setinggan dan kemiskinan

Roseli Bin Mohd Zain JM/10643/09 (620330035503)

Setinggan dan kemiskinan

Setinggan dan kemiskinan merupakan satu tajuk isu yang perlu digabungjalinkan

bersama.Walaupun ianya boleh dijadikan dua buah isu iaitu setinggan satu tajuk isu dan

kemiskinan satu lagi tajuk isu.Namun dalam situasi ini setinggan dan kemiskinan harus

dijadikan satu tajuk untuk dibincangkan.Cuba kita lihat dahulu tentang definisi setinggan

dan juga definisi kemiskinan.

Definisi Setinggan

Setinggan merupakan penempatan yang dibina secara rawak dan tanpa kebenaran

di atas tanah kerajaan,swasta dan orang perseorangan.Kewujudan setinggan dikatakan

mencemarkan persekitaran kawasan perbandaran kerana petempatan setinggan sering

dikaitkan dengan kemiskinan,ketidak selesaan, kesesakan,kekotoran dan kekurangan

kemudahan asas.

Namun definisi atau takrifan setinggan boleh dibahagikan kepada dua iaitu takrifan

am dan takrifan di sisi undang-undang.

Takrifan Am

Menurut Azizah (1982) dalam Abdul Aziz (2007), perkataan ‘setinggan’ mula disebut

dalam akhbar Utusan Melayu pada 27 April 1968 dan kemudiannya dimasukkan ke dalam

Kamus Dewan (DBP) pada tahun 1970.

Menurut kajian Azizah (1982), orang awam mengatakan perkataan itu

dicampuradukkan dengan perkataan Inggeris “sten-gun”. Menurut mereka, kampung

setinggan dahulunya dikenali sebagai kampung sten-gun kerana penduduk kampung itu

terpaksa menentang pihak berkuasa yang datang untuk memusnahkan kampung mereka

sehingga memaksa mereka menggunakan gun (senapang) untuk melindunginya.

1JKA 213 KETIDAKSAMAAN SOSIAL


Menurut kamus Oxford Advanced Learner’s Dictionary (Edisi Keenam, 2000),

setinggan adalah seseorang yang tinggal di dalam bangunan atau menduduki tanah

terutama tanah awam tanpa kebenaran dan tanpa membayar sewa.

Kanun Tanah Negara (KTN) merupakan satu-satunya perundangan yang secara

nyata menyentuh kedudukan dan kepentingan penduduk setinggan di sisi undang-undang.

Seksyen 48 KTN menyatakan bahawa “tiada hak milik tanah kerajaan boleh diperoleh

secara pegangan, pendudukan tidak sah atau pendudukan di bawah mana-mana lesen

untuk selama mana sekalipun”.

Manakala seksyen 425, KTN pula, adalah mengenai kesalahan menceroboh tanah

kerajaan secara menduduki dan membina apa-apa bangunan di atasnya dan aktiviti-aktiviti

lain yang disenaraikan. Seksyen 425 menyatakan bahawa:-

“Pendudukan tak sah, dll., tanah Kerajaan, tanah rizab atau tanah perlombongan

(1) mana-mana orang yang, tanpa kebenaran yang sah-

(a) menduduki, atau membina apa-apa bangunan di atas, mana-mana tanah Kerajaan,

tanah rizab atau tanah perlombongan; atau

(b) membersih, membajak, menggali, mengepungi atau menanami mana-mana tanah

sedemikian atau bahagian darinya; atau

(c) memotong atau memindah apa-apa kayuan atau hasil atas atau dari tanah sedemikian,

Adalah melakukan suatu kesalahan.

Manakala Akta Jalan, Parit dan Bangunan 1974 telah memperuntukkan di dalam

seksyen 70(1), 70A(1) dan 72 yang khusus mengenai setinggan. Sekyen 70(1) umpamanya

menyatakan bahawa “Tiada seorang boleh mendirikan sesuatu bangunan tanpa mendapat

kebenaran bertulis terlebih dahulu daripada pihak berkuasa tempatan” yang jelas

meletakkan sempadan bahawa mendirikan atau membina bangunan tanpa kebenaran

adalah dilarang.



Di samping itu, halangan kepada aktiviti awalan dalam pembinaan bangunan

setinggan juga ditegah sebagaimana yang diperuntukkan di dalam seksyen 70A(1) yakni

“Tiada seseorang boleh memula atau menjalankan atau membenar Supaya dimula atau

dijalankan sesuatu kerja tanah tanpa terlebih dahulu mengemukakan kepada pihak

berkuasa tempatan pelan-pelan dan penentuan-penentuan berkenaan dengan kerja-tanah

itu dan mendapat kelulusan pihak berkuasa tempatan mengenainya”. Seksyen 70A(1) ini

merupakan sambungan kepada seksyen 70 yang jelas menghalang kepada aktiviti awalan

pembinaan bangunan setinggan.

Selepas merdeka, proses perbandaran menjadi pesat berikutan perkembangan

perindustri dan perdagangan serta perkhidmatan awam. Perkembangan ini menarik ramai

penduduk luar bandar untuk berhijrah ke bandar dengan harapan akan memperoleh

pekerjaan yang lebih baik serta pendapatan yang lebih tinggi.

Di antara bandar yang menjadi tarikan utama penduduk luar bandar ialah Kuala

Lumpur, Georgetown serta Ipoh dan penghijrahan masuk penduduk luar bandar ke

kawasan bandar mulai ketara selepas tahun 1957 apabila lebih kurang 100,000 orang

penduduk luar bandar berhijrah ke bandar kesan daripada faktor penarik yang wujud di

bandar serta berkaitan dengan faktor penolak yang ada di luar bandar.

Menurut Asan Ali Golam Hassan(2004), penghijrahan penduduk luar bandar di

sekitar tahun 1971-1990 telah membantu mengurangkan kadar kemiskinan di kawasan luar

bandar. Akan tetapi, ia memberi kesan yang berlainan di kawasan bandar apabila ia

mewujudkan golongan miskin di kawasan bandar yang merupakan kesinambungan senario

kemiskinan yang mereka hadapi di kawasan luar bandar. Isi rumah miskin di seluruh negara

telah meningkat dari 77,900 dalam tahun 1993 kepada 95,000 orang dalam tahun 1995 dan

daripada jumlah ini, kemiskinan bandar merupakan 14.5 peratus pada tahun 1985 dan

meningkat kepada 15.1 peratus pada tahun 1995.



Fenomena penghijrahan ke kawasan bandar ini juga turut mewujudkan masalah

penambahan penempatan setinggan di kawasan bandar.Penghijrahan ini mengalami

peningkatan yang drastik apabila dasar Ekonomi Baru dilaksanakan dengan menggalakkan

penyertaan lebih ramai kaum Bumiputera di dalam sektor ekonomi bandar.Keadaan ini

diburukkan lagi dengan kesukaran mendapatkan rumah yang mampu dibeli atau disewa

dan seterusnya ia mendorong kepada penerokaan kawasan-kawasan baru sebagai

petempatan. Dalam era tahun 1990-an pula, apabila Kerajaan membuka pintu peluang

pekerjaan kepada rakyat asing, maka berlaku kebanjiran pekerja asing (sama ada secara

dengan izin atau tanpa izin) yang turut memberi penekanan kepada keperluan perumahan.

