ANALISA POLA-POLA PETEMPATAN PENDUDUK: KAJIAN KES DAERAH FERAl( TENGAH.

UNrYERSITI SA. INS MALAYSIA

~ 2 0 OCT 1983 l PUSAT PE"JG'.JI.\N PERUM.\H.\N, BANGUNAN DAN PERANCANGAN

Oleh:

Mohd Ali Jalaluddin 1983/84

Pusat Pengajian Peruma.han, Bangunan· dan Perancangan Universiti Sains Malaysia

Pulau Pinang

+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

RPW 560 - Projek Penyelidikan Atas Daya Usaha Penuntut ini adalah merupakan sa.­lah eatu syarat utama untuk·penganugera­ha.n ljazah Sar jana Sains(Perancang Ban­dar dan Wilayah) di Univereiti Sa.ins Ma,­Laysia, Pulau Pinang. '

+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

I I

,;

'

I .j :;

;! I

. :!

~ :. ;! !

! ! ... ,

':I

...

I 'I :. :j

i

I" l.:;

;d '!

. , .. _, , •. i

•' I.

'•:l ,'1 ·I

l;.: ';-1·;!

''" i! ~ ;~ .

: t ,:. I \

'·

·' J ~

··'J.

;,

i .. ·

'],' j·! . j ..• ~· •'

Jilt/

'fltfl

fl"','f~ <t!'Q d il

·II'·• ·'

f!!;( :;';; ··" ~I ,.

.:; ~ 'i ·' : ::U:P

:f. I~·

~ ' I \

it'~ I ,. J, \Fl

:r: ~ I : ,· j,

i ;,,~ I : J :.·r '

fie! "

I :1 ! '·

~!; :J f t , ... ''··' .. - '·

I ::1;' q ]'-. 1t ~ 'j ·1 ~ ~ ii: :·'·1. .! L': :I '·'· ~

,•

Senarai Kandunganz

Senarai Senarai Senarai

Jadual ............................. . .. Raj all ••••••.••••••.••.. Peta •••• .......... • ...............

• • . .... . .. Senarai Lampiran .< ....•..•.•.... . . ..........

Abstrak Prakata

......................................... ......................................... P engh.ar gaall • • . • • • • • • . • • • • • • • • • . • • • • • . •..•• Organi sasi Laporan •••...•.......•.........•....• Ringkasan Jumpaan dan Cadru1gan •••••••••••••••

BAB 1 - LATAR BELAKANG KAJIAN

1.1 1.2 1.3 1.4 1.5

Pendalluluar1 ••...•.•••..•........ ., . Hipotesis Kajian ••••••••••••••••••• O.bjektif Kajian • • • • • • • • • • • • • • ••.•• Skop Kajia.Il ••••••••••••••••••••••••••••• Metodologi Kajian ••••••••••••••••••••••

BAB 2 - Plill-IDENTUKAN TEORI P.l:!.'TEMPATAN PENDUDUK

2.1 - Teori Asal ....... ,. ............... . . .. 2.1.1 2.1.2

Teori Petempatan Pusat •••••••••••• Teori Pertumbuhan t..:konomi ••••••

iv v

vii ix

1 2 3 5 6

14 15 16 16 17

21

22 29

2.2 - Pengubahsuai~ Teori • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 33

....

Teori Peternpat,an Pusat •••••••••••• Teori Pertumbuhan Ekonomi •••••••••

2 o3 - Ciri-Ciri Penting Petempata.n Penduduk •••••

Petempat·an luar ban dar •• •' ••••••••• Petempatan bandar •••••••••••••••••

i

33 36

39

39 41

2. 4 ~ Rw.rm.1 san • ~ •• fl • •••••••••••• , • • • • • • • •. • • • • • • • • • 44

Rumusan pengubahsuaian teori Ciri-ciri petempatan penduduk

....... di da1am kawasan kajian •••••••••••• Hujah-hujar penting ••••••••••••••••

44

44 45

BAB 3 - ANALISA KAJIAN KES

.....

3.1 - Latar Be1akang Kawasan Kajian ••••••••••••••

3.1.1 3.1. 2 3-l. 3 3.1.4 3.1. 5 3.1.6

P enda.h..u l Uatl •·· ••••••••••••••••••••••

Kedu lukan kawasan •••••••••••••••••• Mukim dan keluasan. ka.wasan ••••••••• Ban dar ............................. Penduduk ••..•• •'• ••.••• -•..•.•.••.••. Akti viti· penduduk dan corak gt1na tan ail ...•.•••.•..••...........•• Sistem perhubun~~ ••••••••••••••••• Topografi .•••.•.••..•....•........•

47

47 50 50 54 56

60 63 63

3.2- Petempatan Luar Bandar ••••••••••••••••••••• 64

3.2-3 -

Pendalluluan ••••.•..••.......••..... Corak taburan petempatan penduduk secara. keseluruhan •••••••• Jenis-jenis petempatan penduduk luar bandar •••••••••••••••

64

65

72

3.3 - Petempatan Bandar • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 86

3-3·1 3·3·2 3·3.3 3~3·4 3.3· 5 3.3.6

Pendahuluan ••••....•••••.•.•..••..• Keadaan penduduk bandar .••·········· F'ungsi bandar .•.••.•.•••.....••..•• Hfraki bandar .•••••••••.•..•••••.•.• Kawasan tadahan bandar Rancangan pembangunan petempatan bandar baru

ii

.............

.............

86 87 90 94 97

99

t ! I I F

3·5 -

Peranan Projek Pernbangunan Pertanian Bersepadu Seberane Perak Da1am Pem­bentUkan Petempatan Penduduk •••••••••••••••

3-4-1 3-4-2 3·4 o3

Masa1ah

3·5·1 3·5·2 3-5-3 3·5·4 3·5·5

Pendahuluan ........................ La.tar belakang projek •••••••••••••• Perana.Il projek .•.•.•.•.•.•••.•••.••

Penduduk ........................... Pendahu1uan •• ,ft •••••••••••••••••••••

Masa1ah infrastruktur .............. Masa1ah peneangku tan ............... Masalah pus at perkhid.matan ......... Masa1ah kemudu.han sosia1 ...........

BAB 4,- CADANGA.N STRATEGI PEMEAJ.'JGUNAN PETal?ATAN PENDUDUK

Pendalluluail. •..••••.•••••.••••••••.••••••••• Tujuan dan matlamat strategi pemban.gunall ••••••••••••••.•••.•.•..••••••••

4.3- Strategi-strategi cadangan •••••••••••••••••

BAB 5 - KESIMPULAN

5.1 5·2

Kesimpu1an ana1isa ••••••••••••••••••••••••• Kesimpulan hipotesis ·······••••••••••••••••

102

102 105 108

117 117 ll8 121 122 123

126

127 128

d.-3'8 141

Penutup . . . • • • . • • . • . . • . • . . . • . • . . . . • • . • • • • • • • 142

Lamp ir ail •••••••••••••••••••••••••••••••••••

Biblio{!;I'afi .••••.••••.••••. • .•• • .•. • ..•••••

- iii -

143 171

Senarai Jaduals ~

Jadua1 3.1 - Mukim-lt!ukim Di Dalam Daera.h Per ale Tengall . . . • • . . . • . • . . . • . • . . . . . . . . . . . . . . . 52

Jadual 3.2 - Keluasan Daerah-Daer~~ Di Dalam Negeri Perak •••• •..................... 53

Jadua1 3.3- Maj1is Tempatan Dan Lembaga Bandaran Di Dalrun Daerab. Peral.c Tengall • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • . • . • 54

Jadual 3·4 - Jumlah Penduduk Di Dalam Setiap Daerah Di Negeri perak, 1970 •••••••••••••••• 58

Jadua1 3.5- Kepadatan Penduduk Mengikut Daerall 1970 . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . • • . • • • . . • . • • . 59

Jadual 3.6 - Peca.han Gunatanah Pertanian Di Daerah Perak Tengah, 1974

Jadua1 3·7 - Bi1angan Penduduk Bandar Bagi Lemba.ga Bandaran, 1980

................

