UNIVERSITI PUTRA MALAYSIA

PENDEKATAN STRATEGIK PELBAGAI MEDIA DAN PENDEKATAN PENGEMBANGAN KONVENSIONAL DALAM PROGRAM

PENGEMBANGAN PERTANIAN: SATU ANALISIS PERBANDINGAN

JAMALUDIN BIN YUSOFF

FBMK 1994 1

PENDEKATAN STRATEGIK PELBAGAI MEDIA DAN PENDEKATAN

PENGEMBANGAN KONVENSIONAL DALAl( PROGRAM

PENGEMBANGAN PERTANIAN: SATU ANALISIS PERBANDINGAN

Oleh

JAMALUDIN BIN YUSOFF

MASTER SAINS

UHIVERSITI PERTANIAH MALAYSIA

SEPTEMBER, 1994

PENDEKATAR STRATEGIK PELBAGAI MEDIA DAR PEHDEKATAN PENGEMBANGAH KOHVENSIOlfAL DALAM PROGRAM

PENGEMBANGAN PERTARIAH: SATU ARALISIS PERBAHDINGAN

Oleh

JAMALUDIN BIN YUSOFF

Tesis Yang Dikemukakan Sebaqai Memenuhi Sebahaqian Daripada Syarat-syarat Untuk Menciapatkan

Ijazah Master Sains di Pusat Pengembangan dan Pendidikan Lanjutan,

Universiti pertanian Malaysia

SEPl'EMBER,1994

PENGBARGAAN

Syukur ke hadrat Allah s.w.t. kerana dengan limpah

dan kurniaNyalah tesis ini dapat disediakan dan

disiapkan . Ucapan terima kasih dan penghargaan juga

ingin dirakamkan di sini kepada Dr . Md . Salleh Hj.

Hassan selaku pengerusi jawatankuasa penyeliaan serta

kepada ahli jawatankuasa penyeliaan yang lain iaitu

Dr. Ibrahim Mamat dan Encik Mohd Hanim Mohd Tahir ke­

atas segala nasihat, bimbingan, panduan dan kritikan

konstruktif yang telah dihulurkan. Penghargaan turut

juga ditujukan kepada Profesor Madya Dr. Hj. Mohd

Fadzilah Hj . Mohd Kamsah, Dr . Hj . Azimi Hj . Hamzah,

Dr . Narimah Ismail, Puan Saodah Wok, Dr . Mazanah

Muhamad serta pensyarah-pensyarah Pus at Pengembangan

dan Pendidikan Lanjutan (PPPL) yang lain di atas

segala dorongan dan komen yang berharga yang telah

diberikan semasa proses penyediaan tesis ini .

Saya juga ingin merakamkan ucapan terima kasih

kepada pihak Jabatan Pertanian Negeri Kedah, khusus-

ii

nya kepada Encik Zabidi Dun, Encik Balya Endut dan

pegawai lain yang terlibat sama ada secara langsung

atau tidak langsung ke atas segala kerjasama, kemuda­

han dan bantu an tenaga yang telah diberikan semasa

kajian ini dijalankan.

Kepada Jabatan Pertanian dan Jabatan Perkhidmatan

Awam (JPA) yang telah meluluskan cuti belajar bergaji

penuh dan memberikan biasiswa bagi membolehkan saya

mengikuti program ijazah lanjutan ini, saya rakamkan

di sini ucapan terima kasih dan penghargaan yang

tidak terhingga kepada kedua-duanya.

Akhir sekali, tidak lupa juga dirakamkan penghar­

gaan yang tidak ternilai kepada isteri saya, Rossitah

H j. Mohd yang telah banyak membantu dalam kerja

menaip tesis ini dan memberi sokongan moral dan

pengorbanan . Kepada anak saya Mohd Hafiz, Muhammad

Hamzi dan Muhammad Hadhrami, kesabaran dan pengorba­

nan mereka selama ini turut dihargai.