Fenomena ini turut memberi kesan perubahan mendadak kepada ciri-ciri

kependudukan setinggan yang sedia ada. Di seluruh dunia, setinggan secara umum

ditakrifkan sebagai suatu perlakuan menduduki ruang atau bangunan terbengkalai atau

yang tidak diduduki yang kebiasaannya untuk tujuan tempat tinggal dan mereka ini tidak

memiliki, menyewa ataupun mempunyai kebenaran untuk menggunakan ruang atau tempat

tersebut. Di banyak negara miskin di seluruh dunia, terdapat kewujudan kawasan melarat

(shanty towns) atau kawasan perumahan orang miskin (slums) yang biasanya dibina di

pinggir bandar-bandar besar dan hampir kesemua rumah-rumah tersebut dibina sendiri

tanpa kebenaran pemilik tanah. Kawasan ini kebiasaannya mempunyai infrastruktur asas

yang sangat minimum tanpa adanya perparitan yang lengkap, sistem kumbahan yang

sempurna, bekalan air bersih yang mencukupi atau bekalan elektrik.

Definisi Kemiskinan

Manakala definisi secara umum tentang kemiskinan dapat dilihat daripada definisi

klasik yang dibuat oleh Booth (disebut dalam Holman, 1978: 3) yang mengatakan bahawa;

‘miskin boleh dihuraikan sebagai seseorang yang hidup dalam keadaan yang sudah untuk



memenuhi keperluan-keperluan hidup yang mencukupi’

Sementara itu Rowntree (disebut dalam Holman, 1978:5) yang mengkaji masalah

kemiskinan di York, London mendefinisikan kemiskinan sebagai “ketidak cukupan

memenuhi keperluan asas di peringkat secukup hidup untuk mempertahankan kecekapan

fizikal”.

Kemiskinan juga dilihat dari sudut biologi, iaitu keperluan asas yang mencukupi

untuk meneruskan hidup dan ini dilihat dari segi pendapatan seseorang. Sekiranya

seseorang itu tidak memperolehi pendapatan yang dapat memenuhi keperluan asas yang

utama, atau tidak dapat makanan yang mempunyai zat yang diperlukan untuk kesihatan

badan dan tidak dapat memenuhi dan mengekalkan kecekapan fizikal maka ia dianggap

miskin (Ungku Aziz, 1964)

Sementara itu Ishak Shaari (1996:3) pula medefinisikan kemiskinan sebagai:

“satu keadaan apabila sesebuah isirumah tidak memperoleh pendapatan yang cukup bagi

menampung sejumlah perbelanjaan untuk keperluan asas yang minimum seperti makanan,

pakaian, tempat tinggal dan keperluan asas bukan makanan…”



Kemiskinan mutlak adalah merupakan satu konsep yang menggunakan ukuran

piwaian bagi membuat perbandingan tentang keperluan asasi manusia. Pendekatan yang

biasa digunakan ialah dari segi pemakanan atau pendekatan biologi yang menjelaskan

hubungan antara keperluan minimum bagi mengekalkan kecekapan fizikal atau bagi

memenuhi keperluan asas manusia.

Kamal Salih (1983) pula mendefinasikan kemiskinan sebagai:

(a) golongan yang tidak mempunyai keupayaan pendapatan.

(b) golongan yang tidak mempunyai kesampaian kepada sumber-sumber kuasa sosial

seperti kuasa bersuara, kuasa politik, pemilikan punca-punca pengeluaran, pendidikan dan

sebagainya.

(c) golongan yang tidak menikmati keperluan asas seperti perlindungan, perumahan,

pendidikan asas, kesihatan, pekerjaan dan sebagainya yang mencukupi mengikut ukuran

secukup hidup sesebuah masyarakat.

Konsep keperluan asasi haruslah mengandungi dua unsur penting; pertama.

Keperluan minimum isirumah yang biasanya diperolehi melalui perbelanjaan penggunaan

seperti makanan, pakaian dan keperluan rumahtangga yang lain, dan kedua, perkhidmatan

penting seperti bekalan air, elektrik, pengangkutan awam, kesihatan, pendidikan dan lain-

lain.

Kemiskinan bandar boleh dilihat sebagai fenomena yang melibatkan pelbagai

dimensi dan tidak hanya dari sudut pendapatan atau kewangan (Bank Dunia), dan

melibatkan:

(i) Kurang akses untuk mendapatkan pinjaman bagi menjalankan aktiviti ekonomi

(ii) Kurang peluang pekerjaan dan kesukaran mendapat kerja dan pendapatan tetap

(iii) Tahap pendidikan dan kesihatan yang rendah



(iv) Tidak mampu memiliki/membeli rumah

(v) Kemudahan untuk rekreasi dan hidup bermasyarakat yang rendah

(vi) Keadaan persekitaran hidup yang tidak sihat dan kualiti kemudahan asas/awam yang

rendah

Pembentukan kemiskinan bandar di Malaysia, sepertimana di kebanyakan negera-

negara dunia ke Tiga, berkemungkinan ada kaitan dengan penjajahan koloni sejak abad ke

enam belas. Bentuk dan fungsi pembangunan bandar serta isu-isu yang berkaitan seperti

kemiskinan, ketidak seimbangan dan penganguran boleh di lihat sebagai akibat daripada

sejarah proses pengintegrasian kepada sistem kapitalis dunia (Yusof : 1989).

Beberapa kajian yang dijalankan di peringkat pusat bandar dalam tahun-tahun 90an

mendapati bahawa punca kemiskinan adalah disebabkan pelbagai faktor. Faktor-faktor

termasuk taraf pendidikan dan tahap kemahiran yang rendah, saiz isi rumah yang besar,

kekurangan peluang-peluang pekerjaan dan pendapatan yang rendah serta kekurangan

akses kepada kemudahan-kemudahan asas. Ini bererti bahawa beberapa program perlu

dilaksanakan secara bersepadu bagi menangani masalah kemiskinan di bandar secara

berkesan (KPLB : 2005).

Jamilah Ariffin (2002) telah memberikan ciri-ciri golongan miskin bandar seperti

berikut: -

(a) Golongan miskin bandar terpaksa membeli hampir kesemua keperluan makanan dan

keperluan asasinya yang lain dan oleh sebab itu amat terdedah dan rapuh dengan impak

pembuangan kerja dan penganguran

(b) Hidup dalam komuniti yang sesak serta kekurangan sistem kumbahan yang teratur dan

mencukupi mengakibatkan mudah dan cepatnya penyebaran wabak penyakit

(c) Pemilikan tempat kediaman dan berteduh amatlah kritikal dan penting bagi golongan



miskin bandar. Namun akibat daripada kesempitan hidup, jurang pendapatan yang tinggi,

kos tanah dan rumah yang melambung naik ; mereka langsung tidak mampu memiliki

rumah sendiri

(d) Akibat daripada peningkatan harga barang pengguna serta pendapatan yang rendah,

golongan miskin bandar terpaksa memilih barangan makanan yang murah yang mana

kebanyakannya mengandungi kadar lemak dan karbohidra yang tinggi. Di samping itu,

akibat daripada lamanya masa yang terpaksa di lalui semasa pergi dan pulang dari tempat

kerja , golongan miskin bandar juga kerap bergantung kepada diet makanan segera dan

kurang berkhasiat berbanding golongan miskin desa yang boleh mencari alternatif makanan

kampung yang berkhasiat. Akibat dari semua ini, keluarga golongan miskin bandar dilihat

sebagai rapuh kepada penyakit

(e) Kesempitan hidup dan kurangnya peluang telah membuatkan ketidakseragaman susun

atur sosial dan penyakit sosial masyarakat

Menurut Unit Perancang Ekonomi Malaysia, kemiskinan bandar di Malaysia bolehlah

digolongankan sebagai mereka yang tidak mempunyai sumber pendapatan (menganggur)

dan mereka yang terlibat di dalam sektor tradisi bandar yang kurang produktif seperti

peniaga kecil-kecilan, pemilik gerai, pembantu rumah serta aktiviti-aktiviti ekonomi lain yang

tidak memerlukan skil dan latihan yang tinggi (HALIPAH : 2002).

