UNIVERSITI PUTRA MALAYSIA

SARA SHAKILLA BINTI MOHD SALIM

FEM 2012 34

MODAL KOMUNITI DALAM KALANGAN SUKU KAUM UTAMA ORANG ASLI

© COPYRIG

HT UPM

MODAL KOMUNITI DALAM KALANGAN

SUKU KAUM UTAMA ORANG ASLI

SARA SHAKILLA BINTI MOHD SALIM

MASTER SAINS

UNIVERSITI PUTRA MALAYSIA

2012

© COPYRIG

HT UPM

MODAL KOMUNITI DALAM KALANGAN SUKU KAUM UTAMA

ORANG ASLI

Oleh

SARA SHAKILLA BINTI MOHD SALIM

Tesis ini Dikemukakan Kepada Sekolah Pengajian Siswazah, Universiti

Putra Malaysia, Sebagai Memenuhi Sebahagian Keperluan Untuk

Ijazah Master Sains

Februari 2012

© COPYRIG

HT UPM

i

Abstrak tesis yang dikemukakan kepada Senat Universiti Putra Malaysia sebagai

memenuhi keperluan untuk Ijazah Master Sains

MODAL KOMUNITI DALAM KALANGAN SUKU KAUM UTAMA

ORANG ASLI

Oleh

SARA SHAKILLA BINTI MOHD SALIM

Februari 2012

Pengerusi : Asnarulkhadi Abu Samah, PhD

Fakulti : Fakulti Ekologi Manusia

Kajian ini adalah mengenai modal komuniti dalam kalangan Orang Asli yang

tertumpu kepada modal insan, modal sosial, modal ekonomi dan modal binaan.

Pemilikan modal dalam komuniti Orang Asli merupakan perkara penting yang

perlu dikaji kerana ia memberi gambaran kekuatan komuniti. Kajian yang

dijalankan bertujuan menentukan tahap pemilikan modal tersebut mengikut tiga

kaum utama Orang Asli; Senoi, Melayu Proto dan Negrito. Terdapat tiga objektif

dalam kajian ini iaitu mengenalpasti pemilikan modal insan, modal sosial, modal

ekonomi dan modal binaan, menentukan tahap modal-modal tersebut dan

menentukan perbezaan kekuatan komuniti berdasarkan tahap modal komuniti

(modal insan, modal sosial, modal ekonomi dan modal binaan) dalam kalangan

© COPYRIG

HT UPM

ii

kaum Orang Asli di kawasan kajian. Pengumpulan data melalui kajian tinjauan

ini telah dilakukan dengan menggunakan borang soal selidik. Kajian ini

melibatkan kesemua responden yang terdiri daripada ketua keluarga di kawasan

penempatan yang terpilih iaitu di Pahang sebanyak enam buah kampung

manakala sebanyak tiga buah kampung di Kelantan. Sebanyak 319 responden

terlibat dalam kajian. Mereka terdiri daripada 104 orang bagi kaum Senoi, 174

orang bagi kaum Melayu Proto dan 41 orang bagi kaum Negrito. Pengumpulan

data dilakukan secara berperingkat mengikut kawasan dan daerah. Umumnya,

kajian ini mendapati bahawa modal komuniti dalam kalangan komuniti Orang

Asli mempunyai tahap modal-modal yang berbeza. Bagi modal insan, secara

keseluruhannya menunjukkan berada pada tahap sederhana. Kaum Negrito

mencatatkan nilai min tertinggi antara kaum di mana nilai min bagi kemahiran

fizikal, pengalaman dan penglibatan dalam bengkel atau kursus serta pendidikan

formal, kemahiran tingkah laku sosial dan nilai kepercayaan dan sikap adalah

tinggi. Dalam aspek modal sosial pula, kajian mendapati ketiga-tiga kaum berada

pada tahap yang tinggi secara keseluruhannya. Namun begitu, berbanding dua

kaum yang lain, kaum Senoi mencatatkan nilai min yang rendah antara kaum

kerana nilai min bagi penglibatan dalam masyarakat dan hubungan sosialnya yang

rendah. Sementara itu, kajian mendapati modal ekonomi berada pada tahap yang

rendah secara keseluruhannya bagi ketiga-tiga kaum. Kaum Negrito mempunyai

nilai min bagi modal ekonomi yang paling rendah antara kaum. Ini kerana nilai

min bagi pemilikan serta kebolehgunaan peralatan komunikasi dan kemudahan

pengangkutan serta pendapatan ekonomi dalam aspek modal ekonomi adalah

© COPYRIG

HT UPM

iii

rendah. Pendapatan merupakan perkara utama dalam memiliki kuasa memenuhi

keperluan asas kehidupan dan meningkatkan kualiti hidup. Aspek modal binaan

bagi ketiga-tiga kaum menunjukkan secara keseluruhannya berada pada tahap

sederhana. Kajian mendapati kaum Senoi berada pada nilai min yang tinggi

berbanding kaum Melayu Proto dan Negrito di mana nilai min yang tinggi bagi

kemudahcapaian dan kemudahan fizikal. Namun demikian, secara

keseluruhannya, tiada perbezaan ketara antara kaum mengenai modal komuniti.

