tokoh bahasa melayu.docx

7/27/2019 TOKOH BAHASA MELAYU.docx

1/11

TOKOH BAHASA MELAYU DAN SUMBANGANNYA

(Zainal Abidin bin Ahmad)

Menyingkap tabir rahsia kejayaan tamdaun bahasa Melayu pada hari ini, salah

satu daripadanya adalah hasil sumbangan salah seorang anak Melayu dari kampung

yang berjiwa besar. Beliau ialah Zainal Abidin bin Ahmad yang lebih dikenali sebagai

Zaba, dilahirkan pada 16 September 1895 di Kampung Bukit Kerdas, Batu Kikir,

Jempol. Anak kelahiran Negeri Sembilan ini berjaya mengukir namanya di persada

Alam Melayu setelah melalui pelbagai cabaran dan liku hidup dalam mencapai cita-

citanya. Cita-cita yang dimaksudkan ialah untuk mencari kemaajuan bangsanya, iaitu

masyarakat Melayu yang beragama Islam. Demi mencapai cita-cita ini, beliau

menumpukan usahanya untuk memperbaiki cara hidup masyarakat Melayu itu sendiri

(Adnan 1996). Saya telah mengambil beberapa kajin berkaitan dengan Zaba ini.

Antaranya ialah berkaitan dengan pemikiran Zaba dalam hubungannya dengan

perkembangan serta perubahan social, ekonomi dan politik Tanah Melayu di

zamannya. Zainal Abidin Bin Ahmad (1895-1973), yang lebih dikenali sebagai pendeta

Zaba. Beliau telah mendapat pendidikan awal di seekolah Melayu seerta pendidikan

asa Islam semasa membesar di kampungnya. Kemudian beliau melanjutkan pelajaran

hingga lulus Senior Cambridge di Seremban).

Dengan berbekalkan sijil persekolahan itu, Zaba diterima memasuki

perkhidmatan pendidikan colonial sebagi seorang guru. Walaupun begitu, beliau anya

menjadi guru. Walaupun begitu, beliau hanya menjadi guru selama tujuh tahun (1916-

1923) sahaja kerana pemikirannya dianggap progresif oleh pihak berkuasa. Pemikiran

itu dtakuti akan mempengaruhi pelajar-pelajarnya di dalam bilik darjah. dari 1923

hingga empat tahun 1947 sebelum bersara, Zaba adalah pengarang dan penterjemah

Melayu. Tugas utamanya ialah untuk menerbitkan buku teks dan buku bacaan umum

untuk sekolah Melayu. Hanya pada 1947 barulah beliau kembali menjadi guru, iaitu

sebagai Pensyarah di School of Oriental and African Studies, London. Beliau bersara

secara rasmi pada 1951, tetapi beliau telah berkhidmat semula sebagai Pensyaraha


2/11

Kanan dan Ketua Jabatan Pengajian Melayu, Universiti Malaya, Singapura selama

enam tahun (1953-1958).

Zaba adalah seorang penulis yang berbakat, sama ada dalam bahasa

ibundanya ataupun dalam bahasa Inggeris. Kebolehan ini digunakan sepenunya sebaik

saja beliau memasuki perkhidmatan pendidikan colonial pada tahun 1916. Kegiatan ini

telah berakhir hampir lima puluh tahun kemudiaannya iaitu pada tahun 1964.

Dengan itu ratusan rencana Zaba tersiar dalam akhbar, majalah dan jurnal

akademik. Di samping itu Zaba turut menerbitkan buku-buku, terutama sekali mengenai

ilmu bahasa. Pemikiran progresifnya mengenai berbagai aspek seperti Islam,

pendidikan, bahasa Melayu, ekonomi dan juga politik orang Melayu dan Muslim telah

memenuhi lembaran akhbar, majalah termasuklah juga di luar negara serta jurnal

akademik dan buku-bukunya.

Zaba juga diiktirafkan sebagai seorang pendeta Melayu. Tetapi erti pendeta

seperti yang dimaksudkan ialah sebagai pendeta bahasa Melayu telah menjadi

popular. Sebuah akhbar lain pernah merakamkan maksud yang sama apabila ia

merujuk kepada sumbangan terbesar Zaba untuk orang Melayu iaitu the Malays

regard him as the greatest champion of their language.