Manakala, berdasarkan kepada kajian yang telah dijalankan oleh Fong Chan Onn di

empat kawasan bandar yang meliputi Kuala Lumpur, Pulau Pinang, Kota Bharu dan Johor

Bharu, beberapa ciri-ciri golongan miskin bandar telah ditemui seperti berikut (Chan : 1984):

v Tahap pendidikan yang rendah;

v Ketiadaan peluang pekerjaan;



v Saiz keluargan yang besar; dan

v Terpinggir dari kemudahan dan fasiliti awam / sosial.

Kamal Sallih pula, berdasarkan kajian kemiskinan bandar di Kuala Lumpur, (Kamal

Sallih : 1979) mengkategorikan golongan miskin bandar sebagai mereka yang: -

Bekerja sendiri di sektor perkhdmatan (seperti pemilik gerai, pembaik kasut, penjaga

kereta);Pekerja-Tidak-Mahir di sektor perkilangan, pembinaan dan perkhidmatan; Migran

baru yang membuat kerja-kerja kasual;Pekerja mahir yang berkerja sendiri (seperti

penggunting rambut, tukang kayu);Berumur atau kurang upaya (seeprti cacat) dna tidak

berada di dalam aktiviti pekerjaan; dan Golongan jalanan (seperti peminta sedekah).

Golongan seperti yang disebutkan di atas kebiasaanya menetap di kawasan yang

berpendapatan rendah dan pinggiran bandar seperti kawasan setinggan, kampung baru

serta kawasan Rizab Melayu (Ahmad Jaafar et al : 1979). Namun, berdasarkan kepada

kajian Osman Rani dan Abdul Majid Salleh, insiden kemiskinan melayu di kawasan Rizab

Melayu agak rendah berbanding dengan insiden kemiskinan bagi seluruh kawasan

setinggan di Kuala Lumpur (Osman Rani dan Abdul Majid Salleh : 1989). Sungguhpun

begitu, Osman Rani menegaskan bahawa golongan ini masih lagi kekurangan dari segi

pendidikan, harta serta kemudahan awam.

Berdasarkan kajian yang di lakukan oleh Abdul Halim Ali dan Ishak Shaari, mengenai

Insiden Kemiskinan Bandar dan Luar Bandar, dari tahun 1970 ke 1987 (Abd Halim & Ishak

Shaari : 1989), mereka mendapati pertambahan peratusan isi rumah miskin yang menetap

di kawasan bandar di Semenanjung Malaysia daripada 10.8 peratus dalam tahun 1970 ke

17.0 peratus pada tahun 1987. Ini menunjukkan peningkatan isi rumah miskian di Malaysia

dan akan menjadi masalah sosial dan ekonomi yang serius terutama apabila pemfokusan

polisi negara lebih menjurus kepada pembangunan sektor industri.



Salah satu isu di dalam kemiskinan bandar di Malaysia ialah peningkatan Wanita

sebagai ketua isi rumah miskin. Berdasarkan statistik National Information Technology

Council of Malaysia, pada tahun 2000 sahaja terdapat 895,000 ribu orang wanita yang

menjadi penyara ekonomi keluarga. Jumlah ini merupakan satu peningkatan yang tinggi jika

dibandingkan dengan satu kajian lain pada tahun 1994 yang menunjukkan jumlah 650,000

orang wanita.

Hasil daripada pencantuman setinggan dan kemiskinan menyebabkan isu rumah

setinggan semakin berleluasa diserata negeri dan tempat di Malaysia ini , khususnya di

bandar-bandar besar.Jelas disini setinggan dan kemiskinan adalah perkaitan yang amat

rapat,maka amat sesuailah tajuk ini dijadikan satu isu yang berkaitan satu sama lain iaitu

setinggan dan kemiskinan.Isu yang ditonjolkan dalam perbincangan ini ialah mengenai

masalah setinggan dan kemiskinan yang berkait rapat diantaranya .

Permasalahan kewujudan petempatan setinggan merupakan permasalahan

setempat terutamanya di negeri-negeri yang telah maju seperti Kuala Lumpur, Selangor

dan Pulau Pinang. Kewujudan setinggan ini pula seakan-akan berangkai dengan isu-isu

sosio-ekonomi lain seperti peluang pekerjaan yang sesuai dengan tahap kemahiran

mereka, penempatan semula, kemiskinan, pengagihan rumah kos rendah, bayaran

pampasan dan sebagainya

Kewujudan petempatan setinggan disebabkan beberapa faktor ekonomi dan sosial

seperti penghijrahan golongan berpendapatan rendah ke kawasan bandar untuk meraih

peluang mencari penghidupan yang lebih baik tetapi gagal mendapatkan perumahan yang

berkualiti serta mampu dimiliki atau dibeli oleh mereka. Proses perbandaran juga salah satu

elemen yang mendorong kepada petempatan setinggan memandangkan setinggan ini



merupakan suatu golongan penduduk yang tertinggal dalam mengejar arus pembangunan

dan gagal memperoleh manfaat pembangunan ini pada peringkat minimum.

Ketidakupayaan mereka untuk memiliki rumah yang sesuai dan ideal sebagai

keperluan asas disebabkan kekangan keupayaan kewangan serta pelbagai aspek ekonomi

yang lain. Golongan setinggan ini duduk di dalam lapisan paling banyak hierarki masyarakat

dan sering dikaitkan dengan imej negatif masyarakat seperti isu kemiskinan, isu keciciran,

isu gangsterisme, penagihan dadah serta pelbagai momokan negatif masalah sosial yang

lain.

Golongan setinggan ini kadangkala dan boleh dikatakan seringkali menjadi polemik

dalam masyarakat dan dikatakan sebagai penghalang kepada pelaksanaan perancangan

pembangunan negara kerana sebarang usaha pembangunan di kawasan perkampungan

setinggan akan mendapat perhatian media massa serta mereka yang mempunyai

kepentingan. Proses pemindahan setinggan ini kadangkala diolah oleh pihak media bagi

menarik emosi dan simpati penonton atau pembaca media dengan tujuan tertentu.

Akan tetapi, dari sudut yang lain pula, golongan setinggan ini sebenarnya merupakan

sebahagian daripada penyumbang kepada pertumbuhan ekonomi negara. Mereka bekerja

di dalam bidang yang enggan diceburi oleh rakyat biasa yang lain seperti sebagai pencari

dan pencuci botol-botol kaca untuk dijual semula, peniaga pasar malam, pekerja di kilang-

kilang kecil yang tidak mampu menawarkan gaji yang lumayan serta pelbagai pekerjaan

yang memberikan pulangan yang sedikit

Setinggan ini disebut dengan pelbagai istilah, misalnya di Malaysia dan Indonesia

dikenali sebagai ‘kampung’, di Manila dikenali sebagai ‘barung’ atau ‘borongs’, di Bombay

pula ia dikenali sebagai ‘Bustees’, manakala di Istanbul pula setinggan dipanggil



‘Qecekandus’ (Laporan Dasar dan Strategi Penyelesaian Setinggan MPPJ, 2001) . Ini

menunjukkan permasalahan setinggan ini bukan sahaja menjadi penyakit di Malaysia malah

masalah ini turut dialami oleh negara-negara lain juga.