iii

KANDUNGAN

Muka surat

PENGHARGAAN ii

SENARAI JADUAL . . . . . . . . . . . . • . . . . . • . . . . . . • . • x

SENARAI RAJAH • • • • • • • • . • • • . • • . • • • • • • • • • • • • • xiv

ABSTRAK xv

ABSTRACT xviii

BAB

1 PENDAHULUAN 1

Pendekatan Pengembangan Konvensional Jabatan Pertanian . . • . . . . . . . . • . . . . . . . • . . . . 2

Pendekatan Pengernbangan Baru strategik Pelbagai Media . . . . . . . . . . . . . . . • . 5

Kenyataan Masalah . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Obj ekt if Kaj ian . . . . . . . . . • . . . . . . . • . . . . . . . . 10

Kepentingan Kaj ian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Skop dan Lirnitasi Kajian . . • . • • . . . . . • . • • . . 13

2 SOROTAN LITERATUR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Kornunikasi dan Pembangunan • . . • . . . . • . • . • . . 1 5

Konsep Kornunikasi Masa Lalu . . . • . . . • . 16

Konsep Baru Kornunikasi 19

Teori Kesan Komunikasi • • . • . . . • . . . . • . • . • • . 2 3

Proses Peresapan Inovasi Dan Pener imaan Guna . . . . . . . • . . . . . . . • • • • . . 2 4

iv

Kesan Jurang Komunikasi 26

str ategi Mengata s i Kesan Jurang Komunikas i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

Pendekatan strategik Pelbagai Media Dalam Perlaksanaan Program Dan Aktiviti Komunikasi Dan Pengembangan • . . . • . • . . . . . . . 32

Ras i onal Penggunaan Pendekatan strategik Pelbagai Media . . . . . . . . • . . 3 3

Faktor-Faktor Penting Dalam Perancangan Pendekatan strategik Pelbagai Media . . . . 3 8

Pengalaman Program-Program Pendekatan strategik Pelbagai Media Yang Telah Dilaksanakan . • . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . 42

Faktor-Faktor Yang Mempengaruhi Kesan Komunikas i Serta Perkara-Perkara Yang Berka itan Dengannya . . . • • . . . • . . . . . . . • 47

Ciri-Ciri Penerima . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

Ciri-Ciri Komunikas i . . . . . . . . . . . . . . . . 51

Ciri-Ciri Inovas i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

3 METHODOLOGI KAJIAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55

Rangka Konsep Kaj ian 55

Definisi Operas i onal Angkubah-Angkubah Kaj ian . . . . . . . . . . • . . . . • . . . . . . . . . . 58

Angkubah Bebas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • • 58

Angkubah Bergantung . • • . • . . . . . . . . • . . • 6 2

H i potesis Kaj ian • • • . . . . • • . . . . . . • . . . . . . . . . 64

v

Kawasan Kajian . . . . . . . . . . . . • . . . . . . • • • . . . • . 66

Program Pengembangan Pendekatan strategik Pelbagai Media Limau Bali, Mukim Temin, Kubang Pasu . • • . . . 67

Program Pengembangan Pendekatan Pengembangan Konvens ional Limau Bali, Mukim Pedu, Padang Terap . • . • • • 69

Pemili han Responden . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . • . 70

I nstrumen Kajian . . . . . . . , . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74

Prauji Soalselidik . • . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . 7 5

Ujian Kebolehpercayaan . . . . . . . . . . . • . . . . . . . 76

Pengumpulan Data . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76

Analisis Data . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76

4 HASIL KA.JIAN • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 8 0

Ci r i Dernograf i Responden . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 1

Umur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 1

Taraf Pelajaran • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 2

Taraf Pendapatan Bulanan . . . . . . . . . . . . 8 3

Penglibatan Dalam Pertubuhan . . • . . . . . 8 6

Perlakuan Kornun ikasi Responden . . . . . . . . . . . 89

Pendedahan Kepada Media Massa . . . . . . . 8 9

Perhubungan Dengan Agen Pengembangan . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94

Perhubungan Dengan Rakan Petani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95