Zaba juga dikenali sebagai seorang sarjana ahli fikir Melayu Zaba ketika

hidupnya menulis berkenaan dengan berbagai-bagai tajuk iaitu bahasa, kesusasteraan

dan kebudayaan Melayu, agama, serta etika ekonomi orang Melayu. Namun demikian,

perhaatian dan minat beliau lebih besar dalam bidang bahasa lantas mendorong

kesungguhan beliau dalam perjuangan memartabatkan bahasa Melayu iaitu

memperluas dan mengekalkan darjat bahasa Melayu di mata masyarakat yang

diperkukuhkan oleh kesedaran serta kenyakinan mendalam. Selain itu juga, Zaba

dikenali disanjung dan dikenang sebagai pejuang bangsa, ilmuan pendidikan dan

bahasa, tokoh agama dan politik. Zaba merupakan tokoh intelektual ulung Melayu

dalam pembinaan kemajuan pemikiran bangsa dan pembangunan dan pencetus

kesedaran politik Negara. Beliau juga telah diiktirafkan sebagai pengasas paling

dinamik dalam perkembangan Pengajian Persuratan Melayu dan peningkatan


3/11

keintelektualan Melayu. Beliau juga mempunyai kesedaran berkaitan dengan strategi

bagaimana menyelesaikan masalah kepada perkembangan ekonomi sosial dan budaya

bangsa.

Dato Seri Utama Dr. Rais Yatim (2004) telah mengemukakan pandangan yang

berikut:

Orang Melayu khususnya terhutang budi kepada Zaba. Pendeta Zaba ialah seorang

tokoh Pendidikan, Bahasa, Persuratan, Sasterawan, Budayawan, dan Nasionalis. Di

seluruh Malaysia dan Alam Melayu, beliau tersohor sebagai Bapa Bahasa Melayu

Moden dan penulis yang sangat disegani. Himpunan ratusan karyanya, dari Pelita

Bahasa Melayu hinggalah ke rencana-rencana dalam pelbagai penerbitan mengenai

sejarah, kesusasteraan, kebudayaan, sosial dan politik, telah dan terus meniupkan

semangat juang bangsa.

Di samping itu juga, beliau juga telah bergiat menterjemahkan buku-buku asing

ke Bahasa Melayu untuk mengisi kekosongan buku-buku pengetahuan dalam Bahasa

Melayu. Di antara nama pena yang digunakan oleh beliau ialah Anak Melayu Jati,

Patriot; yang bermaksud orang yang kasihkan bangsa dan tanah airnya, Zaba, Z

Penjelmaan Z Penjelmaan c/o Patriot, Melayu yang beragama Islam, Z dan Melayu,

dan Yang Hina Patriot.

Jasa-jasa beliau sangat besar dan telah dikurniakan beberapa anugerah seperti

Doktor Persuratan dari Universiti Malaya dan Universiti Kebangsaan Malaysia. Pada

tahun 1962 beliau telah dianugerahkan pingat PMN yang membawa gelaran Tan Sri

oleh Yang Dipertuan Agong Gelaran Pendeta dikurniakan ketika berlansungnya

Kongres Bahasa Melayu dan Persuratan Melayu Ketiga di Johor Bahru pada tahun1956.


4/11

Pendeta Zaba juga sebagai pencipta Sistem Ejaan Baru Bahasa Melayudisebut

sebagai Sistem Ejaan Zaba. Beliau menggubal sistem ejaan dalam tahun 1933 dan

menggantikan sistem ejaan oleh R.J. Wilkinson yang telah digunakan dalam tahun

1914. Oleh sebab Sistem Ejaan Zaba digunakan di sekolah-sekolah sejak tarikh

penggubalannya sehinggalah tahun 1972 dengan dilaksanakan Sistem Ejaan Baharu,

maka sistem berkenaan juga dikenali sebagai Sistem Ejaan Sekolah.

Walau bagaimanapun, Zaba menaruh harapan untuk kemudian kelak

menjadikannya sebuah kamus dengan tiap-tiap perkataan itu diberi tidak sahaja makna

tetapi juga contoh ayat memakainya dan simpulan-simpulan bahasa yang terbit

daripadanya, "sebagai membanyak dan menambah elokkan kamus-kamus kita yang

sedia ada". Oleh kerana itulah, beliau digelar Bapa Bahasa Melayu Moden selepasMunsyi Abdullah.

