SETINGGAN

Jaya Bin Pala

Sarjana Muda Seni Gunaan Dan Kreatif Dengan Kepujian (Program Seni Halus)

2004

SETINGGAN

JAYA BIN PALA

Projek ini merupakan salah satu keperluan untuk

Ijazah Sarjana Muda Seni Gunaan Dan Kreatif (Kepujian)

Program Seni Halus

FAKULTI SENI GUNAAN DAN KREATIF

UNlVERSITI MALAYSIA SARA WAK

2004

SETINGGAN

JAYA BIN PALA

Projek ini merupakan salah satu keperluan untuk

Ijazah Sarjana Muda Seni Gunaan Dan Kreatif (Kepujian)

Program Seni Halus

FAKULTI SENI GUNAAN DAN KREATIF

UNIVERSITI MALAYSIA SARAWAK

2004

UNIVERSITI MALAYSIA SARAW AK

BORANG PENGESAHAN STATUS TESIS LAPORAN

JUDUL SETINGGAN

SESI PENGAJIAN 20032004

Saya JAYA BIN PALA

Mengaku membenarkan tesis Laporan ini disimpan di Pusat Khidmat Maklumat Akademik Univerisit Malaysia Sarawak dengan syarat-syarat kegunaan seperti berikut

1 Tesis Laporan adalah hakmilik Universiti Malaysia Sarawak 2 Pusat Khidmat Maklumat Akademik Universiti Malaysia Sarawak dibenarkan

membuat salinan untuk tujuan pengajian sahaja 3 Pusat Khidmat Maklumat Akademik Universiti Malaysia Sarawak dibenarkan

membuat pendigitan untuk membangunkan Pangkalan Data Kandungan Tempatan 4 Pusat Khidmat Maklumat Akademik Universiti Malaysia Sarawak dibenarkan

membuat salinan tesis Laporan ini sebagai bahan pertukaran antara institusi pengajian ting~

5 sila tandakanLj

SULIT (mengandungi maklumat yang berdarjah I keselamatan atau kepentingan seperti termaktub di dalam AKTA RAHSIA RASMI 1972)

c=J I

TERHAD (mengandungi maklumat Terhad yang telah ditentukan oleh Organisasi badan di mana penyeLidikan dijalankan)

c=J c=J TIDAK TERHAD

Ta n an Pelajar aatangan Penyelia Tarikh 15 MAC )orf Tarikh 5 gt IUltf

Alamat Tetap

Lot 2061 Taman Puteri lalan Sultan Tengah Petra laya 93050 KUCHfNG

Ca tan TesisILaporan dimaksudkan sebagai tesis bagi Ijazah Doktor Falsafah Sarjana dan Sarjana Muda Jika Tesis Laporan ini SULIT atau TERHAD sila lampirkan surat daripada pihak berkuasa

organisasi berkenaan dengan menyatakan sekali sebab dan tempoh tesis laporan ini perlu dikelaskan sebagai SULIT atau ITERHAD

Projek bertajuk Setinggan telah disediakan oleh Jaya Paia (6605) dan telah diserahkan

kepada Fakulti Seni Gunaan dan Kreatif sebagai memenuhi syarat untuk Ijazah Sarjana Muda Seni

Gunaan dengan Kepujian Program Seni Haius Universiti Sarawak Malaysia 2004

(TUAN HAJJ ZULKALNAJN ZAINAL ABIDIN)

Tarikh

II

Penghargaan

Terlebih dahulu saya ingin mengucapkan sekalung penghargaan dan terima kasih

yang tidak terhingga kepada Universiti Malaysia Sarawak kerana menerima saya sebagai

pelajar di Fakulti Seni Gunaan dan Kreatif dalam jurusan Seni Halus Saya percaya ilmu

yang diperolehi semasa di Universiti akan ban yak manafaatnya untuk menjadi seorang insan

yang kreatif dan faedahnya tidak terukur banyaknya Kepada penyeJia saya Tuan Haji

Zulkalnain Zainal Abidin segala panduan sumbangan teguran dan nasi hat untuk

membantu menyiapkan kajian ini amat dihargai dan budi baik Tuan Haji Zulkalnain Zainal

Abidin tetap diingati Kepada semua pensyarah sumbangan tuan-puan sebagai pembimbing

yang memberi bimbingan dan teguran amat dihargai Tuan-puan sekalian adalah menjadi

aset kejayaan ini Terima kasih sebanyak-banyaknya Allah sahaja yang wajar membalas

budi baik tuan-puan semua

Terima kasih

Wassalam

JAYA PALA Februari 2004

111

Kandungan

Pengesahan Pengakuan 11

Penghargaan 111

lsi Kandungan IV

Abstrak VI

Abstract VII

1 PENDAHULUAN

l1 Pengenalan

l2 Tujuan Kaj ian 2

l3 Matlamat Kajian 4

14 Objektif Penyelidikan 4

l5 Kaedah Metodologi Penyelidikan 4

l6 Pemasalahan Kajian 5

17 Hipotesis - Senario Setinggan Di Malaysia 6

l8 Skop Kajian 6

2 KAJIAN TERDAHULU YAN~ERKAITAN 8

2 I Permasalahan Setinggan 9

22 Isu-Isu Setinggan Dan Usaha Menanganinya IO

IV

3 PENEMUAN KAJIAN 11

31 Jumlah Penduduk 11

32 Pekerjaan 12

33 Pendapatan 12

34 Pendidikan 13

35 Kemudahan 14

4 REFLEKSI SETINGGAN DALAM SENI 15

41 Kesimpulan 22

5 KARYA PERIBADI 23

51 Konsep Dan Idea 23

52 Penerangan Tentang Karya 24

53 Karya Akhir 25I

Ii 54 Penutup 2

I Bibliografi ~ 33

Lampiran 1 Peta Lokasi

Lampiran 2 Soal Selidik

v

bull

ABSTRACT

Squatters have been a problem for our country ever since our town area promises job

opportunities People from villages and even from abroad who are desperate for places to

stay turned to built Squatters My research on squatters focus in combining visual elements

such as line texture space contrast harmony etc and plastic materials in creating

illusionistic effects of the congestion and confusion of the squatter environments The push

and pull visual tensions conjure interesting perspective The intrigue patterns and

compactness at the Squarters environment creates exciting cotemporary art works

VI

ABSTRAK

Penempatan setinggan telah mengundang pelbagai masalah sejak pembangunan yang

pesat di negara kita serta penawaran peluang pekerjaan yang menyebabkan penduduk dari

luar bandar dan orang luar mengwujudkan setinggan sebagai altematif untuk berteduh

Penyelidikan saya adalah menggabungkan penggunaan elemen seni tampak seperti garisan

tekstur ruang kontras harmoni dan sebagainya serta penggunaan bahan plastik bagi

mengwujudkan satu illusi yang dapat mengambarkan kepadatan dan kekeliruan suasana

kawasan setinggan Kesan serakan kepadatan penduduk dan corak hidup di persekitaran

setinggan boleh dijadikan suatu hasil seni kotemporari yang menarik

Vll

1 PENDAHULUAN

11 Pengenalan

Menurut kamus Dewan setinggan yang membawa erti orang atau

masyarakat yang tinggal di tanah Kerajaan tanpa kebenaran Sebenarnya

fenomena setinggan telah menjadi masalah utama negara sejak dari dahulu lagi

dan masa kini dengan gambaran yang bercanggah dengan nilai-nilai kehidupan

yang ideal Pertumbuhan ekonomi negara yang pesat sehingga sekarang telah

memberi impak yang besar kepada perubahan struktur sosial dalam

menggerakkan kepada perkembangan pesat perindustrian dan perbandaran

Perkembangan ini lebih ban yak membuka peluang ekonomi dan pekerjaan di

pusat-pusat ban dar dan telah mengakibatkan penduduk luar bandar atau bandar

kecil berhijrah ke pusat-pusat bandar Ini mengakibatkan pusat-pusat ban dar

bertambah dengan pesat tetapi sektor peru mahan yang tidak dapat menampung

kepesatan penduduk di pusat-pusat ban dar Kewujudan rumah-rumah sewa yang

tinggi sewaannya dan faktor jauh dari tempat kerja telah menyebabkan wujudnya

setinggan

Masalah setinggan turut menyumbang kepada wujudnya masalah-masalah

seperti masalah sosial keciciran dalam pendidikan dan sebagainya Gejala ini

bukan sahaja menjadi beban kepada masyarakat itu sendiri malahan kepada

Kerajaan juga yang turut terbabit Walaupun pelbagai usaha telah dilakukan oleh

Kerajaan dalam menangani masalah ini namun kewujudan setinggan tetap ada

Faktor ini adalah di sebabkan oleh pembangunan di sebuah bandar tersebut yang

memberi ruang kepada masyarakat di mana-mana jua untuk mencari pekerjaan

termasuklah sektor pembinaan yang memerlukan tenaga kerja yang murah Sikap

majikan yang hanya mementingkan keuntungan semata-mata menyebabkan

pekerjanya terpaksa mencari tempat tinggal yang murah dan sebagai pilihan

terakhimya wujudlah perkampungan setinggan

12 Tujuan Kajian

Kajjan ini dilakukan untuk meninjau masalah penempatan setinggan di

Bandar Kuching terutamanya di kawasan Padungan (lampiran J) kerana

sebagaimana yang kita ketahui bahawa Padungan merupakan satu kawasan yang

di huni oleh hampir seratus peratus golongan peniaga yang mempunyai

pendapatan yang tinggi Walaubagaimanapun kewujudan setinggan yang

melibatkan penduduk hanya seramai 47 buah keluarga di kawasan ini dan 208

orang penduduk namun ianya tetap mencacatkan pandangan masyarakat

terhadap kawasan Padungan

Penempatan setinggan dipilih sebagai tema dan subjek kajian ini kerana

saya yakin bahawa setinggan merupakan masalah yang harus di bendung bukan

sahaja di Padungan malahan di mana-mana jua dan tugas ini bukan sahaja

terletak di bahu kerajaan malah pada individu itu sendiri supaya masyarakat sedar

bahawa kewujudan setinggan di bandar-bandar besar bukan sahaja mengundang

pelbagai masalah sosial te~ juga ia memberi impak yang besar kepada orang

luar Saya yakin apabila setinggan digambarkan dalam bentuk karya kreatif akan

memberi kesedaran kepada pemerhati dan masyarakat Lebih-Iebih lagi

pemilihan sudut-sudut yang memaparkan suasana sebenar setinggan itu sendiri

Pad a pendapat saya jika penempatan setinggan di paparkan dalam bentuk

fotografi yang telah dimanipulasikan ianya akan memberi kesan kepada

masyarakat dan pemimpin dalam menangani masalah ini secara lebih agresif

2

Penggunaan kaedah fotografi yang di paparkan seperti dalam buku

Painting Watercolours from Photograph oleh George Shook dan Gary Witt

yang lebih suka menampakkan rumah-rumah usang sebagai subjek matter kerana

seni bina sebegini dengan jelas dapat menampakkan elemen-elemen seni

Rekabentuk yang seakan-akan sarna serta menggunakan bahan atau material

yang terbuang untuk menjadikan sebuah rumah tanpa kos yang tinggi

Dalam buku Modem Art Tradisition Bui Xuan Phai dalam karyanya

Hanoi Street dan Ancient Street juga menggunakan bumbung rumah usang

sebagai subjek matter yang sangat jelas memperlihatkan garisan-garisan lurus

melintang dan mendatar yang menghidupkan karya beliau

Seorang jurufoto yang terkenal seperti Andre Kertesz dalam karyanya

bertajuk Overhead Cross work with Clock 1947 juga mempamerkan rumah

usang untuk menampakkan keindahan bumbung rumah usang yang diambil dari

pandangan atas (bird eye view) dalam karyanya sangat jelas menampakkan

elemen-elemen seni seperti garisan jalinan komposisi isipadu perspektif dan

ton pad a karyan ya

Oleh yang demikian dengan mempamerkan atau mengetengahkan tapak

setinggan elemen-elem~ang dibuat oleh artis-artis tersebut dengan mudah

dapat diketengahkan untuk menjadi suatu hasil seni yang menarik bengan

pemilihan setinggan sebagai bahan selain dapat menggupaskan isu-isu yang

sememangnya di ketahui ramai seperti kemiskinan keciciran dalam pendidikan

rumah usang masalah sosial maksiat dan sebagainya Kita juga dapat melihat

dari sudut yang positif iaitu menjadikan setinggan sebagai hasil seni dalam

bentuk fotografi yang telah dimanipulasikan

3

13 Matlamat Kajian

Kajian ini di jalankan untuk mengenalpasti sebab-sebab wujudnya

penempatan setinggan di bandar-bandar dan kesannya kepada masyarakat dan

negara Karya yang di hasilkan akan dipamerkan kepada khalayak seni di manashy

mana sahaja yang di fikirkan boleh memberi kesan kepada masyarakat Selain

dari itu keunikan penempatan setinggan yang mempunyai rekabentuk yang

seakan-akan sarna di mana-mana saja lebih menarik minat saya untuk menjadikan

subjek ini sebagai bahan bagi menghasilkan karya seni yang menarik dalam

bentuk fotografi yang telah dimantpulasikan

14 Objektif Penyelidikan

I Mengetahui cara hidup masyarakat setinggan terutama setinggan

Padungan yang penduduk utamanya ialah Bumiputera

H Melihat dari pelbagai sudut bentuk binaan yang boleh di ketengahkan

sebagai satu hasil seni terutama dengan kaedah seni fotografi

HI Menghargai masyarakat setinggan yang sering di lihat sebagai kelas

rendah juga boleh menyumbang dalam ekonomi negara

IV Mengapa kawasan ~nggan wujud di Padungan

15 Kaedah Metodologi Penyelidikan

Penyelidikan ini lebih kepada bahan-bahan kajian menyediakan soalan

soal selidik serta soalan-soalan temuramah (fampiran 2) Bahan kajian adalah

rumah setinggan di kawasan Paduangan yang menekankan kepada gaya hidup

harian rekabentuk rumah dan peralatan atau isi rumah tersebut Soal selidik di

sediakan berdasarkan maklumat yang di perlukan dan dari situ boleh membantu

4

membuktikan setinggan menjadi tesis dalam kajian ini Temuramah dan

temubual dilakukan dengan menemuramah penghuni-penghuni setinggan di situ

bagi membantu analisisa terhadap data-data yang telah dipungut Selain dari

temuramah temubual dan soal selidik pengumpulan lakar lukisan [oto juga di

perlukan untuk menghasilkan idea yang sesuai iaitu Fotografi atas transparensi

atau plastik dan berbingkaikan bahan-bahan yang terdapat di setinggan kawasan

terse but

16 Pemasalahan Kajian

Kurangnya kerjasama dari penghuni untuk mendapat maklumat dan data

yang sebenar kerana mereka beranggapan bahawa pendatang luar sebagai

penggacau menyebabkan saya sering meminta bantuan dari agensi luar seperti

pegawai Penguatkuasa dari Dewan Bandaraya Kuching Selatan bagi melawat

lokasi bagi merakamkan gambar-gambar dari pelbagai sudut untuk penyelidikan

ini Dasar tutup pintu kepada orang luar juga menjadi masalah kepada saya untuk

merakam gambar-gambar pada ruang dalam rumah malahan mereka enggan

melayan pendatang luar untuk bertanya soalan-soalan berkaitan dengan mereka

Walaubagaimana pun se~ data dan maklumat yang di perlukan dapat di

perolehi dari bantuan beberapa orang pegawai dari PELIT A Sarawak untuk

mengedarkan soalan-soalan yang memerlukan masa sebulan untuk

mengemaskinikannya

5

17 Hipotesis - Senario Setinggan Di Malaysia

Fenomena setinggan telah menjadi masalah utama negara sejak dari

dahulu lagi dengan gambaran yang bercanggah dengan nilai-nilai kehidupan yang

ideal tersebut ialah kesesakan penghuni keadaan rumah yang buruk dan

berselerak kejadian sosial tiada kemudahan infrastruktur dan sebagainya

Pertumbuhan pesat di bandar di negara ini lebih memberi tumpuan kepada

aktiviti perindustrian yang memberi kesan kepada pertambahan peluang

pekerjaan Pertumbuhan ekonomi negara tahun 1991 hingga 1997 telah memberi

sumbangan yang besar kepada perubahan ekonomi negara yang lebih mengarah

kepada perkembangan pesat sektor perindustrian Ini mengakibatkan penduduk

di pusat-pusat ban dar bertambah dengan sektor perumahan yang tidak dapat

menampung kepesatan penduduk di pusat bandar menyebabkan wujudnya

setinggan Masalah ini turut menyumbang kepada wujudnya masalah-masalah

lain seperti masalah sosial dan sebagainya Berdasarkan kajian tahun 2002

setinggan di seluruh Malaysia mendapati 114944 unit bangunan kediaman

setinggan dengan anggaran penduduk sebanyak 557679 orang yang wujud di

seluruh negara lumlah kampung setinggan adalah 1032 buah

18 Skop Kajian

Kajian ini adaiah di hadkan kepada aspek rumah setinggan di Padungan

kerana orang beranggapan dalam kawasan penempatan Padungan yang terdiri

daripada penguasa-penguasa atau peniaga adalah kawasan mewah yang di huni

oleh mereka yang berpendapatan tinggi dan menatikan kewujudan setinggan di

kawasan tersebut

6

Penempatan setinggan di Padungan di jadikan bahan kajian pula lebih

tertumpu kepada rekabentuk atau stail rumah di setinggan di kawasan itu yang

mempunyai stail (prototaip) antara satu sarna lain yang hampir sarna lebih

menjurus kepada pemandangan secara menyeluruh terutama pandangan atas (bird

eye view) pada penempatan setinggan ini Melalui kaedah fotografi ini mungkin

dapat mengambarkan penempatan setinggan secara total dengan menggabungkan

pelbagai media dan menggunakan teknik persembahan kesenian yang menjadikan

karya ini benar-benar mengambarkan setinggan Penggunaan fotografi yang

nyata bersama bahan yang terdapat di sekitamya dan wama yang kabur adalah di

harap dapat memberi kesan dan suasana yang sebenar masyarakat atau penghuni

setinggan

Pemilihan sampel kajian pula saya lebih tertumpu di kawasan Padungan

kerana kawasan ini adalah kawasan yang telah dicapkan sebagai kawasan elit

bagi peniaga-peniaga atau penguasa-penguasa yang menidakkan kewujudan

setinggan di kawasan ini

7

2 Kajian Terdahulu Yang Berkaitan

Terdapat beberapa kajian yang telah dilakukan berkenaan dengan setinggan di

seluruh negara oleh Ahris Yaakup Stanley Cheng Hon Chung dan Ahmad Nazri Mohd

Ludin yang memaparkan maklumat yang berkaitan dengan setinggan

Kajian kependudukan dan setinggan merupakan kajian yang berkesinambungan

dan berkait rapat dengan pembangunan bandar Pembangunan yang pesat di seluruh

negara secara langsung dan tidak langsung telah memberi kesan kepada perkembangan

bilangan dan struktur penduduk di negara kita Mengikut data bancian labatan

Perangkaan Malaysia penduduk Sarawak telah mencapai seramai 22 juta orang pada

tahun 2000 Anggaran penduduk pada tahun 2005 pula di jangka terus meningkat

Pertambahan penduduk di bandar-bandar utama di Sarawak telah memberi kesan kepada

pertumbuhan kawasan-kawasan setinggan di mana terdapat 11000 buah perkampungan

setinggan yang di kenalpasti di Sarawak dan 1837 buah rumah setinggan di kenalpasti di

Kuching sahaja

Oi penempatan setinggan rata-rata penghuninya tidak mampu menghantar anakshy

anak ke sekolah dan kegagalan ini mewariskan gejala buta huruf dan kedaifan yang

berpanjangan Oari kajian yang dibuat di penempatan setinggan Padungan seramai 57

orang kanak-kanak yang berumur antara 6 hingga 17 tahun tidak bersekolah walaupun

beberapa buah sekolah kerajaan terletak hanya 5 kilometer dari rumah mereka Faktor

kemiskjnan merupakan salah satu faktor yang menyebabkan mereka tidak berminat

untuk menghantar anak-anak mereka ke sekolah selain pendidikan mereka sendiri yang

tidak seberapa

8

Dari segi pekerjaan penghuni setinggan kebanyakkannya adalah buruh kasar

yang tidak tetap kerana sikap mereka sendiri yang suka kepada prinsip kais pagi makan

pagi kais petang makan petang menyebabkan mereka lebih selesa bekerja kalau rajin dan

duduk di rumah kalau rasa malas Mereka tidak mementingkan masa depan

21 Permasalahan Setinggan

Penempatan setinggan di kawasan-kawasan bandar telah menjelekkan

pemandangan terutama di negara-negara yang sedang maju seperti Malaysia

Kewujudannya di bandar-bandar utama telah memberi tanggapan yang negatif

kepada orang luar Kewujudan setinggan adalah di sebabkan oleh beberapa

faktor seperti

I Pendidikan

II Pekerjaan (buruh) di ban dar

III Persekitaran

IV Pendapatan

v Golongan miskin di bandar

Rumah setinggan yang bersaiz amat kecil tetapi di huni oleh penghuni

yang relatif ban yak berdinjug papan atau zink yang reput berkarat-karat dan

usang atau tidak berdinding langsung yang begitu sinonim dengan kemiskinan

yang boleh di takritkan sebagai ketidakupayaan memperolehi keperluan fizikal

dan biologikal atau untuk memenuhi keperluan asas manusia

9

22 Isu-Isu Setinggan Dan Usaha Menanganinya

Penempatan setinggan bukanlah satu perkara baru dalam isu kehidupan

Fenomena yang wujud sekian lama adalah kerana manusia perlukan tempat

tinggal untuk berteduh dan berlindung daripada cuaca panas dan hujan serta

sebagai tempat istirehat walaupun tidak sempuma

Walaupun pelbagai usaha telah dijalankan oleh Kerajaan untuk

membasmikan setinggan kerana setinggan itu sendiri mempunyai pelbagai

dimensi yang perlu di lihat melalui pelbagai indikator contohnya pendapatan

taraf hidup semasa dan sistem sosial yang lampau Memang sudah banyak

tindakan yang di ambil untuk mengatasi penempatan setinggan dengan

menyediakan pelbagai kemudahan untuk mendapatkan rumah kos rendah melalui

agensi-agensi kerajaan seperti PERUMAS untuk menangani masalah ini namun

kewujudan setinggan tetap ada

Bagi mencapai sasaran ini Kerajaan merancang membina lebih ban yak

rumah-rumah mampu di miliki untuk di jual dan di sewa bagi penempatan semula

etinggan Kerajaan juga berusaha meningkatkan pembinaan rumah kos

sederhana rendah bagi membolehkan setiap keluarga mampu memiliki rumah

Dalam Rancangan Malays~e-7 (1996 - 2000) sebanyak 491135 unit kos

rendah kos sederhana rendah telah berjaya di bina Dalam Rancangan Malaysia

ke-8 (2001 - 2005) kerajaan membuat unjuran untuk 479000 unit rumah kos

rendah kos sederhana rendah dan kos sederhana

Perancangan rapi ini menunjukkan kerajaan berusaha bersungguhshy

sungguh bagi kita bebas setinggan menjelang tahun 2005

10

3 Penemuan Kajian

Untuk kajian ini sebanyak 47 buah rumah setinggan di kawasan Padungan telah

di pilih untuk memperolehi data-data tentang pelbagai perkara yang berkaitan dengan

penempatan setinggan di Padungan sebagai kajian iaitu Setinggan dalam seni visual

31 Jumlah Penduduk

Berdasarkan soal selidik yang telah dibuat sebanyak 47 buah keluarga

telah menduduki penempatan setinggan di kawasan Padungan dengan jumlah

penduduk seramai 208 orang yang terdiri daripada bangs a Melayu Iban

Bidayuh dan India

Jumlah Keluarga 24

25

2 I_ Bangsa I

15

I

5

Melayu Iban Bidayuh India Lain-lain

11

Angka ini adalah meliputi seramai 38 orang yang sudah berkahwin 4

yang masih bujang dan 5 orang yang sudah bercerai Kebanyakkan penghuni di

kawasan penempatan ini ialah di antara yang berumur 18 hingga 45 tahun

32 Pekerjaan

Pekerjaan utama penduduk di setinggan kawasan ini ialah buruh kasar

yang berkhidmat dengan beberapa buah syarikat berhampiran sebagai tukang

kayu pengawal keselamatan tukang masak dan pembantu kedai

Kecenderungan penghuni di kawasan ini bekerja di kawasan-kawasan berdekatan

adalah kerana tidak memerlukan pengangkutan ke tempat kerja

33 Pendapatan

Hampir 60 peratus penduduknya berpendapatan kurang daripada

RM50000 Mereka seo1ah-olah berpuas hati dengan pendapatan yang mereka

perolehi tanpa ada usaha untuk melepaskan diri mereka dari belengu kemiskinan

untuk mencari rumah kos rendah yang memang ada di tawarkan kepada mereka

serendah RM3500000 oleh pemaju atau agensi kerajaan seperti Lembaga

Pembangunan Tanah Sar~ (LCDA) khususnya kepada penghuni setinggan

12

SETINGGAN

JAYA BIN PALA

Projek ini merupakan salah satu keperluan untuk

Ijazah Sarjana Muda Seni Gunaan Dan Kreatif (Kepujian)

Program Seni Halus

FAKULTI SENI GUNAAN DAN KREATIF

UNlVERSITI MALAYSIA SARA WAK

2004

SETINGGAN

JAYA BIN PALA

Projek ini merupakan salah satu keperluan untuk

Ijazah Sarjana Muda Seni Gunaan Dan Kreatif (Kepujian)

Program Seni Halus

FAKULTI SENI GUNAAN DAN KREATIF

UNIVERSITI MALAYSIA SARAWAK

2004

UNIVERSITI MALAYSIA SARAW AK

BORANG PENGESAHAN STATUS TESIS LAPORAN

JUDUL SETINGGAN

SESI PENGAJIAN 20032004

Saya JAYA BIN PALA

Mengaku membenarkan tesis Laporan ini disimpan di Pusat Khidmat Maklumat Akademik Univerisit Malaysia Sarawak dengan syarat-syarat kegunaan seperti berikut

1 Tesis Laporan adalah hakmilik Universiti Malaysia Sarawak 2 Pusat Khidmat Maklumat Akademik Universiti Malaysia Sarawak dibenarkan

membuat salinan untuk tujuan pengajian sahaja 3 Pusat Khidmat Maklumat Akademik Universiti Malaysia Sarawak dibenarkan

membuat pendigitan untuk membangunkan Pangkalan Data Kandungan Tempatan 4 Pusat Khidmat Maklumat Akademik Universiti Malaysia Sarawak dibenarkan

membuat salinan tesis Laporan ini sebagai bahan pertukaran antara institusi pengajian ting~

5 sila tandakanLj

SULIT (mengandungi maklumat yang berdarjah I keselamatan atau kepentingan seperti termaktub di dalam AKTA RAHSIA RASMI 1972)

c=J I

TERHAD (mengandungi maklumat Terhad yang telah ditentukan oleh Organisasi badan di mana penyeLidikan dijalankan)

c=J c=J TIDAK TERHAD

Ta n an Pelajar aatangan Penyelia Tarikh 15 MAC )orf Tarikh 5 gt IUltf

Alamat Tetap

Lot 2061 Taman Puteri lalan Sultan Tengah Petra laya 93050 KUCHfNG

Ca tan TesisILaporan dimaksudkan sebagai tesis bagi Ijazah Doktor Falsafah Sarjana dan Sarjana Muda Jika Tesis Laporan ini SULIT atau TERHAD sila lampirkan surat daripada pihak berkuasa

organisasi berkenaan dengan menyatakan sekali sebab dan tempoh tesis laporan ini perlu dikelaskan sebagai SULIT atau ITERHAD

Projek bertajuk Setinggan telah disediakan oleh Jaya Paia (6605) dan telah diserahkan

kepada Fakulti Seni Gunaan dan Kreatif sebagai memenuhi syarat untuk Ijazah Sarjana Muda Seni

Gunaan dengan Kepujian Program Seni Haius Universiti Sarawak Malaysia 2004

(TUAN HAJJ ZULKALNAJN ZAINAL ABIDIN)

Tarikh

II

Penghargaan

Terlebih dahulu saya ingin mengucapkan sekalung penghargaan dan terima kasih

yang tidak terhingga kepada Universiti Malaysia Sarawak kerana menerima saya sebagai

pelajar di Fakulti Seni Gunaan dan Kreatif dalam jurusan Seni Halus Saya percaya ilmu

yang diperolehi semasa di Universiti akan ban yak manafaatnya untuk menjadi seorang insan

yang kreatif dan faedahnya tidak terukur banyaknya Kepada penyeJia saya Tuan Haji

Zulkalnain Zainal Abidin segala panduan sumbangan teguran dan nasi hat untuk

membantu menyiapkan kajian ini amat dihargai dan budi baik Tuan Haji Zulkalnain Zainal

Abidin tetap diingati Kepada semua pensyarah sumbangan tuan-puan sebagai pembimbing

yang memberi bimbingan dan teguran amat dihargai Tuan-puan sekalian adalah menjadi

aset kejayaan ini Terima kasih sebanyak-banyaknya Allah sahaja yang wajar membalas

budi baik tuan-puan semua

Terima kasih

Wassalam

JAYA PALA Februari 2004

111

Kandungan

Pengesahan Pengakuan 11

Penghargaan 111

lsi Kandungan IV

Abstrak VI

Abstract VII

1 PENDAHULUAN

l1 Pengenalan

l2 Tujuan Kaj ian 2

l3 Matlamat Kajian 4

14 Objektif Penyelidikan 4

l5 Kaedah Metodologi Penyelidikan 4

l6 Pemasalahan Kajian 5

17 Hipotesis - Senario Setinggan Di Malaysia 6

l8 Skop Kajian 6

2 KAJIAN TERDAHULU YAN~ERKAITAN 8

2 I Permasalahan Setinggan 9

22 Isu-Isu Setinggan Dan Usaha Menanganinya IO

IV

3 PENEMUAN KAJIAN 11

31 Jumlah Penduduk 11

32 Pekerjaan 12

33 Pendapatan 12

34 Pendidikan 13

35 Kemudahan 14

4 REFLEKSI SETINGGAN DALAM SENI 15

41 Kesimpulan 22

5 KARYA PERIBADI 23

51 Konsep Dan Idea 23

52 Penerangan Tentang Karya 24

53 Karya Akhir 25I

Ii 54 Penutup 2

I Bibliografi ~ 33

Lampiran 1 Peta Lokasi

Lampiran 2 Soal Selidik

v

bull

ABSTRACT

Squatters have been a problem for our country ever since our town area promises job

opportunities People from villages and even from abroad who are desperate for places to

stay turned to built Squatters My research on squatters focus in combining visual elements

such as line texture space contrast harmony etc and plastic materials in creating

illusionistic effects of the congestion and confusion of the squatter environments The push

and pull visual tensions conjure interesting perspective The intrigue patterns and

compactness at the Squarters environment creates exciting cotemporary art works

VI

ABSTRAK

Penempatan setinggan telah mengundang pelbagai masalah sejak pembangunan yang

pesat di negara kita serta penawaran peluang pekerjaan yang menyebabkan penduduk dari

luar bandar dan orang luar mengwujudkan setinggan sebagai altematif untuk berteduh

Penyelidikan saya adalah menggabungkan penggunaan elemen seni tampak seperti garisan

tekstur ruang kontras harmoni dan sebagainya serta penggunaan bahan plastik bagi

mengwujudkan satu illusi yang dapat mengambarkan kepadatan dan kekeliruan suasana

kawasan setinggan Kesan serakan kepadatan penduduk dan corak hidup di persekitaran

setinggan boleh dijadikan suatu hasil seni kotemporari yang menarik

Vll

1 PENDAHULUAN

11 Pengenalan

Menurut kamus Dewan setinggan yang membawa erti orang atau

masyarakat yang tinggal di tanah Kerajaan tanpa kebenaran Sebenarnya

fenomena setinggan telah menjadi masalah utama negara sejak dari dahulu lagi

dan masa kini dengan gambaran yang bercanggah dengan nilai-nilai kehidupan

yang ideal Pertumbuhan ekonomi negara yang pesat sehingga sekarang telah

memberi impak yang besar kepada perubahan struktur sosial dalam

menggerakkan kepada perkembangan pesat perindustrian dan perbandaran

Perkembangan ini lebih ban yak membuka peluang ekonomi dan pekerjaan di

pusat-pusat ban dar dan telah mengakibatkan penduduk luar bandar atau bandar

kecil berhijrah ke pusat-pusat bandar Ini mengakibatkan pusat-pusat ban dar

bertambah dengan pesat tetapi sektor peru mahan yang tidak dapat menampung

kepesatan penduduk di pusat-pusat ban dar Kewujudan rumah-rumah sewa yang

tinggi sewaannya dan faktor jauh dari tempat kerja telah menyebabkan wujudnya

setinggan

Masalah setinggan turut menyumbang kepada wujudnya masalah-masalah

seperti masalah sosial keciciran dalam pendidikan dan sebagainya Gejala ini

bukan sahaja menjadi beban kepada masyarakat itu sendiri malahan kepada

Kerajaan juga yang turut terbabit Walaupun pelbagai usaha telah dilakukan oleh

Kerajaan dalam menangani masalah ini namun kewujudan setinggan tetap ada

Faktor ini adalah di sebabkan oleh pembangunan di sebuah bandar tersebut yang

memberi ruang kepada masyarakat di mana-mana jua untuk mencari pekerjaan

termasuklah sektor pembinaan yang memerlukan tenaga kerja yang murah Sikap

majikan yang hanya mementingkan keuntungan semata-mata menyebabkan

pekerjanya terpaksa mencari tempat tinggal yang murah dan sebagai pilihan

terakhimya wujudlah perkampungan setinggan

12 Tujuan Kajian

Kajjan ini dilakukan untuk meninjau masalah penempatan setinggan di

Bandar Kuching terutamanya di kawasan Padungan (lampiran J) kerana

sebagaimana yang kita ketahui bahawa Padungan merupakan satu kawasan yang

di huni oleh hampir seratus peratus golongan peniaga yang mempunyai

pendapatan yang tinggi Walaubagaimanapun kewujudan setinggan yang

melibatkan penduduk hanya seramai 47 buah keluarga di kawasan ini dan 208

orang penduduk namun ianya tetap mencacatkan pandangan masyarakat

terhadap kawasan Padungan

Penempatan setinggan dipilih sebagai tema dan subjek kajian ini kerana

saya yakin bahawa setinggan merupakan masalah yang harus di bendung bukan

sahaja di Padungan malahan di mana-mana jua dan tugas ini bukan sahaja

terletak di bahu kerajaan malah pada individu itu sendiri supaya masyarakat sedar

bahawa kewujudan setinggan di bandar-bandar besar bukan sahaja mengundang

pelbagai masalah sosial te~ juga ia memberi impak yang besar kepada orang

luar Saya yakin apabila setinggan digambarkan dalam bentuk karya kreatif akan

memberi kesedaran kepada pemerhati dan masyarakat Lebih-Iebih lagi

pemilihan sudut-sudut yang memaparkan suasana sebenar setinggan itu sendiri

Pad a pendapat saya jika penempatan setinggan di paparkan dalam bentuk

fotografi yang telah dimanipulasikan ianya akan memberi kesan kepada

masyarakat dan pemimpin dalam menangani masalah ini secara lebih agresif

2

Penggunaan kaedah fotografi yang di paparkan seperti dalam buku

Painting Watercolours from Photograph oleh George Shook dan Gary Witt

yang lebih suka menampakkan rumah-rumah usang sebagai subjek matter kerana

seni bina sebegini dengan jelas dapat menampakkan elemen-elemen seni

Rekabentuk yang seakan-akan sarna serta menggunakan bahan atau material

yang terbuang untuk menjadikan sebuah rumah tanpa kos yang tinggi

Dalam buku Modem Art Tradisition Bui Xuan Phai dalam karyanya

Hanoi Street dan Ancient Street juga menggunakan bumbung rumah usang

sebagai subjek matter yang sangat jelas memperlihatkan garisan-garisan lurus

melintang dan mendatar yang menghidupkan karya beliau

Seorang jurufoto yang terkenal seperti Andre Kertesz dalam karyanya

bertajuk Overhead Cross work with Clock 1947 juga mempamerkan rumah

usang untuk menampakkan keindahan bumbung rumah usang yang diambil dari

pandangan atas (bird eye view) dalam karyanya sangat jelas menampakkan

elemen-elemen seni seperti garisan jalinan komposisi isipadu perspektif dan

ton pad a karyan ya

Oleh yang demikian dengan mempamerkan atau mengetengahkan tapak

setinggan elemen-elem~ang dibuat oleh artis-artis tersebut dengan mudah

dapat diketengahkan untuk menjadi suatu hasil seni yang menarik bengan

pemilihan setinggan sebagai bahan selain dapat menggupaskan isu-isu yang

sememangnya di ketahui ramai seperti kemiskinan keciciran dalam pendidikan

rumah usang masalah sosial maksiat dan sebagainya Kita juga dapat melihat

dari sudut yang positif iaitu menjadikan setinggan sebagai hasil seni dalam

bentuk fotografi yang telah dimanipulasikan

3

13 Matlamat Kajian

Kajian ini di jalankan untuk mengenalpasti sebab-sebab wujudnya

penempatan setinggan di bandar-bandar dan kesannya kepada masyarakat dan

negara Karya yang di hasilkan akan dipamerkan kepada khalayak seni di manashy

mana sahaja yang di fikirkan boleh memberi kesan kepada masyarakat Selain

dari itu keunikan penempatan setinggan yang mempunyai rekabentuk yang

seakan-akan sarna di mana-mana saja lebih menarik minat saya untuk menjadikan

subjek ini sebagai bahan bagi menghasilkan karya seni yang menarik dalam

bentuk fotografi yang telah dimantpulasikan

14 Objektif Penyelidikan

I Mengetahui cara hidup masyarakat setinggan terutama setinggan

Padungan yang penduduk utamanya ialah Bumiputera

H Melihat dari pelbagai sudut bentuk binaan yang boleh di ketengahkan

sebagai satu hasil seni terutama dengan kaedah seni fotografi

HI Menghargai masyarakat setinggan yang sering di lihat sebagai kelas

rendah juga boleh menyumbang dalam ekonomi negara

IV Mengapa kawasan ~nggan wujud di Padungan

15 Kaedah Metodologi Penyelidikan

Penyelidikan ini lebih kepada bahan-bahan kajian menyediakan soalan

soal selidik serta soalan-soalan temuramah (fampiran 2) Bahan kajian adalah

rumah setinggan di kawasan Paduangan yang menekankan kepada gaya hidup

harian rekabentuk rumah dan peralatan atau isi rumah tersebut Soal selidik di

sediakan berdasarkan maklumat yang di perlukan dan dari situ boleh membantu

4

membuktikan setinggan menjadi tesis dalam kajian ini Temuramah dan

temubual dilakukan dengan menemuramah penghuni-penghuni setinggan di situ

bagi membantu analisisa terhadap data-data yang telah dipungut Selain dari

temuramah temubual dan soal selidik pengumpulan lakar lukisan [oto juga di

perlukan untuk menghasilkan idea yang sesuai iaitu Fotografi atas transparensi

atau plastik dan berbingkaikan bahan-bahan yang terdapat di setinggan kawasan

terse but

16 Pemasalahan Kajian

Kurangnya kerjasama dari penghuni untuk mendapat maklumat dan data

yang sebenar kerana mereka beranggapan bahawa pendatang luar sebagai

penggacau menyebabkan saya sering meminta bantuan dari agensi luar seperti

pegawai Penguatkuasa dari Dewan Bandaraya Kuching Selatan bagi melawat

lokasi bagi merakamkan gambar-gambar dari pelbagai sudut untuk penyelidikan

ini Dasar tutup pintu kepada orang luar juga menjadi masalah kepada saya untuk

merakam gambar-gambar pada ruang dalam rumah malahan mereka enggan

melayan pendatang luar untuk bertanya soalan-soalan berkaitan dengan mereka

Walaubagaimana pun se~ data dan maklumat yang di perlukan dapat di

perolehi dari bantuan beberapa orang pegawai dari PELIT A Sarawak untuk

mengedarkan soalan-soalan yang memerlukan masa sebulan untuk

mengemaskinikannya

5

17 Hipotesis - Senario Setinggan Di Malaysia

Fenomena setinggan telah menjadi masalah utama negara sejak dari

dahulu lagi dengan gambaran yang bercanggah dengan nilai-nilai kehidupan yang

ideal tersebut ialah kesesakan penghuni keadaan rumah yang buruk dan

berselerak kejadian sosial tiada kemudahan infrastruktur dan sebagainya

Pertumbuhan pesat di bandar di negara ini lebih memberi tumpuan kepada

aktiviti perindustrian yang memberi kesan kepada pertambahan peluang

pekerjaan Pertumbuhan ekonomi negara tahun 1991 hingga 1997 telah memberi

sumbangan yang besar kepada perubahan ekonomi negara yang lebih mengarah

kepada perkembangan pesat sektor perindustrian Ini mengakibatkan penduduk

di pusat-pusat ban dar bertambah dengan sektor perumahan yang tidak dapat

menampung kepesatan penduduk di pusat bandar menyebabkan wujudnya

setinggan Masalah ini turut menyumbang kepada wujudnya masalah-masalah

lain seperti masalah sosial dan sebagainya Berdasarkan kajian tahun 2002

setinggan di seluruh Malaysia mendapati 114944 unit bangunan kediaman

setinggan dengan anggaran penduduk sebanyak 557679 orang yang wujud di

seluruh negara lumlah kampung setinggan adalah 1032 buah

18 Skop Kajian

Kajian ini adaiah di hadkan kepada aspek rumah setinggan di Padungan

kerana orang beranggapan dalam kawasan penempatan Padungan yang terdiri

daripada penguasa-penguasa atau peniaga adalah kawasan mewah yang di huni

oleh mereka yang berpendapatan tinggi dan menatikan kewujudan setinggan di

kawasan tersebut

6

Penempatan setinggan di Padungan di jadikan bahan kajian pula lebih

tertumpu kepada rekabentuk atau stail rumah di setinggan di kawasan itu yang

mempunyai stail (prototaip) antara satu sarna lain yang hampir sarna lebih

menjurus kepada pemandangan secara menyeluruh terutama pandangan atas (bird

eye view) pada penempatan setinggan ini Melalui kaedah fotografi ini mungkin

dapat mengambarkan penempatan setinggan secara total dengan menggabungkan

pelbagai media dan menggunakan teknik persembahan kesenian yang menjadikan

karya ini benar-benar mengambarkan setinggan Penggunaan fotografi yang

nyata bersama bahan yang terdapat di sekitamya dan wama yang kabur adalah di

harap dapat memberi kesan dan suasana yang sebenar masyarakat atau penghuni

setinggan

Pemilihan sampel kajian pula saya lebih tertumpu di kawasan Padungan

kerana kawasan ini adalah kawasan yang telah dicapkan sebagai kawasan elit

bagi peniaga-peniaga atau penguasa-penguasa yang menidakkan kewujudan

setinggan di kawasan ini

7

2 Kajian Terdahulu Yang Berkaitan

Terdapat beberapa kajian yang telah dilakukan berkenaan dengan setinggan di

seluruh negara oleh Ahris Yaakup Stanley Cheng Hon Chung dan Ahmad Nazri Mohd

Ludin yang memaparkan maklumat yang berkaitan dengan setinggan

Kajian kependudukan dan setinggan merupakan kajian yang berkesinambungan

dan berkait rapat dengan pembangunan bandar Pembangunan yang pesat di seluruh

negara secara langsung dan tidak langsung telah memberi kesan kepada perkembangan

bilangan dan struktur penduduk di negara kita Mengikut data bancian labatan

Perangkaan Malaysia penduduk Sarawak telah mencapai seramai 22 juta orang pada

tahun 2000 Anggaran penduduk pada tahun 2005 pula di jangka terus meningkat

Pertambahan penduduk di bandar-bandar utama di Sarawak telah memberi kesan kepada

pertumbuhan kawasan-kawasan setinggan di mana terdapat 11000 buah perkampungan

setinggan yang di kenalpasti di Sarawak dan 1837 buah rumah setinggan di kenalpasti di