Setinggan seringkali dikaitkan dengan proses perbandaran. Perbandaran ialah

proses penumpuan penduduk di sesuatu kawasan. Ia merupakan suatu proses yang

berlaku secara berterusan, selari dengan kemajuan ekonomi yang melibatkan sektor

industri dan perdagangan (Kertas Kerja Permasalahan Setinggan, 2000)

Kawasan bandar sering dianggap sebagai suatu kawasan yang penuh dengan

peluang pekerjaan, tempat untuk mencari kemewahan, persekitaran kehidupan dan

tahap kesihatan yang tinggi,tahap pendidikan yang tinggi serta tempat yang boleh

mewujudkan pelbagai fasiliti yang memudahkan untuk perolehan maklumat,

menggalakkan kreativiti, inovasi dan diversiti.

Berdasarkan tarikan tersebut, kadar pertumbuhan kawasan bandar meningkat

dengan begitu drastik. Di Malaysia, menjelang tahun 2000, 60% penduduk akan

bertumpu di kawasan bandar dan peratusan ini akan meningkat kepada 80% menjelang

tahun 2010 (Jabatan Perangkaan Malaysia,2004). Setinggan merupakan fenomena biasa

yang wujud di Bandar-bandar utama di seluruh dunia khususnya negara-negara sedang

membangun. Ia sering dikaitkan dengan ketidakupayaan sektor perumahan untuk

bertindakbalas kepada keperluan golongan penghijrah luar bandar yang kebanyakannya

tergolong dari golongan yang kurang pengetahuan, kemahiran, pengalaman dan

kemahiran. Stok perumahan yang ada tidak mampu untuk dibeli atau disewa oleh golongan

berpendapatan rendah yang menghuni di bandar.



Jenis-Jenis Setinggan

Abram (1966) dalam Abdul Aziz Husin (2004) telah mengklasifikasikan penduduk setinggan

kepada lima kategori utama seperti berikut :

Setinggan Penyewa

Secara umumnya, setinggan jenis ini terdiri daripada kelas setinggan paling miskin yang

mana rumah yang diduduki disewa dari setinggan lain. Majoriti terdiri daripada mereka yang

baru berpindah dari luarbandar dengan harapan satu hari nanti akan menjadi ’setinggan

pemilik’.

Setinggan Pemilik

Mereka memilikki rumah yang diduduki tetapi bukan tanah. Rumah didirikan sendiri di atas

mana-mana sahaja tanah kosong yang boleh dicari tanpa mengambil kira pemilik tanah

atau lokasi tanah tersebut

Setinggan Berkeras

Satu waktu dahulu, gologan ini merupakan setinggan penyewa tetapi tidak lagi membayar

sewa selepas itu. Pemilik tanah takut untuk mengeluarkan mereka dari tanah tersebut

mungkin disebabkan cara dan penampilan mereka yang lebih agresif.

Setinggan Tuan Tanah

Terdiri daripada setinggan lama yang memilikki bilik, pondok atau tempat tinggal untuk

disewakan tetapi pada kadar yang sangat tinggi.

Setinggan Spekulator

Mereka dianggap profesional yang membuat penempatan setinggan sebagai perniagaan

yang menguntungkan. Mereka menjadi setinggan dengan motif utama dan berkeyakinan

bahawa pihak kerajaan atau tuantanah akan membayar pampasan yang memuaskan

sebelum mereka keluar dari kawasan itu. Umumnya, mereka merupakan kumpulan



setinggan yang paling degil dan sukar dikeluarkan dan merupakan ketua kumpulan yang

akan berhadapan dengan pihak berkuasa atau tuan tanah. Pampasan yang dibayar dalam

mana-mana keadaan adalah amat menguntungkan. Selalunya selepas mendapat

pampasan, mereka secara bijak akan berpindah ke kawasan lain yang akan dibangunkan

dalam masa terdekat dan proses tersebut akan berulang.

Setinggan Pekerjaan

Setinggan pekerjaan yang membina gerai diatas tanah yang bukan milik mereka dan

menjual barang runcit tanpa lesen berniaga dan tanpa membayar cukai

Di Malaysia masalah setinggan bermula pada tahun 70an bila pemerintah

mengemukakan dasar ekonomi baru di mana kaum bumiputra digalak turut serta dalam

sektor bandar dan perindustrian. Jadi, berlakukah penghijrahan besar-besaran.Menurut

Professor Camhuri Siwar, dari Institut Alam Sekitar dan Pembangunan,Universiti

Kebangsaan Malaysia, negara itu mempunyai sasaran membersihkan kesemua kawasan

setinggan dalam masa dua tahun lagi

“Kerajaan ada sasaran untuk setinggan sifar (zero squatters) menjelang

2005. Jadi, ini adalah satu sasaran dan saya ingat usaha-usaha

pemindahan ini sedang berterusan di lakukan. Setengahnya dipindahkan

ke perumahan baru dan setengahnya di sediakan kawasan-kawasan yang

agak jauh dari Kuala Lumpur untuk ditempatkan semula.”

Fenomena setinggan telah menjadi masalah utama negara sejak dari dahulu

lagi dan sering dikaitkan dengan gambaran yang bercanggah dengan nilai-nilai

kehidupan yang ideal. Antara masalah tersebut ialah kesesakan penghuni, keadaan

bangunan buruk dan berselerak, kemiskinan, masalah sosial, tiada kemudahan

infrastruktur dan sebagainya (Berita Harian, 5 Mac 2002).



Pendatang atau penghijrahan penduduk ini rata-ratanya datang dari golongan

yang tidak mempunyai sebarang pendidkan formal untuk diperdagangkan bagi mendapat

pekerjaan yang baik. Kebiasaannya petempatan setinggan ini bermula dengan 15 sehingga

25 rumah, tetapi lama-kelamaan akan menarik pendatang yang lain sehingga menjadi 500

setinggan atau lebih.

Pertumbuhan bandar di negara ini lebih tertumpu kepada aktiviti perindustrian dan

memberi kesan kepada pertambahan peluang pekerjaan. Pertumbuhan ekonomi negara

yang pesat di antara tahun 1991 hingga 1997 telah memberi sumbangan yang besar

kepada perubahan struktur sosial dan ekonomi negara yang mengarah kepada

perkembangan pesat perindustrian dan perbandaran.Perkembangan ini memberi lebih

banyak peluang ekonomi dan peluang pekerjaan di pusat-pusat bandar dan telah

menyebabkan ramai penduduk luar bandar atau bandar kecil berhijrah ke pusat-pusat

bandar. Ini mengakibatkan penduduk di pusat-pusat bandar bertambah dengan pesat tetapi

di sektor perumahan yang tidak dapat menampung kepesatan penduduk di pusat-pusat

bandar telah menyebabkan wujudnya kawasan setinggan.

Berdasarkan kajian setinggan di seluruh Malaysia mendapati terdapat sebanyak

114,944 unit bangunan kediaman setinggan dengan anggaran penduduk setinggan

berjumlah 557,679 orang yang wujud di seluruh negara. Jumlah kampung setinggan di

seluruh Malaysia adalah 1,032 buah khususnya tertumpu di negeri selangor, diikuti Wilayah

Persekutuan Kuala Lumpur dan negeri Sabah. Kebanyakan petempatan setinggan terdapat

di kawasan-kawasan pantai (atas laut), bekas-bekas lombong, rizab jalan, rizab sungai

rizab keretapi dan kawasan pinggir bandar yang belum dibangunkan lagi (Persidangan

Pengawalan dan Penempatan Semula Setinggan Di Malaysia, 2000).



Hasil analisis pasukan pengkaji Universiti Sains Malaysia mendapati hampir semua

penduduk setinggan adalah terdiri daripada warga asing kecuali di negeri Melaka dan

Negeri Sembilan. Peratusan paling tinggi adalah di negeri Sabah (warga Filipina) dan

Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur (warga Indonesia). Penghijrahan warga asing ini tanpa

kawalan mengakibatkan wujudnya pelbagai implikasi seperti petempatan warga asing,

masalah sosial dan juga masalah jenayah seperti gangsterisme, kecurian, dadah, lanun dan

sebagainya (Persidangan Pengawalan dan Penempatan Semula Setinggan Di Malaysia,

2000).

