teganganpermukaan-140309154727-phpapp02

7/24/2019 teganganpermukaan-140309154727-phpapp02

http://slidepdf.com/reader/full/teganganpermukaan-140309154727-phpapp02 1/28

LAPORAN PRAKTIKUM KIMIA FISIKA I

SURFACE TENSION

Di susun oleh:

k – 113 – 12 – 020 - f

NIM 1203120991

k – 113 – 12 – 028 - f

NIM 1203121034k – 113 – 12 – 038 - f

NIM 1203121156

k – 113 – 12 – 055 - f

NIM 1203136262

LABORATORIUM KIMIA FISIKA

JURUSAN KIMIA

FAKULTAS MATEMATIKA DAN ILMU PENGETAHUAN ALAM

UNIVERSITAS RIAU

PEKANBARU



2013

LEMBAR PENGESAHAN

No. Lab : k-113-12-020-f k-113-12-028-f k-113-12-038-f

k-113-12-055-f

NIM : 1203120991 1203121034 1203121156 1203136262

!elas"!elo#$ok : %"&

'an((al )e*+obaan : 4 Dese#be* 2013

,uul $e*+obaan : 'e(an(an )e*#ukaan

)ekanba*u 10 Dese#be* 2013

)*akikan )*akikan )*akikan )*akikan

k-113-12-0 20 -f k-113-12-0 28 -f k-113-12-0 38 -f k-113-12-0 55 -f

NIM. 1203120991 NIM. 1203121034 NIM. 1203121156 NIM.

1203136262

Men/euui Men(eahui

!oo*inao* %sisen )*akiku# !i#ia isika I %sisen



%e )*i/ano .i aii %s/aii

NIM. 11102422 NIM. 100313534

7% 'NIN

%;'7%'

)e*+obaan e(an(an $e*#ukaan beuuan unuk #enenukan be*ba(ai

e(an(an $e*#ukaan +ai*an. 'e(an(an $e*#ukaan #e*u$akan

ke+ene*un(an $e*#ukaan <a +ai* unuk #ene(an( /an( isebabkan

#olekul-#olekul <a +ai*$aa $e*#ukaan ia*ik oleh #olekul-#olekul

/an( be*aa iba=ahn/a sehin((a e*benuk la$isan i$is aau sela$u.

)aa $e*+obaan fako* /an( #e#$en(a*uhi e(an(an $e*#ukaan /aiu

kenaikan e#$e*au* an $ena#bahan su*fakan. e#akin in((i

e#$e*au* e(an(an $e*#ukaan se#akin ke+il. )ena#bahan su*fakan

u(a a$a #enu*unkan e(an(an $e*#ukaan. )enenuan e(an(an

$e*#ukaan #en((unakan #eoe kenaikan $i$a ka$ile*. )aa $e*+obaan

i$e*oleh aa-aa kenaikan +ai*an ala# $i$a ka$ile* sehin((a

ia$akan be*ba(ai e(an(an $e*#ukaan +ai*an. )aa e#$e*au* 40

o

>ai* /aiu 01 /ne"+# en(an h? 52 +# sean(kan $aa e#$e*au*

50o > ai* /aiu 682 /ne"+# en(an h? 48 +# sehin((a i$e*oleh a*i-

a*i ka$ile* /aiu 0025 +# an 00289 +#.



I. )7)

1. Menenukan be*ba(ai e(an(an $e*#ukaan +ai*an aau la*uan.

2. Me#$elaa*i $enenuan e(an(an $e*#ukaan +ai*an aau la*uan en(an #eoe

kenaikan $i$a ka$ile*.

3. Menenukan $en(a*uh suhu e*haa$ e(an(an $e*#ukaan.

II. '@7A

'e(an(an $e*#ukaan aalah (a/a /an( iakibakan oleh suau bena /an(

beke*a $aa $e*#ukaan <a +ai* se$anan( $e*#ukaan /an( #en/enuh bena iu.

%$abila ? (a/a Bne=onC an L ? $anan( B#C #aka e(an(an-$e*#ukaan

a$a iulis seba(ai ? "L. 'e(an(an $e*#ukaan <a +ai* aalah ke+ene*un(an

$e*#ukaan <a +ai* unuk #ene(an(sehin((a $e*#ukaann/a se$e*i iuu$i oleh

suau la$isan elasis. )en/ebab e*ain/a e(an(an $e*#ukaan $a*ikel % ala# <a

+ai* ia*ik oleh (a/a sa#a besa* ke se(ala a*ah oleh $a*ikel-$a*ikel i

ekan/a.)a*ikel ; i $e*#ukaan <a +ai* han/a ia*ik oleh $a*ikel-$a*ikel

isa#$in( an iba=ahn/ahin((a $aa $e*#ukaan <a +ai* e*ai a*ikan ke

ba=ah. 7u#us 'e(an(an )e*#ukaan :

