun 2010 bagi kedua-dua bahagian itu:

Bahagian A Bahagian B

Hasil RM100,000 RM120,000

Kos tetap:

Kos langsung

Kos umum

RM50,000

RM11,000

RM45,000

RM10,000

Kos berubah seunit RM4 RM4

Harga jualan seunit bagi produk bahagian RM10 RM8


124

PPL, UPM

Dikehendaki:

(i) Sediakan satu penyata pendapatan bersegmen untuk Syarikat Didee untuk

tahun berakhir 30 Jun 2010.

(ii) Berdasarkan hanya maklumat kewangan yang diberikan, adakah perlu mana-

mana bahagian diberhentikan? Mengapa?

(iii) Bezakan margin sumbangan dengan margin segmen. Terangkan mengapa

kedua-duanya merupakan satu ukuran perakaunan pengurusan yang penting

(iv) Untuk tujuan penilaian prestasi, ukuran berbentuk kewangan adalah lebih

penting daripada ukuran bukan berbentuk kewangan? Adakah anda setuju

dengan pendapatan ini? Bincangkan.


(i) Syarikat Didee

Penyata Pendapatan Bersegmen

Untuk tahun berakhir 30 Jun 2010

Jumlah Bahagian Bahagian

Syarikat A B

Hasil .................................................................. RM 220,000 RM100,000 RM120,000

Kos berubah ...................................................... 100,000 40,000* 60,000**

Marjin caruman ................................................. 120,000 60,000 60,000

Kos tetap boleh kawal ....................................... 95,000 50,000 45,000

Marjin segmen ................................................. 25,000 RM10,000 RM 15,000

Kos tetap umum ................................................ 21,000

Untung operasi .................................................. RM 4,000

* RM 100,000 ÷ RM10 = 10,000 units; 10,000 $4= $40,000

** RM 120,000 ÷ RM 8 = 15,000 units; 15,000 $4 = $60,000

(ii) Oleh kerana kedua-dua bahagian A dan B menunjukkan marjin segmen yang positif

bermakna marjin segmen itu semencukupi untuk menjelaskan kos tetap umum dan boleh

menyumbang kepada untung syarikat. Dengan itu tiada sesuatu bahagian pun perlu

ditutup. Sesuatu bahagian sepatutnya ditutup jika marjin caruman segmen menjadi

negatif.


125

PPL, UPM

(iii) Marjin caruman adalah amaun yang lebih selepas kos berubah ditolak daripada hasil

Marjin segmen adalah amaun yang tinggal setelah kos tetap boleh kawal ditolak daripada

marjin caruman.

Marjin caruman adalah alat perancangan yang berguna untuk membuat banyak

keputusan, termasuk membuat keputusan dalam keadaan di mana kos tetap tidak berubah.

Marjin segmen adalah alat pengurusan yan g berguna untuk menilai keberuntungan

keseluruhan sesuatu segmen.

(iv) Untuk pengukuran prestasi yang adil dan saksama, seharusnya kedua-dua bentuk

ukuran kewangan dan bukan kewangan digunakan. Dalam sekitaran masa kini, jika

bentuk kewangan sahaja digunakan ianya tidak dapat menggambarkan pencapaian

seseorang individu atau bahagian dengan baik seperti mengambilkira perspektif pelangga,

proses dalaman organisasi dan keluk pembelajaran individu. Malahan, pengukuran bukan

kewangan kadang kala menjadi lebih penting daripada pengukuran berbentuk kewangan

bagi penilaian prestasi dalam jangka masa pendek.


126

PPL, UPM

Topik 8: Pusat Tanggungjawab

Pendahuluan

Penilaian ke atas sesuatu pusat tanggungjawab terletak ke atas bahu pengurus yang

berkenaan. Jika anda merupakan pengurus pusat kos, maka penilaian prestasi anda akan

berasaskan kepada kebolehan anda untuk mencapai matlamat yang dibelanjawankan

untuk kesemua perkara di bawah kawalan anda. Pengurus pusat kos akan menyediakan

laporan tanggungjawab bagi pusat kos masing-masing dengan mempamerkan data

mengenai kos sebenar di bawah kawalan anda dengan data daripada belanjawan fleksibel.

Jika anda menjadi pengurus bagi pusat untung, laporan tanggungjawab anda akan

mengandungi matlumat yang terperinci mengenai hasil operasi dan kesemua kos berubah

di bawah kawalan anda untuk pihak pengurus atasan menilaikan prestasi anda. Bagi

pihak pengurus atasan menilai kawalan terhadap kos tetap, anda perlu menunjukkan

perbezaan di antara kos tetap boleh kawal dengan kos tetap umum. Kos tetap umum

adalah di luar kawalan anda dan tidak perlu di tunjukkan dalam laporan tersebut.

Jika anda merupakan pengurus pusat pelaburan, tanggungjjawab anda menjadi lebih luas

daripada pengurus pusat untung kerana anda mempunyai pengaruh yang signifikan ke

atas dana untuk pelaburan. Maka laporan tanggungjawab anda mesti mencerminkan

skop kawalan yang lebih besar kerana semua kos termasuk kos tetap adalah di bawah

pusat tangungjawab pelaburan dan dengan itu menjadi di bawah kawalan anda. Pihak

pengurusan atas mengikut kelaziman akan menggunakan alat pengurusan yang disebut

sebagai pulangan pelaburan (ROI) sebagai ukuran prestasi anda. Ukuran pulangan

pelaburan dijangka dapat menunjukkan sejauh mana pengurus pusat pelaburan telah

menggunakan aset dalam bahagian atau segmen masing-masing dengan cekap dan

berkesan.


127

PPL, UPM

Pulangan pelaburan

Formula yang biasa digunakan untuk mengirakan pulangan pelaburan adalah:

ROI = Pendapatan operasi bersih ÷ purata aset operasi

Jika ROI yang diperoleh itu tinggi, maka segmen anda dijangka telah menjanakan

keuntungan per RM yang lebih besar berbanding. Amaun pendapatan operasi bersih

yang sesuai digunakan dalam pengiraan ROI adalah ‘pendapatan sebelum bunga dan

cukai’ kerana amaun ini dijangkakan memberi ROI yang lebih tepat untuk menilai

prestasi anda. Aset operasi yang dimaksudkan pula seharusnya mengandungi tunai,

penghutang, inventori, logi dan peralatan atau kesemua aset yang ada untuk tujuan

beroperasi. Untuk mendapatkan nilai ROI yang lebih tepat, aset yang tidak sepatutnya

diambilkira dalam mendapatkan ROI adalah aset seperti tanah yang dipegang untuk

kegunaan masa hadapan, pelaburan dalam syarikat lain dan bangunan yang disewakan

kerana tidak dikategorikan sebagai asset operasi. Tetapi kebanyakan syarikat pula

menggunakan ‘nilai buku aset’, walau pun pendekatan ini mempunyai beberapa

kelemahan.

Bagi pengguna luar yang ingin mengirakan ROI sesebuah organisasi, mereka hanya

mempunyai dua set data aset ia itu nilai aset pada awal jangka masa dengan nilai aset

pada akhir jangka masa yang diperoleh daripada penyata kewangan yang dicetak. Jika

anda diberi dua set nilai aset operasi ataau nilai asset bersih seperti di atas, jangan lupa

untuk mendapatkan nilai purata sebelum digunakan untuk mengira ROI. Bagi pengurus

dalaman, formula ROI di atas tidak beberapa sesuai digunakan untuk tujuan menilai

prestasi pusat tanggungjawab pelaburan kerana ia tidak akan membantu mereka untuk

mengambil sebarang tindakan bagi meningkatkan ROI masing-masing. Formula ROI

berikut lebih sesuai untuk tujuan pihak dalaman dan formula ini lebih dikenali sebagai

formula DuPont kerana syarikat DuPont yang pertama menggunakannya.

ROI = MARJIN x PUSING GANTI


128

PPL, UPM

Di mana

Marjin = Pendapatan operasi bersih ÷ Jualan

dan

Pusing ganti = Jualan ÷ Purata aset operasi

Perhatikan bahawa angka jualan di atas boleh dibatalkan apabila marjin didarabkan

dengan pusing ganti sehingga menjadikan pengiraan pulangan pelaburan seperti formula

ROI yang asal. Formula DuPont ini memberi perspektif yang lebih bermakna untuk

tujuan tindakan penambahbaikan. ‘Marjin’ boleh ditingkatkan dengan meningkatkan

jualan dan pengurangan belanja operasi kerana lebih rendah belanja operasi bagi seringgit

jualan, maka lebih tinggi marjin yang diperoleh. Jika anda memberi tumpuan yang lebih

kepada aspek ini dan tidak mempedulikan aspek pusing ganti, maka anda tidaklah begitu

bijak kerana tanggungjawab utama bagi pengurus pusat pelaburan mesti lebih kepada

aktiviti pelaburan.