..................

61

88

Jadua1 3.8 - Bilangan Penduduk Majlis Tempatan Dan Lembaga Bandaran Di Da1am Daerah Perak 'renga.h · Bagi Ta.hun 198o dan 1970 • 89

Jadua1 3·9 - Pecahan Jumlah Perkhidmatan I"iengikut Jenis Perkhid.ma.tan ••••••••••••••••• •.•.!..... 91

Jadua1 3.10-. Pengiraan Kawaaan Tadahan Berdasarkan ,;' Teori Petempatan Pusat Christal1er • • • • • • • • • • 98

- iv -

Sena.ra.i Rajah:

Rajah 1.1

Rajah 1. 2

Rajah 2.1

-Carta A1iran Proses Peranoanga.n ••••••••••••

- Jadual Ker'ja. • ............................... - Petempatan Pusat dan Batas-Batasnya ........

Rajah 2.2 - Hierarki Petempatan Pusat Yang Mem-

18

20

24

bentuk Corak Jaringan Sarang Lebah • • • • • • • • • 25

Rajah 2.3 Corak Petempatan Pusat Berjiran Yang Merr.punyai Kawasan Pengaruh yang tidak Bertindih ••••••••••••••••••••••• 25

Rajah 2.4 - Corak Petempatan Pusat Ber jiran Yang Mempunyai Kawasan Pengaruh Bertindihan ... • . . • • . • . . . • . • . • . . . • • • . • . . . . . . . 26

Rajah 2.5 - Corak Petempatan Pusat Yang Mempun-yai Daya Pengaruh Yang Berlainan ••••••••••• 26

Rajah 2.6 - Hierarki Petempatan Pusat Dengan Kawasan Pengaruh Yang Berbeza-beza ••••••••• 27

Rajah 2.7 - Huraian Model Sektor Secara Graf ••••••••••• 30

Rajah 2.8 - Petempatan Pusat Bercorak Poligon Kerana Kepadatan Berkurang Apa.bi1a Se~akin Jauh Dari Petempatan Pusat •••••••••

- Huraian Model Sektor Secara Graf ............

Rajah 2.10- Palmerstone North, New Zealand: Sebuah Ba.ndar Yang Dibina Mengikut

35

37

Corak: Kekisi • • • • • . • • • . • . • • • • • • • . . . • . • . • . • • . 42

- v -

•.

1

:

Rajah 2.11 - Pola Pengzonan Berfungsi bandar yang unggul • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 43

Rajah 3.1 - Corak Susunan Tanah Di Da.1am Kawasan Petempatan Tersusun Untuk Kawa.san Ta.na.man Pa.d.i ................

Rajah 3.2 Lakaran Kedudukan Tempat Kerja

83

Dengan Tempat Kediaman •••••••••••••••••••• 84

Rajah 3. 3 - Lakaran Keduduka.n Kawa.san Perkampungan Peneroka ••••••••••••••••••••• 85

Rajah 3.4 - Hierarki Be:Ll'lda.r-Bandar Berda.sarkan Bi1anga.n Penduduk· 1980 • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 96

.........

- Vi -

Senarai Petaa

Peta 3.1 Kedudukan Kawa.aan Ka.jian (Daerah Perak Tengah) • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • . 49

Peta 3.2 Keduduka.n Mukim-Muk.im Di Da1am Daerah Perak Tengah • • • •. • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 51

Peta. 3.3 - Rangka.ian Perhubungan Jalanraya. •••••••••••••• 55

Peta 3.4 Kepadatan Pendu~k Di dalam Daerah Perak Tengah Mengikut Mukim •••••••••••••••••• 57

Peta 3·5 - Corak Gunatanah Pertanian .................... 62

.. Peta 3.6 - Corak Taburan Petempatan Penduduk ............ 66

Peta. 3·7 Kawasan-Kawasan Yang Mempunyai Kepadatan Penduduk Yang Tinggi ••••••••••••••• 69

Peta 3.8 - Jenis-Jenis Petempatan Penduduk •••••••••••••• 74

Peta 3.9 - Ka.wasan Tadahan Bandar dan Pembangunan Petempatan Bandar Baru • • • • • • • • • • • 100

Peta 3.10- Keduduka.n Kawasan Projek Pembangunan Pertania.n Bersepadu Sebera.ng Pera.k ••••••••••• 103

Peta 3.11- Kawasan Petempatan Yang Menghadapi Kesukaran Untuk Ke Seko1ah ••••••••••••••••••• 124

Peta 3.12 - Kawasan Petempa.tan Yang Menghadapi Masa1ah Untuk Ke Pusat Kesihatan • • • • • • • • • • • • • 125

-vii-

Pet a 4.1 - Stra.tegi Jalinan Perhubungan j

Jala.Il.reya ••••••••••••••••••••••• ~ •••••••••••••• 129 I :I

l l '

Pet a 4. 2 - Strategi Hierarki Ba.ndar: Al terna .. tif 1 •••••••••••••••••.••••••••..•••.••• 132

Peta 4.3 - Strategi Hierarki Bandar: Al ternatif 2 • . • . . • . . • • • • . . . . • . • . . • . . . . • . . . . . . . . 134

Pet a 4.4 - Strategi Hierarki Bandar: Alternatif 3 •••••••••••• ; •••••••••••••••••••••• 136

..

viii

i j:

,.

Senarai Lampiran:

Lampiran 1 - Potongan Akhba.r "Seberang Perak 'Dara Pingita.n' Penuh Harapan" .............