? " Ƴ

B1C

Dala# !asus ini ? 2l sehin((a

? "2 l BMania+2013C.Ƴ

B2C)ene*a$an e(an(an $e*#ukaan ala# kehiu$an seha*i – ha*i : #en+u+i

en(an ai* $anas auh lebih be*sih ibanin(kan en(an ai* /an( be*suhu no*#al

anise$ik /an( i$akai unuk #en(obai lukaselain a$a #en(obai luka u(a

a$a #e#basahi selu*uh luka BMania+2013C.

http://id.wikipedia.org/wiki/Gaya

http://id.wikipedia.org/wiki/Cair

http://id.wikipedia.org/wiki/Cair

http://id.wikipedia.org/wiki/Gaya



'e(an(an $e*#ukaan be*hubun(an en(an $e*isi=a /an( isebu kohesi

B(a/a a*ik #ena*ik ana*a #olekul seenisC an ahesi B(a/a a*ik #ena*ik ana*a

#olekul iak seenisC. 'e(an(an $e*#ukaan$un be*an((un( a=ab aas benuk

eesan +ai*an. Meski$un #uah +a+a eesan ai* +ene*un( ia*ik ke ala#

benuk bola en(an kekuaan kohesif a*i la$isan $e*#ukaan Ba$u*a2013C.

)e*isi=a ka$ila*ias aalah naik u*unn/a $e*#ukaan <a +ai* #elalui $i$a

ka$ile*. ka$ila*ias e*ai ka*ena (a/a kohesi a*i e(an(an $e*#ukaan an (a/a

ahesi ana*a <a +ai* an abun( ka+a. e$e*i sebuah ba*o#ee* en(an $i$a

ka$ile* /an( seba(ian iisi en(an ai* *aksa an seba(ian la(i **uan( ha#$a ua*a

BEaku#C. )e*haikan bah=a kein((ian ai* *aksa i $usa abun( lebih in((i a*i

$aa e$i #e#bua $e*#ukaan aas a*i *aksa be*benuk kubah. )usa #assa a*iselu*uh kolo# ai* *aksa akan seiki lebih *enah ika $e*#ukaan aas *aksa /an(

aa* sela#a crossection selu*uh abun(. Na#un en(an be*benuk kubah

#e#be*ikan luas $e*#ukaan seiki ku*an( unuk selu*uh #assa *aksa. @al ini

be*(una unuk #e#ini#alkan ene*(i $oensial oal. ;enuk $e*#ukaan kubah

iaas ikenal seba(ai #eniskus +e#bun(. ,ika suu konak ana*a +ai*an en(an

abun( ka$ile* lebih a*i 90 e*aa #aka benuk $e*#ukaan +ai*an e*ekan ke

ba=ah /an( isebu #eniskus +ekun(. %a$un *u#us"$e*sa#aan #en(hiun( in((i

*enahn/a aau naik u*unn/a $e*#ukaan <a +ai* $aa $i$a ka$ile* aalah:

Keteranan!

? in((i $e*#ukaan <a +ai* B#C

? e(an(an $e*#ukaan BN"#C

? #assa enis <a +ai* Bk("#2C

? a*i-a*i B#C

? $e*+e$aan (*aEiasi B#"s2 C

? suu konak. ,ika lebih besa* a*i 90F +ai*an akan e*ekan keba=ah

#e#benuk #eniskus +ekun(.



!ia a$a #en/aakan efek $e*#ukaan ala# bahasa fun(si @el#hol< an

Gibbs. @ubun(an ana*a fun(si – fun(si an luas $e*#ukaan aalah ke*a /an(

i$e*lukan unuk #en(ubah seu#lah e*enu luas ini an ken/aaan bah=a $aa

konisi /an( be*bea % an G sa#a en(an ke*a /an( ilakukan ala#

#en(ubah ene*(i sise#.!e*a /an( ilakukan ala# #en(ubah san(a ke+il H

luas $e*#ukaan suau sa#$el sebanin( en(an H an kia #enuliskann/a:

= ? ᵧ H

B4C

!oefisien ᵧ isebu e(an(an $e*#ukaan i#ensin/a aalah ene*(/"luas B,# – 2C.

alau$un e#ikian nilai ᵧ biasan/a ila$o*kan ala# N# – 1Bka*ena 1 , ? 1N#C.

)aa Eolu#e an e#$e*au*e ea$ kia a$a #en(enai ke*a $e#benukan

$e*#ukaan en(an $e*ubahan fun(si @el#hol< an #enuliskann/a:

% ? ᵧ H

B5C

!a*ena fun(si @el#hol< be*ku*an( B% J 0C ika luas $e*#ukaan be*u*an( BH J 0C

#aka se+a*a ala#iah $e*#ukaan #e#$un/ai ke+ene*un(an unuk #en/usu

B%kins199C.