·Tanggapan Petani Terhadap Penggunaan Pendekatan strategik Pelbagai Media . . . . . . 97

vi

Pendedahan Kepada Saluran Komunikas i Dan Medi a Massa Program Strategik P e lbagai Media . . • . • . • . • . . . • • . • . . . . . . . • • • • 100

status Pengetahuan , S ikap dan Amalan...... 105

Pengetahuan . . . . . • • . • . . • . . . . • . . . . • . . . 107

S ikap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108

Amalan ( Penerimaan Guna) . . . . . . . . . . . . 110

Anal i s i s Hipotesi s Kaj i an . . . . . . . . . . . . . . . . 11 2

Perkaitan Antara Pengetahuan Mengenai Tekno logi Penanaman Limau Bal i Dan Beberapa Ciri Demograf i . . . . . . . . . . . . . 112

Perkaitan Antara Pengetahuan Mengenai Teknolog i Penanaman Limau Bal i Dan Per lakuan Komun ikas i . . . . . . . . . . . . • . . . 11 5

Perkaitan Antara Amalan ( Penerimaan Guna) Teknolog i Penanaman Limau Bal i Dan Beberapa Ciri Demograf i . . . . . . . . . . . . . 116

Perkaitan Antara Amalan ( Pener imaan Guna) Teknolog i Penanaman Limau Bal i Dan Perlakuan Komun ikas i . . . . . . . . . . . . . . . . 1 19

Perkaitan Antara S ikap Terhadap Teknolog i Penanaman Limau Bal i Dan Beberapa Ciri Demograf i . . . . . . . . . 1 21

Perkaitan Antara S ikap Terhadap Teknol ogi Penanaman Limau Bal i Dan Per lakuan Komunikas i . . . . . . . . . . . . 123

Perkaitan Antara Tanggapan Terhadap Penggunaan Pendekatan Strateg ik Pe1bagai Med ia Dan Pengetahuan , Sikap Serta Amalan ( Penerimaan Guna) Tekno l og i Penanaman Limau Bal i Di Kawasan Pendekatan Strateg ik Pe lbagai Med ia . . . . . . . . . . . . . . . . � . . . . . 1 2 6

v i i

Perkaitan Antara Pengetahuan Mengenai Teknologi Penanaman Limau Bali Dan Pendedahan Kepada Saluran Komunikas i Dan Medi a Program Pelbagai Media Di Kawasan Pendekatan strateg ik Pelbagai Media . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . 127

Perka itan Antara Amalan (Penerimaan Guna ) Teknologi Penanaman Limau Bali Dan Pendedahan Kepada Saluran Komunika s i D a n Media Program Pelbagai Media Oi Kawasan Pendekatan strategik Pelbaga i Media . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128

Perka itan Antara S i kap Terhadap Teknologi Penanaman Limau Bali Dan Pendedahan Kepada Sa luran Komunikasi Dan Media Program Pelbagai Media D i Kawasan Pendekatan strategik Pelbagai Media . . . .

.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . 131

Perband ingan status Pengetahuan, sikap Dan Amalan (Penerimaan Guna) Teknologi Penanarnan Limau Bali Antara Kawasan Pendekatan strategik Pelbagai Med ia Dan Kawasan Pendekatan Pengernbangan Konvensional . . . . . . . . . . . 132

Fenomena Kesan Jurang Komunikasi . . . . 134

5 RINGKASAN, KESIMPULAN DAN IMPLlKASI • • • • • 139

Ringkasan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139

Ma salah . . . . . . . • . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . 139

Objekti f Kajian . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . 140

Methodologi 142

Hasil Kaj ian 143

viii

Kesimpulan

Implikasi

Cadangan

Cadangan Umum

Cadangan Untuk Kajian Akan Oatang . . . . . . . . • .