Kuching sahaja

Oi penempatan setinggan rata-rata penghuninya tidak mampu menghantar anakshy

anak ke sekolah dan kegagalan ini mewariskan gejala buta huruf dan kedaifan yang

berpanjangan Oari kajian yang dibuat di penempatan setinggan Padungan seramai 57

orang kanak-kanak yang berumur antara 6 hingga 17 tahun tidak bersekolah walaupun

beberapa buah sekolah kerajaan terletak hanya 5 kilometer dari rumah mereka Faktor

kemiskjnan merupakan salah satu faktor yang menyebabkan mereka tidak berminat

untuk menghantar anak-anak mereka ke sekolah selain pendidikan mereka sendiri yang

tidak seberapa

8

Dari segi pekerjaan penghuni setinggan kebanyakkannya adalah buruh kasar

yang tidak tetap kerana sikap mereka sendiri yang suka kepada prinsip kais pagi makan

pagi kais petang makan petang menyebabkan mereka lebih selesa bekerja kalau rajin dan

duduk di rumah kalau rasa malas Mereka tidak mementingkan masa depan

21 Permasalahan Setinggan

Penempatan setinggan di kawasan-kawasan bandar telah menjelekkan

pemandangan terutama di negara-negara yang sedang maju seperti Malaysia

Kewujudannya di bandar-bandar utama telah memberi tanggapan yang negatif

kepada orang luar Kewujudan setinggan adalah di sebabkan oleh beberapa

faktor seperti

I Pendidikan

II Pekerjaan (buruh) di ban dar

III Persekitaran

IV Pendapatan

v Golongan miskin di bandar

Rumah setinggan yang bersaiz amat kecil tetapi di huni oleh penghuni

yang relatif ban yak berdinjug papan atau zink yang reput berkarat-karat dan

usang atau tidak berdinding langsung yang begitu sinonim dengan kemiskinan

yang boleh di takritkan sebagai ketidakupayaan memperolehi keperluan fizikal

dan biologikal atau untuk memenuhi keperluan asas manusia

9

22 Isu-Isu Setinggan Dan Usaha Menanganinya

Penempatan setinggan bukanlah satu perkara baru dalam isu kehidupan

Fenomena yang wujud sekian lama adalah kerana manusia perlukan tempat

tinggal untuk berteduh dan berlindung daripada cuaca panas dan hujan serta

sebagai tempat istirehat walaupun tidak sempuma

Walaupun pelbagai usaha telah dijalankan oleh Kerajaan untuk

membasmikan setinggan kerana setinggan itu sendiri mempunyai pelbagai

dimensi yang perlu di lihat melalui pelbagai indikator contohnya pendapatan

taraf hidup semasa dan sistem sosial yang lampau Memang sudah banyak

tindakan yang di ambil untuk mengatasi penempatan setinggan dengan

menyediakan pelbagai kemudahan untuk mendapatkan rumah kos rendah melalui

agensi-agensi kerajaan seperti PERUMAS untuk menangani masalah ini namun

kewujudan setinggan tetap ada

Bagi mencapai sasaran ini Kerajaan merancang membina lebih ban yak

rumah-rumah mampu di miliki untuk di jual dan di sewa bagi penempatan semula

etinggan Kerajaan juga berusaha meningkatkan pembinaan rumah kos

sederhana rendah bagi membolehkan setiap keluarga mampu memiliki rumah

Dalam Rancangan Malays~e-7 (1996 - 2000) sebanyak 491135 unit kos

rendah kos sederhana rendah telah berjaya di bina Dalam Rancangan Malaysia

ke-8 (2001 - 2005) kerajaan membuat unjuran untuk 479000 unit rumah kos

rendah kos sederhana rendah dan kos sederhana

Perancangan rapi ini menunjukkan kerajaan berusaha bersungguhshy

sungguh bagi kita bebas setinggan menjelang tahun 2005

10

3 Penemuan Kajian

Untuk kajian ini sebanyak 47 buah rumah setinggan di kawasan Padungan telah

di pilih untuk memperolehi data-data tentang pelbagai perkara yang berkaitan dengan

penempatan setinggan di Padungan sebagai kajian iaitu Setinggan dalam seni visual

31 Jumlah Penduduk

Berdasarkan soal selidik yang telah dibuat sebanyak 47 buah keluarga

telah menduduki penempatan setinggan di kawasan Padungan dengan jumlah

penduduk seramai 208 orang yang terdiri daripada bangs a Melayu Iban

Bidayuh dan India

Jumlah Keluarga 24

25

2 I_ Bangsa I

15

I

5

Melayu Iban Bidayuh India Lain-lain

11

Angka ini adalah meliputi seramai 38 orang yang sudah berkahwin 4

yang masih bujang dan 5 orang yang sudah bercerai Kebanyakkan penghuni di

kawasan penempatan ini ialah di antara yang berumur 18 hingga 45 tahun

32 Pekerjaan

Pekerjaan utama penduduk di setinggan kawasan ini ialah buruh kasar

yang berkhidmat dengan beberapa buah syarikat berhampiran sebagai tukang

kayu pengawal keselamatan tukang masak dan pembantu kedai

Kecenderungan penghuni di kawasan ini bekerja di kawasan-kawasan berdekatan

adalah kerana tidak memerlukan pengangkutan ke tempat kerja

33 Pendapatan

Hampir 60 peratus penduduknya berpendapatan kurang daripada

RM50000 Mereka seo1ah-olah berpuas hati dengan pendapatan yang mereka

perolehi tanpa ada usaha untuk melepaskan diri mereka dari belengu kemiskinan

untuk mencari rumah kos rendah yang memang ada di tawarkan kepada mereka

serendah RM3500000 oleh pemaju atau agensi kerajaan seperti Lembaga

Pembangunan Tanah Sar~ (LCDA) khususnya kepada penghuni setinggan

12

SETINGGAN

JAYA BIN PALA

Projek ini merupakan salah satu keperluan untuk

Ijazah Sarjana Muda Seni Gunaan Dan Kreatif (Kepujian)

Program Seni Halus

FAKULTI SENI GUNAAN DAN KREATIF

UNIVERSITI MALAYSIA SARAWAK

2004

UNIVERSITI MALAYSIA SARAW AK

BORANG PENGESAHAN STATUS TESIS LAPORAN

JUDUL SETINGGAN

SESI PENGAJIAN 20032004

Saya JAYA BIN PALA

Mengaku membenarkan tesis Laporan ini disimpan di Pusat Khidmat Maklumat Akademik Univerisit Malaysia Sarawak dengan syarat-syarat kegunaan seperti berikut

1 Tesis Laporan adalah hakmilik Universiti Malaysia Sarawak 2 Pusat Khidmat Maklumat Akademik Universiti Malaysia Sarawak dibenarkan

membuat salinan untuk tujuan pengajian sahaja 3 Pusat Khidmat Maklumat Akademik Universiti Malaysia Sarawak dibenarkan

membuat pendigitan untuk membangunkan Pangkalan Data Kandungan Tempatan 4 Pusat Khidmat Maklumat Akademik Universiti Malaysia Sarawak dibenarkan

membuat salinan tesis Laporan ini sebagai bahan pertukaran antara institusi pengajian ting~

5 sila tandakanLj

SULIT (mengandungi maklumat yang berdarjah I keselamatan atau kepentingan seperti termaktub di dalam AKTA RAHSIA RASMI 1972)

c=J I

TERHAD (mengandungi maklumat Terhad yang telah ditentukan oleh Organisasi badan di mana penyeLidikan dijalankan)

c=J c=J TIDAK TERHAD

Ta n an Pelajar aatangan Penyelia Tarikh 15 MAC )orf Tarikh 5 gt IUltf

Alamat Tetap

Lot 2061 Taman Puteri lalan Sultan Tengah Petra laya 93050 KUCHfNG

Ca tan TesisILaporan dimaksudkan sebagai tesis bagi Ijazah Doktor Falsafah Sarjana dan Sarjana Muda Jika Tesis Laporan ini SULIT atau TERHAD sila lampirkan surat daripada pihak berkuasa

organisasi berkenaan dengan menyatakan sekali sebab dan tempoh tesis laporan ini perlu dikelaskan sebagai SULIT atau ITERHAD

Projek bertajuk Setinggan telah disediakan oleh Jaya Paia (6605) dan telah diserahkan

kepada Fakulti Seni Gunaan dan Kreatif sebagai memenuhi syarat untuk Ijazah Sarjana Muda Seni

Gunaan dengan Kepujian Program Seni Haius Universiti Sarawak Malaysia 2004

(TUAN HAJJ ZULKALNAJN ZAINAL ABIDIN)

Tarikh

II

Penghargaan

Terlebih dahulu saya ingin mengucapkan sekalung penghargaan dan terima kasih

yang tidak terhingga kepada Universiti Malaysia Sarawak kerana menerima saya sebagai

pelajar di Fakulti Seni Gunaan dan Kreatif dalam jurusan Seni Halus Saya percaya ilmu

yang diperolehi semasa di Universiti akan ban yak manafaatnya untuk menjadi seorang insan

yang kreatif dan faedahnya tidak terukur banyaknya Kepada penyeJia saya Tuan Haji

Zulkalnain Zainal Abidin segala panduan sumbangan teguran dan nasi hat untuk

membantu menyiapkan kajian ini amat dihargai dan budi baik Tuan Haji Zulkalnain Zainal

Abidin tetap diingati Kepada semua pensyarah sumbangan tuan-puan sebagai pembimbing

yang memberi bimbingan dan teguran amat dihargai Tuan-puan sekalian adalah menjadi

aset kejayaan ini Terima kasih sebanyak-banyaknya Allah sahaja yang wajar membalas

budi baik tuan-puan semua

Terima kasih

Wassalam

JAYA PALA Februari 2004

111

Kandungan

Pengesahan Pengakuan 11

Penghargaan 111

lsi Kandungan IV

Abstrak VI

Abstract VII

1 PENDAHULUAN

l1 Pengenalan

l2 Tujuan Kaj ian 2

l3 Matlamat Kajian 4

14 Objektif Penyelidikan 4

l5 Kaedah Metodologi Penyelidikan 4

l6 Pemasalahan Kajian 5

17 Hipotesis - Senario Setinggan Di Malaysia 6

l8 Skop Kajian 6

2 KAJIAN TERDAHULU YAN~ERKAITAN 8

2 I Permasalahan Setinggan 9

22 Isu-Isu Setinggan Dan Usaha Menanganinya IO

IV

3 PENEMUAN KAJIAN 11

31 Jumlah Penduduk 11

32 Pekerjaan 12

33 Pendapatan 12

34 Pendidikan 13

35 Kemudahan 14

4 REFLEKSI SETINGGAN DALAM SENI 15

41 Kesimpulan 22

5 KARYA PERIBADI 23

51 Konsep Dan Idea 23

52 Penerangan Tentang Karya 24

53 Karya Akhir 25I

Ii 54 Penutup 2

I Bibliografi ~ 33

Lampiran 1 Peta Lokasi

Lampiran 2 Soal Selidik

v

bull

ABSTRACT

Squatters have been a problem for our country ever since our town area promises job

opportunities People from villages and even from abroad who are desperate for places to

stay turned to built Squatters My research on squatters focus in combining visual elements

such as line texture space contrast harmony etc and plastic materials in creating

illusionistic effects of the congestion and confusion of the squatter environments The push

and pull visual tensions conjure interesting perspective The intrigue patterns and

compactness at the Squarters environment creates exciting cotemporary art works

VI

ABSTRAK

Penempatan setinggan telah mengundang pelbagai masalah sejak pembangunan yang

pesat di negara kita serta penawaran peluang pekerjaan yang menyebabkan penduduk dari

luar bandar dan orang luar mengwujudkan setinggan sebagai altematif untuk berteduh

Penyelidikan saya adalah menggabungkan penggunaan elemen seni tampak seperti garisan

tekstur ruang kontras harmoni dan sebagainya serta penggunaan bahan plastik bagi

mengwujudkan satu illusi yang dapat mengambarkan kepadatan dan kekeliruan suasana

kawasan setinggan Kesan serakan kepadatan penduduk dan corak hidup di persekitaran

setinggan boleh dijadikan suatu hasil seni kotemporari yang menarik

Vll

1 PENDAHULUAN

11 Pengenalan

Menurut kamus Dewan setinggan yang membawa erti orang atau

masyarakat yang tinggal di tanah Kerajaan tanpa kebenaran Sebenarnya

fenomena setinggan telah menjadi masalah utama negara sejak dari dahulu lagi

dan masa kini dengan gambaran yang bercanggah dengan nilai-nilai kehidupan

yang ideal Pertumbuhan ekonomi negara yang pesat sehingga sekarang telah

memberi impak yang besar kepada perubahan struktur sosial dalam

menggerakkan kepada perkembangan pesat perindustrian dan perbandaran

Perkembangan ini lebih ban yak membuka peluang ekonomi dan pekerjaan di

pusat-pusat ban dar dan telah mengakibatkan penduduk luar bandar atau bandar

kecil berhijrah ke pusat-pusat bandar Ini mengakibatkan pusat-pusat ban dar

bertambah dengan pesat tetapi sektor peru mahan yang tidak dapat menampung

kepesatan penduduk di pusat-pusat ban dar Kewujudan rumah-rumah sewa yang

tinggi sewaannya dan faktor jauh dari tempat kerja telah menyebabkan wujudnya

setinggan

Masalah setinggan turut menyumbang kepada wujudnya masalah-masalah

seperti masalah sosial keciciran dalam pendidikan dan sebagainya Gejala ini

bukan sahaja menjadi beban kepada masyarakat itu sendiri malahan kepada

Kerajaan juga yang turut terbabit Walaupun pelbagai usaha telah dilakukan oleh

Kerajaan dalam menangani masalah ini namun kewujudan setinggan tetap ada

Faktor ini adalah di sebabkan oleh pembangunan di sebuah bandar tersebut yang

memberi ruang kepada masyarakat di mana-mana jua untuk mencari pekerjaan

termasuklah sektor pembinaan yang memerlukan tenaga kerja yang murah Sikap

majikan yang hanya mementingkan keuntungan semata-mata menyebabkan

pekerjanya terpaksa mencari tempat tinggal yang murah dan sebagai pilihan

terakhimya wujudlah perkampungan setinggan

12 Tujuan Kajian

Kajjan ini dilakukan untuk meninjau masalah penempatan setinggan di

Bandar Kuching terutamanya di kawasan Padungan (lampiran J) kerana

sebagaimana yang kita ketahui bahawa Padungan merupakan satu kawasan yang

di huni oleh hampir seratus peratus golongan peniaga yang mempunyai

pendapatan yang tinggi Walaubagaimanapun kewujudan setinggan yang

melibatkan penduduk hanya seramai 47 buah keluarga di kawasan ini dan 208

orang penduduk namun ianya tetap mencacatkan pandangan masyarakat

terhadap kawasan Padungan

Penempatan setinggan dipilih sebagai tema dan subjek kajian ini kerana

saya yakin bahawa setinggan merupakan masalah yang harus di bendung bukan

sahaja di Padungan malahan di mana-mana jua dan tugas ini bukan sahaja

terletak di bahu kerajaan malah pada individu itu sendiri supaya masyarakat sedar

bahawa kewujudan setinggan di bandar-bandar besar bukan sahaja mengundang

pelbagai masalah sosial te~ juga ia memberi impak yang besar kepada orang

luar Saya yakin apabila setinggan digambarkan dalam bentuk karya kreatif akan

memberi kesedaran kepada pemerhati dan masyarakat Lebih-Iebih lagi

pemilihan sudut-sudut yang memaparkan suasana sebenar setinggan itu sendiri

Pad a pendapat saya jika penempatan setinggan di paparkan dalam bentuk

fotografi yang telah dimanipulasikan ianya akan memberi kesan kepada

masyarakat dan pemimpin dalam menangani masalah ini secara lebih agresif

2

Penggunaan kaedah fotografi yang di paparkan seperti dalam buku

Painting Watercolours from Photograph oleh George Shook dan Gary Witt

yang lebih suka menampakkan rumah-rumah usang sebagai subjek matter kerana

seni bina sebegini dengan jelas dapat menampakkan elemen-elemen seni

Rekabentuk yang seakan-akan sarna serta menggunakan bahan atau material

yang terbuang untuk menjadikan sebuah rumah tanpa kos yang tinggi

Dalam buku Modem Art Tradisition Bui Xuan Phai dalam karyanya

Hanoi Street dan Ancient Street juga menggunakan bumbung rumah usang

sebagai subjek matter yang sangat jelas memperlihatkan garisan-garisan lurus

melintang dan mendatar yang menghidupkan karya beliau

Seorang jurufoto yang terkenal seperti Andre Kertesz dalam karyanya

bertajuk Overhead Cross work with Clock 1947 juga mempamerkan rumah

usang untuk menampakkan keindahan bumbung rumah usang yang diambil dari

pandangan atas (bird eye view) dalam karyanya sangat jelas menampakkan

elemen-elemen seni seperti garisan jalinan komposisi isipadu perspektif dan

ton pad a karyan ya

Oleh yang demikian dengan mempamerkan atau mengetengahkan tapak

setinggan elemen-elem~ang dibuat oleh artis-artis tersebut dengan mudah

dapat diketengahkan untuk menjadi suatu hasil seni yang menarik bengan

pemilihan setinggan sebagai bahan selain dapat menggupaskan isu-isu yang

sememangnya di ketahui ramai seperti kemiskinan keciciran dalam pendidikan

rumah usang masalah sosial maksiat dan sebagainya Kita juga dapat melihat

dari sudut yang positif iaitu menjadikan setinggan sebagai hasil seni dalam

bentuk fotografi yang telah dimanipulasikan

3

13 Matlamat Kajian

Kajian ini di jalankan untuk mengenalpasti sebab-sebab wujudnya

penempatan setinggan di bandar-bandar dan kesannya kepada masyarakat dan

negara Karya yang di hasilkan akan dipamerkan kepada khalayak seni di manashy

mana sahaja yang di fikirkan boleh memberi kesan kepada masyarakat Selain

dari itu keunikan penempatan setinggan yang mempunyai rekabentuk yang

seakan-akan sarna di mana-mana saja lebih menarik minat saya untuk menjadikan

subjek ini sebagai bahan bagi menghasilkan karya seni yang menarik dalam

bentuk fotografi yang telah dimantpulasikan

14 Objektif Penyelidikan

I Mengetahui cara hidup masyarakat setinggan terutama setinggan

Padungan yang penduduk utamanya ialah Bumiputera

H Melihat dari pelbagai sudut bentuk binaan yang boleh di ketengahkan

sebagai satu hasil seni terutama dengan kaedah seni fotografi

HI Menghargai masyarakat setinggan yang sering di lihat sebagai kelas

rendah juga boleh menyumbang dalam ekonomi negara

IV Mengapa kawasan ~nggan wujud di Padungan

15 Kaedah Metodologi Penyelidikan

Penyelidikan ini lebih kepada bahan-bahan kajian menyediakan soalan

soal selidik serta soalan-soalan temuramah (fampiran 2) Bahan kajian adalah

rumah setinggan di kawasan Paduangan yang menekankan kepada gaya hidup

harian rekabentuk rumah dan peralatan atau isi rumah tersebut Soal selidik di

sediakan berdasarkan maklumat yang di perlukan dan dari situ boleh membantu

4

membuktikan setinggan menjadi tesis dalam kajian ini Temuramah dan

temubual dilakukan dengan menemuramah penghuni-penghuni setinggan di situ

bagi membantu analisisa terhadap data-data yang telah dipungut Selain dari

temuramah temubual dan soal selidik pengumpulan lakar lukisan [oto juga di

perlukan untuk menghasilkan idea yang sesuai iaitu Fotografi atas transparensi

atau plastik dan berbingkaikan bahan-bahan yang terdapat di setinggan kawasan

terse but

16 Pemasalahan Kajian

Kurangnya kerjasama dari penghuni untuk mendapat maklumat dan data

yang sebenar kerana mereka beranggapan bahawa pendatang luar sebagai

penggacau menyebabkan saya sering meminta bantuan dari agensi luar seperti

pegawai Penguatkuasa dari Dewan Bandaraya Kuching Selatan bagi melawat

lokasi bagi merakamkan gambar-gambar dari pelbagai sudut untuk penyelidikan

ini Dasar tutup pintu kepada orang luar juga menjadi masalah kepada saya untuk

merakam gambar-gambar pada ruang dalam rumah malahan mereka enggan

melayan pendatang luar untuk bertanya soalan-soalan berkaitan dengan mereka

Walaubagaimana pun se~ data dan maklumat yang di perlukan dapat di

perolehi dari bantuan beberapa orang pegawai dari PELIT A Sarawak untuk

mengedarkan soalan-soalan yang memerlukan masa sebulan untuk

mengemaskinikannya

5

17 Hipotesis - Senario Setinggan Di Malaysia

Fenomena setinggan telah menjadi masalah utama negara sejak dari

dahulu lagi dengan gambaran yang bercanggah dengan nilai-nilai kehidupan yang

ideal tersebut ialah kesesakan penghuni keadaan rumah yang buruk dan

berselerak kejadian sosial tiada kemudahan infrastruktur dan sebagainya

Pertumbuhan pesat di bandar di negara ini lebih memberi tumpuan kepada

aktiviti perindustrian yang memberi kesan kepada pertambahan peluang

pekerjaan Pertumbuhan ekonomi negara tahun 1991 hingga 1997 telah memberi

sumbangan yang besar kepada perubahan ekonomi negara yang lebih mengarah

kepada perkembangan pesat sektor perindustrian Ini mengakibatkan penduduk

di pusat-pusat ban dar bertambah dengan sektor perumahan yang tidak dapat

menampung kepesatan penduduk di pusat bandar menyebabkan wujudnya

setinggan Masalah ini turut menyumbang kepada wujudnya masalah-masalah

lain seperti masalah sosial dan sebagainya Berdasarkan kajian tahun 2002

setinggan di seluruh Malaysia mendapati 114944 unit bangunan kediaman

setinggan dengan anggaran penduduk sebanyak 557679 orang yang wujud di

seluruh negara lumlah kampung setinggan adalah 1032 buah

18 Skop Kajian

Kajian ini adaiah di hadkan kepada aspek rumah setinggan di Padungan

kerana orang beranggapan dalam kawasan penempatan Padungan yang terdiri

daripada penguasa-penguasa atau peniaga adalah kawasan mewah yang di huni

oleh mereka yang berpendapatan tinggi dan menatikan kewujudan setinggan di

kawasan tersebut

6

Penempatan setinggan di Padungan di jadikan bahan kajian pula lebih

tertumpu kepada rekabentuk atau stail rumah di setinggan di kawasan itu yang

mempunyai stail (prototaip) antara satu sarna lain yang hampir sarna lebih

menjurus kepada pemandangan secara menyeluruh terutama pandangan atas (bird

eye view) pada penempatan setinggan ini Melalui kaedah fotografi ini mungkin

dapat mengambarkan penempatan setinggan secara total dengan menggabungkan

pelbagai media dan menggunakan teknik persembahan kesenian yang menjadikan

karya ini benar-benar mengambarkan setinggan Penggunaan fotografi yang

nyata bersama bahan yang terdapat di sekitamya dan wama yang kabur adalah di

harap dapat memberi kesan dan suasana yang sebenar masyarakat atau penghuni

setinggan

Pemilihan sampel kajian pula saya lebih tertumpu di kawasan Padungan

kerana kawasan ini adalah kawasan yang telah dicapkan sebagai kawasan elit

bagi peniaga-peniaga atau penguasa-penguasa yang menidakkan kewujudan

setinggan di kawasan ini

7

2 Kajian Terdahulu Yang Berkaitan

Terdapat beberapa kajian yang telah dilakukan berkenaan dengan setinggan di

seluruh negara oleh Ahris Yaakup Stanley Cheng Hon Chung dan Ahmad Nazri Mohd

Ludin yang memaparkan maklumat yang berkaitan dengan setinggan

Kajian kependudukan dan setinggan merupakan kajian yang berkesinambungan

dan berkait rapat dengan pembangunan bandar Pembangunan yang pesat di seluruh

negara secara langsung dan tidak langsung telah memberi kesan kepada perkembangan

bilangan dan struktur penduduk di negara kita Mengikut data bancian labatan

Perangkaan Malaysia penduduk Sarawak telah mencapai seramai 22 juta orang pada

tahun 2000 Anggaran penduduk pada tahun 2005 pula di jangka terus meningkat

Pertambahan penduduk di bandar-bandar utama di Sarawak telah memberi kesan kepada

pertumbuhan kawasan-kawasan setinggan di mana terdapat 11000 buah perkampungan

setinggan yang di kenalpasti di Sarawak dan 1837 buah rumah setinggan di kenalpasti di

Kuching sahaja

Oi penempatan setinggan rata-rata penghuninya tidak mampu menghantar anakshy

anak ke sekolah dan kegagalan ini mewariskan gejala buta huruf dan kedaifan yang

berpanjangan Oari kajian yang dibuat di penempatan setinggan Padungan seramai 57

orang kanak-kanak yang berumur antara 6 hingga 17 tahun tidak bersekolah walaupun

beberapa buah sekolah kerajaan terletak hanya 5 kilometer dari rumah mereka Faktor

kemiskjnan merupakan salah satu faktor yang menyebabkan mereka tidak berminat

untuk menghantar anak-anak mereka ke sekolah selain pendidikan mereka sendiri yang

tidak seberapa

8

Dari segi pekerjaan penghuni setinggan kebanyakkannya adalah buruh kasar

yang tidak tetap kerana sikap mereka sendiri yang suka kepada prinsip kais pagi makan

pagi kais petang makan petang menyebabkan mereka lebih selesa bekerja kalau rajin dan

duduk di rumah kalau rasa malas Mereka tidak mementingkan masa depan

21 Permasalahan Setinggan

Penempatan setinggan di kawasan-kawasan bandar telah menjelekkan

pemandangan terutama di negara-negara yang sedang maju seperti Malaysia

Kewujudannya di bandar-bandar utama telah memberi tanggapan yang negatif

kepada orang luar Kewujudan setinggan adalah di sebabkan oleh beberapa

faktor seperti

I Pendidikan

II Pekerjaan (buruh) di ban dar

III Persekitaran

IV Pendapatan

v Golongan miskin di bandar

Rumah setinggan yang bersaiz amat kecil tetapi di huni oleh penghuni

yang relatif ban yak berdinjug papan atau zink yang reput berkarat-karat dan

usang atau tidak berdinding langsung yang begitu sinonim dengan kemiskinan

yang boleh di takritkan sebagai ketidakupayaan memperolehi keperluan fizikal

dan biologikal atau untuk memenuhi keperluan asas manusia

9

22 Isu-Isu Setinggan Dan Usaha Menanganinya

Penempatan setinggan bukanlah satu perkara baru dalam isu kehidupan

Fenomena yang wujud sekian lama adalah kerana manusia perlukan tempat

tinggal untuk berteduh dan berlindung daripada cuaca panas dan hujan serta

sebagai tempat istirehat walaupun tidak sempuma

Walaupun pelbagai usaha telah dijalankan oleh Kerajaan untuk

membasmikan setinggan kerana setinggan itu sendiri mempunyai pelbagai

dimensi yang perlu di lihat melalui pelbagai indikator contohnya pendapatan

taraf hidup semasa dan sistem sosial yang lampau Memang sudah banyak

tindakan yang di ambil untuk mengatasi penempatan setinggan dengan

menyediakan pelbagai kemudahan untuk mendapatkan rumah kos rendah melalui

agensi-agensi kerajaan seperti PERUMAS untuk menangani masalah ini namun

kewujudan setinggan tetap ada

Bagi mencapai sasaran ini Kerajaan merancang membina lebih ban yak

rumah-rumah mampu di miliki untuk di jual dan di sewa bagi penempatan semula

etinggan Kerajaan juga berusaha meningkatkan pembinaan rumah kos

sederhana rendah bagi membolehkan setiap keluarga mampu memiliki rumah

Dalam Rancangan Malays~e-7 (1996 - 2000) sebanyak 491135 unit kos

rendah kos sederhana rendah telah berjaya di bina Dalam Rancangan Malaysia

ke-8 (2001 - 2005) kerajaan membuat unjuran untuk 479000 unit rumah kos

rendah kos sederhana rendah dan kos sederhana

Perancangan rapi ini menunjukkan kerajaan berusaha bersungguhshy

sungguh bagi kita bebas setinggan menjelang tahun 2005

10

3 Penemuan Kajian

Untuk kajian ini sebanyak 47 buah rumah setinggan di kawasan Padungan telah

di pilih untuk memperolehi data-data tentang pelbagai perkara yang berkaitan dengan

penempatan setinggan di Padungan sebagai kajian iaitu Setinggan dalam seni visual

31 Jumlah Penduduk

Berdasarkan soal selidik yang telah dibuat sebanyak 47 buah keluarga

telah menduduki penempatan setinggan di kawasan Padungan dengan jumlah

penduduk seramai 208 orang yang terdiri daripada bangs a Melayu Iban

Bidayuh dan India

Jumlah Keluarga 24

25

2 I_ Bangsa I

15

I

5

Melayu Iban Bidayuh India Lain-lain

11

Angka ini adalah meliputi seramai 38 orang yang sudah berkahwin 4

yang masih bujang dan 5 orang yang sudah bercerai Kebanyakkan penghuni di

kawasan penempatan ini ialah di antara yang berumur 18 hingga 45 tahun

32 Pekerjaan

Pekerjaan utama penduduk di setinggan kawasan ini ialah buruh kasar

yang berkhidmat dengan beberapa buah syarikat berhampiran sebagai tukang

kayu pengawal keselamatan tukang masak dan pembantu kedai

Kecenderungan penghuni di kawasan ini bekerja di kawasan-kawasan berdekatan

adalah kerana tidak memerlukan pengangkutan ke tempat kerja

33 Pendapatan

Hampir 60 peratus penduduknya berpendapatan kurang daripada

RM50000 Mereka seo1ah-olah berpuas hati dengan pendapatan yang mereka

perolehi tanpa ada usaha untuk melepaskan diri mereka dari belengu kemiskinan

untuk mencari rumah kos rendah yang memang ada di tawarkan kepada mereka

serendah RM3500000 oleh pemaju atau agensi kerajaan seperti Lembaga

Pembangunan Tanah Sar~ (LCDA) khususnya kepada penghuni setinggan

12

UNIVERSITI MALAYSIA SARAW AK

BORANG PENGESAHAN STATUS TESIS LAPORAN

JUDUL SETINGGAN

SESI PENGAJIAN 20032004

Saya JAYA BIN PALA

Mengaku membenarkan tesis Laporan ini disimpan di Pusat Khidmat Maklumat Akademik Univerisit Malaysia Sarawak dengan syarat-syarat kegunaan seperti berikut

1 Tesis Laporan adalah hakmilik Universiti Malaysia Sarawak 2 Pusat Khidmat Maklumat Akademik Universiti Malaysia Sarawak dibenarkan

membuat salinan untuk tujuan pengajian sahaja 3 Pusat Khidmat Maklumat Akademik Universiti Malaysia Sarawak dibenarkan

membuat pendigitan untuk membangunkan Pangkalan Data Kandungan Tempatan 4 Pusat Khidmat Maklumat Akademik Universiti Malaysia Sarawak dibenarkan

membuat salinan tesis Laporan ini sebagai bahan pertukaran antara institusi pengajian ting~

5 sila tandakanLj

SULIT (mengandungi maklumat yang berdarjah I keselamatan atau kepentingan seperti termaktub di dalam AKTA RAHSIA RASMI 1972)

c=J I

TERHAD (mengandungi maklumat Terhad yang telah ditentukan oleh Organisasi badan di mana penyeLidikan dijalankan)

c=J c=J TIDAK TERHAD

Ta n an Pelajar aatangan Penyelia Tarikh 15 MAC )orf Tarikh 5 gt IUltf

Alamat Tetap

Lot 2061 Taman Puteri lalan Sultan Tengah Petra laya 93050 KUCHfNG

Ca tan TesisILaporan dimaksudkan sebagai tesis bagi Ijazah Doktor Falsafah Sarjana dan Sarjana Muda Jika Tesis Laporan ini SULIT atau TERHAD sila lampirkan surat daripada pihak berkuasa

organisasi berkenaan dengan menyatakan sekali sebab dan tempoh tesis laporan ini perlu dikelaskan sebagai SULIT atau ITERHAD

Projek bertajuk Setinggan telah disediakan oleh Jaya Paia (6605) dan telah diserahkan

kepada Fakulti Seni Gunaan dan Kreatif sebagai memenuhi syarat untuk Ijazah Sarjana Muda Seni

Gunaan dengan Kepujian Program Seni Haius Universiti Sarawak Malaysia 2004

(TUAN HAJJ ZULKALNAJN ZAINAL ABIDIN)

Tarikh

II

Penghargaan

Terlebih dahulu saya ingin mengucapkan sekalung penghargaan dan terima kasih

yang tidak terhingga kepada Universiti Malaysia Sarawak kerana menerima saya sebagai

pelajar di Fakulti Seni Gunaan dan Kreatif dalam jurusan Seni Halus Saya percaya ilmu

yang diperolehi semasa di Universiti akan ban yak manafaatnya untuk menjadi seorang insan

yang kreatif dan faedahnya tidak terukur banyaknya Kepada penyeJia saya Tuan Haji

Zulkalnain Zainal Abidin segala panduan sumbangan teguran dan nasi hat untuk

membantu menyiapkan kajian ini amat dihargai dan budi baik Tuan Haji Zulkalnain Zainal

Abidin tetap diingati Kepada semua pensyarah sumbangan tuan-puan sebagai pembimbing

yang memberi bimbingan dan teguran amat dihargai Tuan-puan sekalian adalah menjadi

aset kejayaan ini Terima kasih sebanyak-banyaknya Allah sahaja yang wajar membalas

budi baik tuan-puan semua

Terima kasih

Wassalam

JAYA PALA Februari 2004

111

Kandungan

Pengesahan Pengakuan 11

Penghargaan 111

lsi Kandungan IV

Abstrak VI

Abstract VII

1 PENDAHULUAN

l1 Pengenalan

l2 Tujuan Kaj ian 2

l3 Matlamat Kajian 4

14 Objektif Penyelidikan 4

l5 Kaedah Metodologi Penyelidikan 4

l6 Pemasalahan Kajian 5

17 Hipotesis - Senario Setinggan Di Malaysia 6

l8 Skop Kajian 6

2 KAJIAN TERDAHULU YAN~ERKAITAN 8

2 I Permasalahan Setinggan 9

22 Isu-Isu Setinggan Dan Usaha Menanganinya IO

IV

3 PENEMUAN KAJIAN 11

31 Jumlah Penduduk 11

32 Pekerjaan 12

33 Pendapatan 12

34 Pendidikan 13

35 Kemudahan 14

4 REFLEKSI SETINGGAN DALAM SENI 15

41 Kesimpulan 22

5 KARYA PERIBADI 23

51 Konsep Dan Idea 23

52 Penerangan Tentang Karya 24

53 Karya Akhir 25I

Ii 54 Penutup 2

I Bibliografi ~ 33

Lampiran 1 Peta Lokasi

Lampiran 2 Soal Selidik

v

bull

ABSTRACT

Squatters have been a problem for our country ever since our town area promises job

opportunities People from villages and even from abroad who are desperate for places to

stay turned to built Squatters My research on squatters focus in combining visual elements

such as line texture space contrast harmony etc and plastic materials in creating

illusionistic effects of the congestion and confusion of the squatter environments The push

and pull visual tensions conjure interesting perspective The intrigue patterns and

compactness at the Squarters environment creates exciting cotemporary art works

VI

ABSTRAK

Penempatan setinggan telah mengundang pelbagai masalah sejak pembangunan yang

pesat di negara kita serta penawaran peluang pekerjaan yang menyebabkan penduduk dari

luar bandar dan orang luar mengwujudkan setinggan sebagai altematif untuk berteduh