Gele#bun( aalah ae*ah i#ana ua$ Baau #un(kin u(a ua*aCe*$e*an(ka$ ala# la$isan i$is *on((a aalah loban( be*isi ua$ i ala# +ai*an.

leh ka*ena iu /an( se*in( isebu K(ele#bun( ala# +ai*an sebena*n/a aalah

*on((a : (ele#bun( /an( sebena*n/a aalah #e#$un/ai ua $e*#ukaan Bsau

$e*#ukaan $aa seia$ sisi la$isan i$isC *on((a han/a #e#$un/ai sau

$e*#ukaan. 'eesan aalah Eolu#e ke+il +ai*an /an( be*aa ala# kesei#ban(an

an ikelilin(i oleh ua$n/a Ban #un(kin u(a ua*aC B%kins199C.

'e(an(an $e*#ukaan u(a ia*ikan seba(ai suau ke#a#$uan aau

ke+ene*un(an <a +ai* unuk selalu #enuu ke keaaan /an( luas $e*#ukaann/a

lebih ke+il /aiu $e*#ukaan aa* aau bula se$e*i bola aau *in(kasn/a

iefinisikan seba(ai usaha /an( #e#benuk luas $e*#ukaan ba*u. Den(an sifa

e*sebu <a +ai* #a#$u unuk #enahan bena-bena ke+il i $e*#ukaann/a.



e$e*i sile be*a sile #en/ebabkan $e*#ukaan <a +ai* seiki #elen(kun( ke

ba=ah a#$ak sile iu be*aa. Len(kun(an iu #e#$e*luas $e*#ukaan <a +ai*

na#un <a +ai* en(an e(an(an $e*#ukaann/a be*usaha #e#$e*ahankan luas

$e*#ukaan-n/a seke+il #un(kin Bah/uni2012C.

'e(an(an $e*#ukaan #e*u$akan feno#ena #ena*ik /an( e*ai $aa <a

+ai* BfluiaC /an( be*aa ala# keaaan ia# BsaisC. 'e(an(an $e*#ukaan

iefinisikan seba(ai (a/a $e*sauan $anan( L /an( beke*a e(ak lu*us $aa

seia (a*is i $e*#ukaan fluia. )e*#ukaan fluia /an( be*aa ala# keaaan

e(an( #eli$ui $e*#ukaan lua* an ala# Bsela$u +ai*an san(a i$is a$i #asih

auh lebih besa* a*i uku*an sau #olekul $e#benukn/aC sehin((a unuk +in+inen(an kelilin( L /an( ian(ka a*i $e*#ukaan fluia a$a ienukan a*i

$e*a#bahan $anan( $e(as halus $en((anun( +in+in BDiano#ee*C

Bah/uni2012C.

)e*#ukaan <a +ai* selalu ala# keaaan e(an(. @al ini isebabkan ka*ena

#olekul – #olekul <a +ai* $aa $e*#ukaan #ena$a (a/a a*ik ke ala# oleh

#olekul – #olekul /an( be*aa i ba=ahn/a akiban/a <a +ai* selalu +ene*un(

unuk #e#$e*ke+il $e*#ukaan. ;e*kaian en(an hal e*sebu i$e*oleh konse$

e(an(an $e*#ukaan /akni seia$ (a/a +# $e*#ukaan +ai*an /an( #enenan(

$e#biasan luas $e*#ukaan. %a be*ba(ai +a*a $enenuan $e*#ukaan ea$i /an(

i(unakan ala# $e*+obaan ini aalah en(an #eoe kenaikan $i$a ka$ile*.

Den(an $e*u#usan:

> ? h ( *

B6C

2

> ? 'e(an(an $e*#ukaan

h ? in((i +ai*an ala# ka$ile*

( ? (*aEiasi

? be*a enis +ai*an

* ? a*i – a*i ka$ile*



nuk #en(uku* a*i – a*i ka$ile* i$akai +a*a #e#banin(kan in((i +ai*an

ala# ka$ile* ala# ka$ile* en(an in((i +ai*an sana* bila i$akai ala /an(

sa#a.

>1 ? h1 1

BC

>2 h2 2 B'i# Labo* !i#ia isika 2013C.

ako*- ako* /an( Me#$en(a*uhi 'e(an(an )e*#ukaan:

a. ,enis +ai*an

)aa u#u#n/a +ai*an /an( #e#iliki (a/a a*ik ana*a #olekuln/a besa*

se$e*i ai* #aka e(an(an $e*#ukaann/a u(a besa*. ebalikn/a $aa +ai*an se$e*i

bensin ka*ena (a/a a*ik ana*a #olekuln/a ke+il #aka e(an(an $e*#ukaann/a

u(a ke+il.

b. uhu

'e(an(an $e*#ukaan +ai*an u*un bila suhu naik ka*ena en(an

be*a#bahn/a suhu #olekul- #olekul +ai*an be*(e*ak lebih +e$a an $en(a*uh

ine*aksi ana*a #olekul be*ku*an( sehin((a e(an(an $e*#ukaann/a #enu*un.