Mengikut DuPont, ada tiga cara untuk membantu pengurus meningkatkan ROI masing-

masing ia itu (1) meningkatkan jualan, (2) mengurangkan belanja operasi dan (3)

mengurangkan aset operasi. Cara pertama dan kedua adalah langkah yang terbaik dan

dihormati. Tetapi jika anda mengunakan cara ketiga untuk meningkatkan ROI agar

penilaian terhadap diri anda menjadi lebih memberangsangkan, maka tindakan begini

tidak disarankan langsung. Mengurangkan aset operasi akan meningkatkan prestasi anda

dalam jangka masa pendik tetapi dalam jangka masa panjang akan menjejaskan prestasi

organisasi secara keseluruhannya. Pernah dikatakan bahawa kejatuhan keagungan

industri perkilangan Amerika Syarikat pada satu masa dahulu dan keagungan industri

perkilangan berpindah ke negara Asia seperti Japan dan Korea, antara satu sebabnya

adalah kerana ketelampauan tumpuan pihak pengurusan industri perkilangan kepada ROI

sebagai ukuran prestasi sehingga menyebabkan pengurus yang terlibat memilih tindakan

yang tidak ‘waras’ untuk menjaminkan ‘survival’ atau untuk terus hidup dalam jangka

panjang.


129

PPL, UPM

Ilmu mengenai ROI tidak sempurna jika anda tidak menghayati kelemahan yang ada

dengan penggunaan ROI sebagai ukuran prestasi. Mengikut Garrison, Noreen dan

Brewer ada tiga kritikan yang biasa dilemparkan kepada ukuran ROI:

1) Pengurus tidak peka dengan cara yang digunakan untuk meningkatkan ROI

masing-masing. Dicadangkan lebih sesuai ROI digunakan sebagai sebahagian

daripada satu ukuran baharu ia itu ‘kad skor imbangan’. Kad skor imbangan akan

memberi panduan kepada pengurus agar tindakan yang diambil lebih konsisten

dengan strategi jangka panjang organisasi masing-masing.

2) Pengurus yang mengambil aleh sesebuah segmen secara tidak langsung akan

mewarisi kos tetap yang sedia ada (commited costs) yang di luar kawalan anda.

Kos tetap ini mungkin menjadi relevan apa bila prestasi anda dinilaikan kelak.

3) Ada kemungkinan pengurus yang dinilai berasaskan ROI tidak akan menerima

peluang pelaburan yang akan menguntungkan organisasi secara seluruhan, kerana

ROI yang dijangkakan daripada peluang pelaburan itu adalah lebih rendah

daripada ROI semasa; dan ini jelas akan memberi impak yang negative kepada

penilaian prestasi pengurus itu kelak.

Pendapatan sisa

Pendapatan sisa adalah satu pendekatan yang boleh juga digunakan untuk menilai

prestasi sesuatu pusat pelaburan. Pendapatan sisa ia lah pendapatan operasi bersih yang

dijanakan oleh sesuatu pusat pelaburan yang melebihi pulangan atas aset operasi yang

minimum diperlukan oleh sesebuah organisasi. Formulanya adalah seperti berikut:

Pendapatan sisa = Pendapatan operasi bersih – (Purata aset operasi x kadar

pulangan minimum yang diperlukan)

Kaedah ini sesuai digunakan bersamaan dengan ROI kerana pengurus yang dinilai

berasaskan ROI sahaja akan menolak sebarang projek yang memberi pulangan pelaburan

yang lebih rendah daripada ROI semasa; walau pun kadar pulangan projek berkenaan

adalah lebih tinggi daripada kadar minimum yang dikehendaki oleh organisasi masing-

masing. Oleh kerana organisasi akan mendapat manfaat jika projek yang menguntungkan


130

PPL, UPM

melebihi kadar pulangan pelaburan minimum yang diperlukan oleh organisasi berkenaan,

maka penggunaan kaedah pendapatan sisa akan memberi keputusan yang lebih baik

berbanding. Perlu diingatkan di sini bahawa kaedah pendapatan sisa mempunyai satu

kelemahan utama ia itu tidak sesuai digunakan untuk menilai prestasi segmen atau

bahagian yang mempunyai saiz yang berbeza.

Ulasan implikasi gelagat terhadap penilaian prestasi

Implikasi gelagat yang penting diterimapakai untuk penilaian prestasi pusat

tanggungjawab adalah:

1) Pengurus pusat tanggungjawab seharusnya diberi peluang untuk menetapkan

secara langsung matlamat belanjawan dalam bidang kuasa masing-masing. Jika

tidak, motivasi mereka terhadap pencapaian matlamat yang diingini akan terjejas.

2) Penilaian prestasi masing-masing seharusnya berasaskan sepenuhnya ke atas

perkara yang mereka mempunyai kawalan. Jika tidak, pengurus akan

menunjukkan tindak balas yang negatif dan kurang percaya akan kesaksamaan

dan keadilan dasar penilaian organisasi masing-masing.

3) Pengurus atasan seharusnya memberi sokongan sepenuhnya kepada proses

penilaian yang diamalkan dalam organisasi. Jika pengurus atasan sendiri tidak

mengendahkan, kerap menukar atau tidak akur dengan peraturan yang terbentuk,

maka pengurus akan hilang percaya ke atas mereka.

4) Proses penilaian yang diamalkan semestinya membenarkan pengurus untuk

memberikan tindak balas, sekurang-kurangnya diberi peluang untuk membela

diri. Penilaian tanpa maklum balas adalah tidak berkesan dan tidak

berperikemanusiaan.

5) Penilaian seharusnya mengenalpasti prestasi yang baik dan yang buruk.


131

PPL, UPM

Kad skor imbangan

Pendekatan terbaharu untuk tujuan penilaian prestasi adalah dengan menggunakan ‘kad

skor imbangan’. Keadah ini dikatakan mengandungi ukuran prestasi yang menggabung

(integrated) ukuran kewangan dan ukuran bukan kewangan dalam satu sistem dan

menjalinkan ukuran prestasi yang menyokong strategi sesebuah organisasi. Tidak perlu

membincangkan dengan panjang lebar di sini, kerana kad skor imbangan sesebuah

organisasi adalah unik dan untuk mereka bentuk kad skor imbangan masing-masing

memerlukan sumber manusia, masa dan kos. Dalam tempoh peperiksaan sudah

semestinya sumber masa menjadi satu kekangan. Memadai untuk tujuan pelajar

ACT2131,

anda boleh menjelaskan ciri umum yang patut ada pada sesuatu kad skor imbangan.

Kad skor imbangan mengukur prestasi melalui empat perspektif umum ia itu kewangan,

pelanggan, proses perniagaan dalaman serta pembelajaran dan pertumbuhan. Secara

eingkasnya:

1) Perspektif kewangan merujuk kepada ukuran tradisional ia itu ukuran kewangan

yang biasa digunakan oleh kebanyakan organisasi.

2) Perspektif pelanggan merujuk kepada pandangan pihak yang membeli dan

menggunakan barangan dan perkhidmatan organisasi. Ukuran prestasi

mengambilkira sejauhmana prestasi organisasi berbanding dengan persaingnya

3) Perspektif proses perniagaan dalaman merujuk kepada aspek yang kritikal dalam

rantaian nilai (value chain) sesebuah organisasi yang perlu diambilkira dalam

penilaian termasuk pembangunan produk, pengeluaran, penyerahan dan

perkhidmatan selepas jualan.

4) Perspektif pembelajaran dan pertumbuhan merujuk kepada sejauhmana organisasi

dapat membangunkan dan mengekalkan pekerja masing-masing. Maka ukuran

penilian yang perlu diambilkira termasuk kemahiran pekerja, tahap kepuasan

pekerja dan program latihan yang diberikan atau dianjurkan untuk pekerja.


132

PPL, UPM


Selepas topik ini, paling minimum anda dapat:

Mengira pulangan pelaburan dan tunjukkan kesan perubahan jualan, kos dan aset

operasi ke atas pulangan pelaburan.

Menerangkan dan mengirakan konsep pendapatan sisa.

Memberi kelemahan yang berkaitan dengan ukuran kewangan tradisional.

Menjelaskan dengan terperinci pendekatan kad skor imbangan.