RUJUKAN

LAMP I RAN

BUTIR OIRI • • • • • . • • • . • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

ix

153

156

160

160

161

163

171

187

SENARAIJADUAL

Jadual Muka surat

1 Taburan Responden Kaj i an 7 3

2 Taburan Responden Mengikut Umur 82

3 Taburan Responden Mengikut Taraf Pelaj aran ( Jenis Sekolah) 84

4 Taburan Responden Mengikut Taraf Pelaj aran ( Jumlah Tahun Persekolahan) 8 4

5 Taburan Responden Mengikut Pendapatan Bul anan 86

6 Taburan Responden Meng ikut Peng l ibatan Dalam Persatuan/ Pertubuhan D i Kawasan Pendekatan Strategik Pelbagai Medi a 88

7 Taburan Responden Mengikut Peng l ibatan Dalam Persatuan/ Pertubuhan D i Kawasan Pendekatan Pengernbangan Konvens i onal 8 9

8 Taburan Responden Mengikut Skor Peng l i batan Dal am Persatuan/Pertubuhan 9 0

9 Taburan Responden Mengikut Pendedahan Kepada Media Massa D i Kawasan Pendekatan strategik Pelbagai Medi a 92

10 Taburan Responden Mengikut Pendedahan Kepada Medi a Massa Di Kawasan Pendekatan Pengernbangan Konvens ional 9 3

1 1 Taburan Responden Mengikut Jumlah Skor Pendedahan Kepada Media Massa 93

12 Taburan Responden Mengikut Kekerapan Perhubungan Dengan Agen Pengembangan 95

1 3 Taburan Responden Mengikut Kekerapan Perhubungan Dengan Rakan Petani Mereka 9 7

x

14 Taburan Responden Mengikut Tanggapan Terhadap Penggunaan Pendekatan Strategik Pelbagai Media 101

1 5 Taburan Responden Mengikut Jumlah Skor Tanggapan Terhadap Penggunaan Pendekatan Strategik Pelbagai Media 103

1 6 Taburan Responden Mengikut Jumlah Skor Pendedahan Kepada Sa luran Komunikasi Antara Perseorangan Di Kawasan Pendekatan Pelbagai Strategik Media 105

1 7 Taburan Responden Mengikut Jumlah Skor Pendedahan Kepada Sa luran Komunikasi Media Massa Di Kawasan Pendekatan Strategik Pelbagai Media 106

1 8 Taburan Responden Mengikut Jumlah Skor Pendedahan Kepada Sa luran Komunikasi Dan Media Di Kawasan Pendekatan Strategik Pelbagai Media 106

19 Taburan Responden Mengikut Jumlah Skor Pengetahuan Mengenai Teknologi Penanaman Limau Bali Yang Disyorkan 108

20 Taburan Responden Mengikut Jumlah Skor Sikap Terhadap Teknologi Penanaman Limau Bali Yang Disyorkan 1 10

2 1 Taburan Responden Mengikut Amalan (Penerimaan Guna) Teknologi Penanaman Limau Bali Yang Disyorkan 1 12

2 2 Perkaitan Antara Pengetahuan Mengenai Teknologi Penanaman Limau Bali Dan Beberapa Ciri Demografi Responden 1 14

2 3 Perkaitan Antara Pengetahuan Mengenai Teknologi Penanaman Limau Bali Dan Perlakuan Komunikasi Responden 1 17

24 Perkaitan Antara Amalan (Penerimaan Guna) Teknologi Penanaman Limau Bali Dan Beberapa Ciri Demografi 1 19

xi

25 Perkaitan Antara Amalan (Penerimaan Guna) Teknologi Penanaman Limau Bali Dan Perlakuan Komunikasi Responden 121

26 Perkaitan Antara Sikap Terhadap Teknologi Penanaman Limau Bali Dan Beberapa ciri Demografi Responden 123

27 Perkaitan Antara Sikap Terhadap Teknologi Penanaman Limau Bali Dan Perlakuan Komunikasi Responden 125

28 Perkaitan Antara Tanggapan Petani Terhadap Penggunaan Pendekatan Strategik Pelbagai Media Dan Pengetahuan, Sikap Serta Amalan (Penerimaan Guna) Teknologi Penanaman Limau Bali Di Kawasan Pendekatan Strategik Pelbagai Media 127

29 Perkaitan Antara Pengetahuan Mengenai Teknologi Penanaman Limau Bali Dan Pendedahan Kepada Sa luran Komunikasi Dan Media Program Pelbagai Media Di Kawasan Pendekatan Strategik Pelbagai Media 129

30 Perkaitan Antara Amalan (Penerimaan Guna) Teknologi Penanaman Limau Bali Dan Pendedahan Kepada Saluran Komunikasi Dan Media Program Pelbagai Media Di Kawasan Pendekatan Strategik Pelbagai Media 130