Analisis juga mendapati terdapat isi rumah setinggan yang berpendapatan kurang

daripada RM460.00 sebulan (garis kemiskinan) dan juga berpendapatan kurang daripada

RM300.00 sebulan (golongan termiskin). Terdapatnya juga sebilangan penduduk setinggan

yang tiada pelajaran formal dan berpendidikan sekolah rendah. Misalnya di negeri Sabah

terdapat ramai penduduk setinggan yang buta huruf dan tidak boleh membaca

mengakibatkan mereka terpinggir dari sektor pekerjaan dan pembangunan.

Menurut buletin PEKA 1991, dari segi ciri-ciri petempatan setinggan di seluruh

negara, didapati kebanyakan negeri seperti Sabah, Pahang dan lain-lain lagi

mempamerkan keadaan fizikal bangunan kediaman yang daif dan kemudahan infrastruktur

yang kurang memuaskan. Menyedari kerumitan ini, Kerajaan merangka dasar dan strategi

kawalan untuk penempatkan semula setinggan. Kerajaan telah menetapkan sasaran untuk

mencapai setinggan sifar pada tahun 2005 nanti.

Bagi mencapai sasaran ini, Kerajaan merancang membina lebih banyak rumah kos

rendah atau rumah mampu dimiliki untuk dijual dan disewa bagi penempatan semula

setinggan. Di samping itu Kerajaan juga berusaha meningkatkan pembinaan rumah kos

sederhana rendah dan kos sederhana bagi membolehkan setiap keluarga mampu memiliki

rumah. Dalam Rancangan Malaysia Ke 7 (1996-2000) sebanyak 491,135 unit rumah kos



rendah, kos sederhana rendah dan kos sederhana telah berjaya dibina. Dalam RMKe-8

(2001-2005) Kerajaan membuat unjuran membina sebanyak 479,000 unit rumah kos

rendah, kos sederhana rendah dan kos sederhana.Perancangan rapi ini menunjukkan

Kerajaan berusaha bersungguhsungguh bagi memastikan negara kita bebas setinggan

menjelang tahun 2005 (Utusan Malaysia, 24 April 2004).

Masalah utama yang terdapat di kawasan setinggan seperti yang dilaporkan di dalam

Laporan Persidangan Pengawalan dan Penempatan Semula Setinggan di Malaysia, 2000

adalah di mana bilangan rumah kos rendah yang ada tidak dapat memenuhi permintaan

yang tinggi. Setinggan yang terlibat dengan pembangunan semula kawasan petempatan

mereka tidak dapat masuk terus ke rumah pangsa kos rendah dengan secepatnya.

Keduanya pembangunan dan pembinaan rumah pangsa kos rendah dan juga rumah

panjang biasanya mengalami pelbagai rintangan seperti keadaan tanah yang teruk,

ketidaksempurnaan infrastruktur, kelewatan dalam menyelesaian masalah dengan

kontraktor dan pelbagai pihak yang terlibat dalam industri pembinaan.

Masalah ketiga ialah Pembiayaan pinjaman perumahan yang tidak mencukupi.

Sebagai contoh di dalam Rancangan Malaysia Keenam (RM Ke-6), DBKL bercadang untuk

membina 30,396 unit rumah kos rendah yang menelan belanja sebanyak RM 702.7 juta,

namun begitu pembiayaan yang disediakan hanya berjumlah RM 79.35 juta dan ia hanya

mencukupi untuk membina 4,424 unit rumah kos rendah.Seterusnya ialah disebabkan Kos

pembinaan telah meningkat. Secara amnya, kos untuk membina rumah kos rendah telah

melebihi RM 25,000 dan kos untuk membina rumah panjang melebihi RM 12,000 seunit.

Kos ini tidak termasuk kos pembinaan infrastruktur.Selain daripada itu Keperluan untuk

memperbaiki imej keseluruhan serta persekitaran rumah. Standard infrastruktur,

kemudahan serta perkhidmatan untuk setinggan telah dinaiktaraf sekurang-kurangnya



selaras dengan projek perumahan lain. Sehubungan itu kosnya tidak banyak beza dengan

kos pembinaan perumahan yang lain.

Faktor keenam ialah Proses untuk pembangunan semula setinggan amat memakan

masa dan sensitif. Petempatan setinggan biasanya dibina dengan tahap kapasiti yang

maksimum. Sebelum kawasan setinggan boleh dibersihkan, penduduk setinggan ini

mestilah dipindahkan. Penduduk ini hanya akan berpindah jika rumah pangsa kos rendah

disediakan dan jaminan bahawa mereka dapat membeli rumah kos rendah yang dibina.

Ditambah pula dengan Kemajuan pembangunan semula setinggan oleh konsep

penswastaan adalah amat tidak menggalakkan. Selama 6 tahun konsep ini diperkenalkan,

sejumlah kurang dari 5000 penduduk yang dipindahkan.Ini dirumitkan lagi dengan keadaan

kemampuan penduduk setinggan untuk membeli rumah kos rendah juga merupakan

masalah utama. 15-20 peratus setinggan tidak mampu membeli rumah kos rendah

berharga RM 25,000.

Masalah seterusnya ialah kecenderungan penduduk setinggan untuk dipindahkan

sebagai satu komuniti yang berdekatan dengan petempatan asal. Penyataan ini amat benar

dikalangan kawasan petempatan yang telah dikenali dan lama bertapak.Dan ditambah pula

dengan kawasan tanah kosong yang semakin lama semakin habis, bandar Kuala Lumpur

hanya mempunyai lebih kurang 11,200 ekar tanah yang masih boleh dibangunkan

Strategi Penyelesaian Setinggan

Terdapat beberapa langkah yang diambil oleh kerajaan untuk membasmi

setinggan, antara yang utama adalah:

Penempatan Semula Setinggan Di Malaysia.

Berdasarkan pendekatan setinggan yang diambil oleh pihak kerajaan untuk

menyelesaikan masalah setinggan seluruh negara, penempatan semula diambil dengan



menempatkan semula setinggan terbabit ke satu kawasan lain yang mungkin lebih jauh dari

penempatan asal mereka. Kawasan penempatan baru ini biasanya telah disediakan dengan

prasarana asas untuk memberi lebih keselesaan kepada penduduk setinggan.

Menurut United Nations for Human Settlement (HABITAT, 1988) menyatakan

bahawa penempatan semula adalah satu langkah pembaharuan fizikal yang menelan

perbelanjaan yang tinggi tetapi dapat menyediakan keperluan asas dimanafaatkan oleh

penduduk miskin yang terlibat untuk terus hidup dikawasan bandar. Sepatutnya

penempatan semula yang dilaksanakan dapat memberi keseimbangan dalam aspek

pembangunan sosioekonomi masyarakat. Menurut Tunku Shamsul Bahrin (dalam

Mokzani,1977), terdapat dua kaedah dalam menangani isu setinggan. Pertama dengan

memindahkan mereka ke atas lotlot tanah yang diperuntukkan kepada mereka dengan

mengenakan kadar harga yang rendah (nominal) dan yang kedua memberi mereka peluang

menduduki rumah pangsa kos rendah dengan dikenakan kadar sewa yang rendah atau

menjual rumah pangsa tersebut pada harga yang rendah.