Contoh Soalan 1

Pengurus Bahagian Pelaburan bagi Syarikat Pelaburan Biru sedang menilai empat

peluang pelaburan yang telah diterima untuk tahun 2010. Pihak pengurusan atasan

syarikat ini hanya memerlukan pulangan tahunan minimum sebanyak 10 peratus. Data

yang terima mengenai peluang pelaburan yang sedang dipertimbangkan itu adalah seperti

berikut:

Projek pelaburan Pendapatan Amaun Pelaburan

1 RM 910,000 RM 6,500,000

2 630,000 7,000,000

3 594,000 5,400,000

4 1,176,000 9,800,000


133

PPL, UPM

Dikehendaki:

(i) Kirakan pulangan pelaburan untuk setiap projek tersebut.

(ii) Jika satu sahaja peluang pelaburan yang boleh diberi dana dan bahagian itu

dinilai berasaskan pulangan atas pelaburan, manakah peluang pelaburan yang

patut diterima? Berikan penjelasan.

(iii) Andaikan syarikat ini boleh membiayai semua projek dan ingin mencapai

prestasi yang terbaik mungkin, manakah di antara peluang pelaburan di atas

akan diterima? Berikan penjelasan.

(iv) Pihak pengurusan lebih gemar menggunakan formula DuPont untuk

mengirakan pulangan pelaburan. Berikan formula DuPont tersebut.

(v) Cadangkan tiga cara bagaimana pengurus boleh meningkatan pulangan

pelaburan yang mereka peroleh. Mana di antara cara yang telah

dikenalpastikan itu tidak memberi faedah kepada sesebuah organisasi?

Mengapa?


(i) Pulangan pelaburan projek 1 = RM 910,000/ RM 6,500,000 = 14%

2 = RM 630,000/ RM 7,000,000 = 9%

3 = RM 594,000/ RM 5,400,000 = 11%

4 = RM 1,176,000/ RM 9,800,000 = 12%

(ii) Peluang pelaburan projek no 1 kerana ia memberi pulangan pelaburan yang

tertinggi sekali sebanyak 14%

(iii) Andaikan syarikat boleh membiayai semua projek dan ingin mencapai prestasi

terbaik mungkin, maka projek 1, 3 dan 4 dipilih kerana ROI masing-masing melebihi

minimum pulangan 10% yang diperlukan oleh pihak pengurusan atas syarikat.


134

PPL, UPM

(iv) Du Pont formula untuk ROI =

Pendapatan operasi bersih x Jualan

Jualan Purata harta operasi

(v) 3 cara untuk mempertingkatkan pualngan pelaburan adalah:

(1) Tingkatkan jualan

(2) Kurangkan belanja operasi

(3) Kurangkan aset operasi

Cara yang ketiga yang paling tidak berfaedah kepada syarikat kerana mengurangkan aset

operasi adalah strategi jangka pendik tetapi dalam jangka panjang strategi ini mungkin

membahayakan syarikat. Contoh pengurus berkenaan tidak akan melabur dalam

teknologi baru walau pun projek ini boleh mengurangkan kos dan meninggikan mutu

produk pada masa hadapan kerana dalam jangka pendek akan memberi kesan negatif

terhadap ROI semasa.

Contoh Soalan 2

Syarikat Chu Manufacturing telah memberi data berikut mengenai operasi dua

bahagiannya dalam 2009:

Bahagian Kota Raya Bahagian Kota Besar

(RM) (RM)

Jualan 4,000,000 7,000,000

Purata aset operasi 2,000,000 2,000,000

Pendapatan operasi bersih 300,000 420,000

Hartanah, loji dan peralatan 950,000 800,000


135

PPL, UPM

Pihak pengurusan syarikat ini telah menurunkan kadar pulangan minimum kepada 10%

untuk semua pelaburan dalam tahun 2009 memandangkan keadaan ekonomi yang

muram.

Dikehendaki:

(i) Kirakan pulangan pelaburan kedua-dua bahagian Syarikat Chu Manufacturing

dalam tahun 2009 dengan menggunakan formula DuPont.

(ii) Mana antara pengurus bahagian yang kelihatan menjalankan tugas dengan

lebih baik? Mengapa?

(iii) Kirakan juga pendapatan lebihan untuk kedua-dua bahagian tersebut.

(iv) Mengapakah pulangan pelaburan kerap dikatakan tidak sesuai digunakan

sebagai ukuran penilaian prestasi bagi pusat pelaburan, dan bagaimana pulak

penggunaan pendapatan lebihan boleh mengatasi masalah ini?

(v) Mengapakah kad skor imbangan dikatakan satu teknik pengukuran prestasi

yang lebih baik daripada pulangan pelaburan dan pendapatan lebihan?

Terangkan apa dia kad skor imbangan itu.


(i) Bahagian Kota Raya:

Marjin = RM 300,000 ÷ RM 4,000,000 = 7.5%

Pusing ganti = RM 4,000,000 ÷ RM 2,000,000 = 2 kali

ROI = 7.5% x 2 = 15%

Bahagian Kota Besar:

Marjin jualan = RM 420,000 ÷ RM 7,000,000 = 6%

Pusing ganti = RM 7,000,000 ÷ RM 2,000,000 = 3.5 kali

ROI = 6% x 3.5 = 21%i


136

PPL, UPM

(ii) Pengurus Bahagian Kota Besar dijangka telah menjalankan tugas beliau dengan

lebih baik. Walau pun marjin yang diperoleh rendah sebanyak 1.5 mata perpuluhan

daripada Bahagian Kota Raya; tetapi pusing ganti beliau adalah jauh lebih tinggi ( ia itu

pusing ganti 3.5 kali berbanding dengan 2 kali bagi Bahagian Kota Raya). Pusing ganti

yang lebih tinggi lebih menonjol daripada marjin yang rendah dan menghasilkan

pulangan pelaburan 21% berbanding dengan hanya 15% bagi Bahagian Kota Raya.

(iii) Bahagian Kota Raya Bahagian Kota Besar

Net income RM 300,000 RM 420,000

(10 % x RM 2,000,000) 200,000 200,000

Residual income RM 100,000 RM 220,000

(iv) If ROI is used to evaluate performance, a manager of an investment center may

reject profitable investment opportunity whose rate of return exceeds the company’s

required rate of return but whose rate of return is less than the investment center’s current

ROI.

The residual income approach overcomes this problem since any project whose

rate of return exceeds the company’s minimum required rate of return will result in an

increase in residual income.

(v) Kad skor imbangan merupakan satu pendekatan yang lebih baik daripada ROI dan

resisdual income untuk pengukuran prestasi kerana ROI dan RI hanya merupakan ukuran

kuantitatif sahaja.

Kad skor imbangan bukan sahaja mengunakan ukuran kuantitatif untuk penilaian

prestasi tetapi mengambilkira aspek lain yang perlu dititikberatkan juga agar penilaian

prestasi menjadi lebih menyeluruh. Antara aspek lain itu adalah pelanggan, proses

perniagaan dalaman, dan learning and growth. Kad skor imbangan ini juga

`menggalakkan penambahbaikan yang berterusan.


137

PPL, UPM

Topik 9: Harga Pindahan

Pendahuluan

Tajuk harga pindahan dalam buku teks edisi ketiga belas ini masih dibincangkan dalam

Appendix 12A. Untuk makluman semua tajuk ini juga penting dan diharap anda akan

memberi tumpuan yang sama dengan tajuk lain apabila mengulangkaji untuk peperiksaan

akhir kelak.

Dalam sesuatu organisasi yang besar akan terdapat pemindahan barangan atau

perkhidmatan daripada satu bahagian atau segmen kepada bahagian atau segmen yang

lain. Apabila organisasi berkenaan mengamalkan sistem pemencaran, maka bahagian

atau segmen akan dinilai mengikut prestasi masing-masing maka penetapan harga untuk

barangan atau perkhidmatan yang dipindahkan itu menjadi satu isu kerana ia akan

memberi kesan yang langsung kepada keberuntungan sesuatu bahagian atau segmen itu

dan secara tidak langsung kepada keberuntungan organisasi secara keseluruhannya.

Harga jualan digunakan untuk harga barangan atau perkhidmatan yang dijual kepada

pihak luar atau pelanggan sesuatu organisasi. Harga pindahan pula adalah terma yang

digunakan untuk harga yang diletakkan untuk barangan dan perkhidmatan yang

dipindahkan antara segmen dalam sesuatu organisasi. Harga pindahan itu merupakan

hasil bagi segmen yang membuat barangan dan perkhidmatan tetapi merupakan kos

kepada segmen yang membeli barangan atau perkhidmatan tersebut.

Ada tiga pendekatan yang boleh digunakan untuk menetapkan harga pindahan. Antaranya

adalah (1) mengikut perundingan, (2) mengikut kos dan (3) mengikut harga pasaran.

