~).{. ~~~L. 4J

War/C.afi !Jv{anus /(rip . !Jv{e[ayu

Bil. 3/96 Septmlber - Disember 1996 ISSN 0128-6897

Pengesanan dan Pendokumentasian Manuskrip

Melayu di Afrika Selatan

Pada 3 bingga 16 November 1996 Puan Munazzah Hj. Zakaria, Pustakawan di Pusat Manuskrip Melayu telah membuat lawatan ke Afrika Selatan untuk mengesan dan mendokumentasi manuskrip Melayu.

Pengesanan manuslcrip Melayu di Afrika Selatan tertumpu kepada dua tempat iaitu di Cape Town dan Johannesburg.

Di Cape Town, Puan Muoazz.ah telah membuat pertemuan dengan beberapa tokoh penyimpan manuskrip Melayu di samping membuat lawatan ke beberapa institusi yang menyimpan manuskrip MelaYu seperti senarai berikut: (a) "". South African Cultural and History

Museum (b) South African Library (c) Encik Achmat Davids (d) (e) (f) (g) (h)

Dr. Cassiem D 'arcy Encik Hassiem Salie Tuan Hadjie Hussein Bahardein Encik Joseph A rshod Encik Moqamat Nuur Haywood

Manakala di Johanesburg beliau telah berkesempatan meneliti manuslcrip dalam koleksi Tuan Hadjie Muhammad Luttie

1

Ibrahim lalaluddin.

Dari penelitian yang dilakukan, Puan Munazzah mendapati sebahagian besar manuskrip Melayu tersimpan dalam koleksi individu. Walaupun orang Melayu Afrika Selatan tidak boleh membaca tulisan " Jawi namun mereka sayang kepada manuskrip-manuskrip IDl.

Projek pengesanan manuskrip Melayu di Afrika Selatan ini telah mencapai kejayaan di luar dugaan. Sebanyak 74 judul manuskrip telah berjaya dikesan.! Perpustakaan Negara > Malaysia bercadang menerbitkan katalog berkenaan pada akhir tabun ini.

Pengesanan Manuskrip Melayu eli Negeri Kedah

Projek pengesanan ini telab dilakukan pada 8 bingga 11 Jon " 1996 oleh Puan MllnaZVIb Hj Zakaria. Tujuan utama pengesanan ini ialah ontuk meninjau dan mendokumen koleksi manuskrip yang terdapat di Negeri Kedab. Beberapa institusi dan individu telah dilawati.

Hak Cipta Terpelihara ©1996 – Perpustakaan Negara Malaysia

Hak Cipta Terpelihara ©1996 – Perpustakaan Negara Malaysia

(a) Muziwn Negeri Kedah

Terdapat sepanyak 12 naskhah manuskrip Melayu dan 4 naskhah al-Quran tulisan tangan di Muzium Negeri Kedah. Koleksi di institusl 1nl merupakan koleksi manuskrip yang terbesar di negeri Kedah. Senarai manuskrip adalah seperti berikut: (i) . HikayaJ Jaron M isa Gambar

Sari Oisalin oleh Muhammad Shafie bin Endut pada tahun 1338 H. 7 hal. ; 31.8 x 19.5 sm. Lengkap

(ii) Syair Caron Kulina Tiada catatan penyalin 92 hal. 20 x 16.3 sm. Lengkap

(iii) Hikay01 M isa Parbujaya Tiada catatan penyalin 358 hal. ;·32.8 x 21 sm. Lengkap

(iv) Hikayat Kelana Jayeng Seteru Ti~da catatan penyalin 269 hal. ; 30 x 19 sm. Tidak lengkap

(v) Hikayat Belanta Sin 175 hal. ; 40.5 x 26.5 sm. Lengkap

(vi) Hikayat Ratu Kelana Satrawi Raja Sri Tiada catatan penyalin 310 hal. ; 31 x 20 sm. Tidak lengkap

(vii) Syair Sultan Ahmad Tajuddin 28 hal. ; 24.5 x 17.8 sm. Lengkap

(viii) Kitab Du" al-Thamin ft C A qaid al-M ukminin Karangan Sheikh Daud bin Abdullah Patani pada 1232 H (1816M) 227 hal. ; 27 x 20 sm.

(vx) Kitab Ilmu Bintang Dua Belas 102 hal. ; 27 x 20 sm. Lengkap

2

(x) Kitab Usuluddin 88 hal. ; 24 x 19.6 sm. Lengkap

(xi) Siraj al-Dhallam 168 hal. ; 27.5 x 20 sm.