Zaba turut berusaha memperkembang dan meningkatkan penggunaan Bahasa

Melayu dan turut terlibat sebagai anggota Lembaga Menggubal Perkataan Melayu

bersama-sama Ibrahim Mahmud, Dato Haji Muhammad Said, Abdul Rahim Kajai dan

Osman Kalam. Zaba telah memperkenalkan kaedah ejaan Jawi dalam tahun 1929 dan

menerbitkan pula Rahsia Ejaan Jawi dan dalam tahun 1931, sebahagian daripada buku

yang dinamakan Rahsia Ejaan Jawi itu telah dicetak. Ertinya, pada tahun 1918 beliau

memulakan projek pensenaraian kata-kata dalam tulisan Jawi; pada tahun 1924 beliau

mengambil inisiatif menubuhkan sebuah persatuan yang salah satu matlamatnya ialah

untuk menyeragamkan ejaan Jawi; pada tahun 1931 beliau merumuskan undang-

undang ejaan Jawi dalam sebuah buku Rahsia Ejaan Jawi; dan pada tahun 1938 beliau

menyiapkan Daftar Ejaan Melayu (Jawi-Rumi).

Zaba jelas berpendirian bahawa bahasa adalah alat mengeluarkan fikiran.

Perkaitan di antara kedua-duanya itu sangat erat, dalam erti kata bahasa yang

digunakan itu hendaklah dengan tepat menggambarkan fikiran. Zaba mengatur

pedoman penggunaan bahasa, khususnya dalam karang-mengarang. Katanya :


5/11

Bahasa itu alat mengeluarkan fikiran supaya dapat diketahui orang dengan

mendengar atau membacanya. Maka jika bahasa yang dipakai itu tidak menepati

betul-betul seperti maksud yang di dalam hati, tentulah orang tersalah faham

atau tiada dapat oleh mereka tujuan yang dikehendakkan itu.

(Bab Permulaan, Ceraian 4)

Zaba mengajar bukan setakat bahasa sahaja, tetapi menanamkan semangat

dan kedudukan Bahasa Melayu itu sendiri. Zaba juga pernah mengkaji penggunaan

bahasa dalam akhbar pada tahun 1900-1941. Bahasa sekitar tahun ini menggunakan

bahasa mudah, bahasa pengarang dan tersendiri. Ada juga yang cenderung

menggunakan perkataan lama dan ungkapan pinjaman dari Bahasa Arab.


6/11

TOKOH BAHASA MELAYU DAN SUMBANGANNYA

(Professor Emeritus Datuk Dr. Nik Safiah Karim)

Professor Emeritus Datuk Dr. Nik Safiah Karim dilahirkan pada 17 Disember

1939 di Kampong Banggol, Kota Bharu, Kelantan. Beliau telah menerima pendidikan

awal di Sekolah Rendah Inggeris Perempuan Kota Bahru (sekarang Sekolah Rendah

Zainab), dan kemudian melanjutkan pelajaran ke Maktab Perempuan Melayu, Jalan

Damansara, Kuala Lumpur (sekarang Kolej Tunku Kurshiah, Seremban) sehingga

tamat Scholl Certificate. Setelah lulus Higher School Certificate pada tahun 1959 di St.

Francis Institution, Melaka, beliau melanjutkan pelajaran ke Universiti Malaya sehingga

memperolehi Ijazah Sarjana Muda Sastera dengan kepujian dalam bidang Linguistik

(1965).

Pada tahun 1975, beliau memperolehi ijazah Doktor Falsafah dalam bidang

Linguistik dari Ohio University, USA. Kerjaya akademiknya bermula sebagai tutor di

Jabatan Pengajian Melayu, Universiti Malaya pada tahun 1963, diikuti dengan jawatan

pensyarah dan professor madya juga di Jabatan yang sama. Beliau kemudiannya

dilantik sebagai Professor Pengajian Melayu. Pada tahun 2002, setelah bersara, beliau

diberi penghormatan oleh Universiti Melayu melalui pelantikan sebagai Professor

Emeritus. Dalam pentadbiran, beliau telah dilantik ke beberapa jawatan, antaranya