Anda perlu ingat dalam perbincangan mengenai menetapan harga pindahan bahawa

objektif dasar penetapan harga pindahan adalah untuk memberi motivasi kepada


138

PPL, UPM

pengurus agar senantiasa membuat keputusan dan mengambil tindakan yang menjamin

kepentingan organisasi secara seluruhannya. Kadang kala keadaan sub-optimum

(suboptimization) boleh berlaku apabila pengurus membuat keputusan atau membuat

tindakan yang tidak selaras dengan kepentingan organisasi mahu pun kepentingan

segmen masing-masing. Setiap pendekatan di atas mempunyai kebaikan masing-masing

dan boleh menimbulkan masalah apabila digunakan sebagai asas penetapan harga

pindahan. Anda perlu mengetahui kebaikan dan kelemahan setiap pendekatan agar

bersedia untuk menghadapi soalan teori yang berkaitan dengan topik ini jika ditanya

kelak.

Harga pindahan terunding

Harga pindahan terunding (negotiated transfer price) dihasilkan daripada perbincangan

antara pihak atau segmen yang membuat dengan pihak atau segmen yang membeli.

Kedua-dua pihak ini akan bertemu untuk membincangkan terma dan syarat yang terlibat

dengan cadangan pemindahan barangan atau perkhidmatan dalam organisasi. Walau apa

jua pun harga pindahan terunding yang dipersetujui, ada dua perkara penting yang pasti

berlaku:

(1) Pihak yang menjual akan bersetuju dengan pemindahan hanya jika ada tambahan

keuntungan daripada pemindahan itu;

(2) Pihak yang membeli akan bersetuju dengan pemindahan itu hanya jika

keuntungan bahagian atau segmennya juga bertambah.

Antara kebaikan cara ini adalah:

(1) Untuk mengekalkan autonomi bahagian atau segmen selaras dengan

semangat pemencaran.

(2) Pengurus bahagian atau segmen lebih berkemungkinan mempunyai maklumat

mengenai potensi kos dan faedah yang berkaitan dengan pemindahan

berkenaan daripada pihak lain dalam organisasi itu.


139

PPL, UPM

Apa yang jelas mengenai harga pindahan terunding adalah pihak menjual akan

mengalami kerugian atas pemindahan jika harga pindahan yang dipersetujui di bawah

kos bahagian untuk membuat barangan atau perkhidmatan tersebut. Jika ini berlaku

pihak menjual tidak akan bersetuju untuk melakukan pemindahan itu. Jika harga

pindahan terunding terlalu tinggi pula, melebih harga belian semasa; pihak membeli tidak

akan bersetuju untuk menerima pemindahan itu. Maka dalam penetapan harga pindahan

anda perlu ingat bahawa setiap cadangan harga pindahan yang anda berikan perlu ada dua

tahap atau dua had. Tahap pertama adalah tahap terendah (ditentukan oleh pihak yang

membuat atau menjual) dan tahap kedua adalah tahap tertinggi (ditentukan oleh pihak

yang membeli). Tahap atau had ini akan menentukan julat harga pindahan yang boleh

diterima oleh kedua-dua pihak yang terlibat dalam pemindahan kerana keuntungan

kedua-dua bahagian akan menignkat dalam julat harga pindahan ini. Sebagai peringatan,

anda seharusnya boleh mengirakan amaun untung yang bertambah itu jika diminta dalam

soalan peperiksaan kelak.

Harga pindahan pada kos

Meletakkan harga pindahan pada kos, nampak mudah digunakan dan senang difahami

tetapi cara ini juga akan menimbulkan beberapa masalah. Ada organisasi yang

menggunakan kos berubah dan ada yang menggunakan kos penuh (kos serapan) untuk

menetapkan harga pindahan. Jika kos penuh digunakan sebagai asas pemindahan,

keputusan begini tidak baik dan akan membawa kepada keadaan sub-optimum dalam

organisasi. Keadaan sub-optimum akan berlaku jika bahagian yang membuat

mempunyai kapasiti terbiar (idle capacity) dan kos penuh seunit itu lebih tinggi daripada

kos belian seunit semasa bagi pihak yang membeli. Maka merendahkan harga pindahan

daripada kos penuh adalah lebih logik dan menguntungkan semua pihak.

Kedua, pihak yang menjual tidak akan menunjukkan untung bahagian langsung jika

harga pindahan diletakkan pada kos. Ketiga, harga pindahan yang berasaskan kos tidak

merupakan insentif untuk mengawal kos. Jika kos sebenar sesuatu bahagian boleh


140

PPL, UPM

dipindahkan kepada sesuatu bahagian yang lain, besar kemungkinan bahagian yang

membuat tidak akan terdorong untuk mengurangkan kos. Jika anda masih ingin

menggunakan asas kos sebagai asas harga pindahan, dicadangkan anda menggunakan kos

piawai.

Harga pindahan pada harga pasaran

Asas harga pasaran dikatakan satu pendekatan yang terbaik bagi menyelesaikan masalah

harga pindahan. Harga pasaran adalah amaun yang dicajkan ke atas barangan dan

perkhidmatan yang dijual atau ditawarkan dalam apsaran terbuka. Asas ini amat sesuai

jika barangan dan perkhidmatan mempunyai pasaran yang sedia ada; dijual kepada

pelanggan luar dalam bentuk sedia ada dan bahagian yang menjual tiada kapasiti terbiar.

Ini adalah kerana kos sebenar bagi sesuatu pemindahan itu adalah kos lepas bagi hasil

yang hilang atas jualan kepada pihak luar. Sama ada barangan itu dijual kepada pihak

dalam atau kepada pihak luar, bahagian yang menjual dalam organisasi akan mengetahui

kos organisasi sebenar jika pemindahan dalaman dilakukan.

Untuk makluman anda sekalian, jika ketiga-tiga cara di atas dijangka tidak memuaskan,

teori Perakaunan Pengurusan mencadangkan agar anda menggunakan prinsip berikut

untuk meletakkan harga pindahan.

Secara prinsipnya, bagi segmen atau bahagian yang menjual, formula harga pindahan

adalah seperti berikut:

Harga pindahan seunit = Kos berubah seunit + kos lepas seunit

Dan kos lepas seunit dikira :

Jumlah marjin caruman kehilangan atas jualan kepada pihak luar

Unit yang dipindahkan

Harga pindahan yang diperoleh dengan formula di atas merupakan harga pindahan had

terendah. Untuk makluman semua, ada beberapa situasi dalam sesuatu organisasi yang


141

PPL, UPM

boleh berlaku di mana anda mungkin diuji akan penggunaan formula di atas; ia itu (1)

dalam keadaan bahagian membuat atau menjual mempunyai kapasiti terbiar; (2) dalam

keadaan bahagian ini tiada kapasiti terbiar atau bahagian ini dikatakan beroperasi pada

kapasiti penuh; dan (3) keadaan bahagian ini hanya mempunyai sedikit sahaja atau

sebahagian sahaja kapasiti yang terbiar. Sila rujuk situasi yang diberi dalam buku teks

dan buat latihan mengenainya agar anda cukup bersedia untuk sebarang kebarangkalian

diperlukan dalam soalan peperiksaan kelak.

Bagi segmen atau bahagian yang membeli, formula harga pindahan adalah seperti

berikut :

Harga pindahan seunit = Kos belian seunit daripada pembekal luar

Harga pindahan yang diletakkan mengikut formula ini oleh bahagian yang membeli akan

menentukan had tertinggi bagi harga pindahan. Sebagai peringatan, anda perlu peka jika

ada beberapa harga pasaran diberikan dalam soalan peperiksaan, had tertinggi tidak lagi

merupakan kos belian seunit daripada pihak luar, tetapi harga pasaran terendah yang

terdapat dalam pasaran menjadi had tertinggi. Ini mengandaikan dalam keadaan semasa,

tidak logik jika ada harga pasaran terendah yang boleh diperoleh, maka panduan untuk

menggunakan kos belian seunit daripada pembekal semasa tidak lagi sesuai digunakan.

Andaikan mengikut prinsip di atas, harga terendah dikira adalah RM10 dan harga

tertinggi adalah RM22, harga pindahan mesti dinyatakan dalam julat sedemikian:

RM10 ≥ Harga Pindahan ≤ RM22

Maka mana-mana harga dalam julat di atas yang diterimapakai untuk harga pindahan

akan menguntungkan semua pihak ia itu bahagian yang menjual, bahagian yang membeli

dan organisasi secara keseluruhannya.