Penyelidikan saya adalah menggabungkan penggunaan elemen seni tampak seperti garisan

tekstur ruang kontras harmoni dan sebagainya serta penggunaan bahan plastik bagi

mengwujudkan satu illusi yang dapat mengambarkan kepadatan dan kekeliruan suasana

kawasan setinggan Kesan serakan kepadatan penduduk dan corak hidup di persekitaran

setinggan boleh dijadikan suatu hasil seni kotemporari yang menarik

Vll

1 PENDAHULUAN

11 Pengenalan

Menurut kamus Dewan setinggan yang membawa erti orang atau

masyarakat yang tinggal di tanah Kerajaan tanpa kebenaran Sebenarnya

fenomena setinggan telah menjadi masalah utama negara sejak dari dahulu lagi

dan masa kini dengan gambaran yang bercanggah dengan nilai-nilai kehidupan

yang ideal Pertumbuhan ekonomi negara yang pesat sehingga sekarang telah

memberi impak yang besar kepada perubahan struktur sosial dalam

menggerakkan kepada perkembangan pesat perindustrian dan perbandaran

Perkembangan ini lebih ban yak membuka peluang ekonomi dan pekerjaan di

pusat-pusat ban dar dan telah mengakibatkan penduduk luar bandar atau bandar

kecil berhijrah ke pusat-pusat bandar Ini mengakibatkan pusat-pusat ban dar

bertambah dengan pesat tetapi sektor peru mahan yang tidak dapat menampung

kepesatan penduduk di pusat-pusat ban dar Kewujudan rumah-rumah sewa yang

tinggi sewaannya dan faktor jauh dari tempat kerja telah menyebabkan wujudnya

setinggan

Masalah setinggan turut menyumbang kepada wujudnya masalah-masalah

seperti masalah sosial keciciran dalam pendidikan dan sebagainya Gejala ini

bukan sahaja menjadi beban kepada masyarakat itu sendiri malahan kepada

Kerajaan juga yang turut terbabit Walaupun pelbagai usaha telah dilakukan oleh

Kerajaan dalam menangani masalah ini namun kewujudan setinggan tetap ada

Faktor ini adalah di sebabkan oleh pembangunan di sebuah bandar tersebut yang

memberi ruang kepada masyarakat di mana-mana jua untuk mencari pekerjaan

termasuklah sektor pembinaan yang memerlukan tenaga kerja yang murah Sikap

majikan yang hanya mementingkan keuntungan semata-mata menyebabkan

pekerjanya terpaksa mencari tempat tinggal yang murah dan sebagai pilihan

terakhimya wujudlah perkampungan setinggan

12 Tujuan Kajian

Kajjan ini dilakukan untuk meninjau masalah penempatan setinggan di

Bandar Kuching terutamanya di kawasan Padungan (lampiran J) kerana

sebagaimana yang kita ketahui bahawa Padungan merupakan satu kawasan yang

di huni oleh hampir seratus peratus golongan peniaga yang mempunyai

pendapatan yang tinggi Walaubagaimanapun kewujudan setinggan yang

melibatkan penduduk hanya seramai 47 buah keluarga di kawasan ini dan 208

orang penduduk namun ianya tetap mencacatkan pandangan masyarakat

terhadap kawasan Padungan

Penempatan setinggan dipilih sebagai tema dan subjek kajian ini kerana

saya yakin bahawa setinggan merupakan masalah yang harus di bendung bukan

sahaja di Padungan malahan di mana-mana jua dan tugas ini bukan sahaja

terletak di bahu kerajaan malah pada individu itu sendiri supaya masyarakat sedar

bahawa kewujudan setinggan di bandar-bandar besar bukan sahaja mengundang

pelbagai masalah sosial te~ juga ia memberi impak yang besar kepada orang

luar Saya yakin apabila setinggan digambarkan dalam bentuk karya kreatif akan

memberi kesedaran kepada pemerhati dan masyarakat Lebih-Iebih lagi

pemilihan sudut-sudut yang memaparkan suasana sebenar setinggan itu sendiri

Pad a pendapat saya jika penempatan setinggan di paparkan dalam bentuk

fotografi yang telah dimanipulasikan ianya akan memberi kesan kepada

masyarakat dan pemimpin dalam menangani masalah ini secara lebih agresif

2

Penggunaan kaedah fotografi yang di paparkan seperti dalam buku

Painting Watercolours from Photograph oleh George Shook dan Gary Witt

yang lebih suka menampakkan rumah-rumah usang sebagai subjek matter kerana

seni bina sebegini dengan jelas dapat menampakkan elemen-elemen seni

Rekabentuk yang seakan-akan sarna serta menggunakan bahan atau material

yang terbuang untuk menjadikan sebuah rumah tanpa kos yang tinggi

Dalam buku Modem Art Tradisition Bui Xuan Phai dalam karyanya

Hanoi Street dan Ancient Street juga menggunakan bumbung rumah usang

sebagai subjek matter yang sangat jelas memperlihatkan garisan-garisan lurus

melintang dan mendatar yang menghidupkan karya beliau

Seorang jurufoto yang terkenal seperti Andre Kertesz dalam karyanya

bertajuk Overhead Cross work with Clock 1947 juga mempamerkan rumah

usang untuk menampakkan keindahan bumbung rumah usang yang diambil dari

pandangan atas (bird eye view) dalam karyanya sangat jelas menampakkan

elemen-elemen seni seperti garisan jalinan komposisi isipadu perspektif dan

ton pad a karyan ya

Oleh yang demikian dengan mempamerkan atau mengetengahkan tapak

setinggan elemen-elem~ang dibuat oleh artis-artis tersebut dengan mudah

dapat diketengahkan untuk menjadi suatu hasil seni yang menarik bengan

pemilihan setinggan sebagai bahan selain dapat menggupaskan isu-isu yang

sememangnya di ketahui ramai seperti kemiskinan keciciran dalam pendidikan

rumah usang masalah sosial maksiat dan sebagainya Kita juga dapat melihat

dari sudut yang positif iaitu menjadikan setinggan sebagai hasil seni dalam

bentuk fotografi yang telah dimanipulasikan

3

13 Matlamat Kajian

Kajian ini di jalankan untuk mengenalpasti sebab-sebab wujudnya

penempatan setinggan di bandar-bandar dan kesannya kepada masyarakat dan

negara Karya yang di hasilkan akan dipamerkan kepada khalayak seni di manashy

mana sahaja yang di fikirkan boleh memberi kesan kepada masyarakat Selain

dari itu keunikan penempatan setinggan yang mempunyai rekabentuk yang

seakan-akan sarna di mana-mana saja lebih menarik minat saya untuk menjadikan

subjek ini sebagai bahan bagi menghasilkan karya seni yang menarik dalam

bentuk fotografi yang telah dimantpulasikan

14 Objektif Penyelidikan

I Mengetahui cara hidup masyarakat setinggan terutama setinggan

Padungan yang penduduk utamanya ialah Bumiputera

H Melihat dari pelbagai sudut bentuk binaan yang boleh di ketengahkan

sebagai satu hasil seni terutama dengan kaedah seni fotografi

HI Menghargai masyarakat setinggan yang sering di lihat sebagai kelas

rendah juga boleh menyumbang dalam ekonomi negara

IV Mengapa kawasan ~nggan wujud di Padungan

15 Kaedah Metodologi Penyelidikan

Penyelidikan ini lebih kepada bahan-bahan kajian menyediakan soalan

soal selidik serta soalan-soalan temuramah (fampiran 2) Bahan kajian adalah

rumah setinggan di kawasan Paduangan yang menekankan kepada gaya hidup

harian rekabentuk rumah dan peralatan atau isi rumah tersebut Soal selidik di

sediakan berdasarkan maklumat yang di perlukan dan dari situ boleh membantu

4

membuktikan setinggan menjadi tesis dalam kajian ini Temuramah dan

temubual dilakukan dengan menemuramah penghuni-penghuni setinggan di situ

bagi membantu analisisa terhadap data-data yang telah dipungut Selain dari

temuramah temubual dan soal selidik pengumpulan lakar lukisan [oto juga di

perlukan untuk menghasilkan idea yang sesuai iaitu Fotografi atas transparensi

atau plastik dan berbingkaikan bahan-bahan yang terdapat di setinggan kawasan

terse but

16 Pemasalahan Kajian

Kurangnya kerjasama dari penghuni untuk mendapat maklumat dan data

yang sebenar kerana mereka beranggapan bahawa pendatang luar sebagai

penggacau menyebabkan saya sering meminta bantuan dari agensi luar seperti

pegawai Penguatkuasa dari Dewan Bandaraya Kuching Selatan bagi melawat

lokasi bagi merakamkan gambar-gambar dari pelbagai sudut untuk penyelidikan

ini Dasar tutup pintu kepada orang luar juga menjadi masalah kepada saya untuk

merakam gambar-gambar pada ruang dalam rumah malahan mereka enggan

melayan pendatang luar untuk bertanya soalan-soalan berkaitan dengan mereka

Walaubagaimana pun se~ data dan maklumat yang di perlukan dapat di

perolehi dari bantuan beberapa orang pegawai dari PELIT A Sarawak untuk

mengedarkan soalan-soalan yang memerlukan masa sebulan untuk

mengemaskinikannya

5

17 Hipotesis - Senario Setinggan Di Malaysia

Fenomena setinggan telah menjadi masalah utama negara sejak dari

dahulu lagi dengan gambaran yang bercanggah dengan nilai-nilai kehidupan yang

ideal tersebut ialah kesesakan penghuni keadaan rumah yang buruk dan

berselerak kejadian sosial tiada kemudahan infrastruktur dan sebagainya

Pertumbuhan pesat di bandar di negara ini lebih memberi tumpuan kepada

aktiviti perindustrian yang memberi kesan kepada pertambahan peluang

pekerjaan Pertumbuhan ekonomi negara tahun 1991 hingga 1997 telah memberi

sumbangan yang besar kepada perubahan ekonomi negara yang lebih mengarah

kepada perkembangan pesat sektor perindustrian Ini mengakibatkan penduduk

di pusat-pusat ban dar bertambah dengan sektor perumahan yang tidak dapat

menampung kepesatan penduduk di pusat bandar menyebabkan wujudnya

setinggan Masalah ini turut menyumbang kepada wujudnya masalah-masalah

lain seperti masalah sosial dan sebagainya Berdasarkan kajian tahun 2002

setinggan di seluruh Malaysia mendapati 114944 unit bangunan kediaman

setinggan dengan anggaran penduduk sebanyak 557679 orang yang wujud di

seluruh negara lumlah kampung setinggan adalah 1032 buah

18 Skop Kajian

Kajian ini adaiah di hadkan kepada aspek rumah setinggan di Padungan

kerana orang beranggapan dalam kawasan penempatan Padungan yang terdiri

daripada penguasa-penguasa atau peniaga adalah kawasan mewah yang di huni

oleh mereka yang berpendapatan tinggi dan menatikan kewujudan setinggan di

kawasan tersebut

6

Penempatan setinggan di Padungan di jadikan bahan kajian pula lebih

tertumpu kepada rekabentuk atau stail rumah di setinggan di kawasan itu yang

mempunyai stail (prototaip) antara satu sarna lain yang hampir sarna lebih

menjurus kepada pemandangan secara menyeluruh terutama pandangan atas (bird

eye view) pada penempatan setinggan ini Melalui kaedah fotografi ini mungkin

dapat mengambarkan penempatan setinggan secara total dengan menggabungkan

pelbagai media dan menggunakan teknik persembahan kesenian yang menjadikan

karya ini benar-benar mengambarkan setinggan Penggunaan fotografi yang

nyata bersama bahan yang terdapat di sekitamya dan wama yang kabur adalah di

harap dapat memberi kesan dan suasana yang sebenar masyarakat atau penghuni

setinggan

Pemilihan sampel kajian pula saya lebih tertumpu di kawasan Padungan

kerana kawasan ini adalah kawasan yang telah dicapkan sebagai kawasan elit

bagi peniaga-peniaga atau penguasa-penguasa yang menidakkan kewujudan

setinggan di kawasan ini

7

2 Kajian Terdahulu Yang Berkaitan

Terdapat beberapa kajian yang telah dilakukan berkenaan dengan setinggan di

seluruh negara oleh Ahris Yaakup Stanley Cheng Hon Chung dan Ahmad Nazri Mohd

Ludin yang memaparkan maklumat yang berkaitan dengan setinggan

Kajian kependudukan dan setinggan merupakan kajian yang berkesinambungan

dan berkait rapat dengan pembangunan bandar Pembangunan yang pesat di seluruh

negara secara langsung dan tidak langsung telah memberi kesan kepada perkembangan

bilangan dan struktur penduduk di negara kita Mengikut data bancian labatan

Perangkaan Malaysia penduduk Sarawak telah mencapai seramai 22 juta orang pada

tahun 2000 Anggaran penduduk pada tahun 2005 pula di jangka terus meningkat

Pertambahan penduduk di bandar-bandar utama di Sarawak telah memberi kesan kepada

pertumbuhan kawasan-kawasan setinggan di mana terdapat 11000 buah perkampungan

setinggan yang di kenalpasti di Sarawak dan 1837 buah rumah setinggan di kenalpasti di

Kuching sahaja

Oi penempatan setinggan rata-rata penghuninya tidak mampu menghantar anakshy

anak ke sekolah dan kegagalan ini mewariskan gejala buta huruf dan kedaifan yang

berpanjangan Oari kajian yang dibuat di penempatan setinggan Padungan seramai 57

orang kanak-kanak yang berumur antara 6 hingga 17 tahun tidak bersekolah walaupun

beberapa buah sekolah kerajaan terletak hanya 5 kilometer dari rumah mereka Faktor

kemiskjnan merupakan salah satu faktor yang menyebabkan mereka tidak berminat

untuk menghantar anak-anak mereka ke sekolah selain pendidikan mereka sendiri yang

tidak seberapa

8

Dari segi pekerjaan penghuni setinggan kebanyakkannya adalah buruh kasar

yang tidak tetap kerana sikap mereka sendiri yang suka kepada prinsip kais pagi makan

pagi kais petang makan petang menyebabkan mereka lebih selesa bekerja kalau rajin dan

duduk di rumah kalau rasa malas Mereka tidak mementingkan masa depan

21 Permasalahan Setinggan

Penempatan setinggan di kawasan-kawasan bandar telah menjelekkan

pemandangan terutama di negara-negara yang sedang maju seperti Malaysia

Kewujudannya di bandar-bandar utama telah memberi tanggapan yang negatif

kepada orang luar Kewujudan setinggan adalah di sebabkan oleh beberapa

faktor seperti

I Pendidikan

II Pekerjaan (buruh) di ban dar

III Persekitaran

IV Pendapatan

v Golongan miskin di bandar

Rumah setinggan yang bersaiz amat kecil tetapi di huni oleh penghuni

yang relatif ban yak berdinjug papan atau zink yang reput berkarat-karat dan

usang atau tidak berdinding langsung yang begitu sinonim dengan kemiskinan

yang boleh di takritkan sebagai ketidakupayaan memperolehi keperluan fizikal

dan biologikal atau untuk memenuhi keperluan asas manusia

9

22 Isu-Isu Setinggan Dan Usaha Menanganinya

Penempatan setinggan bukanlah satu perkara baru dalam isu kehidupan

Fenomena yang wujud sekian lama adalah kerana manusia perlukan tempat

tinggal untuk berteduh dan berlindung daripada cuaca panas dan hujan serta

sebagai tempat istirehat walaupun tidak sempuma

Walaupun pelbagai usaha telah dijalankan oleh Kerajaan untuk

membasmikan setinggan kerana setinggan itu sendiri mempunyai pelbagai

dimensi yang perlu di lihat melalui pelbagai indikator contohnya pendapatan

taraf hidup semasa dan sistem sosial yang lampau Memang sudah banyak

tindakan yang di ambil untuk mengatasi penempatan setinggan dengan

menyediakan pelbagai kemudahan untuk mendapatkan rumah kos rendah melalui

agensi-agensi kerajaan seperti PERUMAS untuk menangani masalah ini namun

kewujudan setinggan tetap ada

Bagi mencapai sasaran ini Kerajaan merancang membina lebih ban yak

rumah-rumah mampu di miliki untuk di jual dan di sewa bagi penempatan semula

etinggan Kerajaan juga berusaha meningkatkan pembinaan rumah kos

sederhana rendah bagi membolehkan setiap keluarga mampu memiliki rumah

Dalam Rancangan Malays~e-7 (1996 - 2000) sebanyak 491135 unit kos

rendah kos sederhana rendah telah berjaya di bina Dalam Rancangan Malaysia

ke-8 (2001 - 2005) kerajaan membuat unjuran untuk 479000 unit rumah kos

rendah kos sederhana rendah dan kos sederhana

Perancangan rapi ini menunjukkan kerajaan berusaha bersungguhshy

sungguh bagi kita bebas setinggan menjelang tahun 2005

10

3 Penemuan Kajian

Untuk kajian ini sebanyak 47 buah rumah setinggan di kawasan Padungan telah

di pilih untuk memperolehi data-data tentang pelbagai perkara yang berkaitan dengan

penempatan setinggan di Padungan sebagai kajian iaitu Setinggan dalam seni visual

31 Jumlah Penduduk

Berdasarkan soal selidik yang telah dibuat sebanyak 47 buah keluarga

telah menduduki penempatan setinggan di kawasan Padungan dengan jumlah

penduduk seramai 208 orang yang terdiri daripada bangs a Melayu Iban

Bidayuh dan India

Jumlah Keluarga 24

25

2 I_ Bangsa I

15

I

5

Melayu Iban Bidayuh India Lain-lain

11

Angka ini adalah meliputi seramai 38 orang yang sudah berkahwin 4

yang masih bujang dan 5 orang yang sudah bercerai Kebanyakkan penghuni di

kawasan penempatan ini ialah di antara yang berumur 18 hingga 45 tahun

32 Pekerjaan

Pekerjaan utama penduduk di setinggan kawasan ini ialah buruh kasar

yang berkhidmat dengan beberapa buah syarikat berhampiran sebagai tukang

kayu pengawal keselamatan tukang masak dan pembantu kedai

Kecenderungan penghuni di kawasan ini bekerja di kawasan-kawasan berdekatan

adalah kerana tidak memerlukan pengangkutan ke tempat kerja

33 Pendapatan

Hampir 60 peratus penduduknya berpendapatan kurang daripada

RM50000 Mereka seo1ah-olah berpuas hati dengan pendapatan yang mereka

perolehi tanpa ada usaha untuk melepaskan diri mereka dari belengu kemiskinan

untuk mencari rumah kos rendah yang memang ada di tawarkan kepada mereka

serendah RM3500000 oleh pemaju atau agensi kerajaan seperti Lembaga

Pembangunan Tanah Sar~ (LCDA) khususnya kepada penghuni setinggan

12

Projek bertajuk Setinggan telah disediakan oleh Jaya Paia (6605) dan telah diserahkan

kepada Fakulti Seni Gunaan dan Kreatif sebagai memenuhi syarat untuk Ijazah Sarjana Muda Seni

Gunaan dengan Kepujian Program Seni Haius Universiti Sarawak Malaysia 2004

(TUAN HAJJ ZULKALNAJN ZAINAL ABIDIN)

Tarikh

II

Penghargaan

Terlebih dahulu saya ingin mengucapkan sekalung penghargaan dan terima kasih

yang tidak terhingga kepada Universiti Malaysia Sarawak kerana menerima saya sebagai

pelajar di Fakulti Seni Gunaan dan Kreatif dalam jurusan Seni Halus Saya percaya ilmu

yang diperolehi semasa di Universiti akan ban yak manafaatnya untuk menjadi seorang insan

yang kreatif dan faedahnya tidak terukur banyaknya Kepada penyeJia saya Tuan Haji

Zulkalnain Zainal Abidin segala panduan sumbangan teguran dan nasi hat untuk

membantu menyiapkan kajian ini amat dihargai dan budi baik Tuan Haji Zulkalnain Zainal

Abidin tetap diingati Kepada semua pensyarah sumbangan tuan-puan sebagai pembimbing

yang memberi bimbingan dan teguran amat dihargai Tuan-puan sekalian adalah menjadi

aset kejayaan ini Terima kasih sebanyak-banyaknya Allah sahaja yang wajar membalas

budi baik tuan-puan semua

Terima kasih

Wassalam

JAYA PALA Februari 2004

111

Kandungan

Pengesahan Pengakuan 11

Penghargaan 111

lsi Kandungan IV

Abstrak VI

Abstract VII

1 PENDAHULUAN

l1 Pengenalan

l2 Tujuan Kaj ian 2

l3 Matlamat Kajian 4

14 Objektif Penyelidikan 4

l5 Kaedah Metodologi Penyelidikan 4

l6 Pemasalahan Kajian 5

17 Hipotesis - Senario Setinggan Di Malaysia 6

l8 Skop Kajian 6

2 KAJIAN TERDAHULU YAN~ERKAITAN 8

2 I Permasalahan Setinggan 9

22 Isu-Isu Setinggan Dan Usaha Menanganinya IO

IV

3 PENEMUAN KAJIAN 11

31 Jumlah Penduduk 11

32 Pekerjaan 12

33 Pendapatan 12

34 Pendidikan 13

35 Kemudahan 14

4 REFLEKSI SETINGGAN DALAM SENI 15

41 Kesimpulan 22

5 KARYA PERIBADI 23

51 Konsep Dan Idea 23

52 Penerangan Tentang Karya 24

53 Karya Akhir 25I

Ii 54 Penutup 2

I Bibliografi ~ 33

Lampiran 1 Peta Lokasi

Lampiran 2 Soal Selidik

v

bull

ABSTRACT

Squatters have been a problem for our country ever since our town area promises job

opportunities People from villages and even from abroad who are desperate for places to

stay turned to built Squatters My research on squatters focus in combining visual elements

such as line texture space contrast harmony etc and plastic materials in creating

illusionistic effects of the congestion and confusion of the squatter environments The push

and pull visual tensions conjure interesting perspective The intrigue patterns and

compactness at the Squarters environment creates exciting cotemporary art works

VI

ABSTRAK

Penempatan setinggan telah mengundang pelbagai masalah sejak pembangunan yang

pesat di negara kita serta penawaran peluang pekerjaan yang menyebabkan penduduk dari

luar bandar dan orang luar mengwujudkan setinggan sebagai altematif untuk berteduh

Penyelidikan saya adalah menggabungkan penggunaan elemen seni tampak seperti garisan

tekstur ruang kontras harmoni dan sebagainya serta penggunaan bahan plastik bagi

mengwujudkan satu illusi yang dapat mengambarkan kepadatan dan kekeliruan suasana

kawasan setinggan Kesan serakan kepadatan penduduk dan corak hidup di persekitaran

setinggan boleh dijadikan suatu hasil seni kotemporari yang menarik

Vll

1 PENDAHULUAN

11 Pengenalan

Menurut kamus Dewan setinggan yang membawa erti orang atau

masyarakat yang tinggal di tanah Kerajaan tanpa kebenaran Sebenarnya

fenomena setinggan telah menjadi masalah utama negara sejak dari dahulu lagi

dan masa kini dengan gambaran yang bercanggah dengan nilai-nilai kehidupan

yang ideal Pertumbuhan ekonomi negara yang pesat sehingga sekarang telah

memberi impak yang besar kepada perubahan struktur sosial dalam

menggerakkan kepada perkembangan pesat perindustrian dan perbandaran

Perkembangan ini lebih ban yak membuka peluang ekonomi dan pekerjaan di

pusat-pusat ban dar dan telah mengakibatkan penduduk luar bandar atau bandar

kecil berhijrah ke pusat-pusat bandar Ini mengakibatkan pusat-pusat ban dar

bertambah dengan pesat tetapi sektor peru mahan yang tidak dapat menampung

kepesatan penduduk di pusat-pusat ban dar Kewujudan rumah-rumah sewa yang

tinggi sewaannya dan faktor jauh dari tempat kerja telah menyebabkan wujudnya

setinggan

Masalah setinggan turut menyumbang kepada wujudnya masalah-masalah

seperti masalah sosial keciciran dalam pendidikan dan sebagainya Gejala ini

bukan sahaja menjadi beban kepada masyarakat itu sendiri malahan kepada

Kerajaan juga yang turut terbabit Walaupun pelbagai usaha telah dilakukan oleh

Kerajaan dalam menangani masalah ini namun kewujudan setinggan tetap ada

Faktor ini adalah di sebabkan oleh pembangunan di sebuah bandar tersebut yang

memberi ruang kepada masyarakat di mana-mana jua untuk mencari pekerjaan

termasuklah sektor pembinaan yang memerlukan tenaga kerja yang murah Sikap

majikan yang hanya mementingkan keuntungan semata-mata menyebabkan

pekerjanya terpaksa mencari tempat tinggal yang murah dan sebagai pilihan

terakhimya wujudlah perkampungan setinggan

12 Tujuan Kajian

Kajjan ini dilakukan untuk meninjau masalah penempatan setinggan di

Bandar Kuching terutamanya di kawasan Padungan (lampiran J) kerana

sebagaimana yang kita ketahui bahawa Padungan merupakan satu kawasan yang

di huni oleh hampir seratus peratus golongan peniaga yang mempunyai

pendapatan yang tinggi Walaubagaimanapun kewujudan setinggan yang

melibatkan penduduk hanya seramai 47 buah keluarga di kawasan ini dan 208

orang penduduk namun ianya tetap mencacatkan pandangan masyarakat

terhadap kawasan Padungan

Penempatan setinggan dipilih sebagai tema dan subjek kajian ini kerana

saya yakin bahawa setinggan merupakan masalah yang harus di bendung bukan

sahaja di Padungan malahan di mana-mana jua dan tugas ini bukan sahaja

terletak di bahu kerajaan malah pada individu itu sendiri supaya masyarakat sedar

bahawa kewujudan setinggan di bandar-bandar besar bukan sahaja mengundang

pelbagai masalah sosial te~ juga ia memberi impak yang besar kepada orang

luar Saya yakin apabila setinggan digambarkan dalam bentuk karya kreatif akan

memberi kesedaran kepada pemerhati dan masyarakat Lebih-Iebih lagi

pemilihan sudut-sudut yang memaparkan suasana sebenar setinggan itu sendiri

Pad a pendapat saya jika penempatan setinggan di paparkan dalam bentuk

fotografi yang telah dimanipulasikan ianya akan memberi kesan kepada

masyarakat dan pemimpin dalam menangani masalah ini secara lebih agresif

2

Penggunaan kaedah fotografi yang di paparkan seperti dalam buku

Painting Watercolours from Photograph oleh George Shook dan Gary Witt

yang lebih suka menampakkan rumah-rumah usang sebagai subjek matter kerana

seni bina sebegini dengan jelas dapat menampakkan elemen-elemen seni

Rekabentuk yang seakan-akan sarna serta menggunakan bahan atau material

yang terbuang untuk menjadikan sebuah rumah tanpa kos yang tinggi

Dalam buku Modem Art Tradisition Bui Xuan Phai dalam karyanya

Hanoi Street dan Ancient Street juga menggunakan bumbung rumah usang

sebagai subjek matter yang sangat jelas memperlihatkan garisan-garisan lurus

melintang dan mendatar yang menghidupkan karya beliau

Seorang jurufoto yang terkenal seperti Andre Kertesz dalam karyanya

bertajuk Overhead Cross work with Clock 1947 juga mempamerkan rumah

usang untuk menampakkan keindahan bumbung rumah usang yang diambil dari

pandangan atas (bird eye view) dalam karyanya sangat jelas menampakkan

elemen-elemen seni seperti garisan jalinan komposisi isipadu perspektif dan

ton pad a karyan ya

Oleh yang demikian dengan mempamerkan atau mengetengahkan tapak

setinggan elemen-elem~ang dibuat oleh artis-artis tersebut dengan mudah

dapat diketengahkan untuk menjadi suatu hasil seni yang menarik bengan

pemilihan setinggan sebagai bahan selain dapat menggupaskan isu-isu yang

sememangnya di ketahui ramai seperti kemiskinan keciciran dalam pendidikan

rumah usang masalah sosial maksiat dan sebagainya Kita juga dapat melihat

dari sudut yang positif iaitu menjadikan setinggan sebagai hasil seni dalam

bentuk fotografi yang telah dimanipulasikan

3

13 Matlamat Kajian

Kajian ini di jalankan untuk mengenalpasti sebab-sebab wujudnya

penempatan setinggan di bandar-bandar dan kesannya kepada masyarakat dan

negara Karya yang di hasilkan akan dipamerkan kepada khalayak seni di manashy

mana sahaja yang di fikirkan boleh memberi kesan kepada masyarakat Selain

dari itu keunikan penempatan setinggan yang mempunyai rekabentuk yang

seakan-akan sarna di mana-mana saja lebih menarik minat saya untuk menjadikan

subjek ini sebagai bahan bagi menghasilkan karya seni yang menarik dalam

bentuk fotografi yang telah dimantpulasikan

14 Objektif Penyelidikan

I Mengetahui cara hidup masyarakat setinggan terutama setinggan

Padungan yang penduduk utamanya ialah Bumiputera

H Melihat dari pelbagai sudut bentuk binaan yang boleh di ketengahkan

sebagai satu hasil seni terutama dengan kaedah seni fotografi

HI Menghargai masyarakat setinggan yang sering di lihat sebagai kelas

rendah juga boleh menyumbang dalam ekonomi negara

IV Mengapa kawasan ~nggan wujud di Padungan

15 Kaedah Metodologi Penyelidikan

Penyelidikan ini lebih kepada bahan-bahan kajian menyediakan soalan

soal selidik serta soalan-soalan temuramah (fampiran 2) Bahan kajian adalah

rumah setinggan di kawasan Paduangan yang menekankan kepada gaya hidup

harian rekabentuk rumah dan peralatan atau isi rumah tersebut Soal selidik di

sediakan berdasarkan maklumat yang di perlukan dan dari situ boleh membantu

4

membuktikan setinggan menjadi tesis dalam kajian ini Temuramah dan

temubual dilakukan dengan menemuramah penghuni-penghuni setinggan di situ

bagi membantu analisisa terhadap data-data yang telah dipungut Selain dari

temuramah temubual dan soal selidik pengumpulan lakar lukisan [oto juga di

perlukan untuk menghasilkan idea yang sesuai iaitu Fotografi atas transparensi

atau plastik dan berbingkaikan bahan-bahan yang terdapat di setinggan kawasan

terse but

16 Pemasalahan Kajian

Kurangnya kerjasama dari penghuni untuk mendapat maklumat dan data

yang sebenar kerana mereka beranggapan bahawa pendatang luar sebagai

penggacau menyebabkan saya sering meminta bantuan dari agensi luar seperti

pegawai Penguatkuasa dari Dewan Bandaraya Kuching Selatan bagi melawat

lokasi bagi merakamkan gambar-gambar dari pelbagai sudut untuk penyelidikan

ini Dasar tutup pintu kepada orang luar juga menjadi masalah kepada saya untuk

merakam gambar-gambar pada ruang dalam rumah malahan mereka enggan

melayan pendatang luar untuk bertanya soalan-soalan berkaitan dengan mereka

Walaubagaimana pun se~ data dan maklumat yang di perlukan dapat di

perolehi dari bantuan beberapa orang pegawai dari PELIT A Sarawak untuk

mengedarkan soalan-soalan yang memerlukan masa sebulan untuk

mengemaskinikannya

5

17 Hipotesis - Senario Setinggan Di Malaysia

Fenomena setinggan telah menjadi masalah utama negara sejak dari

dahulu lagi dengan gambaran yang bercanggah dengan nilai-nilai kehidupan yang

ideal tersebut ialah kesesakan penghuni keadaan rumah yang buruk dan

berselerak kejadian sosial tiada kemudahan infrastruktur dan sebagainya

Pertumbuhan pesat di bandar di negara ini lebih memberi tumpuan kepada

aktiviti perindustrian yang memberi kesan kepada pertambahan peluang

pekerjaan Pertumbuhan ekonomi negara tahun 1991 hingga 1997 telah memberi

sumbangan yang besar kepada perubahan ekonomi negara yang lebih mengarah

kepada perkembangan pesat sektor perindustrian Ini mengakibatkan penduduk

di pusat-pusat ban dar bertambah dengan sektor perumahan yang tidak dapat

menampung kepesatan penduduk di pusat bandar menyebabkan wujudnya

setinggan Masalah ini turut menyumbang kepada wujudnya masalah-masalah

lain seperti masalah sosial dan sebagainya Berdasarkan kajian tahun 2002

setinggan di seluruh Malaysia mendapati 114944 unit bangunan kediaman

setinggan dengan anggaran penduduk sebanyak 557679 orang yang wujud di

seluruh negara lumlah kampung setinggan adalah 1032 buah

18 Skop Kajian

Kajian ini adaiah di hadkan kepada aspek rumah setinggan di Padungan

kerana orang beranggapan dalam kawasan penempatan Padungan yang terdiri

daripada penguasa-penguasa atau peniaga adalah kawasan mewah yang di huni

oleh mereka yang berpendapatan tinggi dan menatikan kewujudan setinggan di

kawasan tersebut

6

Penempatan setinggan di Padungan di jadikan bahan kajian pula lebih

tertumpu kepada rekabentuk atau stail rumah di setinggan di kawasan itu yang

mempunyai stail (prototaip) antara satu sarna lain yang hampir sarna lebih

menjurus kepada pemandangan secara menyeluruh terutama pandangan atas (bird

eye view) pada penempatan setinggan ini Melalui kaedah fotografi ini mungkin

dapat mengambarkan penempatan setinggan secara total dengan menggabungkan

pelbagai media dan menggunakan teknik persembahan kesenian yang menjadikan

karya ini benar-benar mengambarkan setinggan Penggunaan fotografi yang

nyata bersama bahan yang terdapat di sekitamya dan wama yang kabur adalah di

harap dapat memberi kesan dan suasana yang sebenar masyarakat atau penghuni

setinggan

Pemilihan sampel kajian pula saya lebih tertumpu di kawasan Padungan

kerana kawasan ini adalah kawasan yang telah dicapkan sebagai kawasan elit

bagi peniaga-peniaga atau penguasa-penguasa yang menidakkan kewujudan

setinggan di kawasan ini

7

2 Kajian Terdahulu Yang Berkaitan

Terdapat beberapa kajian yang telah dilakukan berkenaan dengan setinggan di

seluruh negara oleh Ahris Yaakup Stanley Cheng Hon Chung dan Ahmad Nazri Mohd

Ludin yang memaparkan maklumat yang berkaitan dengan setinggan

Kajian kependudukan dan setinggan merupakan kajian yang berkesinambungan

dan berkait rapat dengan pembangunan bandar Pembangunan yang pesat di seluruh

negara secara langsung dan tidak langsung telah memberi kesan kepada perkembangan

bilangan dan struktur penduduk di negara kita Mengikut data bancian labatan

Perangkaan Malaysia penduduk Sarawak telah mencapai seramai 22 juta orang pada

tahun 2000 Anggaran penduduk pada tahun 2005 pula di jangka terus meningkat

Pertambahan penduduk di bandar-bandar utama di Sarawak telah memberi kesan kepada

pertumbuhan kawasan-kawasan setinggan di mana terdapat 11000 buah perkampungan

setinggan yang di kenalpasti di Sarawak dan 1837 buah rumah setinggan di kenalpasti di

Kuching sahaja

Oi penempatan setinggan rata-rata penghuninya tidak mampu menghantar anakshy

anak ke sekolah dan kegagalan ini mewariskan gejala buta huruf dan kedaifan yang

berpanjangan Oari kajian yang dibuat di penempatan setinggan Padungan seramai 57

orang kanak-kanak yang berumur antara 6 hingga 17 tahun tidak bersekolah walaupun

beberapa buah sekolah kerajaan terletak hanya 5 kilometer dari rumah mereka Faktor

kemiskjnan merupakan salah satu faktor yang menyebabkan mereka tidak berminat

untuk menghantar anak-anak mereka ke sekolah selain pendidikan mereka sendiri yang

tidak seberapa

8

Dari segi pekerjaan penghuni setinggan kebanyakkannya adalah buruh kasar

yang tidak tetap kerana sikap mereka sendiri yang suka kepada prinsip kais pagi makan

pagi kais petang makan petang menyebabkan mereka lebih selesa bekerja kalau rajin dan

duduk di rumah kalau rasa malas Mereka tidak mementingkan masa depan

21 Permasalahan Setinggan

Penempatan setinggan di kawasan-kawasan bandar telah menjelekkan

pemandangan terutama di negara-negara yang sedang maju seperti Malaysia

Kewujudannya di bandar-bandar utama telah memberi tanggapan yang negatif

kepada orang luar Kewujudan setinggan adalah di sebabkan oleh beberapa

faktor seperti

I Pendidikan

II Pekerjaan (buruh) di ban dar

III Persekitaran

IV Pendapatan

v Golongan miskin di bandar

Rumah setinggan yang bersaiz amat kecil tetapi di huni oleh penghuni

yang relatif ban yak berdinjug papan atau zink yang reput berkarat-karat dan

usang atau tidak berdinding langsung yang begitu sinonim dengan kemiskinan

yang boleh di takritkan sebagai ketidakupayaan memperolehi keperluan fizikal

dan biologikal atau untuk memenuhi keperluan asas manusia

9

22 Isu-Isu Setinggan Dan Usaha Menanganinya

Penempatan setinggan bukanlah satu perkara baru dalam isu kehidupan

Fenomena yang wujud sekian lama adalah kerana manusia perlukan tempat

tinggal untuk berteduh dan berlindung daripada cuaca panas dan hujan serta

sebagai tempat istirehat walaupun tidak sempuma

Walaupun pelbagai usaha telah dijalankan oleh Kerajaan untuk

membasmikan setinggan kerana setinggan itu sendiri mempunyai pelbagai

dimensi yang perlu di lihat melalui pelbagai indikator contohnya pendapatan

taraf hidup semasa dan sistem sosial yang lampau Memang sudah banyak

tindakan yang di ambil untuk mengatasi penempatan setinggan dengan

menyediakan pelbagai kemudahan untuk mendapatkan rumah kos rendah melalui

agensi-agensi kerajaan seperti PERUMAS untuk menangani masalah ini namun

kewujudan setinggan tetap ada

Bagi mencapai sasaran ini Kerajaan merancang membina lebih ban yak

rumah-rumah mampu di miliki untuk di jual dan di sewa bagi penempatan semula

etinggan Kerajaan juga berusaha meningkatkan pembinaan rumah kos

sederhana rendah bagi membolehkan setiap keluarga mampu memiliki rumah

Dalam Rancangan Malays~e-7 (1996 - 2000) sebanyak 491135 unit kos

rendah kos sederhana rendah telah berjaya di bina Dalam Rancangan Malaysia

ke-8 (2001 - 2005) kerajaan membuat unjuran untuk 479000 unit rumah kos

rendah kos sederhana rendah dan kos sederhana

Perancangan rapi ini menunjukkan kerajaan berusaha bersungguhshy

sungguh bagi kita bebas setinggan menjelang tahun 2005

10

3 Penemuan Kajian

Untuk kajian ini sebanyak 47 buah rumah setinggan di kawasan Padungan telah

di pilih untuk memperolehi data-data tentang pelbagai perkara yang berkaitan dengan

penempatan setinggan di Padungan sebagai kajian iaitu Setinggan dalam seni visual

31 Jumlah Penduduk

Berdasarkan soal selidik yang telah dibuat sebanyak 47 buah keluarga

telah menduduki penempatan setinggan di kawasan Padungan dengan jumlah

penduduk seramai 208 orang yang terdiri daripada bangs a Melayu Iban

Bidayuh dan India

Jumlah Keluarga 24

25

2 I_ Bangsa I

15

I

5

Melayu Iban Bidayuh India Lain-lain

11

Angka ini adalah meliputi seramai 38 orang yang sudah berkahwin 4

yang masih bujang dan 5 orang yang sudah bercerai Kebanyakkan penghuni di

kawasan penempatan ini ialah di antara yang berumur 18 hingga 45 tahun

32 Pekerjaan

Pekerjaan utama penduduk di setinggan kawasan ini ialah buruh kasar

yang berkhidmat dengan beberapa buah syarikat berhampiran sebagai tukang

kayu pengawal keselamatan tukang masak dan pembantu kedai

Kecenderungan penghuni di kawasan ini bekerja di kawasan-kawasan berdekatan

adalah kerana tidak memerlukan pengangkutan ke tempat kerja

33 Pendapatan

Hampir 60 peratus penduduknya berpendapatan kurang daripada

RM50000 Mereka seo1ah-olah berpuas hati dengan pendapatan yang mereka

perolehi tanpa ada usaha untuk melepaskan diri mereka dari belengu kemiskinan

untuk mencari rumah kos rendah yang memang ada di tawarkan kepada mereka

serendah RM3500000 oleh pemaju atau agensi kerajaan seperti Lembaga

Pembangunan Tanah Sar~ (LCDA) khususnya kepada penghuni setinggan

12

Penghargaan

Terlebih dahulu saya ingin mengucapkan sekalung penghargaan dan terima kasih

yang tidak terhingga kepada Universiti Malaysia Sarawak kerana menerima saya sebagai

pelajar di Fakulti Seni Gunaan dan Kreatif dalam jurusan Seni Halus Saya percaya ilmu

yang diperolehi semasa di Universiti akan ban yak manafaatnya untuk menjadi seorang insan

yang kreatif dan faedahnya tidak terukur banyaknya Kepada penyeJia saya Tuan Haji

Zulkalnain Zainal Abidin segala panduan sumbangan teguran dan nasi hat untuk

membantu menyiapkan kajian ini amat dihargai dan budi baik Tuan Haji Zulkalnain Zainal

Abidin tetap diingati Kepada semua pensyarah sumbangan tuan-puan sebagai pembimbing

yang memberi bimbingan dan teguran amat dihargai Tuan-puan sekalian adalah menjadi

aset kejayaan ini Terima kasih sebanyak-banyaknya Allah sahaja yang wajar membalas

budi baik tuan-puan semua

Terima kasih

Wassalam

JAYA PALA Februari 2004

111

Kandungan

Pengesahan Pengakuan 11

Penghargaan 111

lsi Kandungan IV

Abstrak VI

Abstract VII

1 PENDAHULUAN

l1 Pengenalan

l2 Tujuan Kaj ian 2

l3 Matlamat Kajian 4

14 Objektif Penyelidikan 4

l5 Kaedah Metodologi Penyelidikan 4

l6 Pemasalahan Kajian 5

17 Hipotesis - Senario Setinggan Di Malaysia 6

l8 Skop Kajian 6

2 KAJIAN TERDAHULU YAN~ERKAITAN 8

2 I Permasalahan Setinggan 9

22 Isu-Isu Setinggan Dan Usaha Menanganinya IO

IV

3 PENEMUAN KAJIAN 11

31 Jumlah Penduduk 11

32 Pekerjaan 12

33 Pendapatan 12

34 Pendidikan 13

35 Kemudahan 14

4 REFLEKSI SETINGGAN DALAM SENI 15

41 Kesimpulan 22

5 KARYA PERIBADI 23

51 Konsep Dan Idea 23

52 Penerangan Tentang Karya 24

53 Karya Akhir 25I

Ii 54 Penutup 2

I Bibliografi ~ 33

Lampiran 1 Peta Lokasi

Lampiran 2 Soal Selidik

v

bull

ABSTRACT

Squatters have been a problem for our country ever since our town area promises job

opportunities People from villages and even from abroad who are desperate for places to

stay turned to built Squatters My research on squatters focus in combining visual elements

such as line texture space contrast harmony etc and plastic materials in creating

illusionistic effects of the congestion and confusion of the squatter environments The push

and pull visual tensions conjure interesting perspective The intrigue patterns and

compactness at the Squarters environment creates exciting cotemporary art works

VI

ABSTRAK

Penempatan setinggan telah mengundang pelbagai masalah sejak pembangunan yang

pesat di negara kita serta penawaran peluang pekerjaan yang menyebabkan penduduk dari

luar bandar dan orang luar mengwujudkan setinggan sebagai altematif untuk berteduh