Dekan Fakulti Sastera dan Sains Sosial.

sebanyak


7/11

Sebanyak dua kali (1982-1983 dan 1992-1994), Ketua Jabatan Pengajian Melayu

(1984-1986) dan Pengarah pertama Akademi Pengajian Melayu (1990-1992). Pada

tahun 1989 hingga 1990, beliau dipinjamkan ke Dewan Bahasa dan Pustaka sebaga i

Timbalan Ketua Pengarah. Beliau telah bersara wajib dari Universiti Malaya pada bulan

Disember 1994 tetapi telah disambung secara kontrak dengan memegang Kursi

Pengajian Melayu sehingga Disember 1999. Beliau seterusnya diiktiraf sebagai

Professor Adjing sehingga akhir tahun 2000. Beliau amat aktif dalam badan-badan

professional. Sumbangan Nik Safiah Abdul Karim dalam ilmu linguistik begitu banyak

sekali. Professor Emeritus Datuk Dr. Nik Safiah Karim terkenal dalam bidang bahasa.

Beliau telah menghasilkan belasan buah buku dan ratusan makalah tentang bahasa.

Antara buku yang terkenal ialah Tatabahasa Dewan yang ditulis bersam tiga orang ahli

bahasa yang lain, Bahasa Malaysia Syntax, Beberapa persoalan Sosiolinguistik Bahasa

Melayu dan Malay Grammar for Academics and Professionals. Beliau juga menjadi

pakar rujuk bahasa bukan sahaja dalam negara malahan juga diluar negara. Misalnya

oleh Kementerian Pelajaran Singapura dan Kementerian Pelajaran Brunei Darussalam.

Beliau telah berkhidmat dalam Lembaga Pengelola Dewan Bahasa dan Pustaka

selama 14 tahun. Beliau dilantik Ahli Jawantankuasa Tetap Bahasa Melayu (JKTBM)

yang mewakili Malaysia di pertemuan Majlis Bahasa Melayu Brunei Darussalam,

Indonesia dan Malaysia (MABBIM), dan ahli jemputan dalam Majlis Antarabangsa

Bahasa Melayu (MABM). Beliau juga ahli Lembaga Amanah Yayasan Karyawan dan

ahli Lembaga Penasihat Perpustakaan Negara Malaysia. Dalam bidang wanita, Datuk

Dr. Nik Safiah telah banyak menyumbang, sama ada dalam bentuk penulisan ataupun

penyertaan dalam persidangan. Beliau telah menghasilkan beberapa buah buku

tentang pengajian wanita dan pada masa kini menjadi pensyarah sambilan di

Rancangan Pengajian Gender, Universiti Malaya. Akhir-akhir ini beliau menumpukan

perhatian (bersama Dr. Rokiah Talib) terhadap penulisan biografi wanita. Atas jasa dan

sumbangannya, beliau telah diberikan anugerah dan bintang. Pada tahun 1989 beliau

dikurniakan pingat Kesatria Mangku Negara (KMN), pada tahun 1995 Johan Mangku

Negara (JMN) dan pada tahun 1997 Johan Panglima Negara (JPN) yang membawa

gelaran Datuk. Beliau telah menerima Anugerah Wanita Cemerlang Tan Sri Fatimah-

Avon bagi kecermelangan dalam bidang pendidikan (1995), Anugerah Wanita


8/11

Cemerlang sempena Perayaan 50 Tahun Maktab Perempuan Melayu/Kolej Tunku

Kurshiah (1997), Tokoh Ilmuwan Bahasa (2001), Pingat Emas Tun Fatimah (2001) dan

Ijazah Kehormat Doktor Persuratan dari Universiti Kebangsaan Malaysia (2003).