La.mpiran 2 - Potonga.n Akhba.r "T-luki t Kuli t Kerang

143

Dijumpai Di Seberang Perak" • • • • • • • • • • • • • • • • 145

Lampiran 3 - Potongan Akhbar "Dari Belantara Kini Jadi Kawasan Pertanian Bersepadu" •••••••••• 147

Lampir,an 4 - Potongan Akhba.r "6, 900 Ke1uarga Akan Nikmati Penda.J?atan Lumayan" • • • • • • • • • • • 149

Lampiran 5 - Potonga.n Akhba.r "Estet Padi Terbesar Di Buki t Chawi Dapat Sambutan" •••••••••••••

Lampiran 6 - Potongan Akhbar "Projek Pemban-gunan Ubah Wajah 6 Kampung" ••••••••••••••••

L~piran 1 - Potongan Akhbar "Perbad.anan Per-1ancongan Digesa Tarik Pelawat Ke 'l'empat-Tempat Sejarah" •••••••.•••••••••••

Lampiran 8 - Potongan Akhbar "Penduduk Mukim Banda.r Terpaksa. Pindah Kerana Tidak Ada Pencarian" •••••••••••••••••••••••

Lampiran 9 - Potongan Akhbar "Projek Seberang Perak: Kampung:-Kampung Lama Turut

150

152

154

Merasa Nikmat" ••••••••••••••••••••••••••••• · 157

- ix-

Lamp iran 10 - Potongan Akhba.r "U sa.ha Ta.rik Re1ancong Ke Kampung Gajah" • • • • • • • • • • • • • • • • 159

Lampiran 11 - Potongan Akhbar "Suke..r Dapat Tanah Untuk PE..Jlbangunan" • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 160

Lampiran 12 - Potonga.n A.k.hbar "Kampung Gaja.h Pusat Pentadbiran Z~.man Penjaje.h" •••••••••• 161

Lampiran 13 - Potonga.n Akhbar "Kampung Terbiar Hingga Tahun 60-an"••••••••••••••••••••••••• 162

Lampiran 14 - Potongan Akhbar t'Serba Kurang Tetapi Tabah" .••• ·•••••••••••••••••••••••••• 163

Lampiran 15 - Potongan Akhbar "Peneroka Asalnya Diburu Oleh Inggeris" •••••••••••••••••••••• 164

Lampiran 16 - Potongan Akhba.r "Semangat Kebangsaan Bertaoak Dengan Kukuh" ••••••••••••••••••••• 165

Lampiran 17 - Potongan Akhbar 11 Ramai Yang Biar Sawah Jadi Huma" • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 166

Lampiran 18 - Potongan Akhbru.· "Jalan Tunggal Rosak Lepas Setahun" • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 167

Larnpiran 19 - Jenis-Jenis Perl<hidmata.n Mengikut Hiraki Bandar ••••••••••••••••••••• 168

- X-

ABSTREK

Kajian ini adalah untuk membuktikan kebena.ran hipote­

sis yang telah dibentuk iaitu,

"'llalaupun tumpuan pembaneunan di dala:n kawasan

kajia.n. adalah tertump"U kepada pembanguna.n di

dalam sektor pertanian, namun strategi pertum­

buhan khutub boleh meningkatkan taraf kehidu­

pan penduduk" •

. Melalui objektif kajian di mana kajian ini telah me-

nunjukkan baha.wa strategi pembangunan kav1asan kajia.n terpaksa

memb'eri tumpuan kepada sektor pertanian. dan kesan daripada stra­

tegi ini telah menyebabka.n berlakunya beberapa perubaha.n di da­

lam corak petempatan penduduk. Di a.ntara kesannya yang utama ia

la wujudnya satu petempatan penduduk yang bercora.k aerapoli tan

haeil dari pengubahsuaian terhadap struktur dan organisasi pe­

tempatan penduduk •

.Tad.i, berdasarkan kepada objektif terse but, kajian h1i

telah dapat r;;embuktik<:m bahawa hipotesis yang telah tercati t di

atas adalah benar.

- l -

PRAKATA

Kajicm ini adalah kursus wajib PBP 560 - Kajian Pen­

yelidikan Atas Dayo. Usaho. Penuntut. Lo.porannya perlu disiar-kc:.r"

oleh setia penuntut yane r:1engikuti kursu:~ .:5ar jana ;_;ains(Per::m­

cang Bandar dan \hlayrill) di Universiti :)ains i':a.laysi;: .. Vq.jian

ini merupakan syarat ut<l.'11a bac;i penganugerahan I ja.zah Sq.r janLt

(Perancang Ban dar dan \tli laya.h) at2.u ;.;:;c. (Planning). Oleh i tu,

kajian ini adalah sebagai memenuhi kcperluan cicedamik sa.haja..

Mencenai tajuk yanc; dipilih untuk ka:ian ini iaitu

yang berkai tan dengan kajian Fola.-Folc~ Petenp;:-.t;:~.n Penciudul-: li

cangan. Aspek yang bcrkai tan dengan pend.uduk adala.h merupa.'t.:a.n

salah satu dari aspek yc:.ng te:·penting di da.lar;, :pera.ncanga.n ke--

ra.na setiap perancangan pembar.c,runan y:c~nc akan di lcl:sa.na.k<ill di

sesuatu tempat at<:>.u kc.:,·;asar., i;omy?.. akan meni tikberatkan kepe!:1·-

tingan penduduk yang terlibat cii G.c::.larr, kawasc:~r. tcrc;ebc:.t. I any".

juga merupakc:m salah satu dari tujuan perancanc::cr~ di mana. setia:-::

perancanga.n adalah untuk membcri keselesa.an kepa.cl3. pE:nciuciuk.

Dengan adanya, k2.jian petemp2.tan pe:nduduk ini, ado..l<L'rl diha.r<:>.r::·:a.n

agar ianya dapat membantu di do..lar.. mernbentuk strategi peranczn-·

gan petempatan penduduk di m:1.sa 2./:2-n datang. :3eterusnya ak<:m do..-

pat mengujud.kan ~;atu perancar..g<.ill fizikal yane, lf;bih konfrehrm~;i ,~.

Setic.p penganalisaan ya::p; dibunt di dalam ka,jia.n ini

adalah berdascrka.n kepada objektif dan skop yLtnf: tclah di tctc .. p

kan oleh penuntut scrta dibirr:bing olch pensyarah.

- :1 -

PENGHARGAAN

Pert am;::~ sekali, saya bcrsyublr kehadrat All811 kera..YJ.a

dengan limpah kurnianya, telah ::~emberi sem(;:,Jl[;'cct, kesihatan Y'-ill{!

baik serta fi~~irc:cn yC".n:r, Haras kep:cda sayo. untuk mcnyiap::r n , . . . . KaJlan 1n1.

tids.k, terhinc;ga kepa.d.a kedua-dua ibu bc.t.pa aaya diat::1s Jascc d2.:~

juga kepada sc.m i3.ra ma,ra yan,~ tc l2-h me!'1beri peranr;E;a:v:; dan

Uca_r,a-11 teri::1a kaseh jug=·- saya tujukan kepad.a kcdua-d.ua

pensyara.h yanc; tela.h bertindak ::;ebac;ai pemereks2. kepada la.!J:Jran

kajian saya ini. untuk dilulusbm. Kedua-dua mereka tersebut

ialah :-

i. En • Che l·'iusa Che Omar.

ii. !Cn. J<lohd Amirucldin F'v.hzi E2.haucldin.

Kedua--dua mer,~ka ini JU[:';'. bertindak seb:ic;ai penasih.3.t

serta memberi tunjuk ,y;t.nr.; bcrc;una kcpada saya untuk menyi:-~pkan

kajian ini. Begi tu juc;<l, ucapan sayc->- kepada pensy<:crah-pensyarnh

saya yane l3.in yang terlibat secar;:, ti:Jak langsunc; di dalam

membantu say a dari segi memberi tl,J.njuk ajar. Ser,ala b"ntuan mer eke:.

ini sangat-sangat saya hargai.