Penyelidikan saya adalah menggabungkan penggunaan elemen seni tampak seperti garisan

tekstur ruang kontras harmoni dan sebagainya serta penggunaan bahan plastik bagi

mengwujudkan satu illusi yang dapat mengambarkan kepadatan dan kekeliruan suasana

kawasan setinggan Kesan serakan kepadatan penduduk dan corak hidup di persekitaran

setinggan boleh dijadikan suatu hasil seni kotemporari yang menarik

Vll

1 PENDAHULUAN

11 Pengenalan

Menurut kamus Dewan setinggan yang membawa erti orang atau

masyarakat yang tinggal di tanah Kerajaan tanpa kebenaran Sebenarnya

fenomena setinggan telah menjadi masalah utama negara sejak dari dahulu lagi

dan masa kini dengan gambaran yang bercanggah dengan nilai-nilai kehidupan

yang ideal Pertumbuhan ekonomi negara yang pesat sehingga sekarang telah

memberi impak yang besar kepada perubahan struktur sosial dalam

menggerakkan kepada perkembangan pesat perindustrian dan perbandaran

Perkembangan ini lebih ban yak membuka peluang ekonomi dan pekerjaan di

pusat-pusat ban dar dan telah mengakibatkan penduduk luar bandar atau bandar

kecil berhijrah ke pusat-pusat bandar Ini mengakibatkan pusat-pusat ban dar

bertambah dengan pesat tetapi sektor peru mahan yang tidak dapat menampung

kepesatan penduduk di pusat-pusat ban dar Kewujudan rumah-rumah sewa yang

tinggi sewaannya dan faktor jauh dari tempat kerja telah menyebabkan wujudnya

setinggan

Masalah setinggan turut menyumbang kepada wujudnya masalah-masalah

seperti masalah sosial keciciran dalam pendidikan dan sebagainya Gejala ini

bukan sahaja menjadi beban kepada masyarakat itu sendiri malahan kepada

Kerajaan juga yang turut terbabit Walaupun pelbagai usaha telah dilakukan oleh

Kerajaan dalam menangani masalah ini namun kewujudan setinggan tetap ada

Faktor ini adalah di sebabkan oleh pembangunan di sebuah bandar tersebut yang

memberi ruang kepada masyarakat di mana-mana jua untuk mencari pekerjaan

termasuklah sektor pembinaan yang memerlukan tenaga kerja yang murah Sikap

majikan yang hanya mementingkan keuntungan semata-mata menyebabkan

pekerjanya terpaksa mencari tempat tinggal yang murah dan sebagai pilihan

terakhimya wujudlah perkampungan setinggan

12 Tujuan Kajian

Kajjan ini dilakukan untuk meninjau masalah penempatan setinggan di

Bandar Kuching terutamanya di kawasan Padungan (lampiran J) kerana

sebagaimana yang kita ketahui bahawa Padungan merupakan satu kawasan yang

di huni oleh hampir seratus peratus golongan peniaga yang mempunyai

pendapatan yang tinggi Walaubagaimanapun kewujudan setinggan yang

melibatkan penduduk hanya seramai 47 buah keluarga di kawasan ini dan 208

orang penduduk namun ianya tetap mencacatkan pandangan masyarakat

terhadap kawasan Padungan

Penempatan setinggan dipilih sebagai tema dan subjek kajian ini kerana

saya yakin bahawa setinggan merupakan masalah yang harus di bendung bukan

sahaja di Padungan malahan di mana-mana jua dan tugas ini bukan sahaja

terletak di bahu kerajaan malah pada individu itu sendiri supaya masyarakat sedar

bahawa kewujudan setinggan di bandar-bandar besar bukan sahaja mengundang

pelbagai masalah sosial te~ juga ia memberi impak yang besar kepada orang

luar Saya yakin apabila setinggan digambarkan dalam bentuk karya kreatif akan

memberi kesedaran kepada pemerhati dan masyarakat Lebih-Iebih lagi

pemilihan sudut-sudut yang memaparkan suasana sebenar setinggan itu sendiri

Pad a pendapat saya jika penempatan setinggan di paparkan dalam bentuk

fotografi yang telah dimanipulasikan ianya akan memberi kesan kepada

masyarakat dan pemimpin dalam menangani masalah ini secara lebih agresif

2

Penggunaan kaedah fotografi yang di paparkan seperti dalam buku

Painting Watercolours from Photograph oleh George Shook dan Gary Witt

yang lebih suka menampakkan rumah-rumah usang sebagai subjek matter kerana

seni bina sebegini dengan jelas dapat menampakkan elemen-elemen seni

Rekabentuk yang seakan-akan sarna serta menggunakan bahan atau material

yang terbuang untuk menjadikan sebuah rumah tanpa kos yang tinggi

Dalam buku Modem Art Tradisition Bui Xuan Phai dalam karyanya

Hanoi Street dan Ancient Street juga menggunakan bumbung rumah usang

sebagai subjek matter yang sangat jelas memperlihatkan garisan-garisan lurus

melintang dan mendatar yang menghidupkan karya beliau

Seorang jurufoto yang terkenal seperti Andre Kertesz dalam karyanya

bertajuk Overhead Cross work with Clock 1947 juga mempamerkan rumah

usang untuk menampakkan keindahan bumbung rumah usang yang diambil dari

pandangan atas (bird eye view) dalam karyanya sangat jelas menampakkan

elemen-elemen seni seperti garisan jalinan komposisi isipadu perspektif dan

ton pad a karyan ya

Oleh yang demikian dengan mempamerkan atau mengetengahkan tapak

setinggan elemen-elem~ang dibuat oleh artis-artis tersebut dengan mudah

dapat diketengahkan untuk menjadi suatu hasil seni yang menarik bengan

pemilihan setinggan sebagai bahan selain dapat menggupaskan isu-isu yang

sememangnya di ketahui ramai seperti kemiskinan keciciran dalam pendidikan

rumah usang masalah sosial maksiat dan sebagainya Kita juga dapat melihat

dari sudut yang positif iaitu menjadikan setinggan sebagai hasil seni dalam

bentuk fotografi yang telah dimanipulasikan

3

13 Matlamat Kajian

Kajian ini di jalankan untuk mengenalpasti sebab-sebab wujudnya

penempatan setinggan di bandar-bandar dan kesannya kepada masyarakat dan

negara Karya yang di hasilkan akan dipamerkan kepada khalayak seni di manashy

mana sahaja yang di fikirkan boleh memberi kesan kepada masyarakat Selain

dari itu keunikan penempatan setinggan yang mempunyai rekabentuk yang

seakan-akan sarna di mana-mana saja lebih menarik minat saya untuk menjadikan

subjek ini sebagai bahan bagi menghasilkan karya seni yang menarik dalam

bentuk fotografi yang telah dimantpulasikan

14 Objektif Penyelidikan

I Mengetahui cara hidup masyarakat setinggan terutama setinggan

Padungan yang penduduk utamanya ialah Bumiputera

H Melihat dari pelbagai sudut bentuk binaan yang boleh di ketengahkan

sebagai satu hasil seni terutama dengan kaedah seni fotografi

HI Menghargai masyarakat setinggan yang sering di lihat sebagai kelas

rendah juga boleh menyumbang dalam ekonomi negara

IV Mengapa kawasan ~nggan wujud di Padungan

15 Kaedah Metodologi Penyelidikan

Penyelidikan ini lebih kepada bahan-bahan kajian menyediakan soalan

soal selidik serta soalan-soalan temuramah (fampiran 2) Bahan kajian adalah

rumah setinggan di kawasan Paduangan yang menekankan kepada gaya hidup

harian rekabentuk rumah dan peralatan atau isi rumah tersebut Soal selidik di

sediakan berdasarkan maklumat yang di perlukan dan dari situ boleh membantu

4

membuktikan setinggan menjadi tesis dalam kajian ini Temuramah dan

temubual dilakukan dengan menemuramah penghuni-penghuni setinggan di situ

bagi membantu analisisa terhadap data-data yang telah dipungut Selain dari

temuramah temubual dan soal selidik pengumpulan lakar lukisan [oto juga di

perlukan untuk menghasilkan idea yang sesuai iaitu Fotografi atas transparensi

atau plastik dan berbingkaikan bahan-bahan yang terdapat di setinggan kawasan

terse but

16 Pemasalahan Kajian

Kurangnya kerjasama dari penghuni untuk mendapat maklumat dan data

yang sebenar kerana mereka beranggapan bahawa pendatang luar sebagai

penggacau menyebabkan saya sering meminta bantuan dari agensi luar seperti

pegawai Penguatkuasa dari Dewan Bandaraya Kuching Selatan bagi melawat

lokasi bagi merakamkan gambar-gambar dari pelbagai sudut untuk penyelidikan

ini Dasar tutup pintu kepada orang luar juga menjadi masalah kepada saya untuk

merakam gambar-gambar pada ruang dalam rumah malahan mereka enggan

melayan pendatang luar untuk bertanya soalan-soalan berkaitan dengan mereka

Walaubagaimana pun se~ data dan maklumat yang di perlukan dapat di

perolehi dari bantuan beberapa orang pegawai dari PELIT A Sarawak untuk

mengedarkan soalan-soalan yang memerlukan masa sebulan untuk

mengemaskinikannya

5

17 Hipotesis - Senario Setinggan Di Malaysia

Fenomena setinggan telah menjadi masalah utama negara sejak dari

dahulu lagi dengan gambaran yang bercanggah dengan nilai-nilai kehidupan yang

ideal tersebut ialah kesesakan penghuni keadaan rumah yang buruk dan

berselerak kejadian sosial tiada kemudahan infrastruktur dan sebagainya

Pertumbuhan pesat di bandar di negara ini lebih memberi tumpuan kepada

aktiviti perindustrian yang memberi kesan kepada pertambahan peluang

pekerjaan Pertumbuhan ekonomi negara tahun 1991 hingga 1997 telah memberi

sumbangan yang besar kepada perubahan ekonomi negara yang lebih mengarah

kepada perkembangan pesat sektor perindustrian Ini mengakibatkan penduduk

di pusat-pusat ban dar bertambah dengan sektor perumahan yang tidak dapat

menampung kepesatan penduduk di pusat bandar menyebabkan wujudnya

setinggan Masalah ini turut menyumbang kepada wujudnya masalah-masalah

lain seperti masalah sosial dan sebagainya Berdasarkan kajian tahun 2002

setinggan di seluruh Malaysia mendapati 114944 unit bangunan kediaman

setinggan dengan anggaran penduduk sebanyak 557679 orang yang wujud di

seluruh negara lumlah kampung setinggan adalah 1032 buah

18 Skop Kajian

Kajian ini adaiah di hadkan kepada aspek rumah setinggan di Padungan

kerana orang beranggapan dalam kawasan penempatan Padungan yang terdiri

daripada penguasa-penguasa atau peniaga adalah kawasan mewah yang di huni

oleh mereka yang berpendapatan tinggi dan menatikan kewujudan setinggan di

kawasan tersebut

6

Penempatan setinggan di Padungan di jadikan bahan kajian pula lebih

tertumpu kepada rekabentuk atau stail rumah di setinggan di kawasan itu yang

mempunyai stail (prototaip) antara satu sarna lain yang hampir sarna lebih

menjurus kepada pemandangan secara menyeluruh terutama pandangan atas (bird

eye view) pada penempatan setinggan ini Melalui kaedah fotografi ini mungkin

dapat mengambarkan penempatan setinggan secara total dengan menggabungkan

pelbagai media dan menggunakan teknik persembahan kesenian yang menjadikan

karya ini benar-benar mengambarkan setinggan Penggunaan fotografi yang

nyata bersama bahan yang terdapat di sekitamya dan wama yang kabur adalah di

harap dapat memberi kesan dan suasana yang sebenar masyarakat atau penghuni

setinggan

Pemilihan sampel kajian pula saya lebih tertumpu di kawasan Padungan

kerana kawasan ini adalah kawasan yang telah dicapkan sebagai kawasan elit

bagi peniaga-peniaga atau penguasa-penguasa yang menidakkan kewujudan

setinggan di kawasan ini

7

2 Kajian Terdahulu Yang Berkaitan

Terdapat beberapa kajian yang telah dilakukan berkenaan dengan setinggan di

seluruh negara oleh Ahris Yaakup Stanley Cheng Hon Chung dan Ahmad Nazri Mohd

Ludin yang memaparkan maklumat yang berkaitan dengan setinggan

Kajian kependudukan dan setinggan merupakan kajian yang berkesinambungan

dan berkait rapat dengan pembangunan bandar Pembangunan yang pesat di seluruh

negara secara langsung dan tidak langsung telah memberi kesan kepada perkembangan

bilangan dan struktur penduduk di negara kita Mengikut data bancian labatan

Perangkaan Malaysia penduduk Sarawak telah mencapai seramai 22 juta orang pada

tahun 2000 Anggaran penduduk pada tahun 2005 pula di jangka terus meningkat

Pertambahan penduduk di bandar-bandar utama di Sarawak telah memberi kesan kepada

pertumbuhan kawasan-kawasan setinggan di mana terdapat 11000 buah perkampungan

setinggan yang di kenalpasti di Sarawak dan 1837 buah rumah setinggan di kenalpasti di

Kuching sahaja

Oi penempatan setinggan rata-rata penghuninya tidak mampu menghantar anakshy

anak ke sekolah dan kegagalan ini mewariskan gejala buta huruf dan kedaifan yang

berpanjangan Oari kajian yang dibuat di penempatan setinggan Padungan seramai 57

orang kanak-kanak yang berumur antara 6 hingga 17 tahun tidak bersekolah walaupun

beberapa buah sekolah kerajaan terletak hanya 5 kilometer dari rumah mereka Faktor

kemiskjnan merupakan salah satu faktor yang menyebabkan mereka tidak berminat

untuk menghantar anak-anak mereka ke sekolah selain pendidikan mereka sendiri yang

tidak seberapa

8

Dari segi pekerjaan penghuni setinggan kebanyakkannya adalah buruh kasar

yang tidak tetap kerana sikap mereka sendiri yang suka kepada prinsip kais pagi makan

pagi kais petang makan petang menyebabkan mereka lebih selesa bekerja kalau rajin dan

duduk di rumah kalau rasa malas Mereka tidak mementingkan masa depan

21 Permasalahan Setinggan

Penempatan setinggan di kawasan-kawasan bandar telah menjelekkan

pemandangan terutama di negara-negara yang sedang maju seperti Malaysia

Kewujudannya di bandar-bandar utama telah memberi tanggapan yang negatif

kepada orang luar Kewujudan setinggan adalah di sebabkan oleh beberapa

faktor seperti

I Pendidikan

II Pekerjaan (buruh) di ban dar

III Persekitaran

IV Pendapatan

v Golongan miskin di bandar

Rumah setinggan yang bersaiz amat kecil tetapi di huni oleh penghuni

yang relatif ban yak berdinjug papan atau zink yang reput berkarat-karat dan

usang atau tidak berdinding langsung yang begitu sinonim dengan kemiskinan

yang boleh di takritkan sebagai ketidakupayaan memperolehi keperluan fizikal

dan biologikal atau untuk memenuhi keperluan asas manusia

9

22 Isu-Isu Setinggan Dan Usaha Menanganinya

Penempatan setinggan bukanlah satu perkara baru dalam isu kehidupan

Fenomena yang wujud sekian lama adalah kerana manusia perlukan tempat

tinggal untuk berteduh dan berlindung daripada cuaca panas dan hujan serta

sebagai tempat istirehat walaupun tidak sempuma

Walaupun pelbagai usaha telah dijalankan oleh Kerajaan untuk

membasmikan setinggan kerana setinggan itu sendiri mempunyai pelbagai

dimensi yang perlu di lihat melalui pelbagai indikator contohnya pendapatan

taraf hidup semasa dan sistem sosial yang lampau Memang sudah banyak

tindakan yang di ambil untuk mengatasi penempatan setinggan dengan

menyediakan pelbagai kemudahan untuk mendapatkan rumah kos rendah melalui

agensi-agensi kerajaan seperti PERUMAS untuk menangani masalah ini namun

kewujudan setinggan tetap ada

Bagi mencapai sasaran ini Kerajaan merancang membina lebih ban yak

rumah-rumah mampu di miliki untuk di jual dan di sewa bagi penempatan semula

etinggan Kerajaan juga berusaha meningkatkan pembinaan rumah kos

sederhana rendah bagi membolehkan setiap keluarga mampu memiliki rumah

Dalam Rancangan Malays~e-7 (1996 - 2000) sebanyak 491135 unit kos

rendah kos sederhana rendah telah berjaya di bina Dalam Rancangan Malaysia

ke-8 (2001 - 2005) kerajaan membuat unjuran untuk 479000 unit rumah kos

rendah kos sederhana rendah dan kos sederhana

Perancangan rapi ini menunjukkan kerajaan berusaha bersungguhshy

sungguh bagi kita bebas setinggan menjelang tahun 2005

10

3 Penemuan Kajian

Untuk kajian ini sebanyak 47 buah rumah setinggan di kawasan Padungan telah

di pilih untuk memperolehi data-data tentang pelbagai perkara yang berkaitan dengan

penempatan setinggan di Padungan sebagai kajian iaitu Setinggan dalam seni visual

31 Jumlah Penduduk

Berdasarkan soal selidik yang telah dibuat sebanyak 47 buah keluarga

telah menduduki penempatan setinggan di kawasan Padungan dengan jumlah

penduduk seramai 208 orang yang terdiri daripada bangs a Melayu Iban

Bidayuh dan India

Jumlah Keluarga 24

25

2 I_ Bangsa I

15

I

5

Melayu Iban Bidayuh India Lain-lain

11

Angka ini adalah meliputi seramai 38 orang yang sudah berkahwin 4

yang masih bujang dan 5 orang yang sudah bercerai Kebanyakkan penghuni di

kawasan penempatan ini ialah di antara yang berumur 18 hingga 45 tahun

32 Pekerjaan

Pekerjaan utama penduduk di setinggan kawasan ini ialah buruh kasar

yang berkhidmat dengan beberapa buah syarikat berhampiran sebagai tukang

kayu pengawal keselamatan tukang masak dan pembantu kedai

Kecenderungan penghuni di kawasan ini bekerja di kawasan-kawasan berdekatan

adalah kerana tidak memerlukan pengangkutan ke tempat kerja

33 Pendapatan

Hampir 60 peratus penduduknya berpendapatan kurang daripada

RM50000 Mereka seo1ah-olah berpuas hati dengan pendapatan yang mereka

perolehi tanpa ada usaha untuk melepaskan diri mereka dari belengu kemiskinan

untuk mencari rumah kos rendah yang memang ada di tawarkan kepada mereka

serendah RM3500000 oleh pemaju atau agensi kerajaan seperti Lembaga

Pembangunan Tanah Sar~ (LCDA) khususnya kepada penghuni setinggan

12

Kandungan

Pengesahan Pengakuan 11

Penghargaan 111

lsi Kandungan IV

Abstrak VI

Abstract VII

1 PENDAHULUAN

l1 Pengenalan

l2 Tujuan Kaj ian 2

l3 Matlamat Kajian 4

14 Objektif Penyelidikan 4

l5 Kaedah Metodologi Penyelidikan 4

l6 Pemasalahan Kajian 5

17 Hipotesis - Senario Setinggan Di Malaysia 6

l8 Skop Kajian 6

2 KAJIAN TERDAHULU YAN~ERKAITAN 8

2 I Permasalahan Setinggan 9

22 Isu-Isu Setinggan Dan Usaha Menanganinya IO

IV

3 PENEMUAN KAJIAN 11

31 Jumlah Penduduk 11

32 Pekerjaan 12

33 Pendapatan 12

34 Pendidikan 13

35 Kemudahan 14

4 REFLEKSI SETINGGAN DALAM SENI 15

41 Kesimpulan 22

5 KARYA PERIBADI 23

51 Konsep Dan Idea 23

52 Penerangan Tentang Karya 24

53 Karya Akhir 25I

Ii 54 Penutup 2

I Bibliografi ~ 33

Lampiran 1 Peta Lokasi

Lampiran 2 Soal Selidik

v

bull

ABSTRACT

Squatters have been a problem for our country ever since our town area promises job

opportunities People from villages and even from abroad who are desperate for places to

stay turned to built Squatters My research on squatters focus in combining visual elements

such as line texture space contrast harmony etc and plastic materials in creating

illusionistic effects of the congestion and confusion of the squatter environments The push

and pull visual tensions conjure interesting perspective The intrigue patterns and

compactness at the Squarters environment creates exciting cotemporary art works

VI

ABSTRAK

Penempatan setinggan telah mengundang pelbagai masalah sejak pembangunan yang

pesat di negara kita serta penawaran peluang pekerjaan yang menyebabkan penduduk dari

luar bandar dan orang luar mengwujudkan setinggan sebagai altematif untuk berteduh

Penyelidikan saya adalah menggabungkan penggunaan elemen seni tampak seperti garisan

tekstur ruang kontras harmoni dan sebagainya serta penggunaan bahan plastik bagi

mengwujudkan satu illusi yang dapat mengambarkan kepadatan dan kekeliruan suasana

kawasan setinggan Kesan serakan kepadatan penduduk dan corak hidup di persekitaran

setinggan boleh dijadikan suatu hasil seni kotemporari yang menarik

Vll

1 PENDAHULUAN

11 Pengenalan

Menurut kamus Dewan setinggan yang membawa erti orang atau

masyarakat yang tinggal di tanah Kerajaan tanpa kebenaran Sebenarnya

fenomena setinggan telah menjadi masalah utama negara sejak dari dahulu lagi

dan masa kini dengan gambaran yang bercanggah dengan nilai-nilai kehidupan

yang ideal Pertumbuhan ekonomi negara yang pesat sehingga sekarang telah

memberi impak yang besar kepada perubahan struktur sosial dalam

menggerakkan kepada perkembangan pesat perindustrian dan perbandaran

Perkembangan ini lebih ban yak membuka peluang ekonomi dan pekerjaan di

pusat-pusat ban dar dan telah mengakibatkan penduduk luar bandar atau bandar

kecil berhijrah ke pusat-pusat bandar Ini mengakibatkan pusat-pusat ban dar

bertambah dengan pesat tetapi sektor peru mahan yang tidak dapat menampung

kepesatan penduduk di pusat-pusat ban dar Kewujudan rumah-rumah sewa yang

tinggi sewaannya dan faktor jauh dari tempat kerja telah menyebabkan wujudnya

setinggan

Masalah setinggan turut menyumbang kepada wujudnya masalah-masalah

seperti masalah sosial keciciran dalam pendidikan dan sebagainya Gejala ini

bukan sahaja menjadi beban kepada masyarakat itu sendiri malahan kepada

Kerajaan juga yang turut terbabit Walaupun pelbagai usaha telah dilakukan oleh

Kerajaan dalam menangani masalah ini namun kewujudan setinggan tetap ada

Faktor ini adalah di sebabkan oleh pembangunan di sebuah bandar tersebut yang

memberi ruang kepada masyarakat di mana-mana jua untuk mencari pekerjaan

termasuklah sektor pembinaan yang memerlukan tenaga kerja yang murah Sikap

majikan yang hanya mementingkan keuntungan semata-mata menyebabkan

pekerjanya terpaksa mencari tempat tinggal yang murah dan sebagai pilihan

terakhimya wujudlah perkampungan setinggan

12 Tujuan Kajian

Kajjan ini dilakukan untuk meninjau masalah penempatan setinggan di

Bandar Kuching terutamanya di kawasan Padungan (lampiran J) kerana

sebagaimana yang kita ketahui bahawa Padungan merupakan satu kawasan yang

di huni oleh hampir seratus peratus golongan peniaga yang mempunyai

pendapatan yang tinggi Walaubagaimanapun kewujudan setinggan yang

melibatkan penduduk hanya seramai 47 buah keluarga di kawasan ini dan 208

orang penduduk namun ianya tetap mencacatkan pandangan masyarakat

terhadap kawasan Padungan

Penempatan setinggan dipilih sebagai tema dan subjek kajian ini kerana

saya yakin bahawa setinggan merupakan masalah yang harus di bendung bukan

sahaja di Padungan malahan di mana-mana jua dan tugas ini bukan sahaja

terletak di bahu kerajaan malah pada individu itu sendiri supaya masyarakat sedar

bahawa kewujudan setinggan di bandar-bandar besar bukan sahaja mengundang

pelbagai masalah sosial te~ juga ia memberi impak yang besar kepada orang

luar Saya yakin apabila setinggan digambarkan dalam bentuk karya kreatif akan

memberi kesedaran kepada pemerhati dan masyarakat Lebih-Iebih lagi

pemilihan sudut-sudut yang memaparkan suasana sebenar setinggan itu sendiri

Pad a pendapat saya jika penempatan setinggan di paparkan dalam bentuk

fotografi yang telah dimanipulasikan ianya akan memberi kesan kepada

masyarakat dan pemimpin dalam menangani masalah ini secara lebih agresif

2

Penggunaan kaedah fotografi yang di paparkan seperti dalam buku

Painting Watercolours from Photograph oleh George Shook dan Gary Witt

yang lebih suka menampakkan rumah-rumah usang sebagai subjek matter kerana

seni bina sebegini dengan jelas dapat menampakkan elemen-elemen seni

Rekabentuk yang seakan-akan sarna serta menggunakan bahan atau material

yang terbuang untuk menjadikan sebuah rumah tanpa kos yang tinggi

Dalam buku Modem Art Tradisition Bui Xuan Phai dalam karyanya

Hanoi Street dan Ancient Street juga menggunakan bumbung rumah usang

sebagai subjek matter yang sangat jelas memperlihatkan garisan-garisan lurus

melintang dan mendatar yang menghidupkan karya beliau

Seorang jurufoto yang terkenal seperti Andre Kertesz dalam karyanya

bertajuk Overhead Cross work with Clock 1947 juga mempamerkan rumah

usang untuk menampakkan keindahan bumbung rumah usang yang diambil dari

pandangan atas (bird eye view) dalam karyanya sangat jelas menampakkan

elemen-elemen seni seperti garisan jalinan komposisi isipadu perspektif dan

ton pad a karyan ya

Oleh yang demikian dengan mempamerkan atau mengetengahkan tapak

setinggan elemen-elem~ang dibuat oleh artis-artis tersebut dengan mudah

dapat diketengahkan untuk menjadi suatu hasil seni yang menarik bengan

pemilihan setinggan sebagai bahan selain dapat menggupaskan isu-isu yang

sememangnya di ketahui ramai seperti kemiskinan keciciran dalam pendidikan

rumah usang masalah sosial maksiat dan sebagainya Kita juga dapat melihat

dari sudut yang positif iaitu menjadikan setinggan sebagai hasil seni dalam

bentuk fotografi yang telah dimanipulasikan

3

13 Matlamat Kajian

Kajian ini di jalankan untuk mengenalpasti sebab-sebab wujudnya

penempatan setinggan di bandar-bandar dan kesannya kepada masyarakat dan

negara Karya yang di hasilkan akan dipamerkan kepada khalayak seni di manashy

mana sahaja yang di fikirkan boleh memberi kesan kepada masyarakat Selain

dari itu keunikan penempatan setinggan yang mempunyai rekabentuk yang

seakan-akan sarna di mana-mana saja lebih menarik minat saya untuk menjadikan

subjek ini sebagai bahan bagi menghasilkan karya seni yang menarik dalam

bentuk fotografi yang telah dimantpulasikan

14 Objektif Penyelidikan

I Mengetahui cara hidup masyarakat setinggan terutama setinggan

Padungan yang penduduk utamanya ialah Bumiputera

H Melihat dari pelbagai sudut bentuk binaan yang boleh di ketengahkan

sebagai satu hasil seni terutama dengan kaedah seni fotografi

HI Menghargai masyarakat setinggan yang sering di lihat sebagai kelas

rendah juga boleh menyumbang dalam ekonomi negara

IV Mengapa kawasan ~nggan wujud di Padungan

15 Kaedah Metodologi Penyelidikan

Penyelidikan ini lebih kepada bahan-bahan kajian menyediakan soalan

soal selidik serta soalan-soalan temuramah (fampiran 2) Bahan kajian adalah

rumah setinggan di kawasan Paduangan yang menekankan kepada gaya hidup

harian rekabentuk rumah dan peralatan atau isi rumah tersebut Soal selidik di

sediakan berdasarkan maklumat yang di perlukan dan dari situ boleh membantu

4

membuktikan setinggan menjadi tesis dalam kajian ini Temuramah dan

temubual dilakukan dengan menemuramah penghuni-penghuni setinggan di situ

bagi membantu analisisa terhadap data-data yang telah dipungut Selain dari

temuramah temubual dan soal selidik pengumpulan lakar lukisan [oto juga di

perlukan untuk menghasilkan idea yang sesuai iaitu Fotografi atas transparensi

atau plastik dan berbingkaikan bahan-bahan yang terdapat di setinggan kawasan

terse but

16 Pemasalahan Kajian

Kurangnya kerjasama dari penghuni untuk mendapat maklumat dan data

yang sebenar kerana mereka beranggapan bahawa pendatang luar sebagai

penggacau menyebabkan saya sering meminta bantuan dari agensi luar seperti

pegawai Penguatkuasa dari Dewan Bandaraya Kuching Selatan bagi melawat

lokasi bagi merakamkan gambar-gambar dari pelbagai sudut untuk penyelidikan

ini Dasar tutup pintu kepada orang luar juga menjadi masalah kepada saya untuk

merakam gambar-gambar pada ruang dalam rumah malahan mereka enggan

melayan pendatang luar untuk bertanya soalan-soalan berkaitan dengan mereka

Walaubagaimana pun se~ data dan maklumat yang di perlukan dapat di

perolehi dari bantuan beberapa orang pegawai dari PELIT A Sarawak untuk

mengedarkan soalan-soalan yang memerlukan masa sebulan untuk

mengemaskinikannya

5

17 Hipotesis - Senario Setinggan Di Malaysia

Fenomena setinggan telah menjadi masalah utama negara sejak dari

dahulu lagi dengan gambaran yang bercanggah dengan nilai-nilai kehidupan yang

ideal tersebut ialah kesesakan penghuni keadaan rumah yang buruk dan

berselerak kejadian sosial tiada kemudahan infrastruktur dan sebagainya

Pertumbuhan pesat di bandar di negara ini lebih memberi tumpuan kepada

aktiviti perindustrian yang memberi kesan kepada pertambahan peluang

pekerjaan Pertumbuhan ekonomi negara tahun 1991 hingga 1997 telah memberi

sumbangan yang besar kepada perubahan ekonomi negara yang lebih mengarah

kepada perkembangan pesat sektor perindustrian Ini mengakibatkan penduduk

di pusat-pusat ban dar bertambah dengan sektor perumahan yang tidak dapat

menampung kepesatan penduduk di pusat bandar menyebabkan wujudnya

setinggan Masalah ini turut menyumbang kepada wujudnya masalah-masalah

lain seperti masalah sosial dan sebagainya Berdasarkan kajian tahun 2002

setinggan di seluruh Malaysia mendapati 114944 unit bangunan kediaman

setinggan dengan anggaran penduduk sebanyak 557679 orang yang wujud di

seluruh negara lumlah kampung setinggan adalah 1032 buah

18 Skop Kajian

Kajian ini adaiah di hadkan kepada aspek rumah setinggan di Padungan

kerana orang beranggapan dalam kawasan penempatan Padungan yang terdiri

daripada penguasa-penguasa atau peniaga adalah kawasan mewah yang di huni

oleh mereka yang berpendapatan tinggi dan menatikan kewujudan setinggan di

kawasan tersebut

6

Penempatan setinggan di Padungan di jadikan bahan kajian pula lebih

tertumpu kepada rekabentuk atau stail rumah di setinggan di kawasan itu yang

mempunyai stail (prototaip) antara satu sarna lain yang hampir sarna lebih

menjurus kepada pemandangan secara menyeluruh terutama pandangan atas (bird

eye view) pada penempatan setinggan ini Melalui kaedah fotografi ini mungkin

dapat mengambarkan penempatan setinggan secara total dengan menggabungkan

pelbagai media dan menggunakan teknik persembahan kesenian yang menjadikan

karya ini benar-benar mengambarkan setinggan Penggunaan fotografi yang

nyata bersama bahan yang terdapat di sekitamya dan wama yang kabur adalah di

harap dapat memberi kesan dan suasana yang sebenar masyarakat atau penghuni

setinggan

Pemilihan sampel kajian pula saya lebih tertumpu di kawasan Padungan

kerana kawasan ini adalah kawasan yang telah dicapkan sebagai kawasan elit

bagi peniaga-peniaga atau penguasa-penguasa yang menidakkan kewujudan

setinggan di kawasan ini

7

2 Kajian Terdahulu Yang Berkaitan

Terdapat beberapa kajian yang telah dilakukan berkenaan dengan setinggan di

seluruh negara oleh Ahris Yaakup Stanley Cheng Hon Chung dan Ahmad Nazri Mohd

Ludin yang memaparkan maklumat yang berkaitan dengan setinggan

Kajian kependudukan dan setinggan merupakan kajian yang berkesinambungan

dan berkait rapat dengan pembangunan bandar Pembangunan yang pesat di seluruh

negara secara langsung dan tidak langsung telah memberi kesan kepada perkembangan

bilangan dan struktur penduduk di negara kita Mengikut data bancian labatan

Perangkaan Malaysia penduduk Sarawak telah mencapai seramai 22 juta orang pada

tahun 2000 Anggaran penduduk pada tahun 2005 pula di jangka terus meningkat

Pertambahan penduduk di bandar-bandar utama di Sarawak telah memberi kesan kepada

pertumbuhan kawasan-kawasan setinggan di mana terdapat 11000 buah perkampungan

setinggan yang di kenalpasti di Sarawak dan 1837 buah rumah setinggan di kenalpasti di

Kuching sahaja

Oi penempatan setinggan rata-rata penghuninya tidak mampu menghantar anakshy

anak ke sekolah dan kegagalan ini mewariskan gejala buta huruf dan kedaifan yang

berpanjangan Oari kajian yang dibuat di penempatan setinggan Padungan seramai 57

orang kanak-kanak yang berumur antara 6 hingga 17 tahun tidak bersekolah walaupun

beberapa buah sekolah kerajaan terletak hanya 5 kilometer dari rumah mereka Faktor

kemiskjnan merupakan salah satu faktor yang menyebabkan mereka tidak berminat

untuk menghantar anak-anak mereka ke sekolah selain pendidikan mereka sendiri yang

tidak seberapa

8

Dari segi pekerjaan penghuni setinggan kebanyakkannya adalah buruh kasar

yang tidak tetap kerana sikap mereka sendiri yang suka kepada prinsip kais pagi makan

pagi kais petang makan petang menyebabkan mereka lebih selesa bekerja kalau rajin dan

duduk di rumah kalau rasa malas Mereka tidak mementingkan masa depan

21 Permasalahan Setinggan

Penempatan setinggan di kawasan-kawasan bandar telah menjelekkan

pemandangan terutama di negara-negara yang sedang maju seperti Malaysia

Kewujudannya di bandar-bandar utama telah memberi tanggapan yang negatif

kepada orang luar Kewujudan setinggan adalah di sebabkan oleh beberapa

faktor seperti

I Pendidikan

II Pekerjaan (buruh) di ban dar

III Persekitaran

IV Pendapatan

v Golongan miskin di bandar

Rumah setinggan yang bersaiz amat kecil tetapi di huni oleh penghuni

yang relatif ban yak berdinjug papan atau zink yang reput berkarat-karat dan

usang atau tidak berdinding langsung yang begitu sinonim dengan kemiskinan

yang boleh di takritkan sebagai ketidakupayaan memperolehi keperluan fizikal

dan biologikal atau untuk memenuhi keperluan asas manusia

9

22 Isu-Isu Setinggan Dan Usaha Menanganinya

Penempatan setinggan bukanlah satu perkara baru dalam isu kehidupan

Fenomena yang wujud sekian lama adalah kerana manusia perlukan tempat

tinggal untuk berteduh dan berlindung daripada cuaca panas dan hujan serta

sebagai tempat istirehat walaupun tidak sempuma

Walaupun pelbagai usaha telah dijalankan oleh Kerajaan untuk

membasmikan setinggan kerana setinggan itu sendiri mempunyai pelbagai

dimensi yang perlu di lihat melalui pelbagai indikator contohnya pendapatan

taraf hidup semasa dan sistem sosial yang lampau Memang sudah banyak

tindakan yang di ambil untuk mengatasi penempatan setinggan dengan

menyediakan pelbagai kemudahan untuk mendapatkan rumah kos rendah melalui

agensi-agensi kerajaan seperti PERUMAS untuk menangani masalah ini namun

kewujudan setinggan tetap ada

Bagi mencapai sasaran ini Kerajaan merancang membina lebih ban yak

rumah-rumah mampu di miliki untuk di jual dan di sewa bagi penempatan semula

etinggan Kerajaan juga berusaha meningkatkan pembinaan rumah kos

sederhana rendah bagi membolehkan setiap keluarga mampu memiliki rumah

Dalam Rancangan Malays~e-7 (1996 - 2000) sebanyak 491135 unit kos

rendah kos sederhana rendah telah berjaya di bina Dalam Rancangan Malaysia

ke-8 (2001 - 2005) kerajaan membuat unjuran untuk 479000 unit rumah kos

rendah kos sederhana rendah dan kos sederhana

Perancangan rapi ini menunjukkan kerajaan berusaha bersungguhshy

sungguh bagi kita bebas setinggan menjelang tahun 2005

10

3 Penemuan Kajian

Untuk kajian ini sebanyak 47 buah rumah setinggan di kawasan Padungan telah

di pilih untuk memperolehi data-data tentang pelbagai perkara yang berkaitan dengan

penempatan setinggan di Padungan sebagai kajian iaitu Setinggan dalam seni visual

31 Jumlah Penduduk

Berdasarkan soal selidik yang telah dibuat sebanyak 47 buah keluarga

telah menduduki penempatan setinggan di kawasan Padungan dengan jumlah

penduduk seramai 208 orang yang terdiri daripada bangs a Melayu Iban

Bidayuh dan India

Jumlah Keluarga 24

25

2 I_ Bangsa I

15

I

5

Melayu Iban Bidayuh India Lain-lain

11

Angka ini adalah meliputi seramai 38 orang yang sudah berkahwin 4

yang masih bujang dan 5 orang yang sudah bercerai Kebanyakkan penghuni di

kawasan penempatan ini ialah di antara yang berumur 18 hingga 45 tahun

32 Pekerjaan

Pekerjaan utama penduduk di setinggan kawasan ini ialah buruh kasar

yang berkhidmat dengan beberapa buah syarikat berhampiran sebagai tukang

kayu pengawal keselamatan tukang masak dan pembantu kedai

Kecenderungan penghuni di kawasan ini bekerja di kawasan-kawasan berdekatan

adalah kerana tidak memerlukan pengangkutan ke tempat kerja

33 Pendapatan

Hampir 60 peratus penduduknya berpendapatan kurang daripada

RM50000 Mereka seo1ah-olah berpuas hati dengan pendapatan yang mereka

perolehi tanpa ada usaha untuk melepaskan diri mereka dari belengu kemiskinan

untuk mencari rumah kos rendah yang memang ada di tawarkan kepada mereka

serendah RM3500000 oleh pemaju atau agensi kerajaan seperti Lembaga

Pembangunan Tanah Sar~ (LCDA) khususnya kepada penghuni setinggan

12

3 PENEMUAN KAJIAN 11

31 Jumlah Penduduk 11

32 Pekerjaan 12

33 Pendapatan 12

34 Pendidikan 13

35 Kemudahan 14

4 REFLEKSI SETINGGAN DALAM SENI 15

41 Kesimpulan 22

5 KARYA PERIBADI 23

51 Konsep Dan Idea 23

52 Penerangan Tentang Karya 24

53 Karya Akhir 25I

Ii 54 Penutup 2

I Bibliografi ~ 33

Lampiran 1 Peta Lokasi

Lampiran 2 Soal Selidik

v

bull

ABSTRACT

Squatters have been a problem for our country ever since our town area promises job

opportunities People from villages and even from abroad who are desperate for places to

stay turned to built Squatters My research on squatters focus in combining visual elements

such as line texture space contrast harmony etc and plastic materials in creating

illusionistic effects of the congestion and confusion of the squatter environments The push

and pull visual tensions conjure interesting perspective The intrigue patterns and

compactness at the Squarters environment creates exciting cotemporary art works

VI

ABSTRAK

Penempatan setinggan telah mengundang pelbagai masalah sejak pembangunan yang

pesat di negara kita serta penawaran peluang pekerjaan yang menyebabkan penduduk dari

luar bandar dan orang luar mengwujudkan setinggan sebagai altematif untuk berteduh