Implikasi gelagat dalam penilaian prestasi

Organisasi yang mengamal prinsip pemencaran akan memberi autonomi kepada pengurus

bahagian untuk menetapkan harga pindahan dan untuk membuat keputusan sama ada

untuk menjualkan barangan dan perkhidmatan masing-masing secara dalaman atau


142

PPL, UPM

luaran. Ada kemungkinan pengurus atasan merasa susah untuk menerima prinsip ini

terutama apabila mereka menjangkakan bahawa pengurus bahagian akan membuat

keputusan yang sub-optimum. Jika pengurus atasan masuk campur juga, maka tujuan

pemencaran tidak akan tercapai. Lagi pun, untuk meletakkan harga pindahan yang betul

bagi pengurusan atasan, mereka perlukan maklumat terperinci mengenai jualan dan

belian sesuatu bahagian dengan pasaran luar, kos berubah dan penggunaan kapasiti

masing-masing. Walhal prinsip pemencaran mengandaikan pengurus bahagian

mempunyai lebih maklumat mengenai operasi bahagian masing-masing berbanding

dengan pihak pengurus atasan.

Jika pengurus bahagian kerap membuat keputusan yang menimbulkan keadaan sub-

optimum, maka prestasi bahagian itu akan terjejas dan pampasan dan kenaikan jawatan

pengurus bahagian tersebut akan juga terjejas. Maka sistem penilaian prestasi berasaskan

keuntungan bahagian, ROI dan pendapatan sisa akan menjadi lebih bermakna. Garrison,

Noreen dan Brewer berpendapat jika pengurus atasan hendak membudayakan autonomi

dan mempertanggungjawabkan kebebasan untuk membuat untung, maka pengurus

bahagian semestinya dibenarkan untuk mempunyai kawalan ke atas nasib masing-masing

– sehingga ke tahap membenarkan mereka hak untuk membuat kesilapan. Saya juga

menyokong pendapat mereka.



Menjelaskan apa dia harga pindahan dan prinsip peletakan harga pindahan

Menerangkan ketiga-tiga asas yang boleh digunakan untuk perletakkan harga

pindahan, serta kebaikan dan kelemahan setiap asas jika digunakan

Mengirakan harga pindahan dalam beberapa kemungkinan situasi organisasi

Mentafsirkan kesan gelagat dalam organisasi yang mengamalkan harga pindahan.


143

PPL, UPM


Contoh Soalan 1

Kilang Syarikat Bella di Seri Serdang membuat pelbagai saiz bateri untuk penggunaan

tempatan. Sebuah kilang Syarikat Bella lain di Balakong, membuat pelbagai permainan

kanak-kanak yang memerlukan bateri dipasangkan sebelum dipasarkan. Kilang di

Balakong kerap menggunakan bateri bersaiz 3M yang boleh dibeli daripada mana jua

pembekal tempatan dengan harga RM2.30 seunit. Encik Ikhwan, pengurus kilang di

Balakong telah menghubungi Encik Muaz, pengurus kilang di Seri Serdang untuk

membuat tawaran membeli 50,000 unit bateri saiz 3M itu. Kilang di Seri Serdang yang

mengeluarkan bateri, sekarang beroperasi pada kapasiti penuh, mengeluar dan menjual

200,000 unit bateri saiz 3M kepada pelanggan luar pada harga RM 2.30 seunit.

Data operasi tahunan untuk pengeluaran 200,000 unit bateri siaz 3M seamsa adalah

seperti berikut :



Overhed kilang berubah 24,000

Overhed kilang tetap 30,000

Belanja jualan berubah 16,000

Belanja jualan tetap 42,000

Dikehendaki:

(i) Apakah harga pindahan maksimum yang boleh Encik Muaz pengurus

Kilang di Seri Serdang letakkan untuk pemindahan 50,000 unit bateri saiz

3M kepada pengurus kilang di Balakong? Mengapa?


144

PPL, UPM

(ii) Apakah harga minimum yang boleh Encik Muaz letakkan bagi

pemindahan tersebut? Bincangkan sama ada pemindahan antara kilang

akan berlaku atau tidak.

(iii) Andaikan Encik Muaz menjual kepada pihak dalaman 50,000 unit bateri

saiz 3M, separuh daripada kos jualan berubah seunit dapat dielakkan

kerana komisen jualan tidak diperlukan untuk pemindahan dalaman.

Nyatakan:

(a) Julat harga pindahan yang boleh wujud untuk Syarikat Bella, dan

(b) Apakah faedah terhadap Syarikat Bella keseluruhannya, jika

pemindahan itu berlaku.

(iv) Andaikan Kilang di Seri Serdang mempunyai cukup kapasiti untuk

memenuhi permintaan kilang di Balakong tanpa menjejaskan pelanggan

semasa serta separuh belanja jualan berubah seunit masih boleh dielakkan

jika berlaku pindahan dalaman, apakah harga pindahan minimum yang

boleh diletakkan oleh kilang Balakong? Bincangkan.


(i) Harga pindahan maksimum yang boleh Encik Muaz letakkan untuk pemindahan

50,000 unit bateri saiz 3M adalah RM 2.30 seunit kerana RM 2.30 seunit merupakan

harga yang Encik Muaz boleh jual kepada pelanggan semasa dan harga seunit yang

Kilang di Balakong beli semasa daripada pembekal luar.

{3.0 markah}

(ii) Harga pindahan minimum mengikut teori adalah

Kos berubah seunit + marjin caruman seunit hilang atas jualan kepada pihak luar

Kos seunit yang dipindahkan

Kos bahan langsung (RM 220,000/200,000 unit) = RM 1.10

Kos buruh langsung (RM 8,000/200,000 unit) 0.04

Kos overhed kilang berubah (RM 24,000/200,000 unit) 0.12

Belanja jualan berubah (RM 16,000/200,000 unit) 0.08

Kos berubah bateri saiz 3M seunit RM 1.34


145

PPL, UPM

Harga pindahan = RM 1.34 + (RM2.30 –RM 1.34) X 50,000 unit)

50,000 unit

= RM 1.34 + RM 0.96 = RM 2.30.

Ini bermakna, harga pindahan minimum dan maksimum adalah RM 2.30 seunit. Dengan

itu. Syarikat Bella tidak mempedulikan (indifferent) sama ada pemindahan akan berlaku

antara kilang (secara dalaman) atau tidak (secara luaran) kerana syarikat akan

memperoleh pendapatan yang sama, jika 50,000 unit dijual kepada pelanggan luar atau

kepada pihak dalam.

(iii) Andaikan Kilang di Seri Serdang boleh menjimatkan separuh daripada belanja jualan

berubah jika pemindahan dalaman dilakukan :

Harga pindahan = RM {1.10 + 0.04 + 0.12 + (0.08/2 =0.04)} + RM 0.96

= RM 1.30 + RM 0.96

= RM 2.26

Julat harga pindahan bagi Syarikat Bella RM2.26 ≥ HP ≤ RM2.30

Jika pindahan berlaku antara pihak dalaman Syarikat Bella dapat jimat RM 2,000 (50,000

X RM 0.04) setiap tahun

{4.0 markah}

(iv) Andaikan kilang di Seri serdang mempunyai cukup kapasiti bermakna

Harga pindahan minimum

= Kos berubah RM (1.34 – 0.04) + Margin caruman seunit hilang = ‘0’

= RM 1.30

Maka pemindahan antara kilang boleh berlaku dalam julat berikut, dan harga pindahan

apa pun dalam julat berikut akan menguntungkan semua pihak termasuk syarikat induk

Bella:

RM1.30 ≥ Harga Pindahan ≤ RM2.30


146

PPL, UPM

Contoh Soalan 2

Bagi setiap kes di bawah ini andaikan, Bahagian Serdang mempunyai produk yang boleh

dijual kepada pelanggan luar atau kepada Bahagian Seri Kembangan dalam syarikat yang

sama. Bahagian Seri Kembangan memerlukan produk Bahagian Serdang untuk

digunakan dalam proses pengeluarannya. Prestasi pengurus bahagian dinilai berasaskan

keuntungan bahagian masing-masing.

Kes

A B

Bahagian Serdang

Kapasiti (unit) 200,000 200,000

Bilangan unit dijual kepada pelanggan luar 200,000 160,000

Harga jualan seunit kepada pelanggan luar RM 90 RM 75

Kos berubah seunit 70 60

Kos tetap seunit berasaskan kapasiti 13 8

Bahagian Seri Kembangan:

Unit yang diperlukan dalam pengeluaran 40,000 40,000

Harga belian seunit daripada pembekal semasa RM 86 RM 74

Dikehendaki:

(i) Berikan formula harga pindahan terendah yang boleh diterimapakai daripada

sudut pandangan bahagian yang menjual.

(ii) Rujuk data kes A. Andaikan dalam kes ini, RM3 seunit kos jualan berubah

boleh dielakkan jika jualan dalam syarikat dibuat. Jika pengurus bebas untuk

berunding dan membuat keputusan sendiri, mungkinkah pindahan berlaku?

Jika benar, tunjukkan julat harga pindahan di mana pindahan boleh berlaku.

Beri penjelasan.