31 Perkaitan Antara Sikap Terhadap Teknologi Penanaman Limau Bali Dan Pendedahan Kepada Saluran Komunikasi Dan Media Program Pelbagai Media Di Kawasan Pendekatan Strategik Pelbagai Media 132

32 Ujian-t Untuk status Pengetahuan, Sikap Dan Amalan (Penerimaan Guna) Teknologi Penanaman Limau Bali Bagi Kawasan Pendekatan Strategik Pelbagai Media Dan Kawasan Pendekatan Pengembangan Konvensional 134

xii

33 Perkaitan Antara Taraf Pelajaran, Taraf Pendapatan Dan Penglibatan Dalam Pertubuhan Dengan status Pengetahuan, Sikap Dan Amalan Teknolog i Penanaman Limau Ba l i D i Kawasan Pendekatan strategik Pelbaga i Media

34 Perka itan Antara Taraf Pe laj aran, Taraf Pendapatan Dan Pengl ibatan Dalam Pertubuhan Dengan status Pengetahuan, S ikap Dan Amalan Tekno log i Penanaman Limau Ba l i D i Kawasan Pendekatan Pengembangan Konvensiona l

x i i i

137

138

Raj ah

1

2

3

SENARAI RAJAH

Muka surat

Proses Perancangan Komunikas i 40

Rangka Konsep Kaj ian 57

Peta Menunj ukkan Kawasan Kaj ia n 7 1

xiv

Abstrak Tesis yang dikemukakan kepada Senat Universi­ti Pert an ian Ma lays i a sebag a i memenuh i sebaha g i an daripada keperluan untuk mendapatkan Ijazah Master

Sains .

PENDEKATAN STRATEGIK PELBAGAI MEDIA DAN PENDEKATAN PENGEMBANGAN KONVENSIONAL DALAM PROGRAM

PENGEMBAlfGAN PERTANIAN:

Pengerusi Fakulti

SATU ANALISIS PERBANDINGAN

OLEH

JAMALUDIN BIN YUSOFF

September, 1994

Dr. Hj. Md. Salleh Hj. Hassan Pusat Pengembangan dan Pendidikan Lanjutan (PPPL)

Kaj ian ini bertujuan untuk m engetahui status

pengetahuan, sikap dan amalan (penerimaan guna) tek-

nologi penanaman limau bali selepas penggunaan pende-

katan strategik pelbagai media dan penggunaan pende-

katan pengembangan konvensional dalam pelaksanaan

aktiviti pengembangan dan penyebaran maklumat program

pembangunan tanaman limau bali di kawasan terpilih di

negeri Kedah. Objektif khusus kajian ini ialah untuk

mengetahui tanggapan petani terhadap penggunaan

pendekatan strategik pelbagai media serta pendeda-

xv

han terhadap setiap sa luran komunikasi dan media

khusus yang disediakan di kawasan yang mengguna­

kan pendekatan strategik pelbagai media dan bagaimana

pula kedua-dua faktor ini mempengaruhi status penge­

tahuan, sikap dan amalan (penerimaan guna). Perkaitan

antara beberapa angkubah demografi dan perlakuan

komunikasi dengan status pengetahuan, sikap dan

amalan turut menjadi objektif kajian ini.

Sampel rawak sebanyak 100 orang respond en , di mana

5 0 mewakili kawasan yang menggunakan pendekatan

strategik pelbagai media sementara 50 lagi mewakili

kawasan yang menggunakan pendekatan pengembangan

konvensional telah digunakan. Data telah dikumpul

menggunakan

perseorangan.

borang soalselidik melalui temubual

Pada keseluruhannya, hasil kajian ini menunjukkan

bahawa wujud perbezaan yang signifikan berhubung

dengan status pengetahuan, sikap dan amalan antara

kawasan pendekatan strategik pelbagai media dan

pendekatan pengembangan konvensional. Walau bagaima-

xvi

napun, status pengetahuan dan amalan (penerimaan

guna) adalah jauh lebih ketara perbezaannya berband­

ing dengan status sikap.