(xii) A qikaJ al-Isiamiyah wa Umdat ai-A ulad 100 hal. ; 29 x 21 sm. Lengkap

Oi samping itu, terdapat juga 2 naskhah buku nadir yang penting, Hikayat Merong Mahawangsa dan Syair Siti Zubaidah Perang China yang meriIpakan buku cetakan batu oleh Sulaiman Mar'ie.

(b) Muzimn DiRaja Kedah

Muzium ini baru ditubuhkan di bawah pentadbiran Muzium Negeri Kedah. Di sinilah terkumpulnya koleksi DiRaja berupa bahan

. sejarah dan alat kebesaran OiRa ja. Di samping itu terdapat juga manuskrip surat seperti surat perjanjian di antara Kedah dengan Inggeris semasa Kedah di bawah naungan Siam.

Muzium ini tidak ada manuskrip Melayu di dalam koleksinya. Walau bagaimanapun Muzium bam-baru ini telah rnenerima 3 jilid al-Quran tulisan tangan berasal dari negara China yang telah diserahkan kepada Perbadanan Perpustakaan A warn Kedah.

(c) Pertemuan denganindividu

Di samping melawat kedua-dua institusi tersebut Puan Munazzah juga berkesempatan berternu dengan dua ahli sejarab yang mempunyai koleksi manuskrip Melayu, iaitu Tuan Haji Samad yang juga merninati bidang

Hak Cipta Terpelihara ©1996 – Perpustakaan Negara Malaysia

Hak Cipta Terpelihara ©1996 – Perpustakaan Negara Malaysia

perubatan tradisional. Manakala seorang lagi ialah Yang M ulia Tunku Kudin bin Tunku Yaacob yang mempunyai pengetahuan yang luas mengenai hubungan Kedah dengan Patani. , Beliau juga mempunyai banyak dokumen penting mengenai sejarah Kedah.

Simposium Antarabangsa Raja Ali Haji

Raja Ali Haji (RAH) merupakan pengarang dan tokoh cendekiawan Riau abad 19 yang bergiat cergas dalam berbagai bidang penulisan merangkumi sastera. sejarah, agama dan bahasa.

Unmk memperingati jasa beliau ini, Pusat Pengajian Melayu Universitas Islam Riau dengan kerjasama Yayasan Melayu Riau, Harian Pos, Yayasan Membaca, Balai Maklumat Kebudayaan Melayu Penyengat daD Yayasan Pohon Perhimpun. telah mengelolakan sam acara Hari Raja Ali Haji yang berlangsung sepanjang bulan Oktober 1996.

Bersempena dengan ini saw Simposium A ntarabangsa Raja A Ii Haj; telah diadakan selama 3 hari pada 29 - 31 Oktober 1996. Ianya bertujuan meninjau, meneliti, mengulas serta bertukar pendapat tentang RAH dan karya-karya beliau! termasuk sumbangan beliau terhadap persekitaran politik, ekonomi dan sosial masyarakat Riau-Lingga pada ketika itu dan kesannya pada masa kini.

Seramai 250 orang peserta dari Brunei Darussalam, Indonesia, Malaysia dan Singapura telah menghadiri Simposium tersebut. Sebanyak 14 kertas kerja telah dibentangkan iaitu: (a) Saudaro, ~ejarah, dan Siak: Apa yang

Dipersoalkan Raja Ali Haji? oleh

3

Timothy P. Barnard, M.A. (University of Hawaii at Manoa);

(b) Syair Sultan Abdul M uluk sebagai Karya Saslera Meloyu Zaman Peralihan, oleh Dr. G.L. Koster (University Sains Malaysia);

(e) Raja A Ii HajidanKedudukan Karyanya dalam Korpus Teks Saslra Melayu Tradisional, oleh Dr. E. Ulrich Kratz (SOAS-University of London);

(d) RajaAli Haji: Pandangan Riau Terkini (Sumu Renungan yang Belum Tersusun), oleh Drs. Taufik Ikram Jamil (PenulislWartawan KOMPAS);

(e) Dori Bahasa Melayu ke Bahasa Indonesia: Pemantapan Saran a Pencerdosan Kehidupan Bangso, oleh Dr. Hasan Alwi (Kepala Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa);

(f) Konsep dan Ciri Kuasa M elayu dalam Tuhfat A I-Nafis, oleh Zalila Syarif (Dewan Bahasa dan Pustaka. Kuala Lumpur);