(iii) Rujuk data kes B. Dalam kes ini tiada penjimatan dalam kos jualan berubah

jika jualan kepada pihak dalaman syarikat dilakukan. Jika pengurus bebas

untuk berunding dan membuat keputusan sendiri, adakah pindahan akan

berlaku? Jika benar, tunjukkan julat harga pindahan yang bagaimanakah

pindahan akan berlaku? Beri penjelasan.


147

PPL, UPM


(i) Harga pindahan terendah yang boleh diterimapakai, mengikut perspektif bahagian

yang menjual adalah ditentukan oleh formula berikut:

Harga pindahan seunit =

Kos berubah seunit + Jumlah marjin caruman kehilangan atas jualan kepada pihak luar

Unit dipindahkan

(ii) Jika tiada kapasiti terbiar, 40,000 unit yang dipindahkan daripada Bahagian Serdang

kepada Bahagian Seri Kembangan akan mengakibatkan Bahagian Serdang akan

kehilangan 40,000 unit jualan daripada pelanggan semasa Marjin caruman seunit

daripada pelanggan semasa yang akan hilang adalah RM20 (RM90 – RM70).

Harga pindahan = RM70 – RM 3 + RM 20 x 40,000 unit = RM87

40,000 unit

Bahagian membeli ia itu Bahagian Seri Kembangan boleh membeli produk yang sama

daripada pembekal luar dengan harga belian seunit RM86. Dengan itu, bahagian ini

sudah tentu tidak akan bersetuju jika pemindahan berlaku. Oleh kerana keperluan tahap

harga bahagian menjual dengan bahagian membeli ketidaksesuaian, maka pemindahan

barangan antara bahagian tidak akan belaku.

(iii) Dalam kes B, Bahagian Serdang mempunyai kapasiti yang mencukupi (Kapasiti

semasa = 200,000 unit – Jualan semasa 160,000 unit) untuk memenuhi keperluan

pemintaan Bahagian Seri Kembangan. Maka tiada akan berlaku kehilangan jualan

kepada pelanggan semasa oleh Bahagian Serdang. Harga pindahan terendah yang boleh

diterima adalah:

Harga pindahan = RM 60 + 0 = RM 60

40,000 unit

Bahagian yang membeli ia itu Bahagian Seri Kembangan boelh membeli daripada

pembekal luar dengan kos belian seunit RM74 dan semestinya tidak mahu membayar

lebih untuk produk yang sama. Maka harga pindahan tertinggi dalam kes B adalah

RM74.


148

PPL, UPM

Dengan itu dalam kes ini, terdapat kesesuaian keperluan antara bahagian membeli dengan

bahagian yang menjual dan julat harga pindahan di mana pemindahan produk boleh

berlaku adalah seperti berikut:

RM60 ≥ Harga Pindahan ≤ RM74


149

PPL, UPM

Topik 10: Pengekosan Relevan

Pendahuluan

Pembuatan keputusan adalah satu daripada empat fungsi utama yang ditekankan dalam

kursus Perakaunan Kos dan Pengurusan. Walau pun pengurus membuat keputusan

seharian dan sepanjang masa apabila mereka menjalankan tugas merancang, mengawal

dan menilai prestasi tetapi tugas pembuatan keputusan yang ditekan di sini adalah dalam

situasi tertentu yang kerap dihadapi oleh pihak pengurus dalam operasi seharian mereka.

Setiap keputusan melibatkan pemilihan antara beberapa alternatif. Bagi tujuan kursus ini,

memadai anda rumuskan kepada dua alternatif terbaik. Apa bila anda diperlukan

membuat pemilihan antara alternatif, anda sebenarnya telah membuat keputusan.

Dalam proses pembuatan keputusan, kos dan faedah bagi kedua-dua alternatif berkaitan

perlu dibandingkan. Kos dan faedah yang berbeza antara kedua alternatif itu ditermakan

sebagai kos relevan. Keupayaan untuk membezakan kos relevan dengan kos tak relevan

adalah kritikal bagi pengurus kerana dua sebab. Pertama, data atau kos tak relevan boleh

diabaikan kerana dapat menjimatkan banyak masa dan tenaga pihak pengurus. Kedua,

keputusan yang tidak baik boleh berlaku jika anda mengambilkira kos dan faedah yang

tak relevan dalam alternatif.

Oleh kerana pembuatan keputusan memerlukan maklumat dan untuk menjimatkan

belanja, mengurangkan masa dan tenaga, dua kriteria perlu diberi penekanan selalu

apabila membuat keputusan:

(1) Kos dan hasil masa hadapan yang dijangkakan;

(2) Kos dan hasil itu berbeza di antara alternatif.

Terdapat dua kos yang tidak akan langsung diketengahkan dalam proses pembuatan

keptusan ia itu (1) kos hangus, dan (2) kos masa hadapan yang tidak berbeza antara

alternatif. Untuk makluman anda, terma kos berbeza (differential cost), kos boleh elak


150

PPL, UPM

(avoidable cost), kos tambahan (incremental cost) dan kos relevan; kesemua terma ini

boleh digunakan silihganti kerana membawa makna yang agak sama. Satu ungkapan

yang penting anda ingat selalu dalam kursus Perakaunan Pengurusan adalah ‘kos berbeza

untuk tujuan yang berbeza’ kerana terma kos yang digunakan akan berubah mengikut

tujuan yang berubah wal hal angka dan item kos yang diambilkira adalah sama. Contoh

untuk tujuan penyediaan pelaporan kos dikategorikan kepada kos perkilangan dengan kos

bukan perkilangan; di mana kos perkilangan terdiri oleh kos bahan langsung, kos buruh

langsung dan kos overhed perkilangan berubah. Untuk tujuan mendapatkan kos produk

kategori kos dibahagikan kepada kos langsung dengan kos tak langsung; di mana kos

langsung terdiri oleh kos bahan langsung dengan kos buruh langsung dan kos tak

langsung terdiri oleh kos overhed perkilangan.

Ada lima situasi yang kerap berlaku dalam jangka pendik di mana anda selaku pengurus

akan didedahkan agar dapat membantu anda untuk menjalankan fungsi pembuatan

keputusan. Dalam setiap situasi itu, ada satu panduan yang diutarakan dan anda perlu

ingat agar keputusan yang dibuat menjadi lebih cekap dan berkesan. Lima situasi di mana

anda perlu membuat keputusan adalah:

(1) Keputusan untuk menggekalkan atau menggugurkan satu garisan produk atau

satu segmen.

(2) Keputusan untuk terus membuat produk atau membeli daripada pembekal

luar.

(3) Keputusan untuk menerima tempahan khas daripada pihak luar atau menolak

tempahan khas itu.

(4) Keputusan untuk menentukan keutamaan produk yang akan dibuat dalam

keadaan organisasi mempunyai kekangan sumber.

(5) Keputusan untuk menjual produk bersama pada titik pecahan atau membuat

pemprosesan lanjutan ke atas produk selepas titik pecahan.

Sebelum anda mendudukki peperiksaan akhir, eloklah anda membiasakan diri dengan

setiap situasi pembuatan keputusan seperti di atas. Walau pun kaedah pembuatan

keputusan adalah sama, ia itu mengambilkira kos relevan dengan menggunakan analisis


151

PPL, UPM

tambahan tetapi setiap situasi tersebut masih memerlukan kelebihan penyelesaian

masalahnya tersendiri.

Secara ringkas, dalam situasi pertama anda perlu kirakan impak ke atas untung organisasi

secara menyeluruh sebelum membuat keputusan untuk meneruskan atau menggugurkana

sesuatu garisan produk atau segmen dalam organisasi tersebut. Juga anda perlu

berwaspada terhadap kos yang diperuntukan kerana ini akan membuat sesuatu garisan

produk atau segmen menunjukkan prestasi yang lebih buruk. Dalam lain perkataan

selepas mengambilkira kos relevan, jika produk margin atau segmen margin itu di dapati

positif, keputusan yang betul adalah untuk mengekalkan garisan produk atau segmen

tersebut; dan jika produk atau segmen marjin itu negatif, maka keputusan sebaliknya

sepatutnya diambil.

Dalam situasi kedua, anda hanya perlu mengambilkira semua kos berubah sahaja dalam

pengiraan samada untuk terus membuat produk atau memberi peluang kepada pihak luar

untuk membekalkannya. Jika kos berubah membuat lebih rendah berbanding dengan

tawaran kos belian daripada pihak luar, maka keputusan hendaklah untuk terus membuat

produk berkenaan. Dalam situasi ini, anda harus juga prihatin terhadap kos lepas kerana

jika ada kos lepas, mungkin keputusan asal yang diambil akan berubah.