Penyelidikan saya adalah menggabungkan penggunaan elemen seni tampak seperti garisan

tekstur ruang kontras harmoni dan sebagainya serta penggunaan bahan plastik bagi

mengwujudkan satu illusi yang dapat mengambarkan kepadatan dan kekeliruan suasana

kawasan setinggan Kesan serakan kepadatan penduduk dan corak hidup di persekitaran

setinggan boleh dijadikan suatu hasil seni kotemporari yang menarik

Vll

1 PENDAHULUAN

11 Pengenalan

Menurut kamus Dewan setinggan yang membawa erti orang atau

masyarakat yang tinggal di tanah Kerajaan tanpa kebenaran Sebenarnya

fenomena setinggan telah menjadi masalah utama negara sejak dari dahulu lagi

dan masa kini dengan gambaran yang bercanggah dengan nilai-nilai kehidupan

yang ideal Pertumbuhan ekonomi negara yang pesat sehingga sekarang telah

memberi impak yang besar kepada perubahan struktur sosial dalam

menggerakkan kepada perkembangan pesat perindustrian dan perbandaran

Perkembangan ini lebih ban yak membuka peluang ekonomi dan pekerjaan di

pusat-pusat ban dar dan telah mengakibatkan penduduk luar bandar atau bandar

kecil berhijrah ke pusat-pusat bandar Ini mengakibatkan pusat-pusat ban dar

bertambah dengan pesat tetapi sektor peru mahan yang tidak dapat menampung

kepesatan penduduk di pusat-pusat ban dar Kewujudan rumah-rumah sewa yang

tinggi sewaannya dan faktor jauh dari tempat kerja telah menyebabkan wujudnya

setinggan

Masalah setinggan turut menyumbang kepada wujudnya masalah-masalah

seperti masalah sosial keciciran dalam pendidikan dan sebagainya Gejala ini

bukan sahaja menjadi beban kepada masyarakat itu sendiri malahan kepada

Kerajaan juga yang turut terbabit Walaupun pelbagai usaha telah dilakukan oleh

Kerajaan dalam menangani masalah ini namun kewujudan setinggan tetap ada

Faktor ini adalah di sebabkan oleh pembangunan di sebuah bandar tersebut yang

memberi ruang kepada masyarakat di mana-mana jua untuk mencari pekerjaan

termasuklah sektor pembinaan yang memerlukan tenaga kerja yang murah Sikap

majikan yang hanya mementingkan keuntungan semata-mata menyebabkan

pekerjanya terpaksa mencari tempat tinggal yang murah dan sebagai pilihan

terakhimya wujudlah perkampungan setinggan

12 Tujuan Kajian

Kajjan ini dilakukan untuk meninjau masalah penempatan setinggan di

Bandar Kuching terutamanya di kawasan Padungan (lampiran J) kerana

sebagaimana yang kita ketahui bahawa Padungan merupakan satu kawasan yang

di huni oleh hampir seratus peratus golongan peniaga yang mempunyai

pendapatan yang tinggi Walaubagaimanapun kewujudan setinggan yang

melibatkan penduduk hanya seramai 47 buah keluarga di kawasan ini dan 208

orang penduduk namun ianya tetap mencacatkan pandangan masyarakat

terhadap kawasan Padungan

Penempatan setinggan dipilih sebagai tema dan subjek kajian ini kerana

saya yakin bahawa setinggan merupakan masalah yang harus di bendung bukan

sahaja di Padungan malahan di mana-mana jua dan tugas ini bukan sahaja

terletak di bahu kerajaan malah pada individu itu sendiri supaya masyarakat sedar

bahawa kewujudan setinggan di bandar-bandar besar bukan sahaja mengundang

pelbagai masalah sosial te~ juga ia memberi impak yang besar kepada orang

luar Saya yakin apabila setinggan digambarkan dalam bentuk karya kreatif akan

memberi kesedaran kepada pemerhati dan masyarakat Lebih-Iebih lagi

pemilihan sudut-sudut yang memaparkan suasana sebenar setinggan itu sendiri

Pad a pendapat saya jika penempatan setinggan di paparkan dalam bentuk

fotografi yang telah dimanipulasikan ianya akan memberi kesan kepada

masyarakat dan pemimpin dalam menangani masalah ini secara lebih agresif

2

Penggunaan kaedah fotografi yang di paparkan seperti dalam buku

Painting Watercolours from Photograph oleh George Shook dan Gary Witt

yang lebih suka menampakkan rumah-rumah usang sebagai subjek matter kerana

seni bina sebegini dengan jelas dapat menampakkan elemen-elemen seni

Rekabentuk yang seakan-akan sarna serta menggunakan bahan atau material

yang terbuang untuk menjadikan sebuah rumah tanpa kos yang tinggi

Dalam buku Modem Art Tradisition Bui Xuan Phai dalam karyanya

Hanoi Street dan Ancient Street juga menggunakan bumbung rumah usang

sebagai subjek matter yang sangat jelas memperlihatkan garisan-garisan lurus

melintang dan mendatar yang menghidupkan karya beliau

Seorang jurufoto yang terkenal seperti Andre Kertesz dalam karyanya

bertajuk Overhead Cross work with Clock 1947 juga mempamerkan rumah

usang untuk menampakkan keindahan bumbung rumah usang yang diambil dari

pandangan atas (bird eye view) dalam karyanya sangat jelas menampakkan

elemen-elemen seni seperti garisan jalinan komposisi isipadu perspektif dan

ton pad a karyan ya

Oleh yang demikian dengan mempamerkan atau mengetengahkan tapak

setinggan elemen-elem~ang dibuat oleh artis-artis tersebut dengan mudah

dapat diketengahkan untuk menjadi suatu hasil seni yang menarik bengan

pemilihan setinggan sebagai bahan selain dapat menggupaskan isu-isu yang

sememangnya di ketahui ramai seperti kemiskinan keciciran dalam pendidikan

rumah usang masalah sosial maksiat dan sebagainya Kita juga dapat melihat

dari sudut yang positif iaitu menjadikan setinggan sebagai hasil seni dalam

bentuk fotografi yang telah dimanipulasikan

3

13 Matlamat Kajian

Kajian ini di jalankan untuk mengenalpasti sebab-sebab wujudnya

penempatan setinggan di bandar-bandar dan kesannya kepada masyarakat dan

negara Karya yang di hasilkan akan dipamerkan kepada khalayak seni di manashy

mana sahaja yang di fikirkan boleh memberi kesan kepada masyarakat Selain

dari itu keunikan penempatan setinggan yang mempunyai rekabentuk yang

seakan-akan sarna di mana-mana saja lebih menarik minat saya untuk menjadikan

subjek ini sebagai bahan bagi menghasilkan karya seni yang menarik dalam

bentuk fotografi yang telah dimantpulasikan

14 Objektif Penyelidikan

I Mengetahui cara hidup masyarakat setinggan terutama setinggan

Padungan yang penduduk utamanya ialah Bumiputera

H Melihat dari pelbagai sudut bentuk binaan yang boleh di ketengahkan

sebagai satu hasil seni terutama dengan kaedah seni fotografi

HI Menghargai masyarakat setinggan yang sering di lihat sebagai kelas

rendah juga boleh menyumbang dalam ekonomi negara

IV Mengapa kawasan ~nggan wujud di Padungan

15 Kaedah Metodologi Penyelidikan

Penyelidikan ini lebih kepada bahan-bahan kajian menyediakan soalan

soal selidik serta soalan-soalan temuramah (fampiran 2) Bahan kajian adalah

rumah setinggan di kawasan Paduangan yang menekankan kepada gaya hidup

harian rekabentuk rumah dan peralatan atau isi rumah tersebut Soal selidik di

sediakan berdasarkan maklumat yang di perlukan dan dari situ boleh membantu

4

membuktikan setinggan menjadi tesis dalam kajian ini Temuramah dan

temubual dilakukan dengan menemuramah penghuni-penghuni setinggan di situ

bagi membantu analisisa terhadap data-data yang telah dipungut Selain dari

temuramah temubual dan soal selidik pengumpulan lakar lukisan [oto juga di

perlukan untuk menghasilkan idea yang sesuai iaitu Fotografi atas transparensi

atau plastik dan berbingkaikan bahan-bahan yang terdapat di setinggan kawasan

terse but

16 Pemasalahan Kajian

Kurangnya kerjasama dari penghuni untuk mendapat maklumat dan data

yang sebenar kerana mereka beranggapan bahawa pendatang luar sebagai

penggacau menyebabkan saya sering meminta bantuan dari agensi luar seperti

pegawai Penguatkuasa dari Dewan Bandaraya Kuching Selatan bagi melawat

lokasi bagi merakamkan gambar-gambar dari pelbagai sudut untuk penyelidikan

ini Dasar tutup pintu kepada orang luar juga menjadi masalah kepada saya untuk

merakam gambar-gambar pada ruang dalam rumah malahan mereka enggan

melayan pendatang luar untuk bertanya soalan-soalan berkaitan dengan mereka

Walaubagaimana pun se~ data dan maklumat yang di perlukan dapat di

perolehi dari bantuan beberapa orang pegawai dari PELIT A Sarawak untuk

mengedarkan soalan-soalan yang memerlukan masa sebulan untuk

mengemaskinikannya

5

17 Hipotesis - Senario Setinggan Di Malaysia

Fenomena setinggan telah menjadi masalah utama negara sejak dari

dahulu lagi dengan gambaran yang bercanggah dengan nilai-nilai kehidupan yang

ideal tersebut ialah kesesakan penghuni keadaan rumah yang buruk dan

berselerak kejadian sosial tiada kemudahan infrastruktur dan sebagainya

Pertumbuhan pesat di bandar di negara ini lebih memberi tumpuan kepada

aktiviti perindustrian yang memberi kesan kepada pertambahan peluang

pekerjaan Pertumbuhan ekonomi negara tahun 1991 hingga 1997 telah memberi

sumbangan yang besar kepada perubahan ekonomi negara yang lebih mengarah

kepada perkembangan pesat sektor perindustrian Ini mengakibatkan penduduk

di pusat-pusat ban dar bertambah dengan sektor perumahan yang tidak dapat

menampung kepesatan penduduk di pusat bandar menyebabkan wujudnya

setinggan Masalah ini turut menyumbang kepada wujudnya masalah-masalah

lain seperti masalah sosial dan sebagainya Berdasarkan kajian tahun 2002

setinggan di seluruh Malaysia mendapati 114944 unit bangunan kediaman

setinggan dengan anggaran penduduk sebanyak 557679 orang yang wujud di

seluruh negara lumlah kampung setinggan adalah 1032 buah

18 Skop Kajian

Kajian ini adaiah di hadkan kepada aspek rumah setinggan di Padungan

kerana orang beranggapan dalam kawasan penempatan Padungan yang terdiri

daripada penguasa-penguasa atau peniaga adalah kawasan mewah yang di huni

oleh mereka yang berpendapatan tinggi dan menatikan kewujudan setinggan di

kawasan tersebut

6

Penempatan setinggan di Padungan di jadikan bahan kajian pula lebih

tertumpu kepada rekabentuk atau stail rumah di setinggan di kawasan itu yang

mempunyai stail (prototaip) antara satu sarna lain yang hampir sarna lebih

menjurus kepada pemandangan secara menyeluruh terutama pandangan atas (bird

eye view) pada penempatan setinggan ini Melalui kaedah fotografi ini mungkin

dapat mengambarkan penempatan setinggan secara total dengan menggabungkan

pelbagai media dan menggunakan teknik persembahan kesenian yang menjadikan

karya ini benar-benar mengambarkan setinggan Penggunaan fotografi yang

nyata bersama bahan yang terdapat di sekitamya dan wama yang kabur adalah di

harap dapat memberi kesan dan suasana yang sebenar masyarakat atau penghuni

setinggan

Pemilihan sampel kajian pula saya lebih tertumpu di kawasan Padungan

kerana kawasan ini adalah kawasan yang telah dicapkan sebagai kawasan elit

bagi peniaga-peniaga atau penguasa-penguasa yang menidakkan kewujudan

setinggan di kawasan ini

7

2 Kajian Terdahulu Yang Berkaitan

Terdapat beberapa kajian yang telah dilakukan berkenaan dengan setinggan di

seluruh negara oleh Ahris Yaakup Stanley Cheng Hon Chung dan Ahmad Nazri Mohd

Ludin yang memaparkan maklumat yang berkaitan dengan setinggan

Kajian kependudukan dan setinggan merupakan kajian yang berkesinambungan

dan berkait rapat dengan pembangunan bandar Pembangunan yang pesat di seluruh

negara secara langsung dan tidak langsung telah memberi kesan kepada perkembangan

bilangan dan struktur penduduk di negara kita Mengikut data bancian labatan

Perangkaan Malaysia penduduk Sarawak telah mencapai seramai 22 juta orang pada

tahun 2000 Anggaran penduduk pada tahun 2005 pula di jangka terus meningkat

Pertambahan penduduk di bandar-bandar utama di Sarawak telah memberi kesan kepada

pertumbuhan kawasan-kawasan setinggan di mana terdapat 11000 buah perkampungan

setinggan yang di kenalpasti di Sarawak dan 1837 buah rumah setinggan di kenalpasti di

Kuching sahaja

Oi penempatan setinggan rata-rata penghuninya tidak mampu menghantar anakshy

anak ke sekolah dan kegagalan ini mewariskan gejala buta huruf dan kedaifan yang

berpanjangan Oari kajian yang dibuat di penempatan setinggan Padungan seramai 57

orang kanak-kanak yang berumur antara 6 hingga 17 tahun tidak bersekolah walaupun

beberapa buah sekolah kerajaan terletak hanya 5 kilometer dari rumah mereka Faktor

kemiskjnan merupakan salah satu faktor yang menyebabkan mereka tidak berminat

untuk menghantar anak-anak mereka ke sekolah selain pendidikan mereka sendiri yang

tidak seberapa

8

Dari segi pekerjaan penghuni setinggan kebanyakkannya adalah buruh kasar

yang tidak tetap kerana sikap mereka sendiri yang suka kepada prinsip kais pagi makan

pagi kais petang makan petang menyebabkan mereka lebih selesa bekerja kalau rajin dan

duduk di rumah kalau rasa malas Mereka tidak mementingkan masa depan

21 Permasalahan Setinggan

Penempatan setinggan di kawasan-kawasan bandar telah menjelekkan

pemandangan terutama di negara-negara yang sedang maju seperti Malaysia

Kewujudannya di bandar-bandar utama telah memberi tanggapan yang negatif

kepada orang luar Kewujudan setinggan adalah di sebabkan oleh beberapa

faktor seperti

I Pendidikan

II Pekerjaan (buruh) di ban dar

III Persekitaran

IV Pendapatan

v Golongan miskin di bandar

Rumah setinggan yang bersaiz amat kecil tetapi di huni oleh penghuni

yang relatif ban yak berdinjug papan atau zink yang reput berkarat-karat dan

usang atau tidak berdinding langsung yang begitu sinonim dengan kemiskinan

yang boleh di takritkan sebagai ketidakupayaan memperolehi keperluan fizikal

dan biologikal atau untuk memenuhi keperluan asas manusia

9

22 Isu-Isu Setinggan Dan Usaha Menanganinya

Penempatan setinggan bukanlah satu perkara baru dalam isu kehidupan

Fenomena yang wujud sekian lama adalah kerana manusia perlukan tempat

tinggal untuk berteduh dan berlindung daripada cuaca panas dan hujan serta

sebagai tempat istirehat walaupun tidak sempuma

Walaupun pelbagai usaha telah dijalankan oleh Kerajaan untuk

membasmikan setinggan kerana setinggan itu sendiri mempunyai pelbagai

dimensi yang perlu di lihat melalui pelbagai indikator contohnya pendapatan

taraf hidup semasa dan sistem sosial yang lampau Memang sudah banyak

tindakan yang di ambil untuk mengatasi penempatan setinggan dengan

menyediakan pelbagai kemudahan untuk mendapatkan rumah kos rendah melalui

agensi-agensi kerajaan seperti PERUMAS untuk menangani masalah ini namun

kewujudan setinggan tetap ada

Bagi mencapai sasaran ini Kerajaan merancang membina lebih ban yak

rumah-rumah mampu di miliki untuk di jual dan di sewa bagi penempatan semula

etinggan Kerajaan juga berusaha meningkatkan pembinaan rumah kos

sederhana rendah bagi membolehkan setiap keluarga mampu memiliki rumah

Dalam Rancangan Malays~e-7 (1996 - 2000) sebanyak 491135 unit kos

rendah kos sederhana rendah telah berjaya di bina Dalam Rancangan Malaysia

ke-8 (2001 - 2005) kerajaan membuat unjuran untuk 479000 unit rumah kos

rendah kos sederhana rendah dan kos sederhana

Perancangan rapi ini menunjukkan kerajaan berusaha bersungguhshy

sungguh bagi kita bebas setinggan menjelang tahun 2005

10

3 Penemuan Kajian

Untuk kajian ini sebanyak 47 buah rumah setinggan di kawasan Padungan telah

di pilih untuk memperolehi data-data tentang pelbagai perkara yang berkaitan dengan

penempatan setinggan di Padungan sebagai kajian iaitu Setinggan dalam seni visual

31 Jumlah Penduduk

Berdasarkan soal selidik yang telah dibuat sebanyak 47 buah keluarga

telah menduduki penempatan setinggan di kawasan Padungan dengan jumlah

penduduk seramai 208 orang yang terdiri daripada bangs a Melayu Iban

Bidayuh dan India

Jumlah Keluarga 24

25

2 I_ Bangsa I

15

I

5

Melayu Iban Bidayuh India Lain-lain

11

Angka ini adalah meliputi seramai 38 orang yang sudah berkahwin 4

yang masih bujang dan 5 orang yang sudah bercerai Kebanyakkan penghuni di

kawasan penempatan ini ialah di antara yang berumur 18 hingga 45 tahun

32 Pekerjaan

Pekerjaan utama penduduk di setinggan kawasan ini ialah buruh kasar

yang berkhidmat dengan beberapa buah syarikat berhampiran sebagai tukang

kayu pengawal keselamatan tukang masak dan pembantu kedai

Kecenderungan penghuni di kawasan ini bekerja di kawasan-kawasan berdekatan

adalah kerana tidak memerlukan pengangkutan ke tempat kerja

33 Pendapatan

Hampir 60 peratus penduduknya berpendapatan kurang daripada

RM50000 Mereka seo1ah-olah berpuas hati dengan pendapatan yang mereka

perolehi tanpa ada usaha untuk melepaskan diri mereka dari belengu kemiskinan

untuk mencari rumah kos rendah yang memang ada di tawarkan kepada mereka

serendah RM3500000 oleh pemaju atau agensi kerajaan seperti Lembaga

Pembangunan Tanah Sar~ (LCDA) khususnya kepada penghuni setinggan

12

ABSTRACT

Squatters have been a problem for our country ever since our town area promises job

opportunities People from villages and even from abroad who are desperate for places to

stay turned to built Squatters My research on squatters focus in combining visual elements

such as line texture space contrast harmony etc and plastic materials in creating

illusionistic effects of the congestion and confusion of the squatter environments The push

and pull visual tensions conjure interesting perspective The intrigue patterns and

compactness at the Squarters environment creates exciting cotemporary art works

VI

ABSTRAK

Penempatan setinggan telah mengundang pelbagai masalah sejak pembangunan yang

pesat di negara kita serta penawaran peluang pekerjaan yang menyebabkan penduduk dari

luar bandar dan orang luar mengwujudkan setinggan sebagai altematif untuk berteduh

Penyelidikan saya adalah menggabungkan penggunaan elemen seni tampak seperti garisan

tekstur ruang kontras harmoni dan sebagainya serta penggunaan bahan plastik bagi

mengwujudkan satu illusi yang dapat mengambarkan kepadatan dan kekeliruan suasana

kawasan setinggan Kesan serakan kepadatan penduduk dan corak hidup di persekitaran

setinggan boleh dijadikan suatu hasil seni kotemporari yang menarik

Vll

1 PENDAHULUAN

11 Pengenalan

Menurut kamus Dewan setinggan yang membawa erti orang atau

masyarakat yang tinggal di tanah Kerajaan tanpa kebenaran Sebenarnya

fenomena setinggan telah menjadi masalah utama negara sejak dari dahulu lagi

dan masa kini dengan gambaran yang bercanggah dengan nilai-nilai kehidupan

yang ideal Pertumbuhan ekonomi negara yang pesat sehingga sekarang telah

memberi impak yang besar kepada perubahan struktur sosial dalam

menggerakkan kepada perkembangan pesat perindustrian dan perbandaran

Perkembangan ini lebih ban yak membuka peluang ekonomi dan pekerjaan di

pusat-pusat ban dar dan telah mengakibatkan penduduk luar bandar atau bandar

kecil berhijrah ke pusat-pusat bandar Ini mengakibatkan pusat-pusat ban dar

bertambah dengan pesat tetapi sektor peru mahan yang tidak dapat menampung

kepesatan penduduk di pusat-pusat ban dar Kewujudan rumah-rumah sewa yang

tinggi sewaannya dan faktor jauh dari tempat kerja telah menyebabkan wujudnya

setinggan

Masalah setinggan turut menyumbang kepada wujudnya masalah-masalah

seperti masalah sosial keciciran dalam pendidikan dan sebagainya Gejala ini

bukan sahaja menjadi beban kepada masyarakat itu sendiri malahan kepada

Kerajaan juga yang turut terbabit Walaupun pelbagai usaha telah dilakukan oleh

Kerajaan dalam menangani masalah ini namun kewujudan setinggan tetap ada

Faktor ini adalah di sebabkan oleh pembangunan di sebuah bandar tersebut yang

memberi ruang kepada masyarakat di mana-mana jua untuk mencari pekerjaan

termasuklah sektor pembinaan yang memerlukan tenaga kerja yang murah Sikap

majikan yang hanya mementingkan keuntungan semata-mata menyebabkan

pekerjanya terpaksa mencari tempat tinggal yang murah dan sebagai pilihan

terakhimya wujudlah perkampungan setinggan

12 Tujuan Kajian

Kajjan ini dilakukan untuk meninjau masalah penempatan setinggan di

Bandar Kuching terutamanya di kawasan Padungan (lampiran J) kerana

sebagaimana yang kita ketahui bahawa Padungan merupakan satu kawasan yang

di huni oleh hampir seratus peratus golongan peniaga yang mempunyai

pendapatan yang tinggi Walaubagaimanapun kewujudan setinggan yang

melibatkan penduduk hanya seramai 47 buah keluarga di kawasan ini dan 208

orang penduduk namun ianya tetap mencacatkan pandangan masyarakat

terhadap kawasan Padungan

Penempatan setinggan dipilih sebagai tema dan subjek kajian ini kerana

saya yakin bahawa setinggan merupakan masalah yang harus di bendung bukan

sahaja di Padungan malahan di mana-mana jua dan tugas ini bukan sahaja

terletak di bahu kerajaan malah pada individu itu sendiri supaya masyarakat sedar

bahawa kewujudan setinggan di bandar-bandar besar bukan sahaja mengundang

pelbagai masalah sosial te~ juga ia memberi impak yang besar kepada orang

luar Saya yakin apabila setinggan digambarkan dalam bentuk karya kreatif akan

memberi kesedaran kepada pemerhati dan masyarakat Lebih-Iebih lagi

pemilihan sudut-sudut yang memaparkan suasana sebenar setinggan itu sendiri

Pad a pendapat saya jika penempatan setinggan di paparkan dalam bentuk

fotografi yang telah dimanipulasikan ianya akan memberi kesan kepada

masyarakat dan pemimpin dalam menangani masalah ini secara lebih agresif

2

Penggunaan kaedah fotografi yang di paparkan seperti dalam buku

Painting Watercolours from Photograph oleh George Shook dan Gary Witt

yang lebih suka menampakkan rumah-rumah usang sebagai subjek matter kerana

seni bina sebegini dengan jelas dapat menampakkan elemen-elemen seni

Rekabentuk yang seakan-akan sarna serta menggunakan bahan atau material

yang terbuang untuk menjadikan sebuah rumah tanpa kos yang tinggi

Dalam buku Modem Art Tradisition Bui Xuan Phai dalam karyanya

Hanoi Street dan Ancient Street juga menggunakan bumbung rumah usang

sebagai subjek matter yang sangat jelas memperlihatkan garisan-garisan lurus

melintang dan mendatar yang menghidupkan karya beliau

Seorang jurufoto yang terkenal seperti Andre Kertesz dalam karyanya

bertajuk Overhead Cross work with Clock 1947 juga mempamerkan rumah

usang untuk menampakkan keindahan bumbung rumah usang yang diambil dari

pandangan atas (bird eye view) dalam karyanya sangat jelas menampakkan

elemen-elemen seni seperti garisan jalinan komposisi isipadu perspektif dan

ton pad a karyan ya

Oleh yang demikian dengan mempamerkan atau mengetengahkan tapak

setinggan elemen-elem~ang dibuat oleh artis-artis tersebut dengan mudah

dapat diketengahkan untuk menjadi suatu hasil seni yang menarik bengan

pemilihan setinggan sebagai bahan selain dapat menggupaskan isu-isu yang

sememangnya di ketahui ramai seperti kemiskinan keciciran dalam pendidikan

rumah usang masalah sosial maksiat dan sebagainya Kita juga dapat melihat

dari sudut yang positif iaitu menjadikan setinggan sebagai hasil seni dalam

bentuk fotografi yang telah dimanipulasikan

3

13 Matlamat Kajian

Kajian ini di jalankan untuk mengenalpasti sebab-sebab wujudnya

penempatan setinggan di bandar-bandar dan kesannya kepada masyarakat dan

negara Karya yang di hasilkan akan dipamerkan kepada khalayak seni di manashy

mana sahaja yang di fikirkan boleh memberi kesan kepada masyarakat Selain

dari itu keunikan penempatan setinggan yang mempunyai rekabentuk yang

seakan-akan sarna di mana-mana saja lebih menarik minat saya untuk menjadikan

subjek ini sebagai bahan bagi menghasilkan karya seni yang menarik dalam

bentuk fotografi yang telah dimantpulasikan

14 Objektif Penyelidikan

I Mengetahui cara hidup masyarakat setinggan terutama setinggan

Padungan yang penduduk utamanya ialah Bumiputera

H Melihat dari pelbagai sudut bentuk binaan yang boleh di ketengahkan

sebagai satu hasil seni terutama dengan kaedah seni fotografi

HI Menghargai masyarakat setinggan yang sering di lihat sebagai kelas

rendah juga boleh menyumbang dalam ekonomi negara

IV Mengapa kawasan ~nggan wujud di Padungan

15 Kaedah Metodologi Penyelidikan

Penyelidikan ini lebih kepada bahan-bahan kajian menyediakan soalan

soal selidik serta soalan-soalan temuramah (fampiran 2) Bahan kajian adalah

rumah setinggan di kawasan Paduangan yang menekankan kepada gaya hidup

harian rekabentuk rumah dan peralatan atau isi rumah tersebut Soal selidik di

sediakan berdasarkan maklumat yang di perlukan dan dari situ boleh membantu

4

membuktikan setinggan menjadi tesis dalam kajian ini Temuramah dan

temubual dilakukan dengan menemuramah penghuni-penghuni setinggan di situ

bagi membantu analisisa terhadap data-data yang telah dipungut Selain dari

temuramah temubual dan soal selidik pengumpulan lakar lukisan [oto juga di

perlukan untuk menghasilkan idea yang sesuai iaitu Fotografi atas transparensi

atau plastik dan berbingkaikan bahan-bahan yang terdapat di setinggan kawasan

terse but

16 Pemasalahan Kajian

Kurangnya kerjasama dari penghuni untuk mendapat maklumat dan data

yang sebenar kerana mereka beranggapan bahawa pendatang luar sebagai

penggacau menyebabkan saya sering meminta bantuan dari agensi luar seperti

pegawai Penguatkuasa dari Dewan Bandaraya Kuching Selatan bagi melawat

lokasi bagi merakamkan gambar-gambar dari pelbagai sudut untuk penyelidikan

ini Dasar tutup pintu kepada orang luar juga menjadi masalah kepada saya untuk

merakam gambar-gambar pada ruang dalam rumah malahan mereka enggan

melayan pendatang luar untuk bertanya soalan-soalan berkaitan dengan mereka

Walaubagaimana pun se~ data dan maklumat yang di perlukan dapat di

perolehi dari bantuan beberapa orang pegawai dari PELIT A Sarawak untuk

mengedarkan soalan-soalan yang memerlukan masa sebulan untuk

mengemaskinikannya

5

17 Hipotesis - Senario Setinggan Di Malaysia

Fenomena setinggan telah menjadi masalah utama negara sejak dari

dahulu lagi dengan gambaran yang bercanggah dengan nilai-nilai kehidupan yang

ideal tersebut ialah kesesakan penghuni keadaan rumah yang buruk dan

berselerak kejadian sosial tiada kemudahan infrastruktur dan sebagainya

Pertumbuhan pesat di bandar di negara ini lebih memberi tumpuan kepada

aktiviti perindustrian yang memberi kesan kepada pertambahan peluang

pekerjaan Pertumbuhan ekonomi negara tahun 1991 hingga 1997 telah memberi

sumbangan yang besar kepada perubahan ekonomi negara yang lebih mengarah

kepada perkembangan pesat sektor perindustrian Ini mengakibatkan penduduk

di pusat-pusat ban dar bertambah dengan sektor perumahan yang tidak dapat

menampung kepesatan penduduk di pusat bandar menyebabkan wujudnya

setinggan Masalah ini turut menyumbang kepada wujudnya masalah-masalah

lain seperti masalah sosial dan sebagainya Berdasarkan kajian tahun 2002

setinggan di seluruh Malaysia mendapati 114944 unit bangunan kediaman

setinggan dengan anggaran penduduk sebanyak 557679 orang yang wujud di

seluruh negara lumlah kampung setinggan adalah 1032 buah

18 Skop Kajian

Kajian ini adaiah di hadkan kepada aspek rumah setinggan di Padungan

kerana orang beranggapan dalam kawasan penempatan Padungan yang terdiri

daripada penguasa-penguasa atau peniaga adalah kawasan mewah yang di huni

oleh mereka yang berpendapatan tinggi dan menatikan kewujudan setinggan di

kawasan tersebut

6

Penempatan setinggan di Padungan di jadikan bahan kajian pula lebih

tertumpu kepada rekabentuk atau stail rumah di setinggan di kawasan itu yang

mempunyai stail (prototaip) antara satu sarna lain yang hampir sarna lebih

menjurus kepada pemandangan secara menyeluruh terutama pandangan atas (bird

eye view) pada penempatan setinggan ini Melalui kaedah fotografi ini mungkin

dapat mengambarkan penempatan setinggan secara total dengan menggabungkan

pelbagai media dan menggunakan teknik persembahan kesenian yang menjadikan

karya ini benar-benar mengambarkan setinggan Penggunaan fotografi yang

nyata bersama bahan yang terdapat di sekitamya dan wama yang kabur adalah di

harap dapat memberi kesan dan suasana yang sebenar masyarakat atau penghuni

setinggan

Pemilihan sampel kajian pula saya lebih tertumpu di kawasan Padungan

kerana kawasan ini adalah kawasan yang telah dicapkan sebagai kawasan elit

bagi peniaga-peniaga atau penguasa-penguasa yang menidakkan kewujudan

setinggan di kawasan ini

7

2 Kajian Terdahulu Yang Berkaitan

Terdapat beberapa kajian yang telah dilakukan berkenaan dengan setinggan di

seluruh negara oleh Ahris Yaakup Stanley Cheng Hon Chung dan Ahmad Nazri Mohd

Ludin yang memaparkan maklumat yang berkaitan dengan setinggan

Kajian kependudukan dan setinggan merupakan kajian yang berkesinambungan

dan berkait rapat dengan pembangunan bandar Pembangunan yang pesat di seluruh

negara secara langsung dan tidak langsung telah memberi kesan kepada perkembangan

bilangan dan struktur penduduk di negara kita Mengikut data bancian labatan

Perangkaan Malaysia penduduk Sarawak telah mencapai seramai 22 juta orang pada

tahun 2000 Anggaran penduduk pada tahun 2005 pula di jangka terus meningkat

Pertambahan penduduk di bandar-bandar utama di Sarawak telah memberi kesan kepada

pertumbuhan kawasan-kawasan setinggan di mana terdapat 11000 buah perkampungan

setinggan yang di kenalpasti di Sarawak dan 1837 buah rumah setinggan di kenalpasti di

Kuching sahaja

Oi penempatan setinggan rata-rata penghuninya tidak mampu menghantar anakshy

anak ke sekolah dan kegagalan ini mewariskan gejala buta huruf dan kedaifan yang

berpanjangan Oari kajian yang dibuat di penempatan setinggan Padungan seramai 57

orang kanak-kanak yang berumur antara 6 hingga 17 tahun tidak bersekolah walaupun

beberapa buah sekolah kerajaan terletak hanya 5 kilometer dari rumah mereka Faktor

kemiskjnan merupakan salah satu faktor yang menyebabkan mereka tidak berminat

untuk menghantar anak-anak mereka ke sekolah selain pendidikan mereka sendiri yang

tidak seberapa

8

Dari segi pekerjaan penghuni setinggan kebanyakkannya adalah buruh kasar

yang tidak tetap kerana sikap mereka sendiri yang suka kepada prinsip kais pagi makan

pagi kais petang makan petang menyebabkan mereka lebih selesa bekerja kalau rajin dan

duduk di rumah kalau rasa malas Mereka tidak mementingkan masa depan

21 Permasalahan Setinggan

Penempatan setinggan di kawasan-kawasan bandar telah menjelekkan

pemandangan terutama di negara-negara yang sedang maju seperti Malaysia

Kewujudannya di bandar-bandar utama telah memberi tanggapan yang negatif

kepada orang luar Kewujudan setinggan adalah di sebabkan oleh beberapa

faktor seperti

I Pendidikan

II Pekerjaan (buruh) di ban dar

III Persekitaran

IV Pendapatan

v Golongan miskin di bandar

Rumah setinggan yang bersaiz amat kecil tetapi di huni oleh penghuni

yang relatif ban yak berdinjug papan atau zink yang reput berkarat-karat dan

usang atau tidak berdinding langsung yang begitu sinonim dengan kemiskinan

yang boleh di takritkan sebagai ketidakupayaan memperolehi keperluan fizikal

dan biologikal atau untuk memenuhi keperluan asas manusia

9

22 Isu-Isu Setinggan Dan Usaha Menanganinya

Penempatan setinggan bukanlah satu perkara baru dalam isu kehidupan

Fenomena yang wujud sekian lama adalah kerana manusia perlukan tempat

tinggal untuk berteduh dan berlindung daripada cuaca panas dan hujan serta

sebagai tempat istirehat walaupun tidak sempuma

Walaupun pelbagai usaha telah dijalankan oleh Kerajaan untuk

membasmikan setinggan kerana setinggan itu sendiri mempunyai pelbagai

dimensi yang perlu di lihat melalui pelbagai indikator contohnya pendapatan

taraf hidup semasa dan sistem sosial yang lampau Memang sudah banyak

tindakan yang di ambil untuk mengatasi penempatan setinggan dengan

menyediakan pelbagai kemudahan untuk mendapatkan rumah kos rendah melalui

agensi-agensi kerajaan seperti PERUMAS untuk menangani masalah ini namun

kewujudan setinggan tetap ada

Bagi mencapai sasaran ini Kerajaan merancang membina lebih ban yak

rumah-rumah mampu di miliki untuk di jual dan di sewa bagi penempatan semula

etinggan Kerajaan juga berusaha meningkatkan pembinaan rumah kos

sederhana rendah bagi membolehkan setiap keluarga mampu memiliki rumah

Dalam Rancangan Malays~e-7 (1996 - 2000) sebanyak 491135 unit kos

rendah kos sederhana rendah telah berjaya di bina Dalam Rancangan Malaysia

ke-8 (2001 - 2005) kerajaan membuat unjuran untuk 479000 unit rumah kos

rendah kos sederhana rendah dan kos sederhana

Perancangan rapi ini menunjukkan kerajaan berusaha bersungguhshy

sungguh bagi kita bebas setinggan menjelang tahun 2005

10

3 Penemuan Kajian

Untuk kajian ini sebanyak 47 buah rumah setinggan di kawasan Padungan telah

di pilih untuk memperolehi data-data tentang pelbagai perkara yang berkaitan dengan

penempatan setinggan di Padungan sebagai kajian iaitu Setinggan dalam seni visual

31 Jumlah Penduduk

Berdasarkan soal selidik yang telah dibuat sebanyak 47 buah keluarga

telah menduduki penempatan setinggan di kawasan Padungan dengan jumlah

penduduk seramai 208 orang yang terdiri daripada bangs a Melayu Iban

Bidayuh dan India

Jumlah Keluarga 24

25

2 I_ Bangsa I

15

I

5

Melayu Iban Bidayuh India Lain-lain

11

Angka ini adalah meliputi seramai 38 orang yang sudah berkahwin 4

yang masih bujang dan 5 orang yang sudah bercerai Kebanyakkan penghuni di

kawasan penempatan ini ialah di antara yang berumur 18 hingga 45 tahun

32 Pekerjaan

Pekerjaan utama penduduk di setinggan kawasan ini ialah buruh kasar

yang berkhidmat dengan beberapa buah syarikat berhampiran sebagai tukang

kayu pengawal keselamatan tukang masak dan pembantu kedai

Kecenderungan penghuni di kawasan ini bekerja di kawasan-kawasan berdekatan

adalah kerana tidak memerlukan pengangkutan ke tempat kerja

33 Pendapatan

Hampir 60 peratus penduduknya berpendapatan kurang daripada

RM50000 Mereka seo1ah-olah berpuas hati dengan pendapatan yang mereka

perolehi tanpa ada usaha untuk melepaskan diri mereka dari belengu kemiskinan

untuk mencari rumah kos rendah yang memang ada di tawarkan kepada mereka

serendah RM3500000 oleh pemaju atau agensi kerajaan seperti Lembaga

Pembangunan Tanah Sar~ (LCDA) khususnya kepada penghuni setinggan

12

ABSTRAK

Penempatan setinggan telah mengundang pelbagai masalah sejak pembangunan yang

pesat di negara kita serta penawaran peluang pekerjaan yang menyebabkan penduduk dari

luar bandar dan orang luar mengwujudkan setinggan sebagai altematif untuk berteduh