Selain daripada itu, mengikut kaedah yang dipraktikkan oleh Pihak Berkuasa

Tempatan, kawasan setinggan akan dirobohkan tanpa membayar apa-apa pampasan dan

membangunkan semula kawasan setinggan dengan lebih teratur dan bersih. Kawasan ini

juga diberikan segala kemudahan awam agar tapak tersebut terjaga. Kaedah ini walaupun

dilihat dari segi fizikalnya adalah baik namun dari segi ekonominya, ia tidak memberikan

pulangan yang baik kepada pihak kerajaan. Malah, kerajaan terpaksa pula mengeluarkan

peruntukkan yang banyak untuk membina semula kawasan tersebut semata-mata untuk

diduduki oleh setinggan. Kaedah ini juga dilihat seolah-olah menggalakkan setinggan terus

bertapak dan dibenarkan meneroka kawasan lain.



Walaubagaimanapun terdapat beberapa persepsi terhadap penempatan semula

setinggan. Bagi pihak Arkitek dan Perancang Bandar, mereka melihat setinggan sebagai

penghalang kepada pembangunan bandar kerana kawasan tersebut boleh dibangunkan

sebagai kawasan komersial dan boleh mendatangkan pulangan yang lumayan. Manakala

pihak berkuasa tempatan pula menilai kawasan setinggan sebagai kawasan hitam yang

banyak mengandungi unsur-unsur jenayah. Oleh itu, penempatan semula kesatu kawasan

baru adalah merupakan satu kaedah terbaik dan berkesan untuk menyelesaikan masalah

pendudukan setinggan terutama di Kuala Lumpur dan bandar-bandar besar yang lain.

Kerajaan perlu melakukan sesuatu untuk menempatkan semula setinggan di

kawasan bandar ini. Tanah-tanah dibandar mempunyai nilaian yang tinggi dan kerajaan

sukar menempatkan mereka atau mengekalkan mereka di tanah yang mereka duduki.

Kerajaan juga harus ingat bahawa untuk menempatkan mereka di kawasan lain pula, kos

yang besar diperlukan untuk membina rumah ganti, menyediakan segala kemudahan,

menjaga kawasan tersebut supaya lebih terurus dan sebagainya.

Kesimpulannya, kerajaan perlu memastikan kawasan penempatan semula setinggan

diwujudkan bagi menyelesaikan masalah setinggan di sesuatu kawasan.Penempatan

semula setinggan mestilah mempunyai infrastruktur yang lengkap agar tidak memberi

masalah kepada penduduk setinggan itu sendiri untuk meneruskan kelangsungan hidup

agar segala keperluan tidak terjejas akibat perpindahan ke kawasan baru kelak

Keperluan Penempatan Semula Setinggan Di Kawasan Bandar

Menurut Abdul Aziz Husin (2004), kewujudan penempatan setinggan di kawasan

bandar merupakan satu fenomena biasa di negara ini. Kawasan setinggan bukan sahaja

memberi kesan besar kepada faktor sosial, politik dan ekonomi penduduk kawasan itu

tetapi juga menjejaskan reputasi bandar terbabit khasnya dan negara amnya. Bagi



mengatasi masalah ini, pihak berkuasa tempatan perlu mencari jalan penyelesaian yang

terbaik disamping penglibatan sektor awam yang lain seperti Pejabat Tanah Daerah,

Pejabat Pengarah Tanah dan Galian Negeri, Jabatan Perancang Bandar Dan Desa,

Jabatan Kerja Raya (JKR) dan Jabatan Parit Dan Saliran (JPS).

Penempatan setinggan di kawasan bandar akan mengakibatkan pembangunan

bandar terencat atau sukar kerana masalah pendudukan mereka perlu diselesaikan terlebih

dahulu. Dari segi teorinya, masalah ini dapat diatasi dengan penggunaan undang-undang

tanah sedia ada, tetapi dari segi fizikalnya, sebilangan penduduk setinggan bukanlah

manusia yang terpelajar. Jadi mereka akan melakukan sesuatu yang diluar batasan

undang-undang untuk mempertahankan kedudukan mereka. Walau bagaimanapun,

setinggan di bandar perlu diselesaikan dan ditangani dengan sebaik mungkin. Walaupun

penduduk setinggan dikaitkan dengan kemiskinan dan berpendapatan rendah (Mohd. Taib

Dora,2000), namun dengan adanya projek perumahan kos rendah, adalah difikirkan mereka

dapat membelinya dengan bayaran bulanan yang rendah.

Selain dari kemiskinan, setinggan juga dikaitkan dengan gejala sosial, penagihan

dadah, samseng, mempunyai keluarga yang ramai dan taraf pendidikan yang rendah. Ini

ditambah lagi dengan keadaan persekitaran yang kotor, tidak teratur, kekurangan

kemudahan asas seperti bekalan api, air, sistem jalanraya dan telefon di samping sistem

pembetungan yang tidak sempurna menyebabkan kawasan setinggan memberikan imej

yang kurang baik kepada masyarakat umum.

Terdapat beberapa masalah yang lazim dihadapi oleh pihak berkuasa tempatan

untuk menyelesaikan masalah setinggan. Di antaranya ialah:

1. Kekurangan undang-undang mengenai masalah setinggan. Sebelum wujudnya undang-

undang untuk menghapuskan setinggan pada tahun 1969, tiada undang-undang yang



khusus bagi mengatasi masalah setinggan. Hanya Kanun Tanah Negara sahaja yang

digunapakai pada masa itu.

2. Kesukaran untuk melaksanakan penguatkuasaan bagi merobohkan penempatan

setinggan kerana kekurangan kawasan untuk penempatan semula di kawasan bandar.

Selain daripada itu, kos harga tanah yang tinggi di kawasan bandar membebankan

kerajaan. Harga di kawasan luarbandar adalah murah tetapi kos penyediaan prasarana

pula adalah tinggi.

3.Kos penguatkuasaan yang tinggi. PBT terpaksa mengeluarkan kos yang besar untuk

pentadbiran dan kakitangan bagi menghalang penduduk mendirikan kawasan setinggan.

4. Faktor Kemanusiaan. Tindakan merobohkan kawasan setinggan tidak boleh dibuat

secara tergesa-gesa kerana memberi kesan yang besar kepada penduduk setinggan dari

segi ekonomi dan sosial.

5. Penghapusan kawasan setinggan akan memberi implikasi kepada aspek politik dan

sosial. Kebanyakan golongan setinggan adalah penyokong setia parti pemerintah. Bagi

memastikan sokongan mereka terutamanya semasa pilihanraya, orang politik banyak

memperjuangkan golongan setinggan.

Salah satu penempatan semula yang disediakan oleh kerajaan ialah perumahan kos

rendah. Konsep ini telah diterapkan oleh Tun Abdul Razak pada tahun 1967, Perdana

Menteri Malaysia pada masa itu. Ini memberi peluang kepada penduduk memilikki rumah

sendiri dan mampu dibayar oleh mereka. (Kerajaan Malaysia, 1971). Program pemilikkan

rumah murah ini termasuk dalam DEB yang mana ianya bertujuan untuk membasmi

kemiskinan dan penyusunan masyarakat, terutamanya setinggan dan miskin.

Walau bagaimanapun, program ini makin lama semakin bertambah bilangan

penduduk setinggan kerana cara ini seolah-olah menggalakkan penempatan setinggan

yang lain kerana tiada usaha untuk menyekat penempatan setinggan yang baru atau



menggantikan setinggan yang telah berpindah. Bagi mengatasi masalah ini, kerajaan telah

berunding dengan pihak swasta untuk membina rumah kos rendah. Dan hasilnya, pihak

swasta telah berusaha membina perumahan kos rendah di tanah swasta. Program

penswastaan yang pertama telah dilakukan oleh DBKL pada RMK-4 (1985-1990). Program

ini telah membabitkan sebanyak 21 buah projek penswastaan perumahan kos rendah

membabitkan tanah keluasan 1500 hektar.