Dalam situasi ketiga, anda hanya perlu mengirakan kos berubah seunit untuk membuat

produk dan bandingkan dengan kos seunit yang diberikan oleh tempahan khas. Isu

tempahan khas ini hanya boleh dipertimbangkan jika organisasi anda mempunyai kapasiti

terbiar dan tempahan khas ini merupakan situasi yang jarang berlaku. Ini penting kerana

anda perlu mengutamakan kepentingan pelanggan semasa sebelum menerima sebarang

tempahan khas.

Dalam situasi keempat, apabila organisasi menghadapi keadaan kekangan sumber, maka

yang penting anda kirakan adalah marjin caruman seunit bagi sumber yang kekang untuk

setiap garisan produk yang diberikan. Keutamaan pengeluaran sepatutnya diberikan

kepada produk yang mempunyai marjin caruman seunit sumber yang kekang tertinggi


152

PPL, UPM

sekali dan seterusnya. Soalan peperiksaan boleh juga memerlukan anda menentukan unit

yang perlu dikeluarkan untuk setiap garisan produk yang ada.

Dalam situasi kelima, keputusan sama ada produk bersama dijual pada titik perpisahan

atau diproses selanjutnya bergantung kepada keberuntungan yang diperoleh daripada

setiap produk bersama jika pemprosesan selanjutnya dibuat. Semua kos pengeluaran

sebelum titik perpisahan boleh diabaikan kerana ia merupakan kos hangus dan tidak perlu

diambilkira. Secara amnya, selagi hasil tambahan seunit daripada proses selanjutnya

melebihi kos memproses tambahan sunit selepas titik perpisahan bagi sesuatu produk

bersama, maka keputusan hendaklah untuk meneruskan pemprosesan selanjutnya. Jika

kos pemprosesan selanjutnya lebih tinggi daripada hasil tambahan selepas titik

perpisahan, maka produk bersama itu hendaklah dijual pada titik perpisahan.

Apa jua keputusan yang anda buat mengikut prinsip Perakaunan Pengurusan, anda mesti

pertimbangkan juga faktor bukan kuantitatif sebelum membuat sebarang keputusan yang

muktamad dalam situasi di atas.



Menjelaskan konsep kos relevan dalam pembuatan keputusan.

Mengenalpasti kos relevan, kos tak relevan, kos hangus dan kos lepas dalam

proses pembuatan keptuusan.

Menggunakan analisis tambahan untuk membuat keputusan dalam lima situasi-

tertentu yang kerap berlaku kepada sesuatu organisasi dalam jangak pendik..


153

PPL, UPM


Contoh Soalan 1

Lina Manufacturing membuat pelbagai barangan plastik untuk pasaran tempatan. Kilang

membuat sarong tangan plastik di Seri Kembangan beroperasi pada tahap kapasiti penuh

dan overhed kilang berubah dicajkan kepada pengeluaran pada kadar 60% atas kos buruh

langsung. Kos bahan langsung dan kos buruh langsung sepasang sarong tangan adalah

RM0.80 dan RM0.90 masing-masing. Pengeluaran baisa adalah 500,000 pasang sarong

tangan setahun.

Sebuah syarikat pembekal tempatan telah menawar untuk membuat sarong tangan plastik

tersebut pada harga RM2.00 sepasang. Jika Lina Manufacturing menerima tawaran ini,

semua kos overhed berubah pengeluaran akan terhapus tetapi RM 30,000 kos overhed

tetap pengeluaran yang sekarang dicajkan kepada pengeluaran sarong tangan plastik itu

akan diserap kepada keluaran lain.

Dikehendaki:

(i) Dengan menggunakan analisis tambahan, tentukan samada Lina Manufacturing

patut menerima atau menolak tawaran pembekal tersebut. Mengapa ?

(ii) Berikan tiga faktor bukan kewangan yang Lina Manufacturing patut ambilkira

sebelum membuat keputusan yang muktamad.

(iii)Kos hangus dan kos lepas merupakan dua konsep dalam tajuk pembuatan

keputusan.

(a) Berikan takrif ‘kos hangus’ dan ‘kos lepas’.

(b) Maklumat mengenai kos hangus boleh di dapati dalam penyata kewangan dan

rekod perakaunan. Walhal, maklumat mengenai kos lepas diabaikan’. Adakah anda setuju

dengan penyataan ini ? Bincangkan.


154

PPL, UPM


(i) Analisis tambahan menunjukkan: Membuat Membeli Tambahan(Kurangan)

Kos membuat Kos membeli Kos berbeza

Bahan langsung (500,000 X 0.80) 400,000 RM 400,000

Buruh langsung (500,000 X 0.9) 450,000 450,000

Overhed pengeluaran berubah

(60% X RM 450,000) 270,000 270,000

Harga belian (500,000 X RM 2) 1,000,000 (1,000,000)

Jumlah kos tahunan RM 1,120,000 1,000,000 RM 120,000

Lina Manufacturing sepatutnya menerima tawaran pembekal tersebut kerana syarikat

dapat jimat kos tahunan sebanyak RM 120,000. {8.0 markah}

(ii) Faktor bukan kewangan yang patut diambilkira: (Pilih 3 faktor sahaja)

Pembekal tersebut dapat menjaminkan mutu keluaran dalam jangka panjang.

Pembekal akan sentiasa menyerahkan keluaran mengikut jadual syarikat Lina.

Pembekal berupaya untuk membekalkan produk mengikut kuantiti yang dipohonkan.

Pembekal tersebut dapat menjaminkan harga keluaran tidak naik untuk beberapa tahun

yang akan datang.

Kebajikan pekerja yang membuat sarong tangan tersebut harus dipertimbangkan juga.

Adakah mereka akan mendapat kerja di tempat lain dengan mudahnya atau mereka akan

menambahkan masalah sosial tempatan?

(iii) (a) Kos hangus adalah kos yang berkaitan dengan peristiwa yang telah berlaku dan

tidak akan menjejaskan apa jua alternatif yang sedang dipertimbangkan untuk membuat

keputusan.

Kos lepas adalah faedah atau kos yang terpaksa dilepaskan kerana membuat keputusan

untuk memilih sesuatu alternatif daripada alternatif yang lain.

(b) Ya, saya bersetuju dengan pernyataan tersebut kerana sistem perakaunan akan

merekod aktiviti atau peristiwa yang telah berlaku sahaja. Rekod perakaunan boleh


155

PPL, UPM

dikatakan sebagai rekod bersejarah yang mengandungi maklumat yang berorientasikan

masa lepas, objektif dan boleh disahkan telah berlaku kerana ada dokumen punca.

Dengan itu, maklumat mengenai urusniaga masa lepas atau kos hangus akan di dapati

dalam penyata kewangan dan rekod perakaunan.

Disebaliknya, maklumat mengenai kos lepas akan diabaikan kerana kos lepas adalah

faedah atau kos yang berkaitan dengan alternatif yang tidak terpilih. Oleh kerana

alternatif ini tidak terpilih, maka sistem perakaunan tidak akan merekodkan peristiwa

yang belum berlaku. Masih belum ada ukuran yang objektif terhadap kos begini kerana

ianya belum berlaku dan merupakan satu anggaran atau jangkaan sahaja. Besar

kemungkinan pakar juga akan memberi amaun yang berbeza-beza.

Contoh Soalan 2

Syarikat Sheema mengeluar satu produk yang mempunyai kos seunit seperti berikut pada

jangkaan pengeluaran 60,000 unit:

Bahan langsung RM 8

Buruh langsung 15

Overhed pengilangan berubah 10

Overhed pengilangan tetap 12

Syarikat ini mempunyai kapasiti untuk mengeluarkan 70,000 unit. Pada kebiasaannya,

produk ini dijual pada RM60 seunit. Seorang pemborong tempatan telah menawar untuk

membeli 5,000 unit produk ini pada harga RM 55 seunit.

Dikehendaki:

(i) Patutkah tempahan khas ini diterima oleh Syarikat Sheema?

(ii) Berikan dua sebab lain yang boleh menyokong keputusan yang dibuat dalam

(i) di atas.


156

PPL, UPM

(iii) Mengapakah belanja susutnilai alatan dan mesin dikilang tidak

dipertimbangkan dalam membuat keputusan tetapi direkod dan dibentangkan

dalam penyata kewangan?


(i) Pertambahan hasil jika pesanan khas ini diterima (5,000 X RM55) RM 275,000

Pertambahan kos:

Bahan langsung (5,000 unit x RM8) RM 40,000

Buruh langsung (5,000 unit x RM15) 75,000

Overhed berubah (5,000 unit x RM10) 50,000 65,000

Tambahan kepada keuntungan RM 110,000

Ya, tempahan khas daripada pemborong itu patut diterima kerana akan menambahkan

RM110,000 kepada keuntungan syarikat.