+. %an/a <a e*la*u

%an/a <a e*la*u $aa +ai*an a$a #enaikkan aau #enu*unkan e(an(an

$e*#ukaan. nuk ai* aan/a elek*oli ano*(anik an non elek*oli e*enu

se$e*i suk*osa an (lise*in #enaikkan e(an(an $e*#ukaan. ean(kan aan/a

<a- <a se$e*i sabun ee*(en an alkohol aalah efekif ala# #enu*unkan

e(an(an $e*#ukaan.

. u*fakan

u*fakan B surface active agentsC <a /an( a$a #en(akifkan $e*#ukaan

ka*ena +ene*un( unuk e*konsen*asi $aa $e*#ukaan aau ana* #uka. u*fakan

#e#$un/ai o*ienasi /an( elas sehin((a +ene*un( $aa *anai lu*us. abun

#e*u$akan salah sau +onoh a*i su*fakan.

e. !onsen*asi <a e*la*u

!onsen*asi <a e*la*u BsoluC suau la*uan bine* #e#$un/ai $en(a*uh

e*haa$ sifa-sifa la*uan e*#asuk e(an(an #uka an aso*bsi $aa $e*#ukaan



la*uan. 'elah ia#ai bah=a solu /an( ia#bahkan keala# la*uan akan

#enu*unkan e(an(an #uka ka*ena #e#$un/ai konsen*asi i$e*#ukaan /an(

lebih besa* a*i$aa iala# la*uan. ebalikn/a solu /an( $ena#bahann/a

keala# la*uan #enaikkan e(an(an #uka #e#$un/ai konsen*asi i$e*#ukaan

/an( lebih ke+il a*i$aa i ala# la*uan BMu#ainna2013C.

Ma+a#-#a+a# #eoe e(an(an $e*#ukaan. %a bebe*a$a #eoe ala#

#elakukan e(an(an $e*#ukaan :

1. Meoe kenaikan ka$ile*

'e(an(an $e*#ukaan iuku* en(an #eliha kein((ian ai*" +ai*an /an(

naik #elalui suau ka$ile*. Meoe kenaikan ka$ile* han/a a$a i(unakan unuk

#en(uku* e(an(an $e*#ukaan iak bisa unuk #en(uku* e(an(an $e*#ukaan

iak bias unuk #en(uku* e(an(an ana* #uka.

2. Meoe e*sio#ee* Du-Nou/

Meoe +in+in Du-Nou/ bisa i(unakan unuk #en(uku* e(an(an

$e*#ukaan aau$un e(an(an ana* #uka. )*insi$ a*i ala ini aalah (a/a /an(

i$e*lukan unuk #ele$askan suau +in+in $laina i*iiu# /an( i$e*lukan

sebanin( en(an e(an(an $e*#ukaan aau e(an(an ana* #uka a*i +ai*an

e*sebu.Manfaa e(an(an $e*#ukaan ala# bian( fa*#asi:

1. Dala# #e#$en(a*uhi $en/e*a$an oba $aa bahan $e#banu $aa $aa seiaan

oba

2. )ene*asi #olekul #elalui #e#b*ane biolo(is

3. )e#benukan an kesabilan e#ulsi an is$e*si $a*ikel iak la*u ala# #eia

+ai* unuk #e#benuk seiaan sus$ense BMu#ainna2013C.

III. I)MN' %ND M%'7I%L

a. ui$#en is use:1. @o$lae : 1 $ie+e

2. 'he*#o#ee* : 1 $ie+e

3. i* ba* : 1 $ie+e

4. 7ule* 30 +# : 1 $ie+e



5. ;eake* (lass 50 #L : 5 $ie+es6. $aula : 1 $ie+e

. a$illa*/ $i$es : 1 $ie+e

8. +ales : 1 $ie+e

9. )/+no#ee* : 2 $ie+es10. )i$ee : 1 $ie+e

11. $*a/ bole : 1 $ie+e

12. Measu*in( (lass 50 #L : 2 $ie+es13. ;eake* (lass 1000 #L : 1 $ie+e

b. Mae*ial is use:

1. ! 2* 2

2. Dee*(en B &iso Daia %a+kC

3. %uaes

I&. 7! @M

1. Dee*(en

%s #an/ as h*ee iffe*en /$es of ee*(en ha is &iso Daia an %a+k

a+h ee*(en =as =ei(he as #u+h as 1 2 3 (*a#s so ha he*e a*e 9 sa#$les

an =ei(he e#$/ $/+no#ee*

a+h sa#$le ee*(en =as inse*e ;eake* (lass 50 #l an ilue =ih 50 #l

auaes

Dee*(en sa#$le soluion =as heae b/ a ho$lae a e#$e*au*e of 400 an

500 use he he*#o#ee*

a+h sa#$le soluion ea+h e#$e*au*e +a$illa*/ $i$es =as inse*e an #easu*e

he in+*ease in liui o* ee*(en sa#$le soluion in a +a$illa*/ $i$es

Densi/ of he sa#$le soluion =as ee*#ine b/ $/+no#ee* a 400 an 500



2. %uaes

&. D%'% %ND ;7&%'IN

a#$el ee*en /an( i(unakan : &iso Daia an %a+k

;e*a $ikno#ee* koson(

a. ;e*a $ikno#ee* I B;i*uC : 1161 (*a#

b. ;e*a $ikno#ee* I BMe*ahC : 1082 (*a#

Detergen/Air Massa Suhu Kenaikan

Pipa Kapiler

Berat Piknomete

Viso

1 gr40C

4,8 m 1!,4" gr P1

# gr 4,1 m 1!,#! gr P#

$ gr 4,4 m 1!,$8 gr P#

1 gr

%0C

4,$ m 1!,%# gr P1

# gr 4 m 1!,$$ gr P#

$ gr 4,$ m 1!,4# gr P#

Daia

1 gr

40C

$,8 m 1!,4% gr P1

# gr $,8 m 1!,41 gr P#

$ gr 4,% m 1!,4& gr P1

1 gr

%0C

$,& m 1!,$4 gr P1

# gr $,4 m 1!,0! gr P#

$ gr 4,$ m 1!,4! gr P1

Attak

1 gr

40C

4,$ m 1%,!% gr P#

# gr 4,1 m 1!,44 gr P1

$ gr $,4 m 1!,$& gr P1

1 gr

%0C

4,# m 1!,%0 gr P1

# gr 4,4 m 1!,#8 gr P#

$ gr $,& m 1%,8# gr P#

Air ' 40C %,# m ' '

%uaes 50 #L =as inse*e he ;eake* (lass 50 #L an heae in e#$e*au*e

400 an 500

%uaes ea+h e#$e*au*e +a$illa*/ $i$es =as inse*e an #easu*e he in+*ease

auaes in a +a$illa*/ $i$es

Densi/ of he auaes =as ee*#ine b/ $/+no#ee* a 400 an 500



' %0C 4,8 m ' '

&I %LL%'IN

1( Berat )enis *+a( Viso

1( Massa 1 gr *40C

d=berat piknometer berisi−berat piknometerkosong

volume piknometer

d=16,49gr−11,61gr

5 mL

d=0,976 gr /mL

#( Massa # gr *40C

d=berat piknometer berisi−berat piknometerkosongvolume piknometer

d=16,26 gr−10,82gr

5mL

d=1,088 gr/m-

$( Massa $ gr *40C


volume piknometer

d=16,38gr−10,82gr5mL

d=1,112gr /mL

4( Massa 1 gr *%0C


volume piknometer

d=16,52gr−11,61gr

5mL

d=0,982 gr /mL

%( Massa # gr *%0C


volume piknometer



d=16,33gr−10,82gr

5mL

d=1,102 gr /mL

!( Massa $ gr *%0C


volume piknometer

d=16,42gr−10,82gr

5mL

d=1,12 gr /mL

.( Daia1( Massa 1 gr *40C


volume piknometer

d=16,45gr−10,82gr

5mL

d=0,968 gr /mL

#( Massa # gr *40C


volume piknometer

d=16,41gr−10,82gr

5mL

d=1,118 gr /mL

$( Massa $ gr *40C


volume piknometer

d=16,47 gr−11,61gr

5mL

d=0,972 gr /mL

4( Massa 1 gr *%0C




volume piknometer

d=16,34 gr−11,61gr

5mL

d=0,946 gr /mL

%( Massa # gr *%0C


volume piknometer

d=16,06 gr−10,82gr

5mL

d=1,048 gr /mL

!( Massa $ gr *%0C


volume piknometer

d=16,46 gr−11,61gr

5mL

d=0,97 gr /mL

( Attak

1( Massa 1 gr *40C


volume piknometer

d=15,65gr−10,82gr

5mL

d=0,966 gr /mL

#( Massa # gr *40C

d=berat piknometer berisi−berat piknometerkosongvolume piknometer

d=16,44 gr−11,61gr

5mL

d=0,966 gr /mL



$( Massa $ gr *40C


volume piknometer

d=16,37 gr−11,61gr

5mL

d=0,952 gr /mL

4( Massa 1 gr *%0C


volume piknometer

d=16,50gr−11.61gr

5 mL

d=0,978 gr /mL

%( Massa # gr *%0C


volume piknometer

d=16,28gr−10,82gr

5mL

d=1,092 gr /mL

!( Massa $ gr *%0C

d=berat piknometer berisi−berat piknometer kosong

volume piknometer

d=15,82gr−10,82gr

5mL

d=1 gr /mL

2. 'e(an(an )e*#ukaan

τ air=τ 1=70,1dyne /cm $aa suhu 400

τ air=τ 1=68,2dyne /cm

$aa suhu 50

0

dair ?

d1=1 gram

mL

a. &iso

1. Massa 1 (*a# $aa suhu 400



τ 1

τ 2=

h1

h2

.d

1

d2

70,1dyne /cmτ 2

=

5,2cm .1 g

mL

4,8cm.0,976 g

mL

70,1dyne /cm

τ 2

= 5,2

4,6848

τ 2 ?