Saya juea mengucapkan rasa' terima kc:.seh kepada pr)c;a\mi

pegawai kerajaan yrm."; tidak dapat saya nyatakan rii sini. Mereka

-3-

ini telah membantu saya dari segi memberi data-data serta

maklumat-maklumat yang sa.ya perlukan untuk tujuan kajian ini.

Tidak juga saya lupak~ untuk mengucapkan rasa terima

kaseh saya kepada rakan rakan saya yang sedikit sebanyak telah

membantu sa.ya melengkapkan kajian ini dari segi memberi buah

fikiran dan pandangan.

Sekian, terima kaseh.

Ikhlas dari,

d Ali Jalaluddin, C/59, Felcra Seberang Perak, Bot a, Perak.

-4-

ORGANISASI LAPORAN

Laporan ini mengandon{~i ] bab. Secara rir.[:kasnya,

kandungan bab-bab eli dalam lapur::m ini aclala.h sar.-erti beriku t :-

Bab 1 - Di dalam bc-~b ini menerd.ngkzcn tentan(; latar belaka .. '1g

kajian mengenai hipotesL3, objekti! kajian, skop C...:.::.n

metodelogi kajian.

Bab 2 Bab ini ad.al3.h berkai t '"n d.en,o;a.n teori-teari petemp -, t -:.n

penduduk yang rliganak:cn ;;,?bicC~"i ~;aJ'i::; p ·.r.du::m di claLu.1

pcnc;analisaa.n kaji<.cJ~, l:c·s.

Bab 3- 1•:erup2:3.ll bab pcn,:;.:1n·.cll:·aa.: tt·d,ad:t:; >::,ji:;.n ·,:e::;·. ~.)c:-::,~·,.

el ernen-e l e~.1cn pet·::mp;:,. t ~en P'':-duduk y:~::,c-, l~i <.cn;:;.l i sa ter k:J.;,­

dung di dala .. "l bab ini r;erta pen,r;en;-;.lpa~c;tian r:n~·~:.alc-ch.

Bab 4 - J>:engandongi bctcrapa f;tratc ;i-:~trateci y:;.n ~ tel~-J]-1 :::ic"

:iangkan bagi mengaL;.si masc..alah-masa::-cla.." .. yan,7 ;-rujud.

Bab 5 - Bab ini adalah bab yr:-w:; ter~~.khir sd:ali y:J.nc r:Jcnf,\J.ndonp;i

kesimpula.n 2..nali sa.

5 -

RINGKASAN JUMPAAN/CDGN.

1. Herdasarkan kepada corak petempatan penduduk yang ditunjuk­

kan di dalam peta 3.6, dapat dikatakan bahawa tumpuan petem­

patan penduduk adalab. di sepanjang baha.gian kiri dan kanan

Sungai Perak.

2. SUngai Perak yang merupakan sistem perhubungan utama di za­

man 'dahulu menjadi fektor utama yang menyebabkan petempatan­

petempatan tradisional bertumpu di sepanjang tebing Sungai

Perak.

3. Secara keseluruhannya, terdapat tiga jenis corak taburan pe­

tempatan penduduk di dalam kawasan kajian •. Ketiga-tiga jenis

tersebut adalah:-

a. Tumpuan petempatan di b?..ha.gian tenga.h kaHasan kajian ia­

i tu di sepanjang tebirig kiri dan kanan Suneai Ferak dari

bahae,~an utara hingga ke ba.ha.gian selatan.

b. 'l'umpuan petempatan di ba.I-J.aeian-ba.ha{;ian tertentu di sepan­

jang tebing Sungai Perak.

c. Tumpuan petempatan di baha,eian tebine kanan lebih tinGG"i

dari tebing kiri SUngai Perak.

4· Terdapat enam jenis peternpatan penduduk yang terdapat di da­

lam daerah ini. Jenis-jenis petempatan tersebut adalru1 seper­

ti berikut:-

a. Petempatan di dala.m kawasan tanama.n · padi - ~1empunyai ciri-

- 6 -

ciri corak keduduka.n tanah yang berjajar, keluasan tanah

yang dimiliki setiap petc..ni a:ntara 3-4 eka.r, bentuk tanah

berempatsegi\squarish shape) dan corak kedudukan rumah

ber jajar.

b. Petempatan di dalam kawa.san tanaman getah - ;.Iempunyai ciri

ciri corak kedudukan yang berkelompok, saiz lot tannh yang

d,imiliki antara 3-4 ekar, bentuk tanah berempatsegi ( squar­

ish shape) dan sistem perhu.bungan adalah jalan berturap

serta lorong.

c. Petempatan di dalam kawa.san ta:numan pokok buah-bua.han -

J.1empunyai ciFi-ciri coral< keduduknn yane: ber jajar, saiz

lot tana.h yang dimiliki di o.ntara. 2-3 ekar, bentuk ta..>1ah

yang dimiliki tidak tentu, mempunyai petempatan sementara

dan sistem perhubungannya. a.da.lah jalan utama, lorong dan

juga ja.lan air.

d. Petempatan di kawasan estet - llcr:1punyai ciri-ciri keluasa.n

lot tanah yang melebihi. 100 ekar, bentuk te.na.h berempatsee;i.

\squarish shape), corak petempatan yang berkelompok serta

tera.tur dan sistem perhubungan adalah jalan uta.ma. serta.

lorong.

e. Petempatan di kawa.san perlornbonga.n - Mempunya.i ~iri-ciri

keluasan tana.h lot yang melebihi 200 ekar, bentuk tanah

yang tidak tentu, corak petempatnn yang berkelompok serta

sementara. dan sistem )erhubungan adalah jalan batu tabur.

f. Petempatan tersusun - Terletak di dalam rru1cangan FELCRA,

keluasan setiap lot an tara 5-6 ekar, tempnt kediaman ber­

corak berpusat serta terasing dari kaw:::.san pertanian, ben-

- 7 -

tuk tana.h berempatsegi( squarish shape) serta susunannya

seoara 'grid iron' dan sistem perhubungannya adalah jalan

utarna eerta jalan tanab. merah.

5. Hanya sebuah peternpata.n sahaja yang dapat dikategorik3.n se­

bagai peternpatan bandar. Petemp<:.tan tersebut adalah bandar

Parit y<~Zlg mempunyai penduduk seramai 3,094 orang pendud.uk.

6. Bi langan penduduk bandar Pc_ri t pada tahun 1980 z.dalah menu­

run eebanyak 2.3·41~ dari tahun 1970(rujuk jadual 3.8). Keadaan

ini' terja.di adalah disebabkan ba.n,ya.knya berlaku penghijrahan

penduduk bandar di dalam kaw<J.sM kajian ke bc;ndar-bandar besar

di dalam wilaya4-wilayah lain.

7. Oleh kerana hanya bandar Pari t s2llaja yang terdapat di dalam

Da.erah Perak Tengah, maka secara c.ntor:1atik fungsi bandar Pari t

adalah meliputi segala-gc.lanya untuk Eaerah Perck Tenga."I-J..