Penyelidikan saya adalah menggabungkan penggunaan elemen seni tampak seperti garisan

tekstur ruang kontras harmoni dan sebagainya serta penggunaan bahan plastik bagi

mengwujudkan satu illusi yang dapat mengambarkan kepadatan dan kekeliruan suasana

kawasan setinggan Kesan serakan kepadatan penduduk dan corak hidup di persekitaran

setinggan boleh dijadikan suatu hasil seni kotemporari yang menarik

Vll

1 PENDAHULUAN

11 Pengenalan

Menurut kamus Dewan setinggan yang membawa erti orang atau

masyarakat yang tinggal di tanah Kerajaan tanpa kebenaran Sebenarnya

fenomena setinggan telah menjadi masalah utama negara sejak dari dahulu lagi

dan masa kini dengan gambaran yang bercanggah dengan nilai-nilai kehidupan

yang ideal Pertumbuhan ekonomi negara yang pesat sehingga sekarang telah

memberi impak yang besar kepada perubahan struktur sosial dalam

menggerakkan kepada perkembangan pesat perindustrian dan perbandaran

Perkembangan ini lebih ban yak membuka peluang ekonomi dan pekerjaan di

pusat-pusat ban dar dan telah mengakibatkan penduduk luar bandar atau bandar

kecil berhijrah ke pusat-pusat bandar Ini mengakibatkan pusat-pusat ban dar

bertambah dengan pesat tetapi sektor peru mahan yang tidak dapat menampung

kepesatan penduduk di pusat-pusat ban dar Kewujudan rumah-rumah sewa yang

tinggi sewaannya dan faktor jauh dari tempat kerja telah menyebabkan wujudnya

setinggan

Masalah setinggan turut menyumbang kepada wujudnya masalah-masalah

seperti masalah sosial keciciran dalam pendidikan dan sebagainya Gejala ini

bukan sahaja menjadi beban kepada masyarakat itu sendiri malahan kepada

Kerajaan juga yang turut terbabit Walaupun pelbagai usaha telah dilakukan oleh

Kerajaan dalam menangani masalah ini namun kewujudan setinggan tetap ada

Faktor ini adalah di sebabkan oleh pembangunan di sebuah bandar tersebut yang

memberi ruang kepada masyarakat di mana-mana jua untuk mencari pekerjaan

termasuklah sektor pembinaan yang memerlukan tenaga kerja yang murah Sikap

majikan yang hanya mementingkan keuntungan semata-mata menyebabkan

pekerjanya terpaksa mencari tempat tinggal yang murah dan sebagai pilihan

terakhimya wujudlah perkampungan setinggan

12 Tujuan Kajian

Kajjan ini dilakukan untuk meninjau masalah penempatan setinggan di

Bandar Kuching terutamanya di kawasan Padungan (lampiran J) kerana

sebagaimana yang kita ketahui bahawa Padungan merupakan satu kawasan yang

di huni oleh hampir seratus peratus golongan peniaga yang mempunyai

pendapatan yang tinggi Walaubagaimanapun kewujudan setinggan yang

melibatkan penduduk hanya seramai 47 buah keluarga di kawasan ini dan 208

orang penduduk namun ianya tetap mencacatkan pandangan masyarakat

terhadap kawasan Padungan

Penempatan setinggan dipilih sebagai tema dan subjek kajian ini kerana

saya yakin bahawa setinggan merupakan masalah yang harus di bendung bukan

sahaja di Padungan malahan di mana-mana jua dan tugas ini bukan sahaja

terletak di bahu kerajaan malah pada individu itu sendiri supaya masyarakat sedar

bahawa kewujudan setinggan di bandar-bandar besar bukan sahaja mengundang

pelbagai masalah sosial te~ juga ia memberi impak yang besar kepada orang

luar Saya yakin apabila setinggan digambarkan dalam bentuk karya kreatif akan

memberi kesedaran kepada pemerhati dan masyarakat Lebih-Iebih lagi

pemilihan sudut-sudut yang memaparkan suasana sebenar setinggan itu sendiri

Pad a pendapat saya jika penempatan setinggan di paparkan dalam bentuk

fotografi yang telah dimanipulasikan ianya akan memberi kesan kepada

masyarakat dan pemimpin dalam menangani masalah ini secara lebih agresif

2

Penggunaan kaedah fotografi yang di paparkan seperti dalam buku

Painting Watercolours from Photograph oleh George Shook dan Gary Witt

yang lebih suka menampakkan rumah-rumah usang sebagai subjek matter kerana

seni bina sebegini dengan jelas dapat menampakkan elemen-elemen seni

Rekabentuk yang seakan-akan sarna serta menggunakan bahan atau material

yang terbuang untuk menjadikan sebuah rumah tanpa kos yang tinggi

Dalam buku Modem Art Tradisition Bui Xuan Phai dalam karyanya

Hanoi Street dan Ancient Street juga menggunakan bumbung rumah usang

sebagai subjek matter yang sangat jelas memperlihatkan garisan-garisan lurus

melintang dan mendatar yang menghidupkan karya beliau

Seorang jurufoto yang terkenal seperti Andre Kertesz dalam karyanya

bertajuk Overhead Cross work with Clock 1947 juga mempamerkan rumah

usang untuk menampakkan keindahan bumbung rumah usang yang diambil dari

pandangan atas (bird eye view) dalam karyanya sangat jelas menampakkan

elemen-elemen seni seperti garisan jalinan komposisi isipadu perspektif dan

ton pad a karyan ya

Oleh yang demikian dengan mempamerkan atau mengetengahkan tapak

setinggan elemen-elem~ang dibuat oleh artis-artis tersebut dengan mudah

dapat diketengahkan untuk menjadi suatu hasil seni yang menarik bengan

pemilihan setinggan sebagai bahan selain dapat menggupaskan isu-isu yang

sememangnya di ketahui ramai seperti kemiskinan keciciran dalam pendidikan

rumah usang masalah sosial maksiat dan sebagainya Kita juga dapat melihat

dari sudut yang positif iaitu menjadikan setinggan sebagai hasil seni dalam

bentuk fotografi yang telah dimanipulasikan

3

13 Matlamat Kajian

Kajian ini di jalankan untuk mengenalpasti sebab-sebab wujudnya

penempatan setinggan di bandar-bandar dan kesannya kepada masyarakat dan

negara Karya yang di hasilkan akan dipamerkan kepada khalayak seni di manashy

mana sahaja yang di fikirkan boleh memberi kesan kepada masyarakat Selain

dari itu keunikan penempatan setinggan yang mempunyai rekabentuk yang

seakan-akan sarna di mana-mana saja lebih menarik minat saya untuk menjadikan

subjek ini sebagai bahan bagi menghasilkan karya seni yang menarik dalam

bentuk fotografi yang telah dimantpulasikan

14 Objektif Penyelidikan

I Mengetahui cara hidup masyarakat setinggan terutama setinggan

Padungan yang penduduk utamanya ialah Bumiputera

H Melihat dari pelbagai sudut bentuk binaan yang boleh di ketengahkan

sebagai satu hasil seni terutama dengan kaedah seni fotografi

HI Menghargai masyarakat setinggan yang sering di lihat sebagai kelas

rendah juga boleh menyumbang dalam ekonomi negara

IV Mengapa kawasan ~nggan wujud di Padungan

15 Kaedah Metodologi Penyelidikan

Penyelidikan ini lebih kepada bahan-bahan kajian menyediakan soalan

soal selidik serta soalan-soalan temuramah (fampiran 2) Bahan kajian adalah

rumah setinggan di kawasan Paduangan yang menekankan kepada gaya hidup

harian rekabentuk rumah dan peralatan atau isi rumah tersebut Soal selidik di

sediakan berdasarkan maklumat yang di perlukan dan dari situ boleh membantu

4

membuktikan setinggan menjadi tesis dalam kajian ini Temuramah dan

temubual dilakukan dengan menemuramah penghuni-penghuni setinggan di situ

bagi membantu analisisa terhadap data-data yang telah dipungut Selain dari

temuramah temubual dan soal selidik pengumpulan lakar lukisan [oto juga di

perlukan untuk menghasilkan idea yang sesuai iaitu Fotografi atas transparensi

atau plastik dan berbingkaikan bahan-bahan yang terdapat di setinggan kawasan

terse but

16 Pemasalahan Kajian

Kurangnya kerjasama dari penghuni untuk mendapat maklumat dan data

yang sebenar kerana mereka beranggapan bahawa pendatang luar sebagai

penggacau menyebabkan saya sering meminta bantuan dari agensi luar seperti

pegawai Penguatkuasa dari Dewan Bandaraya Kuching Selatan bagi melawat

lokasi bagi merakamkan gambar-gambar dari pelbagai sudut untuk penyelidikan

ini Dasar tutup pintu kepada orang luar juga menjadi masalah kepada saya untuk

merakam gambar-gambar pada ruang dalam rumah malahan mereka enggan

melayan pendatang luar untuk bertanya soalan-soalan berkaitan dengan mereka

Walaubagaimana pun se~ data dan maklumat yang di perlukan dapat di

perolehi dari bantuan beberapa orang pegawai dari PELIT A Sarawak untuk

mengedarkan soalan-soalan yang memerlukan masa sebulan untuk

mengemaskinikannya

5

17 Hipotesis - Senario Setinggan Di Malaysia

Fenomena setinggan telah menjadi masalah utama negara sejak dari

dahulu lagi dengan gambaran yang bercanggah dengan nilai-nilai kehidupan yang

ideal tersebut ialah kesesakan penghuni keadaan rumah yang buruk dan

berselerak kejadian sosial tiada kemudahan infrastruktur dan sebagainya

Pertumbuhan pesat di bandar di negara ini lebih memberi tumpuan kepada

aktiviti perindustrian yang memberi kesan kepada pertambahan peluang

pekerjaan Pertumbuhan ekonomi negara tahun 1991 hingga 1997 telah memberi

sumbangan yang besar kepada perubahan ekonomi negara yang lebih mengarah

kepada perkembangan pesat sektor perindustrian Ini mengakibatkan penduduk

di pusat-pusat ban dar bertambah dengan sektor perumahan yang tidak dapat

menampung kepesatan penduduk di pusat bandar menyebabkan wujudnya

setinggan Masalah ini turut menyumbang kepada wujudnya masalah-masalah

lain seperti masalah sosial dan sebagainya Berdasarkan kajian tahun 2002

setinggan di seluruh Malaysia mendapati 114944 unit bangunan kediaman

setinggan dengan anggaran penduduk sebanyak 557679 orang yang wujud di

seluruh negara lumlah kampung setinggan adalah 1032 buah

18 Skop Kajian

Kajian ini adaiah di hadkan kepada aspek rumah setinggan di Padungan

kerana orang beranggapan dalam kawasan penempatan Padungan yang terdiri

daripada penguasa-penguasa atau peniaga adalah kawasan mewah yang di huni

oleh mereka yang berpendapatan tinggi dan menatikan kewujudan setinggan di

kawasan tersebut

6

Penempatan setinggan di Padungan di jadikan bahan kajian pula lebih

tertumpu kepada rekabentuk atau stail rumah di setinggan di kawasan itu yang

mempunyai stail (prototaip) antara satu sarna lain yang hampir sarna lebih

menjurus kepada pemandangan secara menyeluruh terutama pandangan atas (bird

eye view) pada penempatan setinggan ini Melalui kaedah fotografi ini mungkin

dapat mengambarkan penempatan setinggan secara total dengan menggabungkan

pelbagai media dan menggunakan teknik persembahan kesenian yang menjadikan

karya ini benar-benar mengambarkan setinggan Penggunaan fotografi yang

nyata bersama bahan yang terdapat di sekitamya dan wama yang kabur adalah di

harap dapat memberi kesan dan suasana yang sebenar masyarakat atau penghuni

setinggan

Pemilihan sampel kajian pula saya lebih tertumpu di kawasan Padungan

kerana kawasan ini adalah kawasan yang telah dicapkan sebagai kawasan elit

bagi peniaga-peniaga atau penguasa-penguasa yang menidakkan kewujudan

setinggan di kawasan ini

7

2 Kajian Terdahulu Yang Berkaitan

Terdapat beberapa kajian yang telah dilakukan berkenaan dengan setinggan di

seluruh negara oleh Ahris Yaakup Stanley Cheng Hon Chung dan Ahmad Nazri Mohd

Ludin yang memaparkan maklumat yang berkaitan dengan setinggan

Kajian kependudukan dan setinggan merupakan kajian yang berkesinambungan

dan berkait rapat dengan pembangunan bandar Pembangunan yang pesat di seluruh

negara secara langsung dan tidak langsung telah memberi kesan kepada perkembangan

bilangan dan struktur penduduk di negara kita Mengikut data bancian labatan

Perangkaan Malaysia penduduk Sarawak telah mencapai seramai 22 juta orang pada

tahun 2000 Anggaran penduduk pada tahun 2005 pula di jangka terus meningkat

Pertambahan penduduk di bandar-bandar utama di Sarawak telah memberi kesan kepada

pertumbuhan kawasan-kawasan setinggan di mana terdapat 11000 buah perkampungan

setinggan yang di kenalpasti di Sarawak dan 1837 buah rumah setinggan di kenalpasti di

Kuching sahaja

Oi penempatan setinggan rata-rata penghuninya tidak mampu menghantar anakshy

anak ke sekolah dan kegagalan ini mewariskan gejala buta huruf dan kedaifan yang

berpanjangan Oari kajian yang dibuat di penempatan setinggan Padungan seramai 57

orang kanak-kanak yang berumur antara 6 hingga 17 tahun tidak bersekolah walaupun

beberapa buah sekolah kerajaan terletak hanya 5 kilometer dari rumah mereka Faktor

kemiskjnan merupakan salah satu faktor yang menyebabkan mereka tidak berminat

untuk menghantar anak-anak mereka ke sekolah selain pendidikan mereka sendiri yang

tidak seberapa

8

Dari segi pekerjaan penghuni setinggan kebanyakkannya adalah buruh kasar

yang tidak tetap kerana sikap mereka sendiri yang suka kepada prinsip kais pagi makan

pagi kais petang makan petang menyebabkan mereka lebih selesa bekerja kalau rajin dan

duduk di rumah kalau rasa malas Mereka tidak mementingkan masa depan

21 Permasalahan Setinggan

Penempatan setinggan di kawasan-kawasan bandar telah menjelekkan

pemandangan terutama di negara-negara yang sedang maju seperti Malaysia

Kewujudannya di bandar-bandar utama telah memberi tanggapan yang negatif

kepada orang luar Kewujudan setinggan adalah di sebabkan oleh beberapa

faktor seperti

I Pendidikan

II Pekerjaan (buruh) di ban dar

III Persekitaran

IV Pendapatan

v Golongan miskin di bandar

Rumah setinggan yang bersaiz amat kecil tetapi di huni oleh penghuni

yang relatif ban yak berdinjug papan atau zink yang reput berkarat-karat dan

usang atau tidak berdinding langsung yang begitu sinonim dengan kemiskinan

yang boleh di takritkan sebagai ketidakupayaan memperolehi keperluan fizikal

dan biologikal atau untuk memenuhi keperluan asas manusia

9

22 Isu-Isu Setinggan Dan Usaha Menanganinya

Penempatan setinggan bukanlah satu perkara baru dalam isu kehidupan

Fenomena yang wujud sekian lama adalah kerana manusia perlukan tempat

tinggal untuk berteduh dan berlindung daripada cuaca panas dan hujan serta

sebagai tempat istirehat walaupun tidak sempuma

Walaupun pelbagai usaha telah dijalankan oleh Kerajaan untuk

membasmikan setinggan kerana setinggan itu sendiri mempunyai pelbagai

dimensi yang perlu di lihat melalui pelbagai indikator contohnya pendapatan

taraf hidup semasa dan sistem sosial yang lampau Memang sudah banyak

tindakan yang di ambil untuk mengatasi penempatan setinggan dengan

menyediakan pelbagai kemudahan untuk mendapatkan rumah kos rendah melalui

agensi-agensi kerajaan seperti PERUMAS untuk menangani masalah ini namun

kewujudan setinggan tetap ada

Bagi mencapai sasaran ini Kerajaan merancang membina lebih ban yak

rumah-rumah mampu di miliki untuk di jual dan di sewa bagi penempatan semula

etinggan Kerajaan juga berusaha meningkatkan pembinaan rumah kos

sederhana rendah bagi membolehkan setiap keluarga mampu memiliki rumah

Dalam Rancangan Malays~e-7 (1996 - 2000) sebanyak 491135 unit kos

rendah kos sederhana rendah telah berjaya di bina Dalam Rancangan Malaysia

ke-8 (2001 - 2005) kerajaan membuat unjuran untuk 479000 unit rumah kos

rendah kos sederhana rendah dan kos sederhana

Perancangan rapi ini menunjukkan kerajaan berusaha bersungguhshy

sungguh bagi kita bebas setinggan menjelang tahun 2005

10

3 Penemuan Kajian

Untuk kajian ini sebanyak 47 buah rumah setinggan di kawasan Padungan telah

di pilih untuk memperolehi data-data tentang pelbagai perkara yang berkaitan dengan

penempatan setinggan di Padungan sebagai kajian iaitu Setinggan dalam seni visual

31 Jumlah Penduduk

Berdasarkan soal selidik yang telah dibuat sebanyak 47 buah keluarga

telah menduduki penempatan setinggan di kawasan Padungan dengan jumlah

penduduk seramai 208 orang yang terdiri daripada bangs a Melayu Iban

Bidayuh dan India

Jumlah Keluarga 24

25

2 I_ Bangsa I

15

I

5

Melayu Iban Bidayuh India Lain-lain

11

Angka ini adalah meliputi seramai 38 orang yang sudah berkahwin 4

yang masih bujang dan 5 orang yang sudah bercerai Kebanyakkan penghuni di

kawasan penempatan ini ialah di antara yang berumur 18 hingga 45 tahun

32 Pekerjaan

Pekerjaan utama penduduk di setinggan kawasan ini ialah buruh kasar

yang berkhidmat dengan beberapa buah syarikat berhampiran sebagai tukang

kayu pengawal keselamatan tukang masak dan pembantu kedai

Kecenderungan penghuni di kawasan ini bekerja di kawasan-kawasan berdekatan

adalah kerana tidak memerlukan pengangkutan ke tempat kerja

33 Pendapatan

Hampir 60 peratus penduduknya berpendapatan kurang daripada

RM50000 Mereka seo1ah-olah berpuas hati dengan pendapatan yang mereka

perolehi tanpa ada usaha untuk melepaskan diri mereka dari belengu kemiskinan

untuk mencari rumah kos rendah yang memang ada di tawarkan kepada mereka

serendah RM3500000 oleh pemaju atau agensi kerajaan seperti Lembaga

Pembangunan Tanah Sar~ (LCDA) khususnya kepada penghuni setinggan

12

1 PENDAHULUAN

11 Pengenalan

Menurut kamus Dewan setinggan yang membawa erti orang atau

masyarakat yang tinggal di tanah Kerajaan tanpa kebenaran Sebenarnya

fenomena setinggan telah menjadi masalah utama negara sejak dari dahulu lagi

dan masa kini dengan gambaran yang bercanggah dengan nilai-nilai kehidupan

yang ideal Pertumbuhan ekonomi negara yang pesat sehingga sekarang telah

memberi impak yang besar kepada perubahan struktur sosial dalam

menggerakkan kepada perkembangan pesat perindustrian dan perbandaran

Perkembangan ini lebih ban yak membuka peluang ekonomi dan pekerjaan di

pusat-pusat ban dar dan telah mengakibatkan penduduk luar bandar atau bandar

kecil berhijrah ke pusat-pusat bandar Ini mengakibatkan pusat-pusat ban dar

bertambah dengan pesat tetapi sektor peru mahan yang tidak dapat menampung

kepesatan penduduk di pusat-pusat ban dar Kewujudan rumah-rumah sewa yang

tinggi sewaannya dan faktor jauh dari tempat kerja telah menyebabkan wujudnya

setinggan

Masalah setinggan turut menyumbang kepada wujudnya masalah-masalah

seperti masalah sosial keciciran dalam pendidikan dan sebagainya Gejala ini

bukan sahaja menjadi beban kepada masyarakat itu sendiri malahan kepada

Kerajaan juga yang turut terbabit Walaupun pelbagai usaha telah dilakukan oleh

Kerajaan dalam menangani masalah ini namun kewujudan setinggan tetap ada

Faktor ini adalah di sebabkan oleh pembangunan di sebuah bandar tersebut yang

memberi ruang kepada masyarakat di mana-mana jua untuk mencari pekerjaan

termasuklah sektor pembinaan yang memerlukan tenaga kerja yang murah Sikap

majikan yang hanya mementingkan keuntungan semata-mata menyebabkan

pekerjanya terpaksa mencari tempat tinggal yang murah dan sebagai pilihan

terakhimya wujudlah perkampungan setinggan

12 Tujuan Kajian

Kajjan ini dilakukan untuk meninjau masalah penempatan setinggan di

Bandar Kuching terutamanya di kawasan Padungan (lampiran J) kerana

sebagaimana yang kita ketahui bahawa Padungan merupakan satu kawasan yang

di huni oleh hampir seratus peratus golongan peniaga yang mempunyai

pendapatan yang tinggi Walaubagaimanapun kewujudan setinggan yang

melibatkan penduduk hanya seramai 47 buah keluarga di kawasan ini dan 208

orang penduduk namun ianya tetap mencacatkan pandangan masyarakat

terhadap kawasan Padungan

Penempatan setinggan dipilih sebagai tema dan subjek kajian ini kerana

saya yakin bahawa setinggan merupakan masalah yang harus di bendung bukan

sahaja di Padungan malahan di mana-mana jua dan tugas ini bukan sahaja

terletak di bahu kerajaan malah pada individu itu sendiri supaya masyarakat sedar

bahawa kewujudan setinggan di bandar-bandar besar bukan sahaja mengundang

pelbagai masalah sosial te~ juga ia memberi impak yang besar kepada orang

luar Saya yakin apabila setinggan digambarkan dalam bentuk karya kreatif akan

memberi kesedaran kepada pemerhati dan masyarakat Lebih-Iebih lagi

pemilihan sudut-sudut yang memaparkan suasana sebenar setinggan itu sendiri

Pad a pendapat saya jika penempatan setinggan di paparkan dalam bentuk

fotografi yang telah dimanipulasikan ianya akan memberi kesan kepada

masyarakat dan pemimpin dalam menangani masalah ini secara lebih agresif

2

Penggunaan kaedah fotografi yang di paparkan seperti dalam buku

Painting Watercolours from Photograph oleh George Shook dan Gary Witt

yang lebih suka menampakkan rumah-rumah usang sebagai subjek matter kerana

seni bina sebegini dengan jelas dapat menampakkan elemen-elemen seni

Rekabentuk yang seakan-akan sarna serta menggunakan bahan atau material

yang terbuang untuk menjadikan sebuah rumah tanpa kos yang tinggi

Dalam buku Modem Art Tradisition Bui Xuan Phai dalam karyanya

Hanoi Street dan Ancient Street juga menggunakan bumbung rumah usang

sebagai subjek matter yang sangat jelas memperlihatkan garisan-garisan lurus

melintang dan mendatar yang menghidupkan karya beliau

Seorang jurufoto yang terkenal seperti Andre Kertesz dalam karyanya

bertajuk Overhead Cross work with Clock 1947 juga mempamerkan rumah

usang untuk menampakkan keindahan bumbung rumah usang yang diambil dari

pandangan atas (bird eye view) dalam karyanya sangat jelas menampakkan

elemen-elemen seni seperti garisan jalinan komposisi isipadu perspektif dan

ton pad a karyan ya

Oleh yang demikian dengan mempamerkan atau mengetengahkan tapak

setinggan elemen-elem~ang dibuat oleh artis-artis tersebut dengan mudah

dapat diketengahkan untuk menjadi suatu hasil seni yang menarik bengan

pemilihan setinggan sebagai bahan selain dapat menggupaskan isu-isu yang

sememangnya di ketahui ramai seperti kemiskinan keciciran dalam pendidikan

rumah usang masalah sosial maksiat dan sebagainya Kita juga dapat melihat

dari sudut yang positif iaitu menjadikan setinggan sebagai hasil seni dalam

bentuk fotografi yang telah dimanipulasikan

3

13 Matlamat Kajian

Kajian ini di jalankan untuk mengenalpasti sebab-sebab wujudnya

penempatan setinggan di bandar-bandar dan kesannya kepada masyarakat dan

negara Karya yang di hasilkan akan dipamerkan kepada khalayak seni di manashy

mana sahaja yang di fikirkan boleh memberi kesan kepada masyarakat Selain

dari itu keunikan penempatan setinggan yang mempunyai rekabentuk yang

seakan-akan sarna di mana-mana saja lebih menarik minat saya untuk menjadikan

subjek ini sebagai bahan bagi menghasilkan karya seni yang menarik dalam

bentuk fotografi yang telah dimantpulasikan

14 Objektif Penyelidikan

I Mengetahui cara hidup masyarakat setinggan terutama setinggan

Padungan yang penduduk utamanya ialah Bumiputera

H Melihat dari pelbagai sudut bentuk binaan yang boleh di ketengahkan

sebagai satu hasil seni terutama dengan kaedah seni fotografi

HI Menghargai masyarakat setinggan yang sering di lihat sebagai kelas

rendah juga boleh menyumbang dalam ekonomi negara

IV Mengapa kawasan ~nggan wujud di Padungan

15 Kaedah Metodologi Penyelidikan

Penyelidikan ini lebih kepada bahan-bahan kajian menyediakan soalan

soal selidik serta soalan-soalan temuramah (fampiran 2) Bahan kajian adalah

rumah setinggan di kawasan Paduangan yang menekankan kepada gaya hidup

harian rekabentuk rumah dan peralatan atau isi rumah tersebut Soal selidik di

sediakan berdasarkan maklumat yang di perlukan dan dari situ boleh membantu

4

membuktikan setinggan menjadi tesis dalam kajian ini Temuramah dan

temubual dilakukan dengan menemuramah penghuni-penghuni setinggan di situ

bagi membantu analisisa terhadap data-data yang telah dipungut Selain dari

temuramah temubual dan soal selidik pengumpulan lakar lukisan [oto juga di

perlukan untuk menghasilkan idea yang sesuai iaitu Fotografi atas transparensi

atau plastik dan berbingkaikan bahan-bahan yang terdapat di setinggan kawasan

terse but

16 Pemasalahan Kajian

Kurangnya kerjasama dari penghuni untuk mendapat maklumat dan data

yang sebenar kerana mereka beranggapan bahawa pendatang luar sebagai

penggacau menyebabkan saya sering meminta bantuan dari agensi luar seperti

pegawai Penguatkuasa dari Dewan Bandaraya Kuching Selatan bagi melawat

lokasi bagi merakamkan gambar-gambar dari pelbagai sudut untuk penyelidikan

ini Dasar tutup pintu kepada orang luar juga menjadi masalah kepada saya untuk

merakam gambar-gambar pada ruang dalam rumah malahan mereka enggan

melayan pendatang luar untuk bertanya soalan-soalan berkaitan dengan mereka

Walaubagaimana pun se~ data dan maklumat yang di perlukan dapat di

perolehi dari bantuan beberapa orang pegawai dari PELIT A Sarawak untuk

mengedarkan soalan-soalan yang memerlukan masa sebulan untuk

mengemaskinikannya

5

17 Hipotesis - Senario Setinggan Di Malaysia

Fenomena setinggan telah menjadi masalah utama negara sejak dari

dahulu lagi dengan gambaran yang bercanggah dengan nilai-nilai kehidupan yang

ideal tersebut ialah kesesakan penghuni keadaan rumah yang buruk dan

berselerak kejadian sosial tiada kemudahan infrastruktur dan sebagainya

Pertumbuhan pesat di bandar di negara ini lebih memberi tumpuan kepada

aktiviti perindustrian yang memberi kesan kepada pertambahan peluang

pekerjaan Pertumbuhan ekonomi negara tahun 1991 hingga 1997 telah memberi

sumbangan yang besar kepada perubahan ekonomi negara yang lebih mengarah

kepada perkembangan pesat sektor perindustrian Ini mengakibatkan penduduk

di pusat-pusat ban dar bertambah dengan sektor perumahan yang tidak dapat

menampung kepesatan penduduk di pusat bandar menyebabkan wujudnya

setinggan Masalah ini turut menyumbang kepada wujudnya masalah-masalah

lain seperti masalah sosial dan sebagainya Berdasarkan kajian tahun 2002

setinggan di seluruh Malaysia mendapati 114944 unit bangunan kediaman

setinggan dengan anggaran penduduk sebanyak 557679 orang yang wujud di

seluruh negara lumlah kampung setinggan adalah 1032 buah

18 Skop Kajian

Kajian ini adaiah di hadkan kepada aspek rumah setinggan di Padungan

kerana orang beranggapan dalam kawasan penempatan Padungan yang terdiri

daripada penguasa-penguasa atau peniaga adalah kawasan mewah yang di huni

oleh mereka yang berpendapatan tinggi dan menatikan kewujudan setinggan di

kawasan tersebut

6

Penempatan setinggan di Padungan di jadikan bahan kajian pula lebih

tertumpu kepada rekabentuk atau stail rumah di setinggan di kawasan itu yang

mempunyai stail (prototaip) antara satu sarna lain yang hampir sarna lebih

menjurus kepada pemandangan secara menyeluruh terutama pandangan atas (bird

eye view) pada penempatan setinggan ini Melalui kaedah fotografi ini mungkin

dapat mengambarkan penempatan setinggan secara total dengan menggabungkan

pelbagai media dan menggunakan teknik persembahan kesenian yang menjadikan

karya ini benar-benar mengambarkan setinggan Penggunaan fotografi yang

nyata bersama bahan yang terdapat di sekitamya dan wama yang kabur adalah di

harap dapat memberi kesan dan suasana yang sebenar masyarakat atau penghuni

setinggan

Pemilihan sampel kajian pula saya lebih tertumpu di kawasan Padungan

kerana kawasan ini adalah kawasan yang telah dicapkan sebagai kawasan elit

bagi peniaga-peniaga atau penguasa-penguasa yang menidakkan kewujudan

setinggan di kawasan ini

7

2 Kajian Terdahulu Yang Berkaitan

Terdapat beberapa kajian yang telah dilakukan berkenaan dengan setinggan di

seluruh negara oleh Ahris Yaakup Stanley Cheng Hon Chung dan Ahmad Nazri Mohd

Ludin yang memaparkan maklumat yang berkaitan dengan setinggan

Kajian kependudukan dan setinggan merupakan kajian yang berkesinambungan

dan berkait rapat dengan pembangunan bandar Pembangunan yang pesat di seluruh

negara secara langsung dan tidak langsung telah memberi kesan kepada perkembangan

bilangan dan struktur penduduk di negara kita Mengikut data bancian labatan

Perangkaan Malaysia penduduk Sarawak telah mencapai seramai 22 juta orang pada

tahun 2000 Anggaran penduduk pada tahun 2005 pula di jangka terus meningkat

Pertambahan penduduk di bandar-bandar utama di Sarawak telah memberi kesan kepada

pertumbuhan kawasan-kawasan setinggan di mana terdapat 11000 buah perkampungan

setinggan yang di kenalpasti di Sarawak dan 1837 buah rumah setinggan di kenalpasti di

Kuching sahaja

Oi penempatan setinggan rata-rata penghuninya tidak mampu menghantar anakshy

anak ke sekolah dan kegagalan ini mewariskan gejala buta huruf dan kedaifan yang

berpanjangan Oari kajian yang dibuat di penempatan setinggan Padungan seramai 57

orang kanak-kanak yang berumur antara 6 hingga 17 tahun tidak bersekolah walaupun

beberapa buah sekolah kerajaan terletak hanya 5 kilometer dari rumah mereka Faktor

kemiskjnan merupakan salah satu faktor yang menyebabkan mereka tidak berminat

untuk menghantar anak-anak mereka ke sekolah selain pendidikan mereka sendiri yang

tidak seberapa

8

Dari segi pekerjaan penghuni setinggan kebanyakkannya adalah buruh kasar

yang tidak tetap kerana sikap mereka sendiri yang suka kepada prinsip kais pagi makan

pagi kais petang makan petang menyebabkan mereka lebih selesa bekerja kalau rajin dan

duduk di rumah kalau rasa malas Mereka tidak mementingkan masa depan

21 Permasalahan Setinggan

Penempatan setinggan di kawasan-kawasan bandar telah menjelekkan

pemandangan terutama di negara-negara yang sedang maju seperti Malaysia

Kewujudannya di bandar-bandar utama telah memberi tanggapan yang negatif

kepada orang luar Kewujudan setinggan adalah di sebabkan oleh beberapa

faktor seperti

I Pendidikan

II Pekerjaan (buruh) di ban dar

III Persekitaran

IV Pendapatan

v Golongan miskin di bandar

Rumah setinggan yang bersaiz amat kecil tetapi di huni oleh penghuni

yang relatif ban yak berdinjug papan atau zink yang reput berkarat-karat dan

usang atau tidak berdinding langsung yang begitu sinonim dengan kemiskinan

yang boleh di takritkan sebagai ketidakupayaan memperolehi keperluan fizikal

dan biologikal atau untuk memenuhi keperluan asas manusia

9

22 Isu-Isu Setinggan Dan Usaha Menanganinya

Penempatan setinggan bukanlah satu perkara baru dalam isu kehidupan

Fenomena yang wujud sekian lama adalah kerana manusia perlukan tempat

tinggal untuk berteduh dan berlindung daripada cuaca panas dan hujan serta

sebagai tempat istirehat walaupun tidak sempuma

Walaupun pelbagai usaha telah dijalankan oleh Kerajaan untuk

membasmikan setinggan kerana setinggan itu sendiri mempunyai pelbagai

dimensi yang perlu di lihat melalui pelbagai indikator contohnya pendapatan

taraf hidup semasa dan sistem sosial yang lampau Memang sudah banyak

tindakan yang di ambil untuk mengatasi penempatan setinggan dengan

menyediakan pelbagai kemudahan untuk mendapatkan rumah kos rendah melalui

agensi-agensi kerajaan seperti PERUMAS untuk menangani masalah ini namun

kewujudan setinggan tetap ada

Bagi mencapai sasaran ini Kerajaan merancang membina lebih ban yak

rumah-rumah mampu di miliki untuk di jual dan di sewa bagi penempatan semula

etinggan Kerajaan juga berusaha meningkatkan pembinaan rumah kos

sederhana rendah bagi membolehkan setiap keluarga mampu memiliki rumah

Dalam Rancangan Malays~e-7 (1996 - 2000) sebanyak 491135 unit kos

rendah kos sederhana rendah telah berjaya di bina Dalam Rancangan Malaysia

ke-8 (2001 - 2005) kerajaan membuat unjuran untuk 479000 unit rumah kos

rendah kos sederhana rendah dan kos sederhana

Perancangan rapi ini menunjukkan kerajaan berusaha bersungguhshy

sungguh bagi kita bebas setinggan menjelang tahun 2005

10

3 Penemuan Kajian

Untuk kajian ini sebanyak 47 buah rumah setinggan di kawasan Padungan telah

di pilih untuk memperolehi data-data tentang pelbagai perkara yang berkaitan dengan

penempatan setinggan di Padungan sebagai kajian iaitu Setinggan dalam seni visual

31 Jumlah Penduduk

Berdasarkan soal selidik yang telah dibuat sebanyak 47 buah keluarga

telah menduduki penempatan setinggan di kawasan Padungan dengan jumlah

penduduk seramai 208 orang yang terdiri daripada bangs a Melayu Iban

Bidayuh dan India

Jumlah Keluarga 24

25

2 I_ Bangsa I

15

I

5

Melayu Iban Bidayuh India Lain-lain

11

Angka ini adalah meliputi seramai 38 orang yang sudah berkahwin 4

yang masih bujang dan 5 orang yang sudah bercerai Kebanyakkan penghuni di

kawasan penempatan ini ialah di antara yang berumur 18 hingga 45 tahun

32 Pekerjaan

Pekerjaan utama penduduk di setinggan kawasan ini ialah buruh kasar

yang berkhidmat dengan beberapa buah syarikat berhampiran sebagai tukang

kayu pengawal keselamatan tukang masak dan pembantu kedai

Kecenderungan penghuni di kawasan ini bekerja di kawasan-kawasan berdekatan

adalah kerana tidak memerlukan pengangkutan ke tempat kerja

33 Pendapatan

Hampir 60 peratus penduduknya berpendapatan kurang daripada

RM50000 Mereka seo1ah-olah berpuas hati dengan pendapatan yang mereka

perolehi tanpa ada usaha untuk melepaskan diri mereka dari belengu kemiskinan

untuk mencari rumah kos rendah yang memang ada di tawarkan kepada mereka

serendah RM3500000 oleh pemaju atau agensi kerajaan seperti Lembaga

Pembangunan Tanah Sar~ (LCDA) khususnya kepada penghuni setinggan

12

pekerjanya terpaksa mencari tempat tinggal yang murah dan sebagai pilihan

terakhimya wujudlah perkampungan setinggan

12 Tujuan Kajian

Kajjan ini dilakukan untuk meninjau masalah penempatan setinggan di

Bandar Kuching terutamanya di kawasan Padungan (lampiran J) kerana

sebagaimana yang kita ketahui bahawa Padungan merupakan satu kawasan yang

di huni oleh hampir seratus peratus golongan peniaga yang mempunyai

pendapatan yang tinggi Walaubagaimanapun kewujudan setinggan yang

melibatkan penduduk hanya seramai 47 buah keluarga di kawasan ini dan 208

orang penduduk namun ianya tetap mencacatkan pandangan masyarakat

terhadap kawasan Padungan

Penempatan setinggan dipilih sebagai tema dan subjek kajian ini kerana

saya yakin bahawa setinggan merupakan masalah yang harus di bendung bukan

sahaja di Padungan malahan di mana-mana jua dan tugas ini bukan sahaja

terletak di bahu kerajaan malah pada individu itu sendiri supaya masyarakat sedar

bahawa kewujudan setinggan di bandar-bandar besar bukan sahaja mengundang

pelbagai masalah sosial te~ juga ia memberi impak yang besar kepada orang

luar Saya yakin apabila setinggan digambarkan dalam bentuk karya kreatif akan

memberi kesedaran kepada pemerhati dan masyarakat Lebih-Iebih lagi

pemilihan sudut-sudut yang memaparkan suasana sebenar setinggan itu sendiri

Pad a pendapat saya jika penempatan setinggan di paparkan dalam bentuk

fotografi yang telah dimanipulasikan ianya akan memberi kesan kepada

masyarakat dan pemimpin dalam menangani masalah ini secara lebih agresif

2

Penggunaan kaedah fotografi yang di paparkan seperti dalam buku

Painting Watercolours from Photograph oleh George Shook dan Gary Witt

yang lebih suka menampakkan rumah-rumah usang sebagai subjek matter kerana

seni bina sebegini dengan jelas dapat menampakkan elemen-elemen seni

Rekabentuk yang seakan-akan sarna serta menggunakan bahan atau material

yang terbuang untuk menjadikan sebuah rumah tanpa kos yang tinggi

Dalam buku Modem Art Tradisition Bui Xuan Phai dalam karyanya

Hanoi Street dan Ancient Street juga menggunakan bumbung rumah usang

sebagai subjek matter yang sangat jelas memperlihatkan garisan-garisan lurus

melintang dan mendatar yang menghidupkan karya beliau

Seorang jurufoto yang terkenal seperti Andre Kertesz dalam karyanya

bertajuk Overhead Cross work with Clock 1947 juga mempamerkan rumah

usang untuk menampakkan keindahan bumbung rumah usang yang diambil dari

pandangan atas (bird eye view) dalam karyanya sangat jelas menampakkan

elemen-elemen seni seperti garisan jalinan komposisi isipadu perspektif dan

ton pad a karyan ya

Oleh yang demikian dengan mempamerkan atau mengetengahkan tapak

setinggan elemen-elem~ang dibuat oleh artis-artis tersebut dengan mudah

dapat diketengahkan untuk menjadi suatu hasil seni yang menarik bengan

pemilihan setinggan sebagai bahan selain dapat menggupaskan isu-isu yang

sememangnya di ketahui ramai seperti kemiskinan keciciran dalam pendidikan

rumah usang masalah sosial maksiat dan sebagainya Kita juga dapat melihat

dari sudut yang positif iaitu menjadikan setinggan sebagai hasil seni dalam

bentuk fotografi yang telah dimanipulasikan

3

13 Matlamat Kajian

Kajian ini di jalankan untuk mengenalpasti sebab-sebab wujudnya

penempatan setinggan di bandar-bandar dan kesannya kepada masyarakat dan

negara Karya yang di hasilkan akan dipamerkan kepada khalayak seni di manashy

mana sahaja yang di fikirkan boleh memberi kesan kepada masyarakat Selain

dari itu keunikan penempatan setinggan yang mempunyai rekabentuk yang

seakan-akan sarna di mana-mana saja lebih menarik minat saya untuk menjadikan

subjek ini sebagai bahan bagi menghasilkan karya seni yang menarik dalam

bentuk fotografi yang telah dimantpulasikan

14 Objektif Penyelidikan

I Mengetahui cara hidup masyarakat setinggan terutama setinggan

Padungan yang penduduk utamanya ialah Bumiputera

H Melihat dari pelbagai sudut bentuk binaan yang boleh di ketengahkan

sebagai satu hasil seni terutama dengan kaedah seni fotografi

HI Menghargai masyarakat setinggan yang sering di lihat sebagai kelas

rendah juga boleh menyumbang dalam ekonomi negara

IV Mengapa kawasan ~nggan wujud di Padungan

15 Kaedah Metodologi Penyelidikan

Penyelidikan ini lebih kepada bahan-bahan kajian menyediakan soalan

soal selidik serta soalan-soalan temuramah (fampiran 2) Bahan kajian adalah

rumah setinggan di kawasan Paduangan yang menekankan kepada gaya hidup

harian rekabentuk rumah dan peralatan atau isi rumah tersebut Soal selidik di

sediakan berdasarkan maklumat yang di perlukan dan dari situ boleh membantu

4

membuktikan setinggan menjadi tesis dalam kajian ini Temuramah dan

temubual dilakukan dengan menemuramah penghuni-penghuni setinggan di situ

bagi membantu analisisa terhadap data-data yang telah dipungut Selain dari

temuramah temubual dan soal selidik pengumpulan lakar lukisan [oto juga di

perlukan untuk menghasilkan idea yang sesuai iaitu Fotografi atas transparensi

atau plastik dan berbingkaikan bahan-bahan yang terdapat di setinggan kawasan

terse but

16 Pemasalahan Kajian

Kurangnya kerjasama dari penghuni untuk mendapat maklumat dan data

yang sebenar kerana mereka beranggapan bahawa pendatang luar sebagai

penggacau menyebabkan saya sering meminta bantuan dari agensi luar seperti

pegawai Penguatkuasa dari Dewan Bandaraya Kuching Selatan bagi melawat

lokasi bagi merakamkan gambar-gambar dari pelbagai sudut untuk penyelidikan

ini Dasar tutup pintu kepada orang luar juga menjadi masalah kepada saya untuk

merakam gambar-gambar pada ruang dalam rumah malahan mereka enggan

melayan pendatang luar untuk bertanya soalan-soalan berkaitan dengan mereka

Walaubagaimana pun se~ data dan maklumat yang di perlukan dapat di

perolehi dari bantuan beberapa orang pegawai dari PELIT A Sarawak untuk

mengedarkan soalan-soalan yang memerlukan masa sebulan untuk

mengemaskinikannya

5

17 Hipotesis - Senario Setinggan Di Malaysia

Fenomena setinggan telah menjadi masalah utama negara sejak dari

dahulu lagi dengan gambaran yang bercanggah dengan nilai-nilai kehidupan yang

ideal tersebut ialah kesesakan penghuni keadaan rumah yang buruk dan

berselerak kejadian sosial tiada kemudahan infrastruktur dan sebagainya

Pertumbuhan pesat di bandar di negara ini lebih memberi tumpuan kepada

aktiviti perindustrian yang memberi kesan kepada pertambahan peluang

pekerjaan Pertumbuhan ekonomi negara tahun 1991 hingga 1997 telah memberi

sumbangan yang besar kepada perubahan ekonomi negara yang lebih mengarah

kepada perkembangan pesat sektor perindustrian Ini mengakibatkan penduduk

di pusat-pusat ban dar bertambah dengan sektor perumahan yang tidak dapat

menampung kepesatan penduduk di pusat bandar menyebabkan wujudnya

setinggan Masalah ini turut menyumbang kepada wujudnya masalah-masalah

lain seperti masalah sosial dan sebagainya Berdasarkan kajian tahun 2002

setinggan di seluruh Malaysia mendapati 114944 unit bangunan kediaman

setinggan dengan anggaran penduduk sebanyak 557679 orang yang wujud di

seluruh negara lumlah kampung setinggan adalah 1032 buah

18 Skop Kajian

Kajian ini adaiah di hadkan kepada aspek rumah setinggan di Padungan

kerana orang beranggapan dalam kawasan penempatan Padungan yang terdiri

daripada penguasa-penguasa atau peniaga adalah kawasan mewah yang di huni

oleh mereka yang berpendapatan tinggi dan menatikan kewujudan setinggan di

kawasan tersebut

6

Penempatan setinggan di Padungan di jadikan bahan kajian pula lebih

tertumpu kepada rekabentuk atau stail rumah di setinggan di kawasan itu yang

mempunyai stail (prototaip) antara satu sarna lain yang hampir sarna lebih

menjurus kepada pemandangan secara menyeluruh terutama pandangan atas (bird

eye view) pada penempatan setinggan ini Melalui kaedah fotografi ini mungkin

dapat mengambarkan penempatan setinggan secara total dengan menggabungkan

pelbagai media dan menggunakan teknik persembahan kesenian yang menjadikan

karya ini benar-benar mengambarkan setinggan Penggunaan fotografi yang

nyata bersama bahan yang terdapat di sekitamya dan wama yang kabur adalah di

harap dapat memberi kesan dan suasana yang sebenar masyarakat atau penghuni

setinggan

Pemilihan sampel kajian pula saya lebih tertumpu di kawasan Padungan

kerana kawasan ini adalah kawasan yang telah dicapkan sebagai kawasan elit

bagi peniaga-peniaga atau penguasa-penguasa yang menidakkan kewujudan

setinggan di kawasan ini

7

2 Kajian Terdahulu Yang Berkaitan

Terdapat beberapa kajian yang telah dilakukan berkenaan dengan setinggan di

seluruh negara oleh Ahris Yaakup Stanley Cheng Hon Chung dan Ahmad Nazri Mohd

Ludin yang memaparkan maklumat yang berkaitan dengan setinggan

Kajian kependudukan dan setinggan merupakan kajian yang berkesinambungan

dan berkait rapat dengan pembangunan bandar Pembangunan yang pesat di seluruh

negara secara langsung dan tidak langsung telah memberi kesan kepada perkembangan

bilangan dan struktur penduduk di negara kita Mengikut data bancian labatan

Perangkaan Malaysia penduduk Sarawak telah mencapai seramai 22 juta orang pada

tahun 2000 Anggaran penduduk pada tahun 2005 pula di jangka terus meningkat

Pertambahan penduduk di bandar-bandar utama di Sarawak telah memberi kesan kepada

pertumbuhan kawasan-kawasan setinggan di mana terdapat 11000 buah perkampungan

setinggan yang di kenalpasti di Sarawak dan 1837 buah rumah setinggan di kenalpasti di