70,1dyne /cm

1,11

τ 2 ? !$,1% +ne/m

2. Massa 2 (*a# $aa suhu 400τ 1

τ 2=

h1

h2

.d

1

d2

70,1dyne /cm

τ 2

=

5,2cm .1 g

mL

4,1cm.1,088 g

mL

70,1dyne/

cmτ 2

= 5,24,4608

τ 2 ?

70,1dyne /cm

1,17

τ 2 ? %","1 +ne/m


τ 2=

h1

h2

.d

1

d2

70,1dyne /cm

τ 2

=

5,2cm .1 g

mL

4,4cm .1,112 g

mL



70,1dyne /cm

τ 2

= 5,2

4,8928

τ 2

?

70,1dyne /cm

1,06

τ 2 ? !!,1$ +ne/m


τ 2=

h1

h2

.d

1

d2

68,2dyne /cm

τ 2=

4,8cm.1 g

mL

4,3cm.0,982 gmL

68,2dyne /cm

τ 2

= 4,8

4,2226

τ 2 ?

68,2dyne /cm

1,14

τ 2 ? %",8# +ne/m


τ 2=

h1

h2

.d

1

d2

68,2dyne /cm

τ 2

=

4,8cm .1 g

mL

4cm .1,102 g

mL

68,2dyne /cm

τ 2

= 4,8

4,408

τ 2 ?

68,2dyne /cm

1,09

τ 2 ? !#,%! +ne/m




τ 2=

h1

h2

.d

1

d2

68,2dyne /cm

τ 2

=

4,8cm.1 g

mL

4,3cm.1,12 g

mL

68,2dyne /cm

τ 2

= 4,8

4,816

τ 2 ?

68,2dyne /cm

0,99

τ 2 ? !8,88 +ne/m

b. Daia1. Massa 1 (*a# $aa suhu 400

τ 1

τ 2=

h1

h2

.d

1

d2

70,1dyne/

cmτ 2

=

5,2cm .1 g

mL3,8cm .0,968

g

mL

70,1dyne /cm

τ 2

= 5,2

3,6784

τ 2 ?

70,1dyne /cm

1,41

τ 2 ? 4",&# +ne/m


τ 2=

h1

h2

.d

1

d2



70,1dyne /cm

τ 2

=

5,2cm .1 g

mL

3,8cm .1,188 g

mL

70,1dyne /cm

τ 2

= 5,2

4,2484

τ 2 ?

70,1dyne /cm

1,22

τ 2 ? %&,4! +ne/m

3. Massa 3 (*a# $aa suhu 400

τ 1τ 2=h1

h2

. d1

d2

70,1dyne /cm

τ 2

=

5,2cm .1 g

mL

4,5cm.0,972 g

mL

70,1dyne /cm

τ 2

= 5,2

4,374

τ 2 ? 70,1dyne/

cm1,19

τ 2 ? %8,"1 +ne/m


τ 2=

h1

h2

.d

1

d2

68,2dyne/cmτ

2

=

4,8cm.1 g

mL3,7 cm.0,946

g

mL

68,2dyne /cm

τ 2

= 4,8

3,5002



τ 2 ?

68,2dyne /cm

1,37

τ 2 ? 4",&8 +ne/m


τ 2=

h1

h2

.d

1

d2

68,2dyne /cm

τ 2

=

4,8cm.1 g

mL

3,4 cm.1,048 g

mL

68,2dyne /cm

τ 2

= 4,8

3,5632

τ 2 ?

68,2dyne /cm

1,35

τ 2 ? %0,%1 +ne/m


τ 2=

h1

h2

.d

1

d2

68,2dyne /cm

τ 2

=

4,8cm .1 g

mL

4,3cm.0,97 g

mL

68,2dyne /cm

τ 2

= 4,8

4,171

τ 2 ?

68,2dyne /cm

1,15

τ 2 ? %",$0 +ne/m

+. %a+k 1. Massa 1 (*a# $aa suhu 400



τ 1

τ 2=

h1

h2

.d

1

d2

70,1dyne /cmτ 2

=

5,2cm.1 g

mL

4,3cm.0,966 g

mL

70,1dyne /cm

τ 2

= 5,2

4,1538

τ 2 ?

70,1dyne /cm

1,25

τ 2 ? 5!,08 +ne/m


τ 2=

h1

h2

.d

1

d2

70,1dyne /cm

τ 2

=

5,2cm.1 g

mL

4,1cm.0,966 g

mL

70,1dyne/

cmτ 2

= 5,23,9606

τ 2 ?

70,1dyne /cm

1,31

τ 2 ? %$,%1 +ne/m


τ 2=

h1

h2

.d

1

d2

70,1dyne /cm

τ 2

=

5,2cm .1 g

mL

3,4 cm.0,952 g

mL



70,1dyne /cm

τ 2

= 5,2

3,2368

τ 2

?