(ii) Faktor lain yang harus dipertimbangkan:

(1) Syarikat ini mempunyai kapasiti yang berlebihan. Kapasiti syarikat adalah

70,000 unit tetapi semasa hanya mengeluarkan 60,000 unit sahaja.

(2) Pemborong ini mungkin merupakan pelanggan masa hadapan yang

berpotensi.

(3) Masa dan tenaga buruh di kilang boleh digunakan dengan lebih efektif.

(iii) Belanja susutnilai mesin dan peralatan di kilang adalah contoh kos hangus. Kos

hangus adalah kos yang terlibat dengan peristiwa atau aktiviti yang telah berlaku.

Perakaunan merekod semua ativiti syarikat yang telah berlaku dan melaporkannya dalam

penyata kewangan. Jika aktiviti itu telah berlaku maka ada punca dokumen untuk

pengesahan kesahihan aktiviti teresebut, tetapi bagi tujuan pembuatan keputusan kos

hangus tidak memberi sebarang kesan kepada keputusan yang akan dibuat kerana ia telah


157

PPL, UPM

berlaku. Sama ada keputusan dibuat atau tidak kos hangus masih wujud atau disebut

sebagai kos tak bolehelak, bermakna kos itu tidak relevan.

Contoh Soalan 3

Andaikan kilang Syarikat Sheema mengeluarkan dua jenis produk lain yang dihasilkan

daripada satu proses bersama. Kos proses bersama ini adalah RM85,000 dan maklumat

mengenai kedua-dua produk bersama ini adalah seperti berikut:

Alpha Beta

Jangkaan pengeluaran 2,000 unit 4,000 unit

Harga jualan seunit pada

titik perpisahan RM30 RM16

Tambahan kos pemprosesan

selepas titik perpisahan RM15 RM30

Harga jualan seunit selepas

pemprosesan lanjutan RM40 RM50

Dikehendaki:

(i) Mana antara produk bersama ia itu Alpha atau Beta yang patut dijual pada

titik perpisahan?

(ii) Mana di antara kedua-dua produk tersebut sepatutnya diproses selanjutnya?

(iii) Pada masa ini Syarikat Sheema menjual kedua-dua produk ini pada titik

perpisahan. Jika syarikat membuat keputusan untuk memaksimumkan

keuntungan, berapakah pertambahan kepada untung syarikat?


158

PPL, UPM


(i) Alpha Beta

Hasil tambahan (RM 40 – 30) RM 10 (RM50 -16) RM 34

- Kos proses tambahan 15 30

Faedah bersih RM ( 5) RM 4

Pada titik perpisahan, produk Alpha patut dijual, kerana tidak berbaloi untuk diproses

selanjutnya.

(ii) Produk Beta sepatutnya diproses selanjutnya kerana keuntungan syarikat akan

bertambah sebanyak RM 4 seunit.

(iii) Keuntungan syarikat akan bertambah sebanyak 4,000 unit x RM 4 = RM 16,000.

Contoh Soalan 4

Sheema, ibu tunggal yang berdaya usaha menjual bunga sebagai kerja sampingan. Dia

membuat jualan bunga secara khusus dalam tiga jenis pembungkusan; bakul bunga untuk

semua kemungkinan majlis, jambak bunga untuk majlis teristimewa dan karangan bunga

untuk hari lahir. Jumlah permintaan untuk bunga Sheema, kadangkala melebihi

kemampuan beliau untuk memenuhi semua pesanan. Karangan bunga dibuat mengikut

pesanan. Oleh kerana jaulan bunga merupakan kerja sambilan, Sheema hanya

mempunyai 69 jam sebulan untuk perniagaan ini. Apabila beliau mempunyai

kelapangan, Sheema hanya mampu membuat satu jenis produk pada satu-satu masa.

Maklumat mengenai kos, harga jualan dan permintaan produk yang telah dikumpulkan

dalam beberapa tempoh masa adalah seperti berikut:


159

PPL, UPM

Bunga untuk Bakul untuk Bunga untuk

hari jadi semua majlis majlis teristimewa

Purata masa untuk

disediakan (minit) 10 18 80

Harga jualan RM 25 RM 40 RM 100

Kos berubah:

Bahan mentah 5 10 30


Overhed berubah 2 4 5

Overhed tetap 3 5 12

Kos tetap (bulanan):

Premis RM 500

Jualan & pentadbiran RM 800

Sheema kerap mempunyai masalah membahagikan masa beliau antara perniagaan

sambilan dengan kerja sepenuh masanya. Beliau ingin cuba untuk memaksimumkan

keuntungan dan anda diperlukan untuk membantu.

Dikehendaki:

(i) Jika permintaan tidak terhad, mana antara ketiga-tiga produk tersebut yang

patut Sheema beri penekanan? Mengapa?

(ii) Berasaskan jawapan anda dalam (i), berapakah unit setiap produk yang dia

akan buat? Berapakah ramalan keuntungan bulanan Sheema dalam musim

raya ini?

(iii) Apa dia kos relevan?

(iv) Apa dia perbezaan di antara kos tambahan, kos lepas dan kos hangus?


160

PPL, UPM


(i) Bunga Bunga untuk Bunga untuk

Hari lahir sebarang majlis majlis tertentu

Jualan RM 25 RM 40 RM 100

Kos berubah:

Bahan langsung 5 10 30


Overhed kilang 2 4 5

Jualan berubah 3 15 5 27 12 62

Marjin caruman seunit RM 10 RM13 RM 38

Purata masa untuk disediakan 10 min 18 min 80 min

MC seminit RM1 RM 0.722 RM 0.475

Jika permintaan dan sumber pengeluaran tidak terhad, susunan pengeluaran adalah

peneydiaan bunga untuk majlis khas, bunga untuk sebarang majlis dan akhir sekali bunga

untuk hari lahir. Sheema mengeluarkan produk untuk majlis khas dahulu kerana marjin

caruman seunit produk adalah yang tertinggi sekali ia itu RM38 seunit. Diikuti dengan

pengeluaran bunga untuk sebarang majlis dengan margin caruman seunit kedua tertinggi

sebanyak RM13 seunit dan bunga untuk hari lahir dengan marjin caruman sebanyak

RM10 seunit.

Jika permintaan tidak terhad tetapi perniagaan mempunyai kekangan sumber, maka

keputusan untuk menentukan keutamaan pengeluaran akan berbeza. Maka Sheema

sepatutnya memberi keutamaan pengeluaran kepada penyediaan produk berasaskan

marjin caruman seunit sumber yang kekang kerana masa merupakan sumber yang terhad

untuk kerja separuh masanya. Oleh kerana produk bunga untuk hari lahir mempunyai

margin caruman seunit sumber yang kekang tertinggi sekali ia itu RM1 seminit; dan

permintaan untuk produk ini cukup tinggi untuk memerlukan semua masa lapang beliau

yang ada, maka Sheema sepatutnya menerima tempahan untuk produk hari lahir sahaja

kerana produk ini akan memaksimumkan keuntungan perniagaan separuh masanya.


161

PPL, UPM

(ii) Jumlah masa yang ada bagi Sheema = 69 jam x 60 minit = 4,140 minit

Jika hanya bunga untuk hari lahir disediakan, sebanyak:

= masa yang ada ÷ masa penyediaan produk

= 4,140 minit ÷ 10 minit = 414 unit bunga untuk hari lahir

Maka Sheema perlu membuat 414 unit bunga untuk hari lahir sebulan agar dapat

memaksimumkan keuntungan bagi perniagaannya.

Ramalan keuntungan bulanan perniagaan Sheema adalah seperti berikut:

Jualan (RM25 x 414 unit) RM 10,350

Tolak kos berubah:

Bahan langsung (414unit x RM5) RM 2,070

Buruh langsung (414unit x RM 5) 2,070

Overhed kilang (414 unit x RM 2) 828

Jualan berubah (414 unit x RM 3) 1,242 6,210

Marjin caruman 4,140

Tolak kos tetap:

Premis RM 500

Jualan & pentadbiran 800 1,300


(iii) Kos relevan adalah kos atau faedah yang berbeza antara dua alternatif dalam

proses pembuatan keputusan.

Kos (atau faedah) tambahan adalah perubahan kos (atau faedah) yang akan

dihasilkan daripada sesuatu cadangan tindakan

Kos lepas adalah kos atau faedah yang dilepaskan atau dikorbankan apabila

sesuatu alternatif ditolak.

Kos hangus adalah kos yang telah dibelanjakan dan akan tetap wujud atau tidak

akan berubah oleh sebarang keputusan masa hadapan.

act 2131vodppl.upm.edu.my/uploads/docs/act2131_1551419361.pdf · berjudul ‘managerial...

Documents