Kuching sahaja

Oi penempatan setinggan rata-rata penghuninya tidak mampu menghantar anakshy

anak ke sekolah dan kegagalan ini mewariskan gejala buta huruf dan kedaifan yang

berpanjangan Oari kajian yang dibuat di penempatan setinggan Padungan seramai 57

orang kanak-kanak yang berumur antara 6 hingga 17 tahun tidak bersekolah walaupun

beberapa buah sekolah kerajaan terletak hanya 5 kilometer dari rumah mereka Faktor

kemiskjnan merupakan salah satu faktor yang menyebabkan mereka tidak berminat

untuk menghantar anak-anak mereka ke sekolah selain pendidikan mereka sendiri yang

tidak seberapa

8

Dari segi pekerjaan penghuni setinggan kebanyakkannya adalah buruh kasar

yang tidak tetap kerana sikap mereka sendiri yang suka kepada prinsip kais pagi makan

pagi kais petang makan petang menyebabkan mereka lebih selesa bekerja kalau rajin dan

duduk di rumah kalau rasa malas Mereka tidak mementingkan masa depan

21 Permasalahan Setinggan

Penempatan setinggan di kawasan-kawasan bandar telah menjelekkan

pemandangan terutama di negara-negara yang sedang maju seperti Malaysia

Kewujudannya di bandar-bandar utama telah memberi tanggapan yang negatif

kepada orang luar Kewujudan setinggan adalah di sebabkan oleh beberapa

faktor seperti

I Pendidikan

II Pekerjaan (buruh) di ban dar

III Persekitaran

IV Pendapatan

v Golongan miskin di bandar

Rumah setinggan yang bersaiz amat kecil tetapi di huni oleh penghuni

yang relatif ban yak berdinjug papan atau zink yang reput berkarat-karat dan

usang atau tidak berdinding langsung yang begitu sinonim dengan kemiskinan

yang boleh di takritkan sebagai ketidakupayaan memperolehi keperluan fizikal

dan biologikal atau untuk memenuhi keperluan asas manusia

9

22 Isu-Isu Setinggan Dan Usaha Menanganinya

Penempatan setinggan bukanlah satu perkara baru dalam isu kehidupan

Fenomena yang wujud sekian lama adalah kerana manusia perlukan tempat

tinggal untuk berteduh dan berlindung daripada cuaca panas dan hujan serta

sebagai tempat istirehat walaupun tidak sempuma

Walaupun pelbagai usaha telah dijalankan oleh Kerajaan untuk

membasmikan setinggan kerana setinggan itu sendiri mempunyai pelbagai

dimensi yang perlu di lihat melalui pelbagai indikator contohnya pendapatan

taraf hidup semasa dan sistem sosial yang lampau Memang sudah banyak

tindakan yang di ambil untuk mengatasi penempatan setinggan dengan

menyediakan pelbagai kemudahan untuk mendapatkan rumah kos rendah melalui

agensi-agensi kerajaan seperti PERUMAS untuk menangani masalah ini namun

kewujudan setinggan tetap ada

Bagi mencapai sasaran ini Kerajaan merancang membina lebih ban yak

rumah-rumah mampu di miliki untuk di jual dan di sewa bagi penempatan semula

etinggan Kerajaan juga berusaha meningkatkan pembinaan rumah kos

sederhana rendah bagi membolehkan setiap keluarga mampu memiliki rumah

Dalam Rancangan Malays~e-7 (1996 - 2000) sebanyak 491135 unit kos

rendah kos sederhana rendah telah berjaya di bina Dalam Rancangan Malaysia

ke-8 (2001 - 2005) kerajaan membuat unjuran untuk 479000 unit rumah kos

rendah kos sederhana rendah dan kos sederhana

Perancangan rapi ini menunjukkan kerajaan berusaha bersungguhshy

sungguh bagi kita bebas setinggan menjelang tahun 2005

10

3 Penemuan Kajian

Untuk kajian ini sebanyak 47 buah rumah setinggan di kawasan Padungan telah

di pilih untuk memperolehi data-data tentang pelbagai perkara yang berkaitan dengan

penempatan setinggan di Padungan sebagai kajian iaitu Setinggan dalam seni visual

31 Jumlah Penduduk

Berdasarkan soal selidik yang telah dibuat sebanyak 47 buah keluarga

telah menduduki penempatan setinggan di kawasan Padungan dengan jumlah

penduduk seramai 208 orang yang terdiri daripada bangs a Melayu Iban

Bidayuh dan India

Jumlah Keluarga 24

25

2 I_ Bangsa I

15

I

5

Melayu Iban Bidayuh India Lain-lain

11

Angka ini adalah meliputi seramai 38 orang yang sudah berkahwin 4

yang masih bujang dan 5 orang yang sudah bercerai Kebanyakkan penghuni di

kawasan penempatan ini ialah di antara yang berumur 18 hingga 45 tahun

32 Pekerjaan

Pekerjaan utama penduduk di setinggan kawasan ini ialah buruh kasar

yang berkhidmat dengan beberapa buah syarikat berhampiran sebagai tukang

kayu pengawal keselamatan tukang masak dan pembantu kedai

Kecenderungan penghuni di kawasan ini bekerja di kawasan-kawasan berdekatan

adalah kerana tidak memerlukan pengangkutan ke tempat kerja

33 Pendapatan

Hampir 60 peratus penduduknya berpendapatan kurang daripada

RM50000 Mereka seo1ah-olah berpuas hati dengan pendapatan yang mereka

perolehi tanpa ada usaha untuk melepaskan diri mereka dari belengu kemiskinan

untuk mencari rumah kos rendah yang memang ada di tawarkan kepada mereka

serendah RM3500000 oleh pemaju atau agensi kerajaan seperti Lembaga

Pembangunan Tanah Sar~ (LCDA) khususnya kepada penghuni setinggan

12

Penggunaan kaedah fotografi yang di paparkan seperti dalam buku

Painting Watercolours from Photograph oleh George Shook dan Gary Witt

yang lebih suka menampakkan rumah-rumah usang sebagai subjek matter kerana

seni bina sebegini dengan jelas dapat menampakkan elemen-elemen seni

Rekabentuk yang seakan-akan sarna serta menggunakan bahan atau material

yang terbuang untuk menjadikan sebuah rumah tanpa kos yang tinggi

Dalam buku Modem Art Tradisition Bui Xuan Phai dalam karyanya

Hanoi Street dan Ancient Street juga menggunakan bumbung rumah usang

sebagai subjek matter yang sangat jelas memperlihatkan garisan-garisan lurus

melintang dan mendatar yang menghidupkan karya beliau

Seorang jurufoto yang terkenal seperti Andre Kertesz dalam karyanya

bertajuk Overhead Cross work with Clock 1947 juga mempamerkan rumah

usang untuk menampakkan keindahan bumbung rumah usang yang diambil dari

pandangan atas (bird eye view) dalam karyanya sangat jelas menampakkan

elemen-elemen seni seperti garisan jalinan komposisi isipadu perspektif dan

ton pad a karyan ya

Oleh yang demikian dengan mempamerkan atau mengetengahkan tapak

setinggan elemen-elem~ang dibuat oleh artis-artis tersebut dengan mudah

dapat diketengahkan untuk menjadi suatu hasil seni yang menarik bengan

pemilihan setinggan sebagai bahan selain dapat menggupaskan isu-isu yang

sememangnya di ketahui ramai seperti kemiskinan keciciran dalam pendidikan

rumah usang masalah sosial maksiat dan sebagainya Kita juga dapat melihat

dari sudut yang positif iaitu menjadikan setinggan sebagai hasil seni dalam

bentuk fotografi yang telah dimanipulasikan

3

13 Matlamat Kajian

Kajian ini di jalankan untuk mengenalpasti sebab-sebab wujudnya

penempatan setinggan di bandar-bandar dan kesannya kepada masyarakat dan

negara Karya yang di hasilkan akan dipamerkan kepada khalayak seni di manashy

mana sahaja yang di fikirkan boleh memberi kesan kepada masyarakat Selain

dari itu keunikan penempatan setinggan yang mempunyai rekabentuk yang

seakan-akan sarna di mana-mana saja lebih menarik minat saya untuk menjadikan

subjek ini sebagai bahan bagi menghasilkan karya seni yang menarik dalam

bentuk fotografi yang telah dimantpulasikan

14 Objektif Penyelidikan

I Mengetahui cara hidup masyarakat setinggan terutama setinggan

Padungan yang penduduk utamanya ialah Bumiputera

H Melihat dari pelbagai sudut bentuk binaan yang boleh di ketengahkan

sebagai satu hasil seni terutama dengan kaedah seni fotografi

HI Menghargai masyarakat setinggan yang sering di lihat sebagai kelas

rendah juga boleh menyumbang dalam ekonomi negara

IV Mengapa kawasan ~nggan wujud di Padungan

15 Kaedah Metodologi Penyelidikan

Penyelidikan ini lebih kepada bahan-bahan kajian menyediakan soalan

soal selidik serta soalan-soalan temuramah (fampiran 2) Bahan kajian adalah

rumah setinggan di kawasan Paduangan yang menekankan kepada gaya hidup

harian rekabentuk rumah dan peralatan atau isi rumah tersebut Soal selidik di

sediakan berdasarkan maklumat yang di perlukan dan dari situ boleh membantu

4

membuktikan setinggan menjadi tesis dalam kajian ini Temuramah dan

temubual dilakukan dengan menemuramah penghuni-penghuni setinggan di situ

bagi membantu analisisa terhadap data-data yang telah dipungut Selain dari

temuramah temubual dan soal selidik pengumpulan lakar lukisan [oto juga di

perlukan untuk menghasilkan idea yang sesuai iaitu Fotografi atas transparensi

atau plastik dan berbingkaikan bahan-bahan yang terdapat di setinggan kawasan

terse but

16 Pemasalahan Kajian

Kurangnya kerjasama dari penghuni untuk mendapat maklumat dan data

yang sebenar kerana mereka beranggapan bahawa pendatang luar sebagai

penggacau menyebabkan saya sering meminta bantuan dari agensi luar seperti

pegawai Penguatkuasa dari Dewan Bandaraya Kuching Selatan bagi melawat

lokasi bagi merakamkan gambar-gambar dari pelbagai sudut untuk penyelidikan

ini Dasar tutup pintu kepada orang luar juga menjadi masalah kepada saya untuk

merakam gambar-gambar pada ruang dalam rumah malahan mereka enggan

melayan pendatang luar untuk bertanya soalan-soalan berkaitan dengan mereka

Walaubagaimana pun se~ data dan maklumat yang di perlukan dapat di

perolehi dari bantuan beberapa orang pegawai dari PELIT A Sarawak untuk

mengedarkan soalan-soalan yang memerlukan masa sebulan untuk

mengemaskinikannya

5

17 Hipotesis - Senario Setinggan Di Malaysia

Fenomena setinggan telah menjadi masalah utama negara sejak dari

dahulu lagi dengan gambaran yang bercanggah dengan nilai-nilai kehidupan yang

ideal tersebut ialah kesesakan penghuni keadaan rumah yang buruk dan

berselerak kejadian sosial tiada kemudahan infrastruktur dan sebagainya

Pertumbuhan pesat di bandar di negara ini lebih memberi tumpuan kepada

aktiviti perindustrian yang memberi kesan kepada pertambahan peluang

pekerjaan Pertumbuhan ekonomi negara tahun 1991 hingga 1997 telah memberi

sumbangan yang besar kepada perubahan ekonomi negara yang lebih mengarah

kepada perkembangan pesat sektor perindustrian Ini mengakibatkan penduduk

di pusat-pusat ban dar bertambah dengan sektor perumahan yang tidak dapat

menampung kepesatan penduduk di pusat bandar menyebabkan wujudnya

setinggan Masalah ini turut menyumbang kepada wujudnya masalah-masalah

lain seperti masalah sosial dan sebagainya Berdasarkan kajian tahun 2002

setinggan di seluruh Malaysia mendapati 114944 unit bangunan kediaman

setinggan dengan anggaran penduduk sebanyak 557679 orang yang wujud di

seluruh negara lumlah kampung setinggan adalah 1032 buah

18 Skop Kajian

Kajian ini adaiah di hadkan kepada aspek rumah setinggan di Padungan

kerana orang beranggapan dalam kawasan penempatan Padungan yang terdiri

daripada penguasa-penguasa atau peniaga adalah kawasan mewah yang di huni

oleh mereka yang berpendapatan tinggi dan menatikan kewujudan setinggan di

kawasan tersebut

6

Penempatan setinggan di Padungan di jadikan bahan kajian pula lebih

tertumpu kepada rekabentuk atau stail rumah di setinggan di kawasan itu yang

mempunyai stail (prototaip) antara satu sarna lain yang hampir sarna lebih

menjurus kepada pemandangan secara menyeluruh terutama pandangan atas (bird

eye view) pada penempatan setinggan ini Melalui kaedah fotografi ini mungkin

dapat mengambarkan penempatan setinggan secara total dengan menggabungkan

pelbagai media dan menggunakan teknik persembahan kesenian yang menjadikan

karya ini benar-benar mengambarkan setinggan Penggunaan fotografi yang

nyata bersama bahan yang terdapat di sekitamya dan wama yang kabur adalah di

harap dapat memberi kesan dan suasana yang sebenar masyarakat atau penghuni

setinggan

Pemilihan sampel kajian pula saya lebih tertumpu di kawasan Padungan

kerana kawasan ini adalah kawasan yang telah dicapkan sebagai kawasan elit

bagi peniaga-peniaga atau penguasa-penguasa yang menidakkan kewujudan

setinggan di kawasan ini

7

2 Kajian Terdahulu Yang Berkaitan

Terdapat beberapa kajian yang telah dilakukan berkenaan dengan setinggan di

seluruh negara oleh Ahris Yaakup Stanley Cheng Hon Chung dan Ahmad Nazri Mohd

Ludin yang memaparkan maklumat yang berkaitan dengan setinggan

Kajian kependudukan dan setinggan merupakan kajian yang berkesinambungan

dan berkait rapat dengan pembangunan bandar Pembangunan yang pesat di seluruh

negara secara langsung dan tidak langsung telah memberi kesan kepada perkembangan

bilangan dan struktur penduduk di negara kita Mengikut data bancian labatan

Perangkaan Malaysia penduduk Sarawak telah mencapai seramai 22 juta orang pada

tahun 2000 Anggaran penduduk pada tahun 2005 pula di jangka terus meningkat

Pertambahan penduduk di bandar-bandar utama di Sarawak telah memberi kesan kepada

pertumbuhan kawasan-kawasan setinggan di mana terdapat 11000 buah perkampungan

setinggan yang di kenalpasti di Sarawak dan 1837 buah rumah setinggan di kenalpasti di

Kuching sahaja

Oi penempatan setinggan rata-rata penghuninya tidak mampu menghantar anakshy

anak ke sekolah dan kegagalan ini mewariskan gejala buta huruf dan kedaifan yang

berpanjangan Oari kajian yang dibuat di penempatan setinggan Padungan seramai 57

orang kanak-kanak yang berumur antara 6 hingga 17 tahun tidak bersekolah walaupun

beberapa buah sekolah kerajaan terletak hanya 5 kilometer dari rumah mereka Faktor

kemiskjnan merupakan salah satu faktor yang menyebabkan mereka tidak berminat

untuk menghantar anak-anak mereka ke sekolah selain pendidikan mereka sendiri yang

tidak seberapa

8

Dari segi pekerjaan penghuni setinggan kebanyakkannya adalah buruh kasar

yang tidak tetap kerana sikap mereka sendiri yang suka kepada prinsip kais pagi makan

pagi kais petang makan petang menyebabkan mereka lebih selesa bekerja kalau rajin dan

duduk di rumah kalau rasa malas Mereka tidak mementingkan masa depan

21 Permasalahan Setinggan

Penempatan setinggan di kawasan-kawasan bandar telah menjelekkan

pemandangan terutama di negara-negara yang sedang maju seperti Malaysia

Kewujudannya di bandar-bandar utama telah memberi tanggapan yang negatif

kepada orang luar Kewujudan setinggan adalah di sebabkan oleh beberapa

faktor seperti

I Pendidikan

II Pekerjaan (buruh) di ban dar

III Persekitaran

IV Pendapatan

v Golongan miskin di bandar

Rumah setinggan yang bersaiz amat kecil tetapi di huni oleh penghuni

yang relatif ban yak berdinjug papan atau zink yang reput berkarat-karat dan

usang atau tidak berdinding langsung yang begitu sinonim dengan kemiskinan

yang boleh di takritkan sebagai ketidakupayaan memperolehi keperluan fizikal

dan biologikal atau untuk memenuhi keperluan asas manusia

9

22 Isu-Isu Setinggan Dan Usaha Menanganinya

Penempatan setinggan bukanlah satu perkara baru dalam isu kehidupan

Fenomena yang wujud sekian lama adalah kerana manusia perlukan tempat

tinggal untuk berteduh dan berlindung daripada cuaca panas dan hujan serta

sebagai tempat istirehat walaupun tidak sempuma

Walaupun pelbagai usaha telah dijalankan oleh Kerajaan untuk

membasmikan setinggan kerana setinggan itu sendiri mempunyai pelbagai

dimensi yang perlu di lihat melalui pelbagai indikator contohnya pendapatan

taraf hidup semasa dan sistem sosial yang lampau Memang sudah banyak

tindakan yang di ambil untuk mengatasi penempatan setinggan dengan

menyediakan pelbagai kemudahan untuk mendapatkan rumah kos rendah melalui

agensi-agensi kerajaan seperti PERUMAS untuk menangani masalah ini namun

kewujudan setinggan tetap ada

Bagi mencapai sasaran ini Kerajaan merancang membina lebih ban yak

rumah-rumah mampu di miliki untuk di jual dan di sewa bagi penempatan semula

etinggan Kerajaan juga berusaha meningkatkan pembinaan rumah kos

sederhana rendah bagi membolehkan setiap keluarga mampu memiliki rumah

Dalam Rancangan Malays~e-7 (1996 - 2000) sebanyak 491135 unit kos

rendah kos sederhana rendah telah berjaya di bina Dalam Rancangan Malaysia

ke-8 (2001 - 2005) kerajaan membuat unjuran untuk 479000 unit rumah kos

rendah kos sederhana rendah dan kos sederhana

Perancangan rapi ini menunjukkan kerajaan berusaha bersungguhshy

sungguh bagi kita bebas setinggan menjelang tahun 2005

10

3 Penemuan Kajian

Untuk kajian ini sebanyak 47 buah rumah setinggan di kawasan Padungan telah

di pilih untuk memperolehi data-data tentang pelbagai perkara yang berkaitan dengan

penempatan setinggan di Padungan sebagai kajian iaitu Setinggan dalam seni visual

31 Jumlah Penduduk

Berdasarkan soal selidik yang telah dibuat sebanyak 47 buah keluarga

telah menduduki penempatan setinggan di kawasan Padungan dengan jumlah

penduduk seramai 208 orang yang terdiri daripada bangs a Melayu Iban

Bidayuh dan India

Jumlah Keluarga 24

25

2 I_ Bangsa I

15

I

5

Melayu Iban Bidayuh India Lain-lain

11

Angka ini adalah meliputi seramai 38 orang yang sudah berkahwin 4

yang masih bujang dan 5 orang yang sudah bercerai Kebanyakkan penghuni di

kawasan penempatan ini ialah di antara yang berumur 18 hingga 45 tahun

32 Pekerjaan

Pekerjaan utama penduduk di setinggan kawasan ini ialah buruh kasar

yang berkhidmat dengan beberapa buah syarikat berhampiran sebagai tukang

kayu pengawal keselamatan tukang masak dan pembantu kedai

Kecenderungan penghuni di kawasan ini bekerja di kawasan-kawasan berdekatan

adalah kerana tidak memerlukan pengangkutan ke tempat kerja

33 Pendapatan

Hampir 60 peratus penduduknya berpendapatan kurang daripada

RM50000 Mereka seo1ah-olah berpuas hati dengan pendapatan yang mereka

perolehi tanpa ada usaha untuk melepaskan diri mereka dari belengu kemiskinan

untuk mencari rumah kos rendah yang memang ada di tawarkan kepada mereka

serendah RM3500000 oleh pemaju atau agensi kerajaan seperti Lembaga

Pembangunan Tanah Sar~ (LCDA) khususnya kepada penghuni setinggan

12

13 Matlamat Kajian

Kajian ini di jalankan untuk mengenalpasti sebab-sebab wujudnya

penempatan setinggan di bandar-bandar dan kesannya kepada masyarakat dan

negara Karya yang di hasilkan akan dipamerkan kepada khalayak seni di manashy

mana sahaja yang di fikirkan boleh memberi kesan kepada masyarakat Selain

dari itu keunikan penempatan setinggan yang mempunyai rekabentuk yang

seakan-akan sarna di mana-mana saja lebih menarik minat saya untuk menjadikan

subjek ini sebagai bahan bagi menghasilkan karya seni yang menarik dalam

bentuk fotografi yang telah dimantpulasikan

14 Objektif Penyelidikan

I Mengetahui cara hidup masyarakat setinggan terutama setinggan

Padungan yang penduduk utamanya ialah Bumiputera

H Melihat dari pelbagai sudut bentuk binaan yang boleh di ketengahkan

sebagai satu hasil seni terutama dengan kaedah seni fotografi

HI Menghargai masyarakat setinggan yang sering di lihat sebagai kelas

rendah juga boleh menyumbang dalam ekonomi negara

IV Mengapa kawasan ~nggan wujud di Padungan

15 Kaedah Metodologi Penyelidikan

Penyelidikan ini lebih kepada bahan-bahan kajian menyediakan soalan

soal selidik serta soalan-soalan temuramah (fampiran 2) Bahan kajian adalah

rumah setinggan di kawasan Paduangan yang menekankan kepada gaya hidup

harian rekabentuk rumah dan peralatan atau isi rumah tersebut Soal selidik di

sediakan berdasarkan maklumat yang di perlukan dan dari situ boleh membantu

4

membuktikan setinggan menjadi tesis dalam kajian ini Temuramah dan

temubual dilakukan dengan menemuramah penghuni-penghuni setinggan di situ

bagi membantu analisisa terhadap data-data yang telah dipungut Selain dari

temuramah temubual dan soal selidik pengumpulan lakar lukisan [oto juga di

perlukan untuk menghasilkan idea yang sesuai iaitu Fotografi atas transparensi

atau plastik dan berbingkaikan bahan-bahan yang terdapat di setinggan kawasan

terse but

16 Pemasalahan Kajian

Kurangnya kerjasama dari penghuni untuk mendapat maklumat dan data

yang sebenar kerana mereka beranggapan bahawa pendatang luar sebagai

penggacau menyebabkan saya sering meminta bantuan dari agensi luar seperti

pegawai Penguatkuasa dari Dewan Bandaraya Kuching Selatan bagi melawat

lokasi bagi merakamkan gambar-gambar dari pelbagai sudut untuk penyelidikan

ini Dasar tutup pintu kepada orang luar juga menjadi masalah kepada saya untuk

merakam gambar-gambar pada ruang dalam rumah malahan mereka enggan

melayan pendatang luar untuk bertanya soalan-soalan berkaitan dengan mereka

Walaubagaimana pun se~ data dan maklumat yang di perlukan dapat di

perolehi dari bantuan beberapa orang pegawai dari PELIT A Sarawak untuk

mengedarkan soalan-soalan yang memerlukan masa sebulan untuk

mengemaskinikannya

5

17 Hipotesis - Senario Setinggan Di Malaysia

Fenomena setinggan telah menjadi masalah utama negara sejak dari

dahulu lagi dengan gambaran yang bercanggah dengan nilai-nilai kehidupan yang

ideal tersebut ialah kesesakan penghuni keadaan rumah yang buruk dan

berselerak kejadian sosial tiada kemudahan infrastruktur dan sebagainya

Pertumbuhan pesat di bandar di negara ini lebih memberi tumpuan kepada

aktiviti perindustrian yang memberi kesan kepada pertambahan peluang

pekerjaan Pertumbuhan ekonomi negara tahun 1991 hingga 1997 telah memberi

sumbangan yang besar kepada perubahan ekonomi negara yang lebih mengarah

kepada perkembangan pesat sektor perindustrian Ini mengakibatkan penduduk

di pusat-pusat ban dar bertambah dengan sektor perumahan yang tidak dapat

menampung kepesatan penduduk di pusat bandar menyebabkan wujudnya

setinggan Masalah ini turut menyumbang kepada wujudnya masalah-masalah

lain seperti masalah sosial dan sebagainya Berdasarkan kajian tahun 2002

setinggan di seluruh Malaysia mendapati 114944 unit bangunan kediaman

setinggan dengan anggaran penduduk sebanyak 557679 orang yang wujud di

seluruh negara lumlah kampung setinggan adalah 1032 buah

18 Skop Kajian

Kajian ini adaiah di hadkan kepada aspek rumah setinggan di Padungan

kerana orang beranggapan dalam kawasan penempatan Padungan yang terdiri

daripada penguasa-penguasa atau peniaga adalah kawasan mewah yang di huni

oleh mereka yang berpendapatan tinggi dan menatikan kewujudan setinggan di

kawasan tersebut

6

Penempatan setinggan di Padungan di jadikan bahan kajian pula lebih

tertumpu kepada rekabentuk atau stail rumah di setinggan di kawasan itu yang

mempunyai stail (prototaip) antara satu sarna lain yang hampir sarna lebih

menjurus kepada pemandangan secara menyeluruh terutama pandangan atas (bird

eye view) pada penempatan setinggan ini Melalui kaedah fotografi ini mungkin

dapat mengambarkan penempatan setinggan secara total dengan menggabungkan

pelbagai media dan menggunakan teknik persembahan kesenian yang menjadikan

karya ini benar-benar mengambarkan setinggan Penggunaan fotografi yang

nyata bersama bahan yang terdapat di sekitamya dan wama yang kabur adalah di

harap dapat memberi kesan dan suasana yang sebenar masyarakat atau penghuni

setinggan

Pemilihan sampel kajian pula saya lebih tertumpu di kawasan Padungan

kerana kawasan ini adalah kawasan yang telah dicapkan sebagai kawasan elit

bagi peniaga-peniaga atau penguasa-penguasa yang menidakkan kewujudan

setinggan di kawasan ini

7

2 Kajian Terdahulu Yang Berkaitan

Terdapat beberapa kajian yang telah dilakukan berkenaan dengan setinggan di

seluruh negara oleh Ahris Yaakup Stanley Cheng Hon Chung dan Ahmad Nazri Mohd

Ludin yang memaparkan maklumat yang berkaitan dengan setinggan

Kajian kependudukan dan setinggan merupakan kajian yang berkesinambungan

dan berkait rapat dengan pembangunan bandar Pembangunan yang pesat di seluruh

negara secara langsung dan tidak langsung telah memberi kesan kepada perkembangan

bilangan dan struktur penduduk di negara kita Mengikut data bancian labatan

Perangkaan Malaysia penduduk Sarawak telah mencapai seramai 22 juta orang pada

tahun 2000 Anggaran penduduk pada tahun 2005 pula di jangka terus meningkat

Pertambahan penduduk di bandar-bandar utama di Sarawak telah memberi kesan kepada

pertumbuhan kawasan-kawasan setinggan di mana terdapat 11000 buah perkampungan

setinggan yang di kenalpasti di Sarawak dan 1837 buah rumah setinggan di kenalpasti di

Kuching sahaja

Oi penempatan setinggan rata-rata penghuninya tidak mampu menghantar anakshy

anak ke sekolah dan kegagalan ini mewariskan gejala buta huruf dan kedaifan yang

berpanjangan Oari kajian yang dibuat di penempatan setinggan Padungan seramai 57

orang kanak-kanak yang berumur antara 6 hingga 17 tahun tidak bersekolah walaupun

beberapa buah sekolah kerajaan terletak hanya 5 kilometer dari rumah mereka Faktor

kemiskjnan merupakan salah satu faktor yang menyebabkan mereka tidak berminat

untuk menghantar anak-anak mereka ke sekolah selain pendidikan mereka sendiri yang

tidak seberapa

8

Dari segi pekerjaan penghuni setinggan kebanyakkannya adalah buruh kasar

yang tidak tetap kerana sikap mereka sendiri yang suka kepada prinsip kais pagi makan

pagi kais petang makan petang menyebabkan mereka lebih selesa bekerja kalau rajin dan

duduk di rumah kalau rasa malas Mereka tidak mementingkan masa depan

21 Permasalahan Setinggan

Penempatan setinggan di kawasan-kawasan bandar telah menjelekkan

pemandangan terutama di negara-negara yang sedang maju seperti Malaysia

Kewujudannya di bandar-bandar utama telah memberi tanggapan yang negatif

kepada orang luar Kewujudan setinggan adalah di sebabkan oleh beberapa

faktor seperti

I Pendidikan

II Pekerjaan (buruh) di ban dar

III Persekitaran

IV Pendapatan

v Golongan miskin di bandar

Rumah setinggan yang bersaiz amat kecil tetapi di huni oleh penghuni

yang relatif ban yak berdinjug papan atau zink yang reput berkarat-karat dan

usang atau tidak berdinding langsung yang begitu sinonim dengan kemiskinan

yang boleh di takritkan sebagai ketidakupayaan memperolehi keperluan fizikal

dan biologikal atau untuk memenuhi keperluan asas manusia

9

22 Isu-Isu Setinggan Dan Usaha Menanganinya

Penempatan setinggan bukanlah satu perkara baru dalam isu kehidupan

Fenomena yang wujud sekian lama adalah kerana manusia perlukan tempat

tinggal untuk berteduh dan berlindung daripada cuaca panas dan hujan serta

sebagai tempat istirehat walaupun tidak sempuma

Walaupun pelbagai usaha telah dijalankan oleh Kerajaan untuk

membasmikan setinggan kerana setinggan itu sendiri mempunyai pelbagai

dimensi yang perlu di lihat melalui pelbagai indikator contohnya pendapatan

taraf hidup semasa dan sistem sosial yang lampau Memang sudah banyak

tindakan yang di ambil untuk mengatasi penempatan setinggan dengan

menyediakan pelbagai kemudahan untuk mendapatkan rumah kos rendah melalui

agensi-agensi kerajaan seperti PERUMAS untuk menangani masalah ini namun

kewujudan setinggan tetap ada

Bagi mencapai sasaran ini Kerajaan merancang membina lebih ban yak

rumah-rumah mampu di miliki untuk di jual dan di sewa bagi penempatan semula

etinggan Kerajaan juga berusaha meningkatkan pembinaan rumah kos

sederhana rendah bagi membolehkan setiap keluarga mampu memiliki rumah

Dalam Rancangan Malays~e-7 (1996 - 2000) sebanyak 491135 unit kos

rendah kos sederhana rendah telah berjaya di bina Dalam Rancangan Malaysia

ke-8 (2001 - 2005) kerajaan membuat unjuran untuk 479000 unit rumah kos

rendah kos sederhana rendah dan kos sederhana

Perancangan rapi ini menunjukkan kerajaan berusaha bersungguhshy

sungguh bagi kita bebas setinggan menjelang tahun 2005

10

3 Penemuan Kajian

Untuk kajian ini sebanyak 47 buah rumah setinggan di kawasan Padungan telah

di pilih untuk memperolehi data-data tentang pelbagai perkara yang berkaitan dengan

penempatan setinggan di Padungan sebagai kajian iaitu Setinggan dalam seni visual

31 Jumlah Penduduk

Berdasarkan soal selidik yang telah dibuat sebanyak 47 buah keluarga

telah menduduki penempatan setinggan di kawasan Padungan dengan jumlah

penduduk seramai 208 orang yang terdiri daripada bangs a Melayu Iban

Bidayuh dan India

Jumlah Keluarga 24

25

2 I_ Bangsa I

15

I

5

Melayu Iban Bidayuh India Lain-lain

11

Angka ini adalah meliputi seramai 38 orang yang sudah berkahwin 4

yang masih bujang dan 5 orang yang sudah bercerai Kebanyakkan penghuni di

kawasan penempatan ini ialah di antara yang berumur 18 hingga 45 tahun

32 Pekerjaan

Pekerjaan utama penduduk di setinggan kawasan ini ialah buruh kasar

yang berkhidmat dengan beberapa buah syarikat berhampiran sebagai tukang

kayu pengawal keselamatan tukang masak dan pembantu kedai

Kecenderungan penghuni di kawasan ini bekerja di kawasan-kawasan berdekatan

adalah kerana tidak memerlukan pengangkutan ke tempat kerja

33 Pendapatan

Hampir 60 peratus penduduknya berpendapatan kurang daripada

RM50000 Mereka seo1ah-olah berpuas hati dengan pendapatan yang mereka

perolehi tanpa ada usaha untuk melepaskan diri mereka dari belengu kemiskinan

untuk mencari rumah kos rendah yang memang ada di tawarkan kepada mereka

serendah RM3500000 oleh pemaju atau agensi kerajaan seperti Lembaga

Pembangunan Tanah Sar~ (LCDA) khususnya kepada penghuni setinggan

12

membuktikan setinggan menjadi tesis dalam kajian ini Temuramah dan

temubual dilakukan dengan menemuramah penghuni-penghuni setinggan di situ

bagi membantu analisisa terhadap data-data yang telah dipungut Selain dari

temuramah temubual dan soal selidik pengumpulan lakar lukisan [oto juga di

perlukan untuk menghasilkan idea yang sesuai iaitu Fotografi atas transparensi

atau plastik dan berbingkaikan bahan-bahan yang terdapat di setinggan kawasan

terse but

16 Pemasalahan Kajian

Kurangnya kerjasama dari penghuni untuk mendapat maklumat dan data

yang sebenar kerana mereka beranggapan bahawa pendatang luar sebagai

penggacau menyebabkan saya sering meminta bantuan dari agensi luar seperti

pegawai Penguatkuasa dari Dewan Bandaraya Kuching Selatan bagi melawat

lokasi bagi merakamkan gambar-gambar dari pelbagai sudut untuk penyelidikan

ini Dasar tutup pintu kepada orang luar juga menjadi masalah kepada saya untuk

merakam gambar-gambar pada ruang dalam rumah malahan mereka enggan

melayan pendatang luar untuk bertanya soalan-soalan berkaitan dengan mereka

Walaubagaimana pun se~ data dan maklumat yang di perlukan dapat di

perolehi dari bantuan beberapa orang pegawai dari PELIT A Sarawak untuk

mengedarkan soalan-soalan yang memerlukan masa sebulan untuk

mengemaskinikannya

5

17 Hipotesis - Senario Setinggan Di Malaysia

Fenomena setinggan telah menjadi masalah utama negara sejak dari

dahulu lagi dengan gambaran yang bercanggah dengan nilai-nilai kehidupan yang

ideal tersebut ialah kesesakan penghuni keadaan rumah yang buruk dan

berselerak kejadian sosial tiada kemudahan infrastruktur dan sebagainya

Pertumbuhan pesat di bandar di negara ini lebih memberi tumpuan kepada

aktiviti perindustrian yang memberi kesan kepada pertambahan peluang

pekerjaan Pertumbuhan ekonomi negara tahun 1991 hingga 1997 telah memberi

sumbangan yang besar kepada perubahan ekonomi negara yang lebih mengarah

kepada perkembangan pesat sektor perindustrian Ini mengakibatkan penduduk

di pusat-pusat ban dar bertambah dengan sektor perumahan yang tidak dapat

menampung kepesatan penduduk di pusat bandar menyebabkan wujudnya

setinggan Masalah ini turut menyumbang kepada wujudnya masalah-masalah

lain seperti masalah sosial dan sebagainya Berdasarkan kajian tahun 2002

setinggan di seluruh Malaysia mendapati 114944 unit bangunan kediaman

setinggan dengan anggaran penduduk sebanyak 557679 orang yang wujud di

seluruh negara lumlah kampung setinggan adalah 1032 buah

18 Skop Kajian

Kajian ini adaiah di hadkan kepada aspek rumah setinggan di Padungan

kerana orang beranggapan dalam kawasan penempatan Padungan yang terdiri

daripada penguasa-penguasa atau peniaga adalah kawasan mewah yang di huni

oleh mereka yang berpendapatan tinggi dan menatikan kewujudan setinggan di

kawasan tersebut

6

Penempatan setinggan di Padungan di jadikan bahan kajian pula lebih

tertumpu kepada rekabentuk atau stail rumah di setinggan di kawasan itu yang

mempunyai stail (prototaip) antara satu sarna lain yang hampir sarna lebih

menjurus kepada pemandangan secara menyeluruh terutama pandangan atas (bird

eye view) pada penempatan setinggan ini Melalui kaedah fotografi ini mungkin

dapat mengambarkan penempatan setinggan secara total dengan menggabungkan

pelbagai media dan menggunakan teknik persembahan kesenian yang menjadikan

karya ini benar-benar mengambarkan setinggan Penggunaan fotografi yang

nyata bersama bahan yang terdapat di sekitamya dan wama yang kabur adalah di

harap dapat memberi kesan dan suasana yang sebenar masyarakat atau penghuni

setinggan

Pemilihan sampel kajian pula saya lebih tertumpu di kawasan Padungan

kerana kawasan ini adalah kawasan yang telah dicapkan sebagai kawasan elit

bagi peniaga-peniaga atau penguasa-penguasa yang menidakkan kewujudan

setinggan di kawasan ini

7

2 Kajian Terdahulu Yang Berkaitan

Terdapat beberapa kajian yang telah dilakukan berkenaan dengan setinggan di

seluruh negara oleh Ahris Yaakup Stanley Cheng Hon Chung dan Ahmad Nazri Mohd

Ludin yang memaparkan maklumat yang berkaitan dengan setinggan

Kajian kependudukan dan setinggan merupakan kajian yang berkesinambungan

dan berkait rapat dengan pembangunan bandar Pembangunan yang pesat di seluruh

negara secara langsung dan tidak langsung telah memberi kesan kepada perkembangan

bilangan dan struktur penduduk di negara kita Mengikut data bancian labatan

Perangkaan Malaysia penduduk Sarawak telah mencapai seramai 22 juta orang pada

tahun 2000 Anggaran penduduk pada tahun 2005 pula di jangka terus meningkat

Pertambahan penduduk di bandar-bandar utama di Sarawak telah memberi kesan kepada

pertumbuhan kawasan-kawasan setinggan di mana terdapat 11000 buah perkampungan

setinggan yang di kenalpasti di Sarawak dan 1837 buah rumah setinggan di kenalpasti di

Kuching sahaja

Oi penempatan setinggan rata-rata penghuninya tidak mampu menghantar anakshy

anak ke sekolah dan kegagalan ini mewariskan gejala buta huruf dan kedaifan yang

berpanjangan Oari kajian yang dibuat di penempatan setinggan Padungan seramai 57

orang kanak-kanak yang berumur antara 6 hingga 17 tahun tidak bersekolah walaupun

beberapa buah sekolah kerajaan terletak hanya 5 kilometer dari rumah mereka Faktor

kemiskjnan merupakan salah satu faktor yang menyebabkan mereka tidak berminat

untuk menghantar anak-anak mereka ke sekolah selain pendidikan mereka sendiri yang

tidak seberapa

8

Dari segi pekerjaan penghuni setinggan kebanyakkannya adalah buruh kasar

yang tidak tetap kerana sikap mereka sendiri yang suka kepada prinsip kais pagi makan

pagi kais petang makan petang menyebabkan mereka lebih selesa bekerja kalau rajin dan

duduk di rumah kalau rasa malas Mereka tidak mementingkan masa depan

21 Permasalahan Setinggan

Penempatan setinggan di kawasan-kawasan bandar telah menjelekkan

pemandangan terutama di negara-negara yang sedang maju seperti Malaysia

Kewujudannya di bandar-bandar utama telah memberi tanggapan yang negatif

kepada orang luar Kewujudan setinggan adalah di sebabkan oleh beberapa

faktor seperti

I Pendidikan

II Pekerjaan (buruh) di ban dar

III Persekitaran

IV Pendapatan

v Golongan miskin di bandar

Rumah setinggan yang bersaiz amat kecil tetapi di huni oleh penghuni

yang relatif ban yak berdinjug papan atau zink yang reput berkarat-karat dan

usang atau tidak berdinding langsung yang begitu sinonim dengan kemiskinan

yang boleh di takritkan sebagai ketidakupayaan memperolehi keperluan fizikal

dan biologikal atau untuk memenuhi keperluan asas manusia

9

22 Isu-Isu Setinggan Dan Usaha Menanganinya

Penempatan setinggan bukanlah satu perkara baru dalam isu kehidupan

Fenomena yang wujud sekian lama adalah kerana manusia perlukan tempat

tinggal untuk berteduh dan berlindung daripada cuaca panas dan hujan serta

sebagai tempat istirehat walaupun tidak sempuma

Walaupun pelbagai usaha telah dijalankan oleh Kerajaan untuk

membasmikan setinggan kerana setinggan itu sendiri mempunyai pelbagai

dimensi yang perlu di lihat melalui pelbagai indikator contohnya pendapatan

taraf hidup semasa dan sistem sosial yang lampau Memang sudah banyak

tindakan yang di ambil untuk mengatasi penempatan setinggan dengan

menyediakan pelbagai kemudahan untuk mendapatkan rumah kos rendah melalui

agensi-agensi kerajaan seperti PERUMAS untuk menangani masalah ini namun

kewujudan setinggan tetap ada

Bagi mencapai sasaran ini Kerajaan merancang membina lebih ban yak

rumah-rumah mampu di miliki untuk di jual dan di sewa bagi penempatan semula

etinggan Kerajaan juga berusaha meningkatkan pembinaan rumah kos

sederhana rendah bagi membolehkan setiap keluarga mampu memiliki rumah

Dalam Rancangan Malays~e-7 (1996 - 2000) sebanyak 491135 unit kos

rendah kos sederhana rendah telah berjaya di bina Dalam Rancangan Malaysia

ke-8 (2001 - 2005) kerajaan membuat unjuran untuk 479000 unit rumah kos

rendah kos sederhana rendah dan kos sederhana

Perancangan rapi ini menunjukkan kerajaan berusaha bersungguhshy

sungguh bagi kita bebas setinggan menjelang tahun 2005

10

3 Penemuan Kajian

Untuk kajian ini sebanyak 47 buah rumah setinggan di kawasan Padungan telah

di pilih untuk memperolehi data-data tentang pelbagai perkara yang berkaitan dengan

penempatan setinggan di Padungan sebagai kajian iaitu Setinggan dalam seni visual