70,1dyne /cm

1,61

τ 2 ? 4$,%4 +ne/m


τ 2=

h1

h2

.d

1

d2

68,2dyne /cm

τ 2=

4,8cm.1 g

mL

4,2cm.0,978 gmL

68,2dyne /cm

τ 2

= 4,8

4,1076

τ 2 ?

68,2dyne /cm

1,17

τ 2 ? %8,#" +ne/m


τ 2=

h1

h2

.d

1

d2

68,2dyne /cm

τ 2

=

4,8cm .1 g

mL

4,4cm .1,092 g

mL

68,2dyne /cm

τ 2

= 4,8

4,8048

τ 2 ?

68,2dyne /cm

0,99

τ 2 ? !8,88 +ne/m




τ 2=

h1

h2

.d

1

d2

68,2dyne /cm

τ 2

=

4,8cm.1 g

mL

3,7cm.1 g

mL

68,2dyne /cm

τ 2

=4,8

3,7

τ 2 ?

68,2dyne /cm

1,29

τ 2 ? %#,8! +ne/m

3. ,a*i – a*i $i$a ka$ile* B*C



dair ?

d1=¿

1g

mL

a. uhu 400

τ =h . d . g . r

2

r= 2 τ

h . d . g

?

2 .70,1dyne /cm

5,2cm .1 g/mL .980 cm/s2

?

140,2 dyne /cm

5096dyne /cm

? 0025 +#



b. uhu 500

τ =h . d . g . r

2

r= 2 τ

h . d . g

?

2.68,2dyne /cm

4,8cm.1g /mL .980 cm/s2

?

136,4 dyne /cm

4704dyne /cm

? 00289 +#

&II. DIIN)e*+obaan e(an(an $e*#ukaan be*uuan unuk #e#$e*lihakan $en(a*uh

suhu an #assa e*haa$ e*haa$ e(an(an $e*#ukaan se*a #e#banin(kan

e(an(an $e*#ukaan a*i bebe*a$a enis ee*en. Meoe /an( i(unakan $aa

$e*+obaan ini aalah #eoe kenaikan $i$a ka$ile* unuk #en(uku* e(an(an

$e*#ukaan en(an #eliha kein((ian +ai*an /an( naik #elalui $i$a ka$ile*.

)e*+obaan e(an(an $e*#ukaan ini ilakukan e*haa$ 3 enis la*uan ee*en

B&iso Daia an %a+kC en(an konsen*asi"#assa /an( be*bea a*i #asin( –

#asin( ee*en /akni 1 2 an 3 (*a# an lauan ee*en i$anaskan $aa suhu 40

o an 50 o. @al ini be*uuan unuk #e#banin(kan e(an(an $e*#ukaan a*i 3

enis la*uan ee*en unuk #e#$e*lihakan $en(a*uh #assa an suhu e*haa$

e(an(an $e*#ukaan. e+a*a u#u# aau eo*iis bah=a seia$ kenaikan suhu an

konsen*asi #en/ebabkan $enu*unan kenaikkan $i$a ka$ile* se*a #enu*unkan

be*a enis la*uan. Den(an $enu*unan kenaikan $i$a ka$ile* an be*a enis #aka

e(an(an $e*#ukaan +ai*an #enu*un. )aa $e*+obaan /an( ilakukan $*akikan

i$e*oleh $e*banin(an e(an(an $e*#ukaan ana*a suhu 40 o en(an 50 o iak

konsan aa /an( #enu*un Bke+ilC an aa /an( #enin(ka Bbesa*C e(an(an

$e*#ukaan en(an be*a#bah"kenaikan suhu. @al /an( sa#a $aa $en(a*uh #assa

aau konsen*asi e*haa$ e(an(an $e*#ukaan i$e*oleh a*i hasil $e*+obaan aa

/an( #assa besa* ea$i e(an(an $e*#ukaan ke+il. @al /an( e*ai ka*ena



kesalahan /an( isebabkan oleh bebe*a$a hal /akni kesalahan $*akikan ala#

keiakeliian $en(uku*an kenaikan $i$a ka$ile* $en(uku*an suhu $en(aukan

$eni#ban(an sa#$el aau la*uan ee*en. )aa $e*+obaan e(an(an $e*#ukaan

ee*en /an( baik unuk i(unakan /akni %a+k ka*ena #e#iliki nilai e(an(an

$e*#ukaan /an( $alin( *enah aau ke+il isbanin( en(an &iso an Daia.

'e(an(an $e*#ukaan $aa %a+k $aa suhu 40 o /akni 4354 /ne"+# an $aa

suhu 50 o /akni 5286 /ne"+# $aa #assa 3 (*a# #asin( – #asin( suhu.