Namun sehingga kini masalah penempatan semula setinggan tidak berjaya

sepenuhnya kerana pelbagai sebab. Antara sebab itu ialah pemantauan sepanjang masa

oleh PBT tidak dilakukan secara berkala menyebabkan penduduk setinggan semakin hari

semakin meningkat.

Kesimpulannya, penempatan semula setinggan amat penting bagi memberikan

kawasan bandar bersih dari masalah setinggan. Sebelum melaksanakan program

penempatan semula setinggan, PBT atau jabatan lain yang terbabit hendaklah menjalankan

kajian sosioekonomi penduduk setinggan terlebih dahulu.

Namun begitu, usaha yang lebih agresif perlulah diambil dalam menyelesaikan

masalah berkaitan setinggan, dan kalau boleh sehingga mencapai setinggan sifar. Kerajaan

telah melancarkan program setinggan sifar pada tahun 2005, tetapi usaha tersebut masih

belum menampakkan hasil yang memberangsangkan.

Dasar Setinggan Sifar

Berdasarkan Banci Penduduk Malaysia Tahun 2000, penduduk Malaysia

berkembang dengan kadar 2.6 peratus setahun dan pertumbuhan populasi kawasan

bandar telah meningkat dari 50.7 peratus pada tahun 1991 kepada 62.0 peratus pada tahun

2000. Kesannya, pembangunan di kawasan bandar lebih fokus dan banyak pelaburan

dilaksanakan dalam membangunkan perindustrian, sosial dan perkhidmatan ekonomi di



samping kesedaran orang awam yang mahukan persekitaran yang sihat. Oleh itu,

perumahan di kawasan bandar bukan hanya terhad berikutan kekangan tanah yang boleh

dibangunkan untuk tujuan perumahan; tetapi juga menjadi amat mahal dan tidak mampu

dimiliki oleh semua golongan.

Kesannya, kewujudan kawasan penempatan setinggan baru telah berkembang

dengan pesat dan turut memberi kesan kepada pembangunan ekonomi secara

keseluruhan. Melihat kepada seriusnya masalah setinggan ini, maka Kementerian

Perumahan dan Kerajaan Tempatan telah melancarkan Program Setinggan Sifar 2005 bagi

membasmi setinggan terutamanya di kawasan bandar. Program ini telah dilancarkan di

seluruh negara dengan penglibatan semua Kerajaan Negeri di Semenanjung Malaysia,

Sabah dan Sarawak.

Program ini telah menggabungkan usaha Kerajaan Persekutuan dan Kerajaan

Negeri dengan pemberian modal bagi membina rumah jenis bertingkat di dalam kawasan

bandar yang dikenali sebagai Program Perumahan Rakyat (PPR) akan diberi oleh Kerajaan

Persekutuan manakala Kerajaan Negeri akan menentukan tanah yang sesuai untuk

dijadikan rumah PPR ini. Kerjasama di antara kedua-dua pihak ini sangat penting

memandangkan kuasa pemberimilikan tanah adalah terletakhak kepada Kerajaan Negeri

dan dalam masa yang sama, Kerajaan Negeri memerlukan bantuan dana kewangan untuk

melaksanakan program ini.

Semua Kerajaan Negeri telah merangka Program Setinggan Sifar masing-masing

dan menurut Laporan Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan, sehingga Jun

2009 terdapat sejumlah 82,200 keluarga setinggan di seluruh negara yang belum

dipindahkan. Statistik penuh keluarga setinggan tersebut serta prestasi Kerajaan Negeri

dalam melaksanakan Program Setinggan Sifar semenjak tahun 2004 sehingga tahun 2008

adalah seperti Jadual di bawah



Statistik Keluarga Setinggan Negara Sehingga Jun 2009*

Bil. Negeri Bilangan Keluarga Setinggan

2004 2005 2006 2007 2008*1. Kuala Lumpur 16,786 14,947 11,676 11,181 9,3332. Labuan - 1,068 1,167 1,068 8713. Selangor 20,353 5,913 2,811 1,197 1,1974. Negeri

Sembilan 291 121 346 297 144

5. Melaka 67 62 52 36 186. Johor 1,541 5,293 11,411 11,411 12,5657. Pahang 647 2,928 918 1,052 8568. Terengganu 2,780 777 846 699 6999. Kelantan 1,392 1,258 1,699 1,695 1,49910. Perak 7,950 7,766 14,282 14,243 14,28211. Pulau Pinang 3,331 4,010 5,835 6,370 3,57212. Kedah 3,382 3,528 3,443 3,629 3,29413. Perlis 2,397 2,266 2,266 2,243 2,22114. Sabah 38,868 38,868 25,525 23,692 22,44915. Sarawak 8,919 9,641 9,618 9,325 8,900JUMLAH 108,704 98,446 91,895 88,138 82,200

Sumber : Laman Web KPKT, SUK Negeri, Lembaga Perumahan Negeri, PBT dan PTG Negeri

Kaedah Penyelesaian Penempatan Semula Setinggan Oleh Kerajaan Persekutuan

Kerajaan Persekutuan melalui Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan

(KPKT) bersama-sama dengan Majlis Tindakan Ekonomi Negara (MTEN) telah merangka

beberapa kaedah penempatan semula setinggan dan rakyat miskin di seluruh negara.

Kaedah yang diwujud untuk digunapakai ialah PPR (Bersepadu), PPR Disewa (Dasar Baru)

dan PPR Dimiliki (Dasar Baru). Perlaksanaan program ini adalah sebagaimana Jadual

dibawah:



Bil Program Bil. Projek Bil. Unit

1 PPR Bersepadu (MTEN) 52 54679

2 PPR Disewa (Dasar Baru) 7 8352

3 PPR Dimiliki (Dasar Baru) 25 3650

4 Perumahan Awam Kos Rendah 74 28541

Jumlah 158 95222

Agensi yang terbabit bagi perlaksanaan PPR ini ialah Jabatan Perumahan Negara

(JPN) yang akan bertanggungjawab sepenuhnya ke atas projek PPR ini termasuk

perancangan awal, perlantikan juruperunding, pengurusan tender dan semua aspek

pengurusan projek PPR. Program ini dilaksanakan secara “fast track” dengan beberapa

kelonggaran dasar dan peraturan telah diberi bagi mempercepatkan kesiapan projek ini.

Syarikat Perumahan Negara Berhad (SPNB) telah diberi tanggungjawab

melaksanakan PPR Dimiliki melainkan 25 projek PPR Dimiliki di Negeri Pahang yang

sedang dilaksanakan oleh JPN. Projek PPR Disewa akan terus dilaksanakan oleh JPN.

Bilangan unit disasarkan untuk dibina di bawah PPR Dimiliki ialah 40,000 unit dan PPR

Disewa 50,000 unit. Program pembinaan rumah di bawah PPR Disewa adalah bertujuan

untuk disewakan kepada setinggan dan akan diperluaskan kepada golongan

berpendapatan rendah yang lain apabila matlamat setinggan sifar tercapai yang

dijangkakan pada akhir tahun 2005.

Pembasmian Setinggan Melalui Perumahan Awam

Setinggan merupakan kawasan perumahan yang tidak terancang dan teratur seperti

kehendak PBT. Berdasarkan pemerhatian yang dibuat di tapak kajian, setinggan secara

keseluruhannya merupakan kawasan perumahan yang dipenuhi rumah yang kebanyakkan



kurang sempurna dari segi fizikal mahupun keadaan dalamannya. Hampir kesemua rumah-

rumah setinggan diperbuat dari kayu dan beratapkan zink. Tiada sistem perparitan dan

saliran yang sempurna di kawasan ini menyebabkan wujudnya pelbagai bau busuk dan

keadaan kurang sempurna bagi penduduk kawasan sebegini. Boleh dikatakan hampir

semua kawasan setinggan didirikan di atas tanah orang sama ada secara haram atau tidak.