(g) HUang Jasa Kapak oleh Jasa Kelam: Peranan Raja A Ii Haji dalam Perwujudan Bahasa Jndonesia, oleh UU Hamidy, M.A. (Universitas Islam Riau);

(h) SejarahMelayudalam TuhfatAI-Najis: Sikap Raja A Ii Haji lerhodop Worisan Tradisi, oleh Dr. Noriah Taslim (Universiti Sains Malaysia);

(i) Raja A Ii Haji dan Perkembangan Bahasa Indonesia, oleh Prof. Dr. Harimurti Kridalaksana (Universitas Indonesia);

(j) Karya Raja A Ii Haji: Tinjauon dati Perspektij Hukum, oleh Profesor Dato' Dr. Abu Hassan Sham (Universiti Malaya);

(k) Doripada Pekerjaon Hendak M encelak: Raja A Ii Haji dan Percetakan Lilograji, oleh' Jan van Putten, M.A. (Leiden University);

(I) Karya Raja A Ii Haji dan Pandangan ke Depan, oleh Drs. Rustam M. Abrus (Dewan Kesenian Riau);

(m) Literary Life in Pulau Penyengat poda Masa Raja Ali Haji, oleh Dr. Will Derks (Leiden University);

Hak Cipta Terpelihara ©1996 – Perpustakaan Negara Malaysia

Hak Cipta Terpelihara ©1996 – Perpustakaan Negara Malaysia

(n) M engungkap Sosok Raja A Ii Haji Lewal Calalan dan Karya-karyanya, oIeh Prof. Dr. H.M.J. Maier (Leiden University) . .

. Perolehan Manuskrip

Sebanyak 43 manuskrip asal telah diperolehi oleh Perpustakaan Negara · Malaysia sepanjang bulan September -Disember 1996, menjadikan jumlah koleksi Perpustakaan Negara Malaysia mencecah 2,245 kesemuanya. Di antara judul-judul penting ialah: (a) Syarh al-Hukm wa Farq Baina al-

Halal wa al-Haram MSS 2240 Membicarakan mengenai hukum membunuh orang

(b) Manzal al-Ajla ila Martabal al-A cIa MSS 2234 Membicarakan ilmu tasawuf

(c) Kitab Sia-Sia Berguna MSS 2228 Mengandungi ilmu perubatan dan petua

KUMAR, Ann dan Me Glynn, John H. Illuminations: the wr~ting traditions of Indonesia. Jakarta: Yayasan Lontar, 1996

Sebuah buku mewah, tebal276 halaman, gambarfoto beriluminasi mengenai tradisi penulisan Indonesia, khususnya manuskrip. Diterbitkan sempena ulang tahun kelima belas penubuhan Perpustakaan Nasional Indonesia, Jakarta. Buku dilancarkan pada bulan Jun 1996 oleh Bapak Presiden Suharto

4

pada hari perasmian Pameran N askhah Indonesia di Perpustakaan N asional Indonesia. Persembahan wacana artikel secara historis, mengenai pertumbuhan tradisi penulisan pelbagai suku kaum bangsa Indonesia. Di samping pengenalan yang amat menarik, terdapat limabelas artikel I,ain yang amat iflformatif, di antaranya ialah: (a) A ncient beginnings: the spread of

Indic scripts oleh Thomas M. Hunter, Jr.

(b) The sovereignty of beauty: classical Javanese writings, oleh Supomo Suryobudoyo.

(c) In the language of the divine: the contribution of Arabie, oleh A. H. Johns.

(d) Medialing time and space: the Malay writing tradition, oleh Ian Proudfoot dan Virginia Hooker.

Tiga naskhah terdapat di Perpustakaan Negara Malaysia.

Penaung:

Sidang

Mariam Abdul Kadir Ketua Pengarah Perpustakaan Negara Malaysia

Pengarang: Shahar Banun Jaafar, PNM Haji Wan Ali Wan Mamat, PNM Haji Ibrahini Ismail, UM Rogayah Mohd. Yassin, UKM Raja Masittah Raja Ariffin,DBP Salimah Abdul Rahman, PNM

Urusetia: Perpustakaan Negara Malaysia Pusat Manuskrip Melayu 232, Jalan Tun Razak. 50572 Kuala Lumpur Tel: 2943488

2924019 (talian terns)

Hak Cipta Terpelihara ©1996 – Perpustakaan Negara Malaysia

Hak Cipta Terpelihara ©1996 – Perpustakaan Negara Malaysia

MAL0174_0001MAL0174_0002MAL0174_0003MAL0174_0004