8. Jumlah aktivi ti-aktivi ti yang terda~:at di dr.larn banda.r Pari t

adalah sebanyak 103 perkJ:ddmatan(rujuk jaduc.l 3. 9). Dengan

jumlah ini menunjukkan bandLl.I' Pari t adala.h kecil jika di ban­

dingkan dengan bandar-bandar lain Y2.'tl.F:. rnenjadi pusat daerah

bar;i daerah masing-masing seperti Si tiawa.n(Daerah Manjung),

Teluk In tan( Daerc-Jl. Hi lir Perak) dan Tanjung I•;alim( Dz.erah Bar­

tang Padang).

9. Oleh kerana h.-urangnya pro jek-pro jek pembangunan di zaman lalu

telah menyeba.bkan wujudnya beberc;pa kesan yang mengakibatkan

kurangnya petempatan bandar di dalam kawasan kajian. Kesan­

kesan tersebut adalah berlakunya kekurangan peluang-peluang

pekerjaan dan penghijrahan keluar penduduk-penduduk.

- e -

10. Mengenai hiera.rki banda.r, kedudukan banda.r Parit dengan ban­

dar-banda.r yang berdekc.tan dengan km-1asc:n kaji an adala.h ter­

letak di temp at yang kesembilan( ru juk rajah 3.4). Ini menye­

babke.n ba.ndar Pari t mengalami persaingan yang he bat •iengan

bandar-bandar lain y&ng lebih bcsa.r untuk berkernbc:.ng.

11. Kawasan tadcllan bagi ba.ndar Pari t adala.h di cl;"lnm jarn}~ 2. S:

kilometer di sekelilingn;,ra. Kawasan t -.d<clhannya adala.h kecil.

Sebahagian besar km-:as<:n yang termasuk di cl2.l2..:-:: ilreral'. Perak

Tengah ada.lah terma.suk di dalam ka:;.laS(.:.L tz,.dahan banda.r Teluk

Intp.n(rujuk peta 3.9).

12. f.'Iengcnai rancanean pembangunan pctcr.;patan bandar baru, di

mana Kerajaan Negeri Perak akan mengujudkrui dua bu&'. lagj.

petempata.n bc:.ndar baru di dala.<n Daerah Perak 'l'enca.h. KeduCl?­

dua petempatan banda.r bw-u ter:.>0but adalah Bandar Ba.ru Sri

Iskandar dan Bandar Ba.ru Changkat Lada(rujuk peta 3.9).

13. Pro jek Pembangunan Pertanian Bersepudu Seberang Feral:: merU})a

k2-'11 agen yang akan membawa. perub:.-J:'.an besar kepada Da.erah Pc­

rak Tengah teruatam sekali kavmsan yane; terlib;:-~t iai tu di

bru.aeian selatan daerah ini(rujuk peta 3.10).

14. Keluasan kawasan Projek Seberang Pera.k meliputi 79,725 hek.

Se jak te..hun 1953 sehingga tcllun 1965 tanah seluas 64, 11~5 hek

telah dimajukan di dalrun empat peringka.t.

15. Dalam tahun 1971, Keraj&-.n Ncgeri Fer;:.k telah rr.eminta ker j2.-­

sama dari FELCRA untuk memajukan tanah seluas 716 hek. Pro­

jek ini te1ah mendapat kejayaan ;yang cemerlang dan dikenali

sebagai b1ok B.

- 9 -

16. Dengan itu, dalam tahun 1978 Kera.ja.an Negeri ttJlah memberi

kepercayaan yang sepenuhnya kepada FELCRA untuk memajukan

tanah se1uas 17,617 hekt<3.r · 1<Lgi untuk Projek Persawahan Se­

rang Perak. Tanah ini dimc:.jukan di dalam enam peringkat,

iaitu:-

i. Projek pemu1ihan sawah pad·i sedia ada seluas 2,463 hek

yang dimajukan oleh l''ELCHA sejak tahun 197().

ii. Kawasan padi yang telah mempunyai kemudahen seluas

1,428 hek.

iii. Tanaman baru padi se1uas 4,713 hek.

iv. Tanaman kelapa sawit se1uas 6,936 hek.

v. Tanaman koko se1uas 1,215 hek.

vi. Rancangan penempatan peserta seramai 5,513 orang di

Pus~t Bandar Baru Changkat Lada se1uas 1, 620 hek dan

memajukan kah'asan perkampungan tersusun Sunc;ai Dedap

untuk 1,348 peserta.

~7, Di d~1am kawasan Projek Persawahan Seberang Perak ini, ter­

dape.t satu projek estet padi yane terbesar di ITc-t1aysia yanr;

dikenali sebagai Projek Estet Fu.di Buki t Ca\·li yan£ me1iputi

kawasan se1uas 1,120 hek.

18. I•iengenai peranan yang te1ah dimainkan o1eh Pro jek Pembangu.­

nan Pertanian Bersepadu Seberang Perak terhadap pembentukan

petempatan penduduk ada1ah seperti berikut:-

a. tfJen:ukar wa.jah a1am seki tar dari hutan be1antara kepn.da

ka\iasan-kawasan pertanian, petempatan baru yang tersusun,

petempatan b2ndar dan ?ebagainya.

- 10 -

b. l·~embentuk petempatu.n Banda.r I3aru Changkat Lada yang meli­

puti kawasan seluas 1, 620 hek serta mempuny<•.i keupeyaiJll

menempatkan penduduk seramai 5,513 orang di pusat bandar.

c. Membentuk petempatan tersusun ya.ne disediakan untuk pene­

roka-peneroka Projek Persawahan Sebera.:r1.g Perak yang ber­

upaya menempatkan penduduk 6u,ooo orane. Di da1am peter.~

patan tersusun ini, disediakan berbagai kemudahan perY~id­

matan.

d. r.Iengujudkan ra.ngkaian perhibung2..n jah.nreya yang 1ebih

baik di mana da1am tahun 1981 sebata:~g jalanraya berturap

sepa.njang 20 kilometer telah dibina dari 'I'eluk Sena hincga

ke Sunga.i Jejawi melalui petemp~t:~ tersusun di Seberang

Perak. Di dala.m perinekat yanr, aka.n data.ng, pehak kerajaan

clean membina satu rangkaian 1ebuhraya yane me1alui Seberang

Pera.k dan juga I3andar Baru Cha.ngkat Lada( ru juk pet a di da-

1arn lampiran 3) serta sebuah jambatan yang menghubungi Kan­

pung Gajab dengan 1·iukim Pasir Salak. Di bahagia.n selata.n

ka\'ol'asa.n kajian terdapat ~·angkaian Lebuhraya Pc..ntai Be.rat

yang seda.ng di da1am perinckat ~embinaan.

e. I''!encorakkan penggunaan tanah d.i mc:na gunatanah pertr,niz.n

diba.hagj'akan kepada. tiga jenis utama ia.i tu padi, koko d;:m

kela.pa. sa.wit(rujuk no. 16) dan tanaman pa.di meliputi kawa.­

sa.n terbesar seka.1i. Mengenai corak pemilika.n taneh :mla,

di mana setia.p peserta. diperuntukkan denga.n tanah perta­

nian se1ua.s 2.4 hek( 6 ekar) serta. tapak rumah berukura.11

27.5m x 18.3m(90' x 60').

f. Meninggikan nila.i tanah ya.ne; dimiliki o leh penduduk-pen

duduk yang tinggal berha.mpiran dengan Projek Pembangunan

Pertania.n Sebera.ng Perak diseba.bkan kedudukan tanah-tanah

ini terletak di do.lam kawasa.n :,emban;-;unan.