Dengan mengetahui tahap modal komuniti antara kaum, perancangan

pembangunan komuniti boleh dilaksanakan berdasarkan pemilikan (kekuatan)

modal insan, modal sosial, modal ekonomi dan modal binaan yang dimiliki oleh

setiap kaum.

© COPYRIG

HT UPM

iv

Abstract of thesis presented to the Senate of Universiti Putra Malaysia in

fulfillment of the requirement for the degree of Master of Science

COMMUNITY CAPITAL AMONGST THE MAJOR ETHNIC GROUPS

OF ORANG ASLI

By

SARA SHAKILLA BINTI MOHD SALIM

February 2012

Chair : Asnarulkhadi Abu Samah, PhD

Faculty : Faculty of Human Ecology

This study examines the community capital amongst the Orang Asli major ethnics

group which is concentrating on human capital, social capital, economic and built

capital. A capital possessed by the Orang Asli community is an important area

which needs to be studied as it provides a clear picture of the community’s

strength. The study conducted was intended to determine the level of capital

possesses according to the three major ethnic group of Orang Asli; namely the

Senoi, Melayu Proto and Negrito. There are three objectives of this study which

are: to identify the human capital, social capital, economic and built capital; to

determine the level of the said capital and to determine the difference between

community strength based on the level of community capital (human capital,

© COPYRIG

HT UPM

v

social capital, economic capital and built capital) amongst the Orang Asli in the

area of study. Survey was carried out using questionnaires. The study involved

respondents consisting the heads of families in selected areas in Pahang,

amounting to six villages and in Kelantan, amounting to three villages. A total of

319 respondents were involved in the study, consist of 104 people from the Senoi

ethnic, 174 people from the Melayu Proto ethnic and 41 people from the Negrito

ethnic. The collection of data was done in stages in accordance with the area and

district. In general, the results of the study show different level of capital among

Orang Asli community. For the human capital, overall was at a moderate level.

The Negrito ethnic recorded the highest value of mean amongst the ethnic

whereby the mean of physical skills, experience and involvement in workshops or

courses as well as formal education, social skills and values of trust and attitude

were high. In the aspect of social capital, the study showed that all three ethnic

where at a high level as a whole. Nevertheless, amongst the two other ethnics, the

Senoi ethnic shows a lower value of mean as a result of low mean in participation

of the community and social relationships. At the same time, the study showed

that economic capital was at a low level in general. The Negrito ethnic had a low

mean of economic capital amongst the other ethnics. This is due to the mean of

ownership as well as the utility of communicative tools and the transport facilities

as well as economic income in the economic capital aspect were low. Income is

among the main aspects in achieving power to fulfill the basic necessities and

improve the quality of life. The built capital in general was at a moderate level

for all ethnics. The study shows the Senoi ethnic was at a higher value of mean

© COPYRIG

HT UPM

vi

compared the the Melayu Proto and Negrito whereby the mean of achievement

and physical facilities were at a high. That being said, in general, there is no stark

difference between ethnic with regards to community capital. When the level of

community capital can be identified according to ethnic, the plans for the

community development can be executed in accordance with the strength of

human capital, social capital, economic capital and built capital that is possessed

by every ethnic.

© COPYRIG

HT UPM

vii

PENGHARGAAN

Bismillahir Rahmanir Rahim. Alhamdulillah, syukur kepada Allah S.W.T, kerana

dengan izinNya dapat menyempurnakan tesis ini dengan baik. Selawat dan salam

diucapkan ke atas junjungan besar Nabi Muhammad SAW.

Setinggi-tinggi penghargaan diucapkan kepada Prof Madya Dr Asnarulkhadi Abu

Samah selaku penyelia tesis yang telah banyak memberi tunjuk ajar, bimbingan,

dorongan, teguran yang ikhlas dan jujur serta ilmu yang bermanfaat dalam

penulisan tesis ini. Ucapan penghargaan yang tidak terhingga juga kepada Dr.

Zahid Emby yang telah memberi panduan, tunjuk ajar serta kerjasama sepanjang

tesis ini dijalankan.