Hasil kajian ini juga mendapati bahawa perbezaan

faktor taraf pelajaran dan penglibatan dalam pertubu­

han di kawasan pendekatan pengembangan konvensional

mempengaruhi status pengetahuan, sikap dan amalan. Di

kawasan pendekatan strategik pelbagai media, perbe­

zaan taraf pelajaran tidak mempengaruhi status penge­

tahuan, sikap dan amalan. Ini mungkin memperlihatkan

kemampuan pendekatan strategik pelbagai media dalam

mengurangkan kesan jurang komunikasi.

Peningkatan status pengetahuan dan amalan yang

sangat dipengaruhi oleh sejauh mana golongan sa saran

terdedah kepada berbagai sa luran komunikasi yang

disediakan turut dibuktikan dalam hasil kajian ini.

Di samping itu pengesahan kekuatan sa luran komunikasi

media massa dalam menghasilkan kesan pengetahuan atau

memberi kesedaran dan kekuatan sa luran komunikasi

antara perseorangan dalam menghasilkan kesan amalan

atau penerimaan guna juga turut ditunjukkan dalam

temuan kajian ini.

xvii

Abstract of thesis presented to the Senate of Univer­siti Pertanian Malays ia in partia l fulfi lment of the requirement for the degree of Master of Science.

STRATEGIC MULTIMEDIA APPROACH AND CONVENTIONAL EXTENSION APPROACH IN AGRICULTURE EXTENSION:

Chairman Faculty

A COHPARITIVE ANALYSIS

BY

JAMALUDIN YUSOFF

September, 1 9 9 4

Dr. Hj. Md. Salleh Hj . Hassan Centre for Extension and continuing Education

The study aimed to find out the status of knowl-

edge, attitude, and practice (adoption) resulting

from the utilisation of strategic multimedia approach

and the conventional extension approach in the imple-

mentation of extension and information dissemination

activities of pomelo development programme in select-

ed areas of Kedah .

The main objectives of the study were to determine

farmers' perception toward strategic multimedia

approach and their exposure to the various commu-

xviii

cation channels made available in the area where

strategic multimedia approach is utilised and to

understand how these two factors influenced the

status of knowledge, attitude and practice. Correla­

tion between several demographic variables and commu­

nication behaviour with the status of knowledge,

attitude and practice were also included as the

objectives of this study.

Samples of 50 respondents from the area exposed

to the strategic multimedia approach and 50 respond­

ents from the area exposed to the conventional exten­

sion approach were taken. Data were collected through

personal interview using questionnaires .

The results of the study showed a significant

difference with reference to the knowledge, attitude

and practice status between respondents in the areas

exposed to strategic multimedia approach compared to

the areas exposed to the conventional extension ap­

proach. However , the difference related to knowledge

and practice were highly significant compared to

those related to attitude.

xix

The study also revealed that the difference in the

educational level and organisational participation

among farmers in the area not exposed to strategic

multimedia approach influenced the status of knowl­

edge, attitude and practice. However differences in

educational level did not influenced the status of

knowledge, attitude and practice in areas exposed to

the strategic multimedia approach. This might ex­

plained the ability of the strategic multimedia ap­

proach in narrowing the communication effect gap.

The status of knowledge and practice which was

supposed to be highly influenced by the degree of

exposure to the various communication channels used

was also proven in this study.

The strength of the mass communication channel to

generate the effect on knowledge and awareness as

well as the strength of interpersonal communication

channel to generate effect on practice were confirmed

in this study.

xx

BAB 1

PENDAHULUAN

Menyedari hakikat bahawa program-program pembangu­

nan khususnya pembangunan pertan ian dan luar bandar

amat kritika l d i j ayakan demi kesej ahteraan penduduk

d a n ma syarakat luar bandar , maka u s a h a yang l eb i h

g ig ih d a n d i nam ik d a l am p e l ak s a na a n ny a meme r l uk a n

perhat ian yang sewa j arnya .