31 Jumlah Penduduk

Berdasarkan soal selidik yang telah dibuat sebanyak 47 buah keluarga

telah menduduki penempatan setinggan di kawasan Padungan dengan jumlah

penduduk seramai 208 orang yang terdiri daripada bangs a Melayu Iban

Bidayuh dan India

Jumlah Keluarga 24

25

2 I_ Bangsa I

15

I

5

Melayu Iban Bidayuh India Lain-lain

11

Angka ini adalah meliputi seramai 38 orang yang sudah berkahwin 4

yang masih bujang dan 5 orang yang sudah bercerai Kebanyakkan penghuni di

kawasan penempatan ini ialah di antara yang berumur 18 hingga 45 tahun

32 Pekerjaan

Pekerjaan utama penduduk di setinggan kawasan ini ialah buruh kasar

yang berkhidmat dengan beberapa buah syarikat berhampiran sebagai tukang

kayu pengawal keselamatan tukang masak dan pembantu kedai

Kecenderungan penghuni di kawasan ini bekerja di kawasan-kawasan berdekatan

adalah kerana tidak memerlukan pengangkutan ke tempat kerja

33 Pendapatan

Hampir 60 peratus penduduknya berpendapatan kurang daripada

RM50000 Mereka seo1ah-olah berpuas hati dengan pendapatan yang mereka

perolehi tanpa ada usaha untuk melepaskan diri mereka dari belengu kemiskinan

untuk mencari rumah kos rendah yang memang ada di tawarkan kepada mereka

serendah RM3500000 oleh pemaju atau agensi kerajaan seperti Lembaga

Pembangunan Tanah Sar~ (LCDA) khususnya kepada penghuni setinggan

12

17 Hipotesis - Senario Setinggan Di Malaysia

Fenomena setinggan telah menjadi masalah utama negara sejak dari

dahulu lagi dengan gambaran yang bercanggah dengan nilai-nilai kehidupan yang

ideal tersebut ialah kesesakan penghuni keadaan rumah yang buruk dan

berselerak kejadian sosial tiada kemudahan infrastruktur dan sebagainya

Pertumbuhan pesat di bandar di negara ini lebih memberi tumpuan kepada

aktiviti perindustrian yang memberi kesan kepada pertambahan peluang

pekerjaan Pertumbuhan ekonomi negara tahun 1991 hingga 1997 telah memberi

sumbangan yang besar kepada perubahan ekonomi negara yang lebih mengarah

kepada perkembangan pesat sektor perindustrian Ini mengakibatkan penduduk

di pusat-pusat ban dar bertambah dengan sektor perumahan yang tidak dapat

menampung kepesatan penduduk di pusat bandar menyebabkan wujudnya

setinggan Masalah ini turut menyumbang kepada wujudnya masalah-masalah

lain seperti masalah sosial dan sebagainya Berdasarkan kajian tahun 2002

setinggan di seluruh Malaysia mendapati 114944 unit bangunan kediaman

setinggan dengan anggaran penduduk sebanyak 557679 orang yang wujud di

seluruh negara lumlah kampung setinggan adalah 1032 buah

18 Skop Kajian

Kajian ini adaiah di hadkan kepada aspek rumah setinggan di Padungan

kerana orang beranggapan dalam kawasan penempatan Padungan yang terdiri

daripada penguasa-penguasa atau peniaga adalah kawasan mewah yang di huni

oleh mereka yang berpendapatan tinggi dan menatikan kewujudan setinggan di

kawasan tersebut

6

Penempatan setinggan di Padungan di jadikan bahan kajian pula lebih

tertumpu kepada rekabentuk atau stail rumah di setinggan di kawasan itu yang

mempunyai stail (prototaip) antara satu sarna lain yang hampir sarna lebih

menjurus kepada pemandangan secara menyeluruh terutama pandangan atas (bird

eye view) pada penempatan setinggan ini Melalui kaedah fotografi ini mungkin

dapat mengambarkan penempatan setinggan secara total dengan menggabungkan

pelbagai media dan menggunakan teknik persembahan kesenian yang menjadikan

karya ini benar-benar mengambarkan setinggan Penggunaan fotografi yang

nyata bersama bahan yang terdapat di sekitamya dan wama yang kabur adalah di

harap dapat memberi kesan dan suasana yang sebenar masyarakat atau penghuni

setinggan

Pemilihan sampel kajian pula saya lebih tertumpu di kawasan Padungan

kerana kawasan ini adalah kawasan yang telah dicapkan sebagai kawasan elit

bagi peniaga-peniaga atau penguasa-penguasa yang menidakkan kewujudan

setinggan di kawasan ini

7

2 Kajian Terdahulu Yang Berkaitan

Terdapat beberapa kajian yang telah dilakukan berkenaan dengan setinggan di

seluruh negara oleh Ahris Yaakup Stanley Cheng Hon Chung dan Ahmad Nazri Mohd

Ludin yang memaparkan maklumat yang berkaitan dengan setinggan

Kajian kependudukan dan setinggan merupakan kajian yang berkesinambungan

dan berkait rapat dengan pembangunan bandar Pembangunan yang pesat di seluruh

negara secara langsung dan tidak langsung telah memberi kesan kepada perkembangan

bilangan dan struktur penduduk di negara kita Mengikut data bancian labatan

Perangkaan Malaysia penduduk Sarawak telah mencapai seramai 22 juta orang pada

tahun 2000 Anggaran penduduk pada tahun 2005 pula di jangka terus meningkat

Pertambahan penduduk di bandar-bandar utama di Sarawak telah memberi kesan kepada

pertumbuhan kawasan-kawasan setinggan di mana terdapat 11000 buah perkampungan

setinggan yang di kenalpasti di Sarawak dan 1837 buah rumah setinggan di kenalpasti di

Kuching sahaja

Oi penempatan setinggan rata-rata penghuninya tidak mampu menghantar anakshy

anak ke sekolah dan kegagalan ini mewariskan gejala buta huruf dan kedaifan yang

berpanjangan Oari kajian yang dibuat di penempatan setinggan Padungan seramai 57

orang kanak-kanak yang berumur antara 6 hingga 17 tahun tidak bersekolah walaupun

beberapa buah sekolah kerajaan terletak hanya 5 kilometer dari rumah mereka Faktor

kemiskjnan merupakan salah satu faktor yang menyebabkan mereka tidak berminat

untuk menghantar anak-anak mereka ke sekolah selain pendidikan mereka sendiri yang

tidak seberapa

8

Dari segi pekerjaan penghuni setinggan kebanyakkannya adalah buruh kasar

yang tidak tetap kerana sikap mereka sendiri yang suka kepada prinsip kais pagi makan

pagi kais petang makan petang menyebabkan mereka lebih selesa bekerja kalau rajin dan

duduk di rumah kalau rasa malas Mereka tidak mementingkan masa depan

21 Permasalahan Setinggan

Penempatan setinggan di kawasan-kawasan bandar telah menjelekkan

pemandangan terutama di negara-negara yang sedang maju seperti Malaysia

Kewujudannya di bandar-bandar utama telah memberi tanggapan yang negatif

kepada orang luar Kewujudan setinggan adalah di sebabkan oleh beberapa

faktor seperti

I Pendidikan

II Pekerjaan (buruh) di ban dar

III Persekitaran

IV Pendapatan

v Golongan miskin di bandar

Rumah setinggan yang bersaiz amat kecil tetapi di huni oleh penghuni

yang relatif ban yak berdinjug papan atau zink yang reput berkarat-karat dan

usang atau tidak berdinding langsung yang begitu sinonim dengan kemiskinan

yang boleh di takritkan sebagai ketidakupayaan memperolehi keperluan fizikal

dan biologikal atau untuk memenuhi keperluan asas manusia

9

22 Isu-Isu Setinggan Dan Usaha Menanganinya

Penempatan setinggan bukanlah satu perkara baru dalam isu kehidupan

Fenomena yang wujud sekian lama adalah kerana manusia perlukan tempat

tinggal untuk berteduh dan berlindung daripada cuaca panas dan hujan serta

sebagai tempat istirehat walaupun tidak sempuma

Walaupun pelbagai usaha telah dijalankan oleh Kerajaan untuk

membasmikan setinggan kerana setinggan itu sendiri mempunyai pelbagai

dimensi yang perlu di lihat melalui pelbagai indikator contohnya pendapatan

taraf hidup semasa dan sistem sosial yang lampau Memang sudah banyak

tindakan yang di ambil untuk mengatasi penempatan setinggan dengan

menyediakan pelbagai kemudahan untuk mendapatkan rumah kos rendah melalui

agensi-agensi kerajaan seperti PERUMAS untuk menangani masalah ini namun

kewujudan setinggan tetap ada

Bagi mencapai sasaran ini Kerajaan merancang membina lebih ban yak

rumah-rumah mampu di miliki untuk di jual dan di sewa bagi penempatan semula

etinggan Kerajaan juga berusaha meningkatkan pembinaan rumah kos

sederhana rendah bagi membolehkan setiap keluarga mampu memiliki rumah

Dalam Rancangan Malays~e-7 (1996 - 2000) sebanyak 491135 unit kos

rendah kos sederhana rendah telah berjaya di bina Dalam Rancangan Malaysia

ke-8 (2001 - 2005) kerajaan membuat unjuran untuk 479000 unit rumah kos

rendah kos sederhana rendah dan kos sederhana

Perancangan rapi ini menunjukkan kerajaan berusaha bersungguhshy

sungguh bagi kita bebas setinggan menjelang tahun 2005

10

3 Penemuan Kajian

Untuk kajian ini sebanyak 47 buah rumah setinggan di kawasan Padungan telah

di pilih untuk memperolehi data-data tentang pelbagai perkara yang berkaitan dengan

penempatan setinggan di Padungan sebagai kajian iaitu Setinggan dalam seni visual

31 Jumlah Penduduk

Berdasarkan soal selidik yang telah dibuat sebanyak 47 buah keluarga

telah menduduki penempatan setinggan di kawasan Padungan dengan jumlah

penduduk seramai 208 orang yang terdiri daripada bangs a Melayu Iban

Bidayuh dan India

Jumlah Keluarga 24

25

2 I_ Bangsa I

15

I

5

Melayu Iban Bidayuh India Lain-lain

11

Angka ini adalah meliputi seramai 38 orang yang sudah berkahwin 4

yang masih bujang dan 5 orang yang sudah bercerai Kebanyakkan penghuni di

kawasan penempatan ini ialah di antara yang berumur 18 hingga 45 tahun

32 Pekerjaan

Pekerjaan utama penduduk di setinggan kawasan ini ialah buruh kasar

yang berkhidmat dengan beberapa buah syarikat berhampiran sebagai tukang

kayu pengawal keselamatan tukang masak dan pembantu kedai

Kecenderungan penghuni di kawasan ini bekerja di kawasan-kawasan berdekatan

adalah kerana tidak memerlukan pengangkutan ke tempat kerja

33 Pendapatan

Hampir 60 peratus penduduknya berpendapatan kurang daripada

RM50000 Mereka seo1ah-olah berpuas hati dengan pendapatan yang mereka

perolehi tanpa ada usaha untuk melepaskan diri mereka dari belengu kemiskinan

untuk mencari rumah kos rendah yang memang ada di tawarkan kepada mereka

serendah RM3500000 oleh pemaju atau agensi kerajaan seperti Lembaga

Pembangunan Tanah Sar~ (LCDA) khususnya kepada penghuni setinggan

12

Penempatan setinggan di Padungan di jadikan bahan kajian pula lebih

tertumpu kepada rekabentuk atau stail rumah di setinggan di kawasan itu yang

mempunyai stail (prototaip) antara satu sarna lain yang hampir sarna lebih

menjurus kepada pemandangan secara menyeluruh terutama pandangan atas (bird

eye view) pada penempatan setinggan ini Melalui kaedah fotografi ini mungkin

dapat mengambarkan penempatan setinggan secara total dengan menggabungkan

pelbagai media dan menggunakan teknik persembahan kesenian yang menjadikan

karya ini benar-benar mengambarkan setinggan Penggunaan fotografi yang

nyata bersama bahan yang terdapat di sekitamya dan wama yang kabur adalah di

harap dapat memberi kesan dan suasana yang sebenar masyarakat atau penghuni

setinggan

Pemilihan sampel kajian pula saya lebih tertumpu di kawasan Padungan

kerana kawasan ini adalah kawasan yang telah dicapkan sebagai kawasan elit

bagi peniaga-peniaga atau penguasa-penguasa yang menidakkan kewujudan

setinggan di kawasan ini

7

2 Kajian Terdahulu Yang Berkaitan

Terdapat beberapa kajian yang telah dilakukan berkenaan dengan setinggan di

seluruh negara oleh Ahris Yaakup Stanley Cheng Hon Chung dan Ahmad Nazri Mohd

Ludin yang memaparkan maklumat yang berkaitan dengan setinggan

Kajian kependudukan dan setinggan merupakan kajian yang berkesinambungan

dan berkait rapat dengan pembangunan bandar Pembangunan yang pesat di seluruh

negara secara langsung dan tidak langsung telah memberi kesan kepada perkembangan

bilangan dan struktur penduduk di negara kita Mengikut data bancian labatan

Perangkaan Malaysia penduduk Sarawak telah mencapai seramai 22 juta orang pada

tahun 2000 Anggaran penduduk pada tahun 2005 pula di jangka terus meningkat

Pertambahan penduduk di bandar-bandar utama di Sarawak telah memberi kesan kepada

pertumbuhan kawasan-kawasan setinggan di mana terdapat 11000 buah perkampungan

setinggan yang di kenalpasti di Sarawak dan 1837 buah rumah setinggan di kenalpasti di

Kuching sahaja

Oi penempatan setinggan rata-rata penghuninya tidak mampu menghantar anakshy

anak ke sekolah dan kegagalan ini mewariskan gejala buta huruf dan kedaifan yang

berpanjangan Oari kajian yang dibuat di penempatan setinggan Padungan seramai 57

orang kanak-kanak yang berumur antara 6 hingga 17 tahun tidak bersekolah walaupun

beberapa buah sekolah kerajaan terletak hanya 5 kilometer dari rumah mereka Faktor

kemiskjnan merupakan salah satu faktor yang menyebabkan mereka tidak berminat

untuk menghantar anak-anak mereka ke sekolah selain pendidikan mereka sendiri yang

tidak seberapa

8

Dari segi pekerjaan penghuni setinggan kebanyakkannya adalah buruh kasar

yang tidak tetap kerana sikap mereka sendiri yang suka kepada prinsip kais pagi makan

pagi kais petang makan petang menyebabkan mereka lebih selesa bekerja kalau rajin dan

duduk di rumah kalau rasa malas Mereka tidak mementingkan masa depan

21 Permasalahan Setinggan

Penempatan setinggan di kawasan-kawasan bandar telah menjelekkan

pemandangan terutama di negara-negara yang sedang maju seperti Malaysia

Kewujudannya di bandar-bandar utama telah memberi tanggapan yang negatif

kepada orang luar Kewujudan setinggan adalah di sebabkan oleh beberapa

faktor seperti

I Pendidikan

II Pekerjaan (buruh) di ban dar

III Persekitaran

IV Pendapatan

v Golongan miskin di bandar

Rumah setinggan yang bersaiz amat kecil tetapi di huni oleh penghuni

yang relatif ban yak berdinjug papan atau zink yang reput berkarat-karat dan

usang atau tidak berdinding langsung yang begitu sinonim dengan kemiskinan

yang boleh di takritkan sebagai ketidakupayaan memperolehi keperluan fizikal

dan biologikal atau untuk memenuhi keperluan asas manusia

9

22 Isu-Isu Setinggan Dan Usaha Menanganinya

Penempatan setinggan bukanlah satu perkara baru dalam isu kehidupan

Fenomena yang wujud sekian lama adalah kerana manusia perlukan tempat

tinggal untuk berteduh dan berlindung daripada cuaca panas dan hujan serta

sebagai tempat istirehat walaupun tidak sempuma

Walaupun pelbagai usaha telah dijalankan oleh Kerajaan untuk

membasmikan setinggan kerana setinggan itu sendiri mempunyai pelbagai

dimensi yang perlu di lihat melalui pelbagai indikator contohnya pendapatan

taraf hidup semasa dan sistem sosial yang lampau Memang sudah banyak

tindakan yang di ambil untuk mengatasi penempatan setinggan dengan

menyediakan pelbagai kemudahan untuk mendapatkan rumah kos rendah melalui

agensi-agensi kerajaan seperti PERUMAS untuk menangani masalah ini namun

kewujudan setinggan tetap ada

Bagi mencapai sasaran ini Kerajaan merancang membina lebih ban yak

rumah-rumah mampu di miliki untuk di jual dan di sewa bagi penempatan semula

etinggan Kerajaan juga berusaha meningkatkan pembinaan rumah kos

sederhana rendah bagi membolehkan setiap keluarga mampu memiliki rumah

Dalam Rancangan Malays~e-7 (1996 - 2000) sebanyak 491135 unit kos

rendah kos sederhana rendah telah berjaya di bina Dalam Rancangan Malaysia

ke-8 (2001 - 2005) kerajaan membuat unjuran untuk 479000 unit rumah kos

rendah kos sederhana rendah dan kos sederhana

Perancangan rapi ini menunjukkan kerajaan berusaha bersungguhshy

sungguh bagi kita bebas setinggan menjelang tahun 2005

10

3 Penemuan Kajian

Untuk kajian ini sebanyak 47 buah rumah setinggan di kawasan Padungan telah

di pilih untuk memperolehi data-data tentang pelbagai perkara yang berkaitan dengan

penempatan setinggan di Padungan sebagai kajian iaitu Setinggan dalam seni visual

31 Jumlah Penduduk

Berdasarkan soal selidik yang telah dibuat sebanyak 47 buah keluarga

telah menduduki penempatan setinggan di kawasan Padungan dengan jumlah

penduduk seramai 208 orang yang terdiri daripada bangs a Melayu Iban

Bidayuh dan India

Jumlah Keluarga 24

25

2 I_ Bangsa I

15

I

5

Melayu Iban Bidayuh India Lain-lain

11

Angka ini adalah meliputi seramai 38 orang yang sudah berkahwin 4

yang masih bujang dan 5 orang yang sudah bercerai Kebanyakkan penghuni di

kawasan penempatan ini ialah di antara yang berumur 18 hingga 45 tahun

32 Pekerjaan

Pekerjaan utama penduduk di setinggan kawasan ini ialah buruh kasar

yang berkhidmat dengan beberapa buah syarikat berhampiran sebagai tukang

kayu pengawal keselamatan tukang masak dan pembantu kedai

Kecenderungan penghuni di kawasan ini bekerja di kawasan-kawasan berdekatan

adalah kerana tidak memerlukan pengangkutan ke tempat kerja

33 Pendapatan

Hampir 60 peratus penduduknya berpendapatan kurang daripada

RM50000 Mereka seo1ah-olah berpuas hati dengan pendapatan yang mereka

perolehi tanpa ada usaha untuk melepaskan diri mereka dari belengu kemiskinan

untuk mencari rumah kos rendah yang memang ada di tawarkan kepada mereka

serendah RM3500000 oleh pemaju atau agensi kerajaan seperti Lembaga

Pembangunan Tanah Sar~ (LCDA) khususnya kepada penghuni setinggan

12

2 Kajian Terdahulu Yang Berkaitan

Terdapat beberapa kajian yang telah dilakukan berkenaan dengan setinggan di

seluruh negara oleh Ahris Yaakup Stanley Cheng Hon Chung dan Ahmad Nazri Mohd

Ludin yang memaparkan maklumat yang berkaitan dengan setinggan

Kajian kependudukan dan setinggan merupakan kajian yang berkesinambungan

dan berkait rapat dengan pembangunan bandar Pembangunan yang pesat di seluruh

negara secara langsung dan tidak langsung telah memberi kesan kepada perkembangan

bilangan dan struktur penduduk di negara kita Mengikut data bancian labatan

Perangkaan Malaysia penduduk Sarawak telah mencapai seramai 22 juta orang pada

tahun 2000 Anggaran penduduk pada tahun 2005 pula di jangka terus meningkat

Pertambahan penduduk di bandar-bandar utama di Sarawak telah memberi kesan kepada

pertumbuhan kawasan-kawasan setinggan di mana terdapat 11000 buah perkampungan

setinggan yang di kenalpasti di Sarawak dan 1837 buah rumah setinggan di kenalpasti di

Kuching sahaja

Oi penempatan setinggan rata-rata penghuninya tidak mampu menghantar anakshy

anak ke sekolah dan kegagalan ini mewariskan gejala buta huruf dan kedaifan yang

berpanjangan Oari kajian yang dibuat di penempatan setinggan Padungan seramai 57

orang kanak-kanak yang berumur antara 6 hingga 17 tahun tidak bersekolah walaupun

beberapa buah sekolah kerajaan terletak hanya 5 kilometer dari rumah mereka Faktor

kemiskjnan merupakan salah satu faktor yang menyebabkan mereka tidak berminat

untuk menghantar anak-anak mereka ke sekolah selain pendidikan mereka sendiri yang

tidak seberapa

8

Dari segi pekerjaan penghuni setinggan kebanyakkannya adalah buruh kasar

yang tidak tetap kerana sikap mereka sendiri yang suka kepada prinsip kais pagi makan

pagi kais petang makan petang menyebabkan mereka lebih selesa bekerja kalau rajin dan

duduk di rumah kalau rasa malas Mereka tidak mementingkan masa depan

21 Permasalahan Setinggan

Penempatan setinggan di kawasan-kawasan bandar telah menjelekkan

pemandangan terutama di negara-negara yang sedang maju seperti Malaysia

Kewujudannya di bandar-bandar utama telah memberi tanggapan yang negatif

kepada orang luar Kewujudan setinggan adalah di sebabkan oleh beberapa

faktor seperti

I Pendidikan

II Pekerjaan (buruh) di ban dar

III Persekitaran

IV Pendapatan

v Golongan miskin di bandar

Rumah setinggan yang bersaiz amat kecil tetapi di huni oleh penghuni

yang relatif ban yak berdinjug papan atau zink yang reput berkarat-karat dan

usang atau tidak berdinding langsung yang begitu sinonim dengan kemiskinan

yang boleh di takritkan sebagai ketidakupayaan memperolehi keperluan fizikal

dan biologikal atau untuk memenuhi keperluan asas manusia

9

22 Isu-Isu Setinggan Dan Usaha Menanganinya

Penempatan setinggan bukanlah satu perkara baru dalam isu kehidupan

Fenomena yang wujud sekian lama adalah kerana manusia perlukan tempat

tinggal untuk berteduh dan berlindung daripada cuaca panas dan hujan serta

sebagai tempat istirehat walaupun tidak sempuma

Walaupun pelbagai usaha telah dijalankan oleh Kerajaan untuk

membasmikan setinggan kerana setinggan itu sendiri mempunyai pelbagai

dimensi yang perlu di lihat melalui pelbagai indikator contohnya pendapatan

taraf hidup semasa dan sistem sosial yang lampau Memang sudah banyak

tindakan yang di ambil untuk mengatasi penempatan setinggan dengan

menyediakan pelbagai kemudahan untuk mendapatkan rumah kos rendah melalui

agensi-agensi kerajaan seperti PERUMAS untuk menangani masalah ini namun

kewujudan setinggan tetap ada

Bagi mencapai sasaran ini Kerajaan merancang membina lebih ban yak

rumah-rumah mampu di miliki untuk di jual dan di sewa bagi penempatan semula

etinggan Kerajaan juga berusaha meningkatkan pembinaan rumah kos

sederhana rendah bagi membolehkan setiap keluarga mampu memiliki rumah

Dalam Rancangan Malays~e-7 (1996 - 2000) sebanyak 491135 unit kos

rendah kos sederhana rendah telah berjaya di bina Dalam Rancangan Malaysia

ke-8 (2001 - 2005) kerajaan membuat unjuran untuk 479000 unit rumah kos

rendah kos sederhana rendah dan kos sederhana

Perancangan rapi ini menunjukkan kerajaan berusaha bersungguhshy

sungguh bagi kita bebas setinggan menjelang tahun 2005

10

3 Penemuan Kajian

Untuk kajian ini sebanyak 47 buah rumah setinggan di kawasan Padungan telah

di pilih untuk memperolehi data-data tentang pelbagai perkara yang berkaitan dengan

penempatan setinggan di Padungan sebagai kajian iaitu Setinggan dalam seni visual

31 Jumlah Penduduk

Berdasarkan soal selidik yang telah dibuat sebanyak 47 buah keluarga

telah menduduki penempatan setinggan di kawasan Padungan dengan jumlah

penduduk seramai 208 orang yang terdiri daripada bangs a Melayu Iban

Bidayuh dan India

Jumlah Keluarga 24

25

2 I_ Bangsa I

15

I

5

Melayu Iban Bidayuh India Lain-lain

11

Angka ini adalah meliputi seramai 38 orang yang sudah berkahwin 4

yang masih bujang dan 5 orang yang sudah bercerai Kebanyakkan penghuni di

kawasan penempatan ini ialah di antara yang berumur 18 hingga 45 tahun

32 Pekerjaan

Pekerjaan utama penduduk di setinggan kawasan ini ialah buruh kasar

yang berkhidmat dengan beberapa buah syarikat berhampiran sebagai tukang

kayu pengawal keselamatan tukang masak dan pembantu kedai

Kecenderungan penghuni di kawasan ini bekerja di kawasan-kawasan berdekatan

adalah kerana tidak memerlukan pengangkutan ke tempat kerja

33 Pendapatan

Hampir 60 peratus penduduknya berpendapatan kurang daripada

RM50000 Mereka seo1ah-olah berpuas hati dengan pendapatan yang mereka

perolehi tanpa ada usaha untuk melepaskan diri mereka dari belengu kemiskinan

untuk mencari rumah kos rendah yang memang ada di tawarkan kepada mereka

serendah RM3500000 oleh pemaju atau agensi kerajaan seperti Lembaga

Pembangunan Tanah Sar~ (LCDA) khususnya kepada penghuni setinggan

12

Dari segi pekerjaan penghuni setinggan kebanyakkannya adalah buruh kasar

yang tidak tetap kerana sikap mereka sendiri yang suka kepada prinsip kais pagi makan

pagi kais petang makan petang menyebabkan mereka lebih selesa bekerja kalau rajin dan

duduk di rumah kalau rasa malas Mereka tidak mementingkan masa depan

21 Permasalahan Setinggan

Penempatan setinggan di kawasan-kawasan bandar telah menjelekkan

pemandangan terutama di negara-negara yang sedang maju seperti Malaysia

Kewujudannya di bandar-bandar utama telah memberi tanggapan yang negatif

kepada orang luar Kewujudan setinggan adalah di sebabkan oleh beberapa

faktor seperti

I Pendidikan

II Pekerjaan (buruh) di ban dar

III Persekitaran

IV Pendapatan

v Golongan miskin di bandar

Rumah setinggan yang bersaiz amat kecil tetapi di huni oleh penghuni

yang relatif ban yak berdinjug papan atau zink yang reput berkarat-karat dan

usang atau tidak berdinding langsung yang begitu sinonim dengan kemiskinan

yang boleh di takritkan sebagai ketidakupayaan memperolehi keperluan fizikal

dan biologikal atau untuk memenuhi keperluan asas manusia

9

22 Isu-Isu Setinggan Dan Usaha Menanganinya

Penempatan setinggan bukanlah satu perkara baru dalam isu kehidupan

Fenomena yang wujud sekian lama adalah kerana manusia perlukan tempat

tinggal untuk berteduh dan berlindung daripada cuaca panas dan hujan serta

sebagai tempat istirehat walaupun tidak sempuma

Walaupun pelbagai usaha telah dijalankan oleh Kerajaan untuk

membasmikan setinggan kerana setinggan itu sendiri mempunyai pelbagai

dimensi yang perlu di lihat melalui pelbagai indikator contohnya pendapatan

taraf hidup semasa dan sistem sosial yang lampau Memang sudah banyak

tindakan yang di ambil untuk mengatasi penempatan setinggan dengan

menyediakan pelbagai kemudahan untuk mendapatkan rumah kos rendah melalui

agensi-agensi kerajaan seperti PERUMAS untuk menangani masalah ini namun

kewujudan setinggan tetap ada

Bagi mencapai sasaran ini Kerajaan merancang membina lebih ban yak

rumah-rumah mampu di miliki untuk di jual dan di sewa bagi penempatan semula

etinggan Kerajaan juga berusaha meningkatkan pembinaan rumah kos

sederhana rendah bagi membolehkan setiap keluarga mampu memiliki rumah

Dalam Rancangan Malays~e-7 (1996 - 2000) sebanyak 491135 unit kos

rendah kos sederhana rendah telah berjaya di bina Dalam Rancangan Malaysia

ke-8 (2001 - 2005) kerajaan membuat unjuran untuk 479000 unit rumah kos

rendah kos sederhana rendah dan kos sederhana

Perancangan rapi ini menunjukkan kerajaan berusaha bersungguhshy

sungguh bagi kita bebas setinggan menjelang tahun 2005

10

3 Penemuan Kajian

Untuk kajian ini sebanyak 47 buah rumah setinggan di kawasan Padungan telah

di pilih untuk memperolehi data-data tentang pelbagai perkara yang berkaitan dengan

penempatan setinggan di Padungan sebagai kajian iaitu Setinggan dalam seni visual

31 Jumlah Penduduk

Berdasarkan soal selidik yang telah dibuat sebanyak 47 buah keluarga

telah menduduki penempatan setinggan di kawasan Padungan dengan jumlah

penduduk seramai 208 orang yang terdiri daripada bangs a Melayu Iban

Bidayuh dan India

Jumlah Keluarga 24

25

2 I_ Bangsa I

15

I

5

Melayu Iban Bidayuh India Lain-lain

11

Angka ini adalah meliputi seramai 38 orang yang sudah berkahwin 4

yang masih bujang dan 5 orang yang sudah bercerai Kebanyakkan penghuni di

kawasan penempatan ini ialah di antara yang berumur 18 hingga 45 tahun

32 Pekerjaan

Pekerjaan utama penduduk di setinggan kawasan ini ialah buruh kasar

yang berkhidmat dengan beberapa buah syarikat berhampiran sebagai tukang

kayu pengawal keselamatan tukang masak dan pembantu kedai

Kecenderungan penghuni di kawasan ini bekerja di kawasan-kawasan berdekatan

adalah kerana tidak memerlukan pengangkutan ke tempat kerja

33 Pendapatan

Hampir 60 peratus penduduknya berpendapatan kurang daripada

RM50000 Mereka seo1ah-olah berpuas hati dengan pendapatan yang mereka

perolehi tanpa ada usaha untuk melepaskan diri mereka dari belengu kemiskinan

untuk mencari rumah kos rendah yang memang ada di tawarkan kepada mereka

serendah RM3500000 oleh pemaju atau agensi kerajaan seperti Lembaga

Pembangunan Tanah Sar~ (LCDA) khususnya kepada penghuni setinggan

12

22 Isu-Isu Setinggan Dan Usaha Menanganinya

Penempatan setinggan bukanlah satu perkara baru dalam isu kehidupan

Fenomena yang wujud sekian lama adalah kerana manusia perlukan tempat

tinggal untuk berteduh dan berlindung daripada cuaca panas dan hujan serta

sebagai tempat istirehat walaupun tidak sempuma

Walaupun pelbagai usaha telah dijalankan oleh Kerajaan untuk

membasmikan setinggan kerana setinggan itu sendiri mempunyai pelbagai

dimensi yang perlu di lihat melalui pelbagai indikator contohnya pendapatan

taraf hidup semasa dan sistem sosial yang lampau Memang sudah banyak

tindakan yang di ambil untuk mengatasi penempatan setinggan dengan

menyediakan pelbagai kemudahan untuk mendapatkan rumah kos rendah melalui

agensi-agensi kerajaan seperti PERUMAS untuk menangani masalah ini namun

kewujudan setinggan tetap ada

Bagi mencapai sasaran ini Kerajaan merancang membina lebih ban yak

rumah-rumah mampu di miliki untuk di jual dan di sewa bagi penempatan semula

etinggan Kerajaan juga berusaha meningkatkan pembinaan rumah kos

sederhana rendah bagi membolehkan setiap keluarga mampu memiliki rumah

Dalam Rancangan Malays~e-7 (1996 - 2000) sebanyak 491135 unit kos

rendah kos sederhana rendah telah berjaya di bina Dalam Rancangan Malaysia

ke-8 (2001 - 2005) kerajaan membuat unjuran untuk 479000 unit rumah kos

rendah kos sederhana rendah dan kos sederhana

Perancangan rapi ini menunjukkan kerajaan berusaha bersungguhshy

sungguh bagi kita bebas setinggan menjelang tahun 2005

10

3 Penemuan Kajian

Untuk kajian ini sebanyak 47 buah rumah setinggan di kawasan Padungan telah

di pilih untuk memperolehi data-data tentang pelbagai perkara yang berkaitan dengan

penempatan setinggan di Padungan sebagai kajian iaitu Setinggan dalam seni visual

31 Jumlah Penduduk

Berdasarkan soal selidik yang telah dibuat sebanyak 47 buah keluarga

telah menduduki penempatan setinggan di kawasan Padungan dengan jumlah

penduduk seramai 208 orang yang terdiri daripada bangs a Melayu Iban

Bidayuh dan India

Jumlah Keluarga 24

25

2 I_ Bangsa I

15

I

5

Melayu Iban Bidayuh India Lain-lain

11

Angka ini adalah meliputi seramai 38 orang yang sudah berkahwin 4

yang masih bujang dan 5 orang yang sudah bercerai Kebanyakkan penghuni di

kawasan penempatan ini ialah di antara yang berumur 18 hingga 45 tahun

32 Pekerjaan

Pekerjaan utama penduduk di setinggan kawasan ini ialah buruh kasar

yang berkhidmat dengan beberapa buah syarikat berhampiran sebagai tukang

kayu pengawal keselamatan tukang masak dan pembantu kedai

Kecenderungan penghuni di kawasan ini bekerja di kawasan-kawasan berdekatan

adalah kerana tidak memerlukan pengangkutan ke tempat kerja

33 Pendapatan

Hampir 60 peratus penduduknya berpendapatan kurang daripada

RM50000 Mereka seo1ah-olah berpuas hati dengan pendapatan yang mereka

perolehi tanpa ada usaha untuk melepaskan diri mereka dari belengu kemiskinan

untuk mencari rumah kos rendah yang memang ada di tawarkan kepada mereka

serendah RM3500000 oleh pemaju atau agensi kerajaan seperti Lembaga

Pembangunan Tanah Sar~ (LCDA) khususnya kepada penghuni setinggan

12

3 Penemuan Kajian

Untuk kajian ini sebanyak 47 buah rumah setinggan di kawasan Padungan telah

di pilih untuk memperolehi data-data tentang pelbagai perkara yang berkaitan dengan

penempatan setinggan di Padungan sebagai kajian iaitu Setinggan dalam seni visual

31 Jumlah Penduduk

Berdasarkan soal selidik yang telah dibuat sebanyak 47 buah keluarga

telah menduduki penempatan setinggan di kawasan Padungan dengan jumlah

penduduk seramai 208 orang yang terdiri daripada bangs a Melayu Iban

Bidayuh dan India

Jumlah Keluarga 24

25

2 I_ Bangsa I

15

I

5

Melayu Iban Bidayuh India Lain-lain

11

Angka ini adalah meliputi seramai 38 orang yang sudah berkahwin 4

yang masih bujang dan 5 orang yang sudah bercerai Kebanyakkan penghuni di

kawasan penempatan ini ialah di antara yang berumur 18 hingga 45 tahun

32 Pekerjaan

Pekerjaan utama penduduk di setinggan kawasan ini ialah buruh kasar

yang berkhidmat dengan beberapa buah syarikat berhampiran sebagai tukang

kayu pengawal keselamatan tukang masak dan pembantu kedai

Kecenderungan penghuni di kawasan ini bekerja di kawasan-kawasan berdekatan

adalah kerana tidak memerlukan pengangkutan ke tempat kerja

33 Pendapatan

Hampir 60 peratus penduduknya berpendapatan kurang daripada

RM50000 Mereka seo1ah-olah berpuas hati dengan pendapatan yang mereka

perolehi tanpa ada usaha untuk melepaskan diri mereka dari belengu kemiskinan

untuk mencari rumah kos rendah yang memang ada di tawarkan kepada mereka

serendah RM3500000 oleh pemaju atau agensi kerajaan seperti Lembaga

Pembangunan Tanah Sar~ (LCDA) khususnya kepada penghuni setinggan

12

Angka ini adalah meliputi seramai 38 orang yang sudah berkahwin 4

yang masih bujang dan 5 orang yang sudah bercerai Kebanyakkan penghuni di

kawasan penempatan ini ialah di antara yang berumur 18 hingga 45 tahun

32 Pekerjaan

Pekerjaan utama penduduk di setinggan kawasan ini ialah buruh kasar

yang berkhidmat dengan beberapa buah syarikat berhampiran sebagai tukang

kayu pengawal keselamatan tukang masak dan pembantu kedai

Kecenderungan penghuni di kawasan ini bekerja di kawasan-kawasan berdekatan

adalah kerana tidak memerlukan pengangkutan ke tempat kerja

33 Pendapatan

Hampir 60 peratus penduduknya berpendapatan kurang daripada

RM50000 Mereka seo1ah-olah berpuas hati dengan pendapatan yang mereka

perolehi tanpa ada usaha untuk melepaskan diri mereka dari belengu kemiskinan

untuk mencari rumah kos rendah yang memang ada di tawarkan kepada mereka

serendah RM3500000 oleh pemaju atau agensi kerajaan seperti Lembaga

Pembangunan Tanah Sar~ (LCDA) khususnya kepada penghuni setinggan

12

RM500

bull

Carta Pendapatan

BU

Kurang Daripada

Lebih Daripada RM500

Melayu Iban Bidayuh India

34 Pendidikan

Tahap pendidikan di kawasan setinggan Padungan adalah di tahap yang

membimbangkan Berdasarkan tinjauan yang dilakukan hanya 32 orang sahaja

kanak-kanak yang berumur di antara 6 hingga 17 tahun bersekolah berbanding

57 orang daripada mer duduk di rumah sahaja walaupun terdapat sekolahshy

sekolah yang berhampiran dengan penempatan mereka seperti

i) SK Lumba Kuda

ii) SK Pending

iii) SK Song Kheng Hai

iv) SK St Teresa

13

Sekolah-sekolah tersebut terletak hanya beberapa kilometer dari rumah

mereka Tidak ada kesedaran daripada ibubapa adalah di antara faktor kenapa

mereka tidak berminat untuk menghantar anak-anak mereka ke sekolah

35 Kemudahan

Kemudahan as as yang terdapat di kawasan penempatan setinggan

memanglah mendukacitakan Tiadanya bekalan air bersih elektrik dan

kemudahan untuk membuang sampah menyebabkan kawasan ini kotor berbau

dan menjijikan Kesanggupan penduduk di kawasan ini untuk terus tinggal lama

di kawasan ini menunjukkan mereka tidak mampu berbuat apa-apa untuk

membaiki tahap hidup Bilangan keluarga yang ramai dan rumah yang kecil

seolah-olah mereka hanya sekadar menunggu bantuan dari kerajaan untuk

mengubah nasib hidup mereka Mereka mengaku bahawa mereka sebenamya

selesa hidup dalam keadaan demikian

14

Sekolah-sekolah tersebut terletak hanya beberapa kilometer dari rumah

mereka Tidak ada kesedaran daripada ibubapa adalah di antara faktor kenapa

mereka tidak berminat untuk menghantar anak-anak mereka ke sekolah

35 Kemudahan

Kemudahan as as yang terdapat di kawasan penempatan setinggan

memanglah mendukacitakan Tiadanya bekalan air bersih elektrik dan

kemudahan untuk membuang sampah menyebabkan kawasan ini kotor berbau

dan menjijikan Kesanggupan penduduk di kawasan ini untuk terus tinggal lama

di kawasan ini menunjukkan mereka tidak mampu berbuat apa-apa untuk

membaiki tahap hidup Bilangan keluarga yang ramai dan rumah yang kecil

seolah-olah mereka hanya sekadar menunggu bantuan dari kerajaan untuk

mengubah nasib hidup mereka Mereka mengaku bahawa mereka sebenamya

selesa hidup dalam keadaan demikian

14