- 11 -

,i t:l

f

g.

h.

Mengujudkan lebih d<i.ri 6, 000 peluanc-pcluanc peker jaan

baru di dalan sektor pertanian, perniagaan; pentadbire:n

dan pembuatan melalui projek pemban[~nan ini.

lf;eningk:atkan pendapat-...n penduduk luar b2nda.r d:ori $1,500

hingga s~, 500 setahun( tl25 - $208 sebulan) }:epada $4, 7f35

setahun(S400 sebulan).

i. ?<lenamba.h hasil pengeluara.n padi negara di mana negara

a.kan mende;pat tamba.han bera3 sebanyak 49,000 t::m setahun.

j. :Vlemberi nikmat pernbane;unr::-t.n }:epada petempaten sekeliline

nya yanf, sedia ada. Kcmuda.han-kemudalian ye .. nc disediakan

oleh kerajaan un"tuk Projek Pembanguna.n Pertanian ini akan

dapa.t dirasai oleh penduduk-penduduk di petempatan seke­

liling. Di antaranya ialah je~anraya, bekalan air, bekar

lan elektrik, peluang-pelua.ng peker jaa.n dan berb2gai­

bagai kemudahan perkhidmatan sosial.

19. Masa.lah-masnlah utama yang dihadapi oleh penduduk cii dalam

kawasa.n kajian adalah:-

a. l\iasalah infra.struktur iai tu perhubungan jalanraya, bekar­

lan air dan bekalan elektrik.

b. l·lasalah pengangkutan terut2.1Ilanya pengangkutan awam yang

1.iada langsung disebabkan tiad.a ra.ngkaian jala.nraya yang

sempurna.

c. Ma.salah pusat perkhidmatan yang kedudukannya tide.k begi tu

sesuai menyebabkan ianya tid.a.k da.pat memberi perkhidma.tan

yang sepenuhnya. kepa.da seluruh penduduk di dalam kawasan

kajian. Masalah ini menjadi semakin serius bila ditambah

dengan masalah 'a' dan 'b' di atas.

- 12 -

d. l•lasalah kemudahan sosial di mana kanak-kanak sekolah dan

penduduk-penduduk tempatan mengalami kesuskaran untuk

pergi ke sekola.h atau ke pusat-pusat kesiha.tan untuk men­

dapatkan rawatan.

20. Terdapat tiga strategi yang telah dicad:angkan. Strategi­

strategi tersebut adalah:-

a. Strategi 1 - :.:eni tikberatkan tentang rangkaian perhubun­

gan jalanraya bagi mengatasi masalah perhu­

bungan clan penganf")cutan.

b. Strategi 2 - ~iemeeri perhatian terhadap dasar Kerajaan

Negeri Perak yang hendak menjadikWl Daera.h

Perak Tengah lr..hasnya kawasan Kampung Gajah

sebagai pusat perlancungan.

c. Strategi 3 - strategi ini memberi perhati8n terhadap

hiera.rki banda.r di dalrun kawasan kajian. He­

lalui strategi ini diharapkan agar masalah

kekurangan dan kedudukan pusa.t-pusat perkhid­

matan dapat di atasi.

- 13

. :-:-_,.

'\ .

. ;._:

-.....

,·.

·~·.

.·;.

" -. -~

/" -~~·!:~:? "·' .. .., • ~ ."'~ .r ~ \ :, - . .. ~<~ ·r·i~:_..·. , ... '::"'· ..

,(

J.

,,

.., .

,.~ -~.·

.· :.• .. ·

~,.~.AT:AR--.,~ BELAKANG '··~·KAJiiN . .

. ·~ ... , _:~--: .

- .. . ., .. ~-.

.. ;-

. '

1.1 Pi!:NDAHULUAN

Bab ini aka.n menjelaskan tentsng hi potcsi s kaji<:m,

ob jektif, skop serta metodologi. Ini · ada1a..h untuk memastikan

bahav;a kajia.n yang akan di jalanka.n tidak a.ka."l terpeson,c; dari

tujuannya yang sebenar. Oleh itu~ ianya ~a.n bertindak sebagai

garis pa.nduan di da.lam menjala.nkan kajian ini.

Perlu dijelaskan di sini bahawa di dalam menganalisa

pola-po1a petempatan penduduk, ianya mera.ngkumi berbagai-bagai

aspek. 01eh i tu, tidak semua aspek-aspek tersebut dapat d.iana­

lisa kerana setiap kajian yang akan dijalankan adalah berdasar

k~ kep~a objektif dan skop kajian tersebut. Dcgitu juga den­

kajian ini di mana setiap pengana1isaan yang dijalankan adalah

berdasarkan kepada objektif dan skop yang telah di tetapka.n.

- 14 -

1.2 HIPOTESIS KAJIAN

Jika ditinjau kcpada keadaan peringkat portumbuhan di

dalam kawasan kajian ini maka di dapati sejak dari awal lagi per­

tumbuhannya adalah tertumpu kepada sektor pertanian. Oleh itu,

strategi pembangunan ba.gi kawasan kajian ini di masa a.kan datang

terpaksa memberi tumpuan khas kepada sektor pertanian dan ini

akan mempengaruhi pembentukan corak petempatan penduduk di dalam

kawasan kajian.

Pengubahsuaian yang wajar terhadap struktur dan orgar­

nisasi di dalrun. corak petempatan pendudul': adala.h perlu dilclcukan

bagi membolehkan petempata.n yang bercorak agropoli tan1 diperke-·

nalka.n di kawasan kajian.

Berdasarkan kepada fektor-fektor di atas maka satu

hipotesis telah di bentuk untuk dibuldikan iai tu:-

"Walaupun fok-us pembangunan di dalam karrasa.n

kajian adala.h tertumpu kepada pembangunan

pcrtanic:m, nco<Jaln strate[;i. pertur.buha.n kh-utub

boleh meningkatkan taraf kehidupan penduduk".

1. Agropolit~ merupakan satu kawasan yang menjadikan sektor pertania.p. sebaga.i kegiatan yang utama serta di dalam bentuk skel yang luas. Ia mempunyai tujuan untuk membawa unsur­unsur perbanda.ra.n ke dala.m kawa.san-kawasa.n luar bandar. Den­gan erti kata yang lain, kaHasan-kawasan bandar akan diwujud kan di dalam kawasan-kawasan pertanian di luar bandar yang

•. mana bandar-bandar ini akan bertindak sebagai pusat pertum­buhan bagi kawasan bcrkenaan.

- 15 -

1. 3 OBJEKTIF KAJIAN

Kajian ini udalah berdasarkan kepada beberapa objek­

tif yang telah ditetapkan. Objektif-objektif ter3ebut adalah·

seperti berikut:-

a. Untuk menunjukkan ba.hawa strategi pembangunan terpaksa

memberi tumpuan kepada sektor pertanian dan ini akan

membawa beberapa kesan ke·pada corak petempata.n pendu­

duk. Ini adale.h disebabka.rl peringkat perturnbuhan eko­

nomi di kac-;asan kajian masih lagi bercornk tradisional

di mana sektor perta,.liian merupaka.n sektor pekerjaa.n

yang utama.

b. Untuk menunjukkan bahawa melalui peneubahsuaian terha­

dap struktur dan organisasi petempatan penduduk, satu

bentuk petempatan yang bercorak agropolitan akan diper­

kenalkan di dalam kawasan kajian.