Penghargaan ini juga ditujukan kepada pihak Jabatan Kemajuan Orang Asli

(JAKOA) atas kerjasama serta maklumat yang berguna yang dijadikan sumber

maklumat dalam penulisan tesis saya. Rakan-rakan seperjuangan dalam bidang

Pembangunan Komuniti dan rakan-rakan pembantu penyelidik Jabatan Sains

Kemasyarakatan dan Pembangunan yang telah memberikan pendapat dan idea

yang baik. Tidak lupa juga kepada keluarga yang banyak memberi sokongan dan

semangat. Tanpa kerjasama daripada semua pihak maka tesis ini tidak dapat

dilaksanakan dengan sempurna. Diharap penyelidikan ini dapat memberi ilmu

pengetahuan yang berguna kepada saya dan juga pihak-pihak yang lain.

SEKIAN, TERIMA KASIH.

Sara Shakilla Binti Mohd Salim (GS 23294)

No Tel : 019 - 6972533 @ 017 - 2332199

Email : sara.shakilla@gmail.com

© COPYRIG

HT UPM

viii

Saya mengesahkan bahawa satu Jawatankuasa Pemeriksaan telah berjumpa pada

24 Februari 2012 untuk menjalankan peperiksaan akhir bagi Sara Shakilla Binti

Mohd Salim untuk menilai tesis Master Sains beliau yang bertajuk "Modal

Komuniti dalam Kalangan Suku Kaum Utama Orang Asli" mengikut Akta

Universiti Pertanian Malaysia (Ijazah Lanjutan) 1980 dan Peraturan Universiti

Pertanian Malaysia (Ijazah Lanjutan) 1981. Jawatankuasa Pemeriksa tersebut

telah memperakukan bahawa calon ini layak dianugerahi ijazah berkenaan.

Ahli Pemeriksa Jawatankuasa adalah seperti berikut:

Syuhaily bt Osman, PhD

Pensyarah

Jabatan Pengurusan Sumber dan Pengajian Pengguna

Fakulti Ekologi Manusia

Universiti Putra Malaysia

(Pengerusi)

Sarjit Singh a/l Darshan Singh, PhD

Pensyarah

Jabatan Sains Kemasyarakatan dan Pembangunan

Fakulti Ekologi Manusia

Universiti Putra Malaysia

(Pemeriksa Dalam)

Ahmad Tarmizi bin Talib, PhD

Pensyarah

Jabatan Kenegaraan dan Ketamadunan

Fakulti Ekologi Manusia

Universiti Putra Malaysia

(Pemeriksa Dalam)

Mustaffa bin Omar, PhD

Profesor Madya

Pusat Pengajian Psikologi dan Pembangunan Manusia

Fakulti Sains Sosial dan Kemanusiaan

Universiti Kebangsaan Malaysia

(Pemeriksa Luar)

_____________________

Profesor dan Timbalan Dekan

Sekolah Pengajian Siswazah

Universiti Putra Malaysia

Tarikh:

© COPYRIG

HT UPM

ix

Tesis ini telah dikemukakan kepada Senat Universiti Putra Malaysia dan telah

diterima sebagai memenuhi syarat keperluan untuk Ijazah Master Sains. Ahli

Jawatankuasa Penyeliaan adalah seperti berikut:

Asnarulkhadi Abu Samah, PhD

Profesor Madya

Fakulti Ekologi Manusia

Universiti Putra Malaysia

(Pengerusi)

Zahid Emby, PhD

Pensyarah Kanan

Fakulti Ekologi Manusia

Universiti Putra Malaysia

(Ahli)

_________________________________

BUJANG BIN KIM HUAT, PhD

Profesor dan Dekan

Sekolah Pengajian Siswazah

Universiti Putra Malaysia

Tarikh:

© COPYRIG

HT UPM

x

PERAKUAN

Saya memperakui bahawa tesis ini adalah hasil kerja saya yang asli melainkan

petikan dan sedutan yang tiap-tiap satunya telah dijelaskan sumbernya. Saya juga

memperakui bahawa tesis ini tidak pernah dimajukan sebelum ini, dan tidak

dimajukan serentak dengan ini, untuk ijazah lain sama ada di Universiti Putra

Malaysia atau di institusi lain.