PERNYATAAN PERJUANGAN Kedudukan dan Kedaulatan Bahasa Melayu Bahasa

lazimnya berkembang


9/11

secara evolusi dan mengambil masa yang panjang. Oleh itu, janganlah dilihat

perjuangan bahasa dalam masa lima atau sepuluh tahun tetapi sebaliknya dalam

konteks puluhan, bahkan, ratusan tahun. Untuk sekian lama, bahasa Melayu telah

mengalami perkembangan dan kemajuan yang membanggakan, terutama dalam tahun-

tahun selepas tercapainya kemerdekaan. Apa-apa rintangan yang dihadapi sekarang

hendaklah dilihat sebagai masalah sementara. Bagi bahasa Melayu, yang penting ialah

agar perjuangan untuk mempertahankan kedudukan serta kedaulatannya dijalankan

secara berterusan, tanpa jemu-jemu. Sejarah telah membuktikan bahawa bahasa

Melayu mampu berperanan dalam pelbagai situasi dan latar. Maka demikian jugalah

dengan bahasa Melayu dalam zaman yang penuh cabaran ini. Datuk Profesor Dr. Nik

Safiah Karim Catatan Muring-Wien: Sebagai salah seorang murid yang kemudian

menjadi rakan dalam pekerjaan di Universiti Malaya memang tidak ternafi tokoh begitu

kukuh dengan asas mengajar dan memajukan bahasa Melayu. Beliau telah banyak

menulis dan menghasilkan buku, kertas kerja, dan makalah dalam bidang Bahasa dan

pengajian wanita. Antara bukunya yang terkenal ialah Tatabahasa Dewan (dengan tiga

orang penulis lain), Yang Indah Itu Bahasa (Jilid I), Bimbingan Pelajar Bahasa Kita (Jilid

2), Beberapa persoalan Sosiolinguistik Bahasa Melayu, dan Bahasa Melayu Grammar

untuk Akademisi dan Profesional. Kini, beliau muncul semula dengan buku baru yang

lengkap sebagai rujukan umum iaitu sebuah ' Liku-liku bahasa '.

Buku ini bertujuan untuk memenuhi keperluan peminat bahasa, guru bahasa,

para pelajar dan sesiapa sahaja yang ingin mendalami penggunaan Bahasa Malaysia

dengan lebih cemerlang. Perbincangan dibahagikan kepada tiga bidang. Dua bab

pertama menumpukan perhatian terhadap persoalan ejaan dan kamus, kerana ini amat

penting difikirkan perlu diulangi dan ditegaskan serta kepada para pembaca. Bahagian

kedua menumpukan perhatian kepada aspek-aspek Sintaksis, iaitu ayat. Penekanan

adalah huraian semua untuk memberi penjelasan. Kadang-kadang mirip pendekatan

kepada aspek-aspek yang mendapat tekanan dalam peperiksaan kertas-kertas agar

para pelajar dan guru mendapat manfaat sepenuhnya daripada buku ini. Diharapkan

juga agar, kemunculan buku ini dapat membasmi rojak penggunaan bahasa yang

semakin berleluasa di kalangan masyarakat kita.


10/11

TOKOH BAHASA MELAYU

ABDULLAH BIN ABDUL KADIR MUNSYI (1796-1854)

Abdullah Abdul Kadir Munshi atau lebih dikenali sebagai Abdullah Munshi (1976-

1854M) telah menghasilkan karya sulungnya pada tahun 1830 M. karya sulungnya

yang bertajuk Syair Singapura Terbakar. Beliau bukan sahaja memperlihatkan

perkembangan bahasa Melayu dalam karya kesusasteraan malah turut menyedari

betapa pentingnya buku nahu bahasa Melayu. Baginya, nahu sesebuah bahasa


11/11

bukanlah dapat menyelesaikan pelbagai masalah bahasa. Hal ini lebih diperkuatkan

lagi apabila nahu sesuatu bahasa dikaji oleh orang asing yang bahasa ibundanya

bukan bahasa Melayu dan tujuan membuat kajian tersebut bukanlah berdasarkan

kajian ilmiah tetapi kerana kepentingan tertentu.

Abdullah Munshi telah melihat bahawa nahu bahasa Melayu yang dibuat oleh

orang asing itu hanyalah satu pengubahsuaian nahu bahasa mereka sendiri yang cuba

diserapkan ke dalam bahasa Melayu. Oleh itu Abdullah Munshi telah mengatakan

bahawa :

Sebermula hendaklah engkau ketahui, janganlah tersalah faham. Maka jikalau

ada nahu bahasa Melayu itu niscaya meringankan pekerjaan sahaja gunanya, jangan

engkau sangkakan boleh menjadi pandai dalam pekerjaan karang-mengarang

tokoh bahasa melayu.docx

Documents