1.4 ~ KAJIAN

A_spek-aspek yang akan dia.nalisa di dalam kajian ini

adalah berka..{-b,.UI denga.n ciri-ciri bagi setiap jenis petempatan

penduduk di dalwn kontek perancangan kawasan. Ciri-ciri tersebut

termasuklah sistem 1--(~rhubungan, pengangkutan, bentuk tata.tur( lay

out) rumah-rumah, bentuk petempa.ta.n dan sebagainya..

- 1.6 -

AY...hir nekali kajian ini okan men(;cmukakan beberapa

cadan(;an untuk strategi pemba.n.eunan petempatan pencluduk yane di

fikirkan perlu serta sesuai bagi kawasan kajian.

1.5 METODOLOGI KAJIAN

Di dalam menjalankan kajian ini, di peringkat pertama

bebera.pa teori yang berkai tan dengtm ;,:.ajian ini tela.h dikenal

pasti. Teori-teori te sebut adalah:-

a. Teori Petempatan Pus at.

i· Model Christ~ller.

b. Teori Pertumbuhan Ekonomi.

i. Nodel Sektor.

ii. godel Peringkat PembaU[,'Lman.

iii. Peringkat Fertumbuhan :;Lo110r::i.

'reori-teori ini di,sun,~kan sebc.:.gai c:t~<:1S Ld .. :l<:l8ID menja­

f.D/'1 'kru' ka,iian ini. Helalui teori-teori i:li, pengcunaannya <:'kan

dapat di:!.ihat sama ada cirl-ciri yan,::; terkandung di d.;o,lam teori­

teori tersehut bold:. menepa.ti keada.an sebenarnya. Olch i tu, se­

kira.nya. teor. 'eori tersebut tidak dapat mcmepati ciri-ciri ya.>1g

terda.pat di dalam keadaan yang sebena.rnya, maka. pengubahsuaian

terhada.p teori-teori ini a.da.lsh perlu.

Mengenai kn.jian kes, sumber-sumber kajia.n diperolehi

da.ri buku-buku rujukan, laporan-laporan kerajaan dan dari akhbar-

- 17 -

'I

11 minggu

4fminggu

I 6 minegu

1 ming[;U

11 minggu r

1 min&gl.l

I

I nipotesis, Penentuan

~ Perbincanrran dengan

objektif dan skop ka- pensyarah. jian.

J,. Persetujuan hipotesis, objektif dan skop ka-jian.

' If ' II -Pengumpu1an data-data c--t- !·iembuat penye1idikar.

terhadap sumber-sumber sekunder •

...... , ! r.:embuat tinjau'm d;:m

I penyelidik::J:l. }~e 1-::3.\·;.-... -I

i I s 2..::1 ka~ ian. I ·-

.

"' v ' v Pengana1isaan d2.tc-~ ~ r- Penganali saan dat2. da-1

J

ri s~mber-:-m:mber sekl.J.r:r dcr uan tlnJRUan.

I I I ..... v

I Perbincangan dengan I ----1 pcnsyarah dan diper-

Pengena.lpastin.E masalah-rr.asalah

Cadangan-cadangan

Membuktikan kebcna­ran hipotecif;,

.._l_s_e_t_u_J_·u_i_. --------

.(

Per.1bentukan strategi­strategi per:~ba!'lsunan. 1

PerbincangG.n dengan pensyarah dan diper­.cetujui.

Rajah 1. f: Carta AJ iran Proses Ferancanc;an.

~-

akhbar tempatan. Oleh itu, masalah-masalah penilaia.n timbul ke­

rana data-data yang telah diperolehi tidak semestinya 'valid'

dan 1 reliable 1 • lni di tambah pula dengan program-program pemban­

gunan yang telah dirancangka.n masih belum ataupun baru sahaja di

laksanakan. Jadi untuk mengatasi seba.hagian dari masalah-masaia.h

tersebut, tinjauan terhadap kawac;an kajian di ja.lankan bagi men­

dapa.tkan gambaran sebenar mengenai,kawasan kajian.

Di dalam raj at. 1.1, menunjukkan Carta Ali ran Proses

Perancangan di mana ia menjelaskan bac;aimana kaedah kajian yanc

digunakan dari peringkat awal hinega ke peringkat akhir.

Mengenai.jadual kerja(rujuk rajah 1.2), peringkat peng­

analisaan data dan perihgkat ynng seterusnya telah tidak dapat

dibu~t mengik~t jadual kerja yang tel~1 ditetapkan kerana tumpu­

an khas tidak dapat diberikan disebabk&n terlalu sibuk dengan

kerja kursus yang lain. Oleh itu, kerja-kerja bagi peringkat ber­

kenaan terpaksa di tunda seperti yane tel2.h di tunjukkan di dalrun

jadual kerja tersebut.

- 19 -

u 0

--~~-.-,.~~

i4~Jl ~'1f.3

Peringkat K~r ja Aktiviti Kerja. 13 .. v.1 k~ l..,r-l~'t 1~·1~ I~·I .... IN'tl•·l~ 14'•1N-· 1~1-rJ-1~ INN

Pemilihan Taju.k.

Pe,ngumpulan Data.

i'enc;anul:l.saan Datu.

Pengantaran Draf Pertama.

Pent;antaran Draf 'I'crakhir.

+ Penetapa.Yl hipotesi:-,, objektif dan skop kc-tjian.

·• I d. f' "'" + )enye l2.an orm<:L" L=.roran.

~- Pcrbincangan dengnn i'ens;; .. arah.

+ r.lengambil data-date~ dari sumber sekunder.

+ r-:eng~cmbi l data-d0.t:l. uari jauatan berkait<m.

+ r.:embuat tinjau::.n ter­hadap k<~Hasan kajian.

+ r':cnrc.mali:;:_, ·.i~.l.tci

c;ekunder. + r~·:enf;anali0~~ c.l.o.t(:J,

tinjauan. + T\:cnr:,enalp;::l.~;ti iTl(.1S2.l:1.!'l.

+ C3.dangru1. + ~embukti hipotesis. + r.:enulis laporan.

+ r.;enrjUbahsuai lD.llOI'3..Yl

kajian berdasarka'Yl komen Dcnsyarah.

ll I I

I I I : : I I '

' I I I

. ~ 11,

' ' I

:! I i I I

I

l i

· II I I !I !

I llr 1 if' rp I i 'I i ! i I, I I I I I

II ! I i i I i

I I 'I I I I , I

I I

I' ~ n nl 1

II I I. I

II ! l i I

I' I i I

i !' I ! i I I I.

I i I i II ! !

I II : i I I i I ' i: ! I :! I ; I I I I

II

, r I' I

j

i

iTf i I I:

O.J 1 I~ I.

il i i : I

Ui i ' ~~

I I ! ~ i I •· "" ...... ; ---·t ~ :fntft~ YA.NC, 1\~ ~p.4i P11L~~1• •

,Ucjah 1,)._: LJa,_~1t:,l r.f:rJ;:.