_____________________________________

SARA SHAKILLA BINTI MOHD SALIM

Tarikh: 24 Februari 2012

© COPYRIG

HT UPM

xi

KANDUNGAN

Halaman

ABSTRAK i

ABSTRACT iv

PENGHARGAAN vii

PENGESAHAN viii

PERAKUAN x

SENARAI RAJAH xiv

SENARAI JADUAL xv

SENARAI SINGKATAN xviii

BAB

1 PENDAHULUAN 1

1.1 Pengenalan 1

1.2 Kenyataan Masalah 5

1.3 Kepentingan Kajian 9

1.4 Objektif Kajian 11

1.5 Huraian Kerangka Konseptual Kajian 12

1.5.1 Kerangka Konseptual Kajian 13

1.6 Kerangka Konsep Kekuatan Komuniti 14

1.7 Definisi Istilah 18

1.7.1 Modal Komuniti 18

1.7.2 Modal Insan 19

1.7.3 Modal Sosial 19

1.7.4 Modal Ekonomi 20

1.7.5 Modal Binaan 21

1.8 Limitasi Kajian 22

2 TINJAUAN LITERATUR 23

2.1 Pengenalan 23

2.2 Definisi Orang Asli 24

2.3 Kaum Orang Asli 26

2.4 Pembangunan Komuniti Orang Asli 30

2.5 Modal Komuniti Orang Asli 35

2.5.1 Modal Insan dalam Komuniti Orang Asli 37

2.5.2 Modal Sosial dalam Komuniti Orang Asli 41

2.5.3 Modal Ekonomi Orang Asli 46

2.5.4 Modal Binaan Orang Asli 49

© COPYRIG

HT UPM

xii

2.6 Kekuatan Komuniti dalam Pembangunan Komuniti 51

3 METODOLOGI KAJIAN 55

3.1 Pengenalan 55

3.2 Rekabentuk Kajian 55

3.3 Lokasi Kajian dan Responden 56

3.4 Instrumentasi 58

3.5 Pengumpulan Data 64

3.6 Pengukuran dan Analisis Data 65

3.6.1 Pengukuran Modal Insan 67

3.6.2 Pengukuran Modal Sosial 70

3.6.3 Pengukuran Modal Ekonomi 73

3.6.4 Pengukuran Modal Binaan 74

4 HASIL KAJIAN DAN PERBINCANGAN 77

4.1 Pengenalan 77

4.2 Maklumat Profil Responden 77

4.2.1 Latar Belakang Responden 78

4.2.2 Jenis Pekerjaan Utama dan Sampingan 82

4.3 Pemilikan Modal Komuniti Orang Asli 85

4.4 Tahap Modal Insan Orang Asli 87

4.4.1 Pendidikan Formal 88

4.4.2 Tahap Kemahiran Fizikal 90

4.4.3 Tahap Pengalaman dan Penglibatan

dalam Bengkel/Kursus serta Pendidikan Formal 92

4.4.4 Tahap Kemahiran Tingkah Laku Sosial 94

4.4.5 Tahap Nilai, Kepercayaan dan Sikap 96

4.4.6 Tahap Keseluruhan Modal Insan 98

4.5 Tahap Modal Sosial Orang Asli 100

4.5.1 Tahap Penglibatan dalam Masyarakat 101

4.5.2 Tahap Hubungan Sosial 103

4.5.2.1 Tahap Hubungan dengan Ahli Keluarga 103

4.5.2.2 Tahap Hubungan dengan Orang Asli

Suku Kaum Lain 105

4.5.2.3 Tahap Hubungan dengan Penduduk

Berbangsa Lain 106

4.5.2.4 Tahap Hubungan dengan Peraih 107

4.5.2.5 Tahap Hubungan dengan Pegawai Kerajaan 109

4.5.2.6 Tahap Hubungan dengan Orang

Luar 111

4.5.3 Tahap Keseluruhan Modal Sosial 112

© COPYRIG

HT UPM

xiii

4.6 Tahap Modal Ekonomi Orang Asli 115

4.6.1 Status Pekerjaan 115

4.6.2 Pendapatan 117

4.6.3 Tahap Pemilikan dan Kebolehgunaan serta

Pendapatan Ekonomi 120

4.6.4 Tahap Keseluruhan Modal Ekonomi 122

4.7 Tahap Modal Binaan Orang Asli 125

4.7.1 Tahap Kemudahcapaian Kemudahan Fizikal 125

4.7.2 Tahap Keseluruhan Modal Binaan 127

4.8 Tahap Modal Komuniti Mengikut Kaum 129

5 RINGKASAN, KESIMPULAN DAN CADANGAN KAJIAN 134

5.1 Pengenalan 134

5.2 Ringkasan Kajian 134

5.3 Kesimpulan Hasil Kajian 137

5.4 Implikasi Kajian 142

5.5 Cadangan Kajian 144

BIBLIOGRAFI 146

LAMPIRAN 157

BIODATA PELAJAR 166