Bidang pengembangan sebaga i yang k ita kena l i d i

Ma lays ia te lah pun menj ad i suatu proses dan kaedah

yang digunakan oleh berbag�i agens i pembangunan da lam

me laksanakan usaha pembangunannya . B idang pembangunan

pertan ian ada lah merupakan pengasas da lam penggunaan

pengembangan sebaga i landasan pe laksanaannya . B idang

pembangunan lain yang telah mu la turut menggunakannya

termasuk lah kes ihatan awam dan pendid ikan penduduk .

Meng ikut Su la iman dan Ma imunah (1993), pengemban­

gan pertanian ada lah akt iviti terancang untuk pemin­

dahan pengetahuan, kemah iran dan s ikap para petan i

yang d i j a lankan o leh sesebuah agens i untuk mencapa i

1

2

sesuatu tahap pembangu nan pertanian yang menggunakan

pelbagai kaedah komunikas i . Sehubu ngan dengan i ni ,

sua tu pendekatan pengemba n g a n a da l ah k om b i na s i

strat e g i d a n k a edah t er tentu y a n g d ibe ntuk u ntuk

memas t i k a n akt i v i t i p engembanga n di d a l am s es u a tu

kawasan ada l ah berkesan .

Pendekatan Pengembangan Konvensional Jabatan Pertanian

Sejak penubuhan Jabatan Pertanian pada tahun 1905 ,

pengembangan pertanian ada lah satu tugas utama Jaba-

t a n Perta n i a n . Da l a m tempoh s ebe l um Perang Dun i a

Kedua d a n s e l ep a s m erdeka , peng embangan perta n i an

a d a l a h rne l a l u i pendekatan s e c a ra i n d i v i du dengan

pegawa i pengernba ngan me l a wat k e l u a rga tani u ntuk

membe r i kh idrnat n a s ihat dan d emonstra s i l ad a ng .

Pendekatan ini diperkukuhkan dengan mengadakan lati-

han di Pusat La t i ha n Perta n i a n yang d iw u j udka n d i

negeri-neger i . Cara ini rnerner lukan peruntukan kewan-

gan yang besar serta pera latan yang banyak dan b i l an-

gan pegawa i yang rama i . Sej a j ar dengan ini , Jabatan

Pertan ian telah mengkaj i semul a pendekatan i n i dan

t e l ah rn engwu j udka n Pertubuh a n Pe l a dang pada awa l

tahun 1 9 7 0 - a n sebaga i s a l ah s a tu l a n d a s a n m embe r i

kh idmat penaembanaan (Jabatan Pertanian , 1 9 9 3 ) .

3

P endek a ta n pengembangan yang dijalankan pada

ketika itu pada umumnya tidak berasaskan perancangan

program yang teratur dan tersusun dan tidak berpandu­

kan matlama t yang khusus. Selain daripada i tu , terda­

pat j ug a ma s a l a h s eperti keku r a ng a n pakar b i d a ng

kha s , l a t i h a n d a n penya lur a n tekno l og i baru u ntuk

membantu pegawa i pengembangan member i nas ihat kepada

petani. Di samping itu , masa lah j uga timbu l berhubung

dengan kekurangan kemudahan infrastruktur dan s istem

perhubungan yang teratur antara pegawa i pengembangan

dengan petani ( Jabatan Pertanian, 1993).

Pada tahun 1973 , dengan penubuhan Lembaga Pertubu­

han Pe ladang , Jabatan Pertanian seka l i mu la mengambi l

langkah baru untuk memperkemaskan perkh idmatan pen­

gembangannya. Has i lnya ialah penggunaan pendekatan

s i s te m Lat i h a n dan lawatan (2 L) mu l a i tahun 197 6

sebaga i satu mekanisme untuk menya lurkan teknol og i

kepada p e ta ni . Pengguna a n S i s te m 2 L i ni b e r tu j u a n

untuk mengatasi dua masa lah utama da lam ker j a pengem­

bangan iai tu meningkatkan sokongan teknika l me lalui

latihan kepada pegawa i pengembangan dan mengwuj udkan

perhubungan yang sistematik mel a l u i lawatan di antara

p egawa i p e ng e mbangan da n kumpu l a n petani (Ja bata n

Pertanian, 1993).