, n I I II

I

i i

I I i

I I

i

i

'

I :

l ' 11 I I I I I

I II

11111111 1 I

I I l I I I

I, . I I

u I!

I

11 I

[ Ill~~

. ';·_' : ...

,. ~ .

-.: ':~~_:;·~:;u:~:r·1~·•s_.L~--~_.·_-.:F··: · -'~ .' -~. _;: ·(·' T .

• ;J...,

; i·" < .. ~ ...... --~

·.,.

.,J ••

.... ~ ..

·,

--""·

-, ,.

.· -.. . .}. -.

·· ....

.- ·, .. ~ ... :. -.. •_:·:

~l ••

.-

- .

·BAB.-.2 :.PEMBENTUKAN

• TEORI, PETEMPATAN PENI)_UD.UK·~.--

'-, . ,~ ,r .,_ ,;-. {-->' . .... -·~ ' - ..

__ :_,

.· . !

··.:;;.;:~~·; ·,.-

2.1 TEORI ASAL

Di dalrun kajinn ini, hanya dua teori sahaja yang tel:ch

r: i :)tnakan sabr~ga.i as as di dalam menjaLmkan penyelidikc:.n. Teori­

teori -tersebut adala.h Teori Petempatc .. .n Pusat dan 'reori Pertumbu­

han Ekonorni. Bagi Teori Petempi;l.tan Pusat, hanya I•iodel Christaller

sahaja yang dibincane;kan m·anakala bar.si Teori Petumbuhan Ekonomi,

terdapat tiga model yang akan dibinca.ngkan di mana model-model

tersebut adalah fiiodel Sektor, Hodel Peringkat Pembangunan dan

Peringkat Pertumbuhan Ekonomi.

- 21 -

2.1.1 Teori Petemoatan Pusat.

Model Christaller di dalam teorinya ad.alah bertujuan

untuk menerangkan organisasi ruang petempata.n dan kawe1.w.>n-kaHa

san pendalaman terutamanya yang berkai tan denga.n lokasi dan sa­l

iz re1atifnya.

Jad.i, meruju..'lc kepada tujuan utam::t Teori Petempat2.n

Pusat menunjukkan bahawa Christaller telah memberi perhE'.ti2.n

yang menda1am terhadap penyebaran mukim, desa dan kota-kota :ra­ng mana saiznya berbezc.v-beza. Dalrun erti k<=tta lain, bcll.avla ;.:odel

Christal1er ini adalah untuk membuat pen{;L.nalisaan terhadap hie­

ra.rki petempatan pus at dengan meroberi terh ,_dap fektor-fektor . yang dapat menarik minat or<Ulg rainai untuk de:•.tanc ke peternpatcm

pus at.

Bagi menentukan peng,~naan teori ini berjaya, Chris-2

taller telah membuat beberapa andaian iaitu:-

a. Dataran kawasan. adalah seraeam tanpa sebarang batasan

serta meropunyai pene;angkuta.n yang. mudoh unt.uk ke ser:rua

arah. Begi tu juga denga.n taburan penduduk baci setiap

kawasan adalah sama rata.

l). Petempatan pusat yang terletak di datc.i.ran i tu menye­

diakan barangan, perkhidmatan dan fungsi pentadbiran

kepada kawasan pendalamannya.

c. Biasanya pengguna akan mengurangke-m jarak per jalanan

untuk sesuatu tujuan. Oleh itu, pengguna akan datang

ke peteropatan pusat yang terdekat bagi mendapatkan

perkhidmatan yang diperlukan.

1. Kent, W.A dan Bradford, t.~.G,"Geografi Manusia", F'ajar Bakti " Sdn. Bhd. 1981, m/s 3.

2. Ibid.

- 22-

)

' l

·~ t

d. Pombeka1 akan memilih tempat seberapa jauh J-'ang mune;­

kin di antara satu ciengan lain bagi memaksimP.ka.n kawa-

san pasara.n.

e. Ada petempatan pusa"t y8JJ.g men;:{ecii o.kan banyak perJr .. hi"ci­

matan yang dikenali sebagai pusat peringkat tinggi dan

ada juga peteropatan pusat yang tidak banyak men,yedia­

ka.n perkhidmatan dikenali sebagai pusat peringkat ren­

dah.

f. Pusat peringkat tincgi ini akan rnen<:warka...'1 perkhid..'JlPtan

tertentu ~ianr; tidak di tav!arkan oleh pusat ~)eringkc>.t

rendah dan ju{ja menawarkan perkhidmatan-perkhidmata.n

yane; di tt}warkan oleh. pusat :;:;erir:.gkat rendah.

g. Semua peng8Una diandaikan mempunyai pendapatan ya:"lc si1r

rna serta permintaan terhadap bara.'1gan atau perkhidm2..tan

yang s8.f,la.

Berdasarka.n kepada an3gapan Christaller, bahawa petem­

patan pusat mempunyai bate.s-batas pwn[;arub yang mene;elilingi pe­

tempatan pusat yang berkenaan. Ja.d.i, setiap penduduk yang mendia­

mi di dalam kawasa.n sekeliling bat.::cs-batas tersebut a.'k:.3.Il terpen-

·~·uh untuk mendapatkan srgula perkhidmatan yang diperlukan ui

petempat m pus at berkenaan.

Hasil dari kesa.n ba:tas ''CJenc;aruh terhadap petempata.n

pusat, Cbristaller telah dapat membuat lima kesimpulan mengenai 1 .

susunan ruang iai tu1-

Pertama, pembentukan batas ambang atau batas bawah

{threshold level, lower limit), ba.tas sebenar(real limits) cian

batas unggul(ideal limits) bagi sesuatu kawasan pengaruh sesebu&h

1. Ibid, m/s 5- 7•

- 23 -

petempatan pusat. I3atas une;:_:;ul adalah jarak. maksirnum y;;;.n~ terle­

tak di baNah pengaruh ternpat berpus.-.t mana.kala batas sebenar ada

lah jarak nyata yang di jala.ni oleh penciuduk untuk rnendapatk<m ba­

rang-barang keperluan. Sedangkan batas ambang adalah jejari. line­

karan yo.ng melingkungi populasi am bang( ru juk rajah 2.1) •

.... "'~-- ·, .. -- .. -~, ~, -:_~.

\ '

- ....

. . - '/ ·------~

Sumber: Bradford & Kent, "Geografi l·lanuAirt", . m/s 5·

RajaJ1 2.1: Petempatan pus at dan bat a ::;-b<<tasnya.

Kedua, petrnpatan pusat ~~ang membentuk jaringan ~3arang

labah di mana pembentukan ini terjadi adalah disebabkc.n terdapat

nya hubune;an di antara lokasi. pusat-pusat petempatan dengan kawa­

san sekitarnya(rujuk rajah 2.2).

Ketiga, petempatan pusat yang ber jiran tetapi mempunyai

... kedudukan yang ber jauhan aka.."l membentuk oora...'<: petempatan y2.ng di

tunjWdcan di dalam rajah 2.3.

- 24 -