&III. 'IN %ND %N7

1. %$a /an( i#aksu en(an e(an(an $e*#ukaanO

,a=ab :

'e(an(an $e*#ukaan aalah $e*#ukaan <a +ai* selalu ala# keaaan

e(an( isebabkan ka*ena #olekul – #olekul <a +ai* $aa $e*#ukaan #ena$a

(a/a a*ik ke ala# oleh #olekul – #olekul /an( be*aa i ba=ahn/a akiban/a

<a +ai* selalu +ene*un( unuk #e#$e*ke+il $e*#ukaan an be*kaian en(an

kohesi B(a/a a*ik #ena*ik ana*a $a*ikel – $a*ikel seenisC sehin((a

$e*#ukaann/a se$e*i iuu$i la$isan i$is.

2. %$a /an( i#aksu en(an ene*(i $e*#ukaanO auann/aO

,a=ab :

ne(i $e*#ukaan aalah ke#a#$uan unuk #ena*ik #olekul – #olekul a*i

ala# ke $e*#ukaan. !e*a ini i(unakan unuk #ena#bah luas $e*#ukaan an

#ena#bah ene*(i $oensial #olekul. auann/a N"#.

3. 'u*unkan $e*sa#aan B1C P

,a=ab :

?

2 >. *. , ? # . (

2 >. *. , ? Q &. (

2 > * ? Q. >. * 2 h. (



> ? Q . h. ( R Q ?

2

> ? . h. (

2

4. ;a(ai#ana $en(a*uh suhu e*haa$ e(an(an $e*#ukaan O

,a=ab :

'e(an(an $e*#ukaan #enu*un en(an #enin(kan/a suhu ka*ena

#enin(kan/a ene*(i kineik #olekul an $en(a*uh ine*aksi ana* #olekul

be*ku*an(.

5. %$a /an( i#aksu en(an ahesi an kohesi se*a (eala – (eala /an(

be*san(kuan en(an e(an(an $e*#ukaan +ai*anO

,a=ab :

%hesi aalah (a/a a*ik- #ena*ik ana*a $a*ikel – $a*ikel /an( iak

seenis. !ohesi aalah (a/a a*ik – #ena*ik ana*a $a*ikel –$a*ikel seenis. Geala

– (eala /an( be*san(kuan en(an e(an(an $e*#ukaan aalah eesan ai* /an(

auh #enekai benuk bola iik e#bun /an( auh $aa sa*an( laba- laba an

se*an((a a$a hin((a$ $aa $e*#ukaan ai*.

6. 'e*an(kan #aksu #ekanis#e $en+u+ian oleh sabun an ee*enO

,a=ab :

abun an ee*en #e*u$akan $*ouk a*i su*fakan /an( #e#iliki fun(si

#enu*unkan e(an(an $e*#ukaan en(an #e#uuskan ikaan hi*o(en $aa

$e*#ukakan ai* sehin((a a$a #enin(ka a/a +u+i. elain iu sabun an ee*en

#en(ubah suu konak /an( besa*n/a lebih a*i 900 #enai lebih ke+il sehin((a

#en/ebabkan <a ini a$a #e#basahi ka+a. u*fakan #e#$un/ai o*ienasi /an(

elas sehin((a +ene*un( $aa *anai lu*us.

S. NLIN

1. )en(a*uh kenaikan suhu an konsen*asi e*haa$ e(an(an $e*#ukaan iak

sesuai en(an eo*i.



2. Dee*en /an( $alin( baik unuk i(unakan a*i kei(a ee*en /an( iaikan

sa#$el $aa $e*+obaan aalah %a+k.

3. Dee*en /an( #e#iliki nilai e(an(an $e*#ukaan e*ke+il"*enah aalah

%a+k $aa suhu 400 4354 /ne"+# an suhu 500 /akni 5286 /ne"+#

$aa #assa 3 (*a# a*i ia$ suhu.

SI. 77N

%kins)..199. !i#ia isika isi !ee#$a ,ili I. 'e*e#ahan: I*#a. I.

!a*ohai$*oo.*lan((a,aka*a

Mania+.2013.'e(an(an )e*#ukaan.h$:""anini+ah/anin/as -

#ania+.blo(s$o. +o#". Diakses $aa 30 NoEe#be* 2013

Mu#ainna %.2013.'e(an(an

$e*#ukaan.h$:""aiah#u#ainna.blo(s$o.+o#" 2013"01"e(an(an -

$e*#ukaan.h#l. Diakses $aa 30 NoEe#be* 2013

a$u*a7.;.2013.'e(an(an $e*#ukaan an ka$ila*ias.h$:""$hisieu+aion09.

blo(s$o.+o#"2013"04"e(an(an-$e*#ukaan-an-

ka$ila*ias.h#l.Diakses $aa 30 NoEe#be* 2013

'i# Labo* !i#ia isika.2013.)enunun )*akiku# !i#ia isika I.MI)%-

7)ekanba*u

ah/uniI.'.2012.La$o*an ki#ia fisika $enenuan e(an(an.h$:""ia*ie.

blo(s$o.+o#"2012"10"la$o*an-ki#ia-fisika-$enenuan-e(an(an.h#l.

Diakses $aa 30 NoEe#be* 2013

teganganpermukaan-140309154727-phpapp02

Documents