Rumah-rumah kawasan setinggan ini amat rapat antara satu lain dan tidak sempurna

keperluan asasnya, disebabkan kesempitan hidup penduduknya.

Setinggan ini wujud disebabkan terdapat golongan rakyat yang tidak mampu

menyewa rumah di kawasan yang menyediakan infrastruktur perumahan yang sempurna.

Hal ini disebabkan tahap ekonomi golongan yang mendiami kawasan setinggan ini

kebanyakan ibarat kais makan pagi. Kesempitan hidup menyebabkan golongan ini memilih

kawasan setinggan sebagai penempatan paling selesa yang mereka mampu walaupun

dianggap sebagai kawasan yang sangat daif. Setinggan juga wujud apabila terdapatnya

peluang pekerjaan seperti pembukaaan kilang baru, maka ramailah warga kampung

berpindah dari desa masing-masing demi untuk memperbaiki tahap ekonomi diri sendiri

serta keluarga. Disebabkan faktor seperti inilah wujudnya setinggan di kawasan bandar

besar seperti Kuala Lumpur, Johor Bahru dan Penang. Sebagai contoh, di Johor Bahru

terdapat banyak kawasan setinggan yang wujud hasil dari faktor sosio ekonomi seperti

Skudai Kiri, Skudai Kanan dan Bakar Batu.

Kawasan setinggan ini dianggap sebagai sebuah kawasan yang banyak menjana

masalah sosial pada negara seperti wujudnya sarang penagih dadah dan kadar penjenayah

seperti perompak banyak datang dari individu yang latar belakangnya adalah dari kawasan

setinggan. Memang diakui bahawa masyarakat setinggan merupakan punca berbagai-bagai

masalah. Memang tidak ada orang suka melihat sebahagian manusia terus hidup dalam

keadaan teruk di rumah-rumah setinggan yang sesak dan serba kekurangan dalam segala



kemudahan. Hal ini terbukti dengan kejadian pergaduhan di kalangan penduduk setinggan

di Taman Lindungan Jaya dan sekitarnya di Jalan Klang Lama (Berita Harian, 12 Mac

2001). Hal ini berpunca daripada budaya samseng yang menular di kalangan penduduk

setinggan seperti yang telah dikenal pasti oleh Pemuda Barisan Nasional seperti yang

dilaporkan melalui akhbar Berita Harian pada 13 Mac 2001 sejurus selepas kejadian

tersebut berlaku.

Maka disebabkan pelbagai masalah sosial yang berlaku akibat dari perumahan

setinggan ini dan juga sejajar dengan matlamat Dasar Pembangunan Negara iaitu:

I) Mengurangkan dan menghapuskan ketidaksamaan sosial dan ekonomi negara untuk

menggalakkan perkongsian secara lebih adil dan saksama faedah yang diperolehi dari

pertumbuhan ekonomi secara lebih adil dan saksama untuk semua rakyat Malaysia;

II) Menggalak dan memperkukuhkan integrasi nasional dengan mengurangkan jurang

ketidakseimbangan yang luas dalam pembangunan ekonomi antara negeri dan antara

kawasan bandar dan luar bandar. Peranan sektor awam dalam pembasmian kemiskinan

yang menjadi punca wujudnya setinggan akan ditumpukan pada program-program berikut:

i) Pendidikan

ii) Latihan

iii) Kesihatan

iv) Jalan-jalan luar bandar

v) Pengangkutan

vi) Perumahan

vii) Bekalan air dan elektrik

Program pelaksanaan untuk mengatasi kemiskinan di bandar- bandar juga akan

dipertingkatkan. Di kawasan bandar, kemiskinan relatif akan dikurangkan menerusi



penyediaan peluang yang lebih baik untuk meningkatkan pendapatan dan kemudahan asas

seperti perumahan, pengangkutan dan kemudahan awam. Langkahlangkah juga akan

diambil oleh Kerajaan melalui perancangan dan penetapan zon pembangunan bandar yang

sesuai dalam usaha membangunkan bandar-bandar secara teratur. Ini bukan sahaja akan

dapat mengawal pertumbuhan kawasankawasan setinggan tetapi juga menyediakan

peluang- peluang kepada golongan yang terlibat dalam perniagaan .

Bagi membasmi kawasan setinggan ini juga pihak PBT seperti Dewan

Bandaraya Kuala Lumpur khususnya telah menyediakan projek perumahan awam.

Objektifnya adalah :

1) Untuk mengadakan tempat tinggal yang selesa kepada golongan yang berpendapatan

rendah dan membasmi setinggan

2) Untuk meningkatkan taraf kehidupan golongan yang berpendapatan rendah yang tinggal

di Wilayah Persekutuan

3) Untuk menyelesaikan masalah setinggan secara beransur-ansur di Wilayah

Persekutuan.

4) Untuk mencapai perpaduan kaum melalui perumahan awam di Wilayah Persekutuan.

Adalah diharapkan dengan adanya perumahan awam ini , masalah setinggan dapat

dikurangkan ke tahap paling minimum dan rakyat serta golongan berpendapatan rendah

dapat hidup dengan lebih selesa seterusnya mengurangkan masalah yang berpunca dari

kawasan setinggan ini.

Selain daripada penyelesaian yang disebutkan di atas, terdapat pelbagai lagi

penyelesaian di peringkat kebangsaan yang bakal dijalankan bagi mengatasi masalah ini.

Antara agenda yang dijalankan ialah pembancian dan pendaftaran penduduk setinggan.

Semua keluarga setinggan akan dibanci dan didaftarkan. Tindakan ini bagimemudahkan

perancangan untuk pembasmian setinggan. Selain itu, mewujudkan program penempatan



semula setinggan. Kerajaan-kerajaan negeri dan Dewan Bandaraya Kuala Lumpur telah

disyorkan melaksanakan program tersebut. Tindakan mempercepatkan pelaksanaan projek

perumahan kerajaan iaitu perumahan kos rendah sama ada untuk disewa atau dijual bagi

memenuhi sasaran yang ditetapkan. Mencari alternatif bagi membolehkan golongan

berpendapatan rendah memperolehi kemudahan pinjaman dari mana-mana institusi

kewangan atau badan kerajaan Hal ini sedia maklum kerana berdasarkan mata pencarian

mereka yang agak kecil adalah sukar bagi mereka untuk mendapatkan kelulusan

memperoleh pinjaman. Jaminan daripada pihak kerajaan dengan membuat spesifikasi

rumah kos rendah yang mempunyai tiga bilik tidur dikekalkan. Bagi tanah-tanah

persendirian yang terbiar atau dicerobohi setinggan hendaklah dimajukan oleh tuan tanah

atau pihak-pihak tertentu. Selain itu, tanah-tanah tersebut perlu dipagar dan dinaikkan

papan tanda amaran. Pembinaan asrama bujang mungkin boleh didirikan bagi merancang

keperluan tempat kediaman bagi golongan bujang di kawasan-kawasan tertentu.

Penempatan di Rancangan Perumahan Kos Rendah

Di dalam kaedah ini, penempatan akan dibuat sama ada melalui Projek Perumahan

Rakyat (PPR) atau melalui penempatan di kawasan Perumahan Awam yang dikendalikan di

bawah Bahagian Perumahan Awam, Pejabat Setiausaha Kerajaan Negeri Perak. Dalam hal

ini, pembangunan PPR adalah bergantung kepada kelulusan peruntukan oleh Kerajaan

Persekutuan melalui KPKT dan JPN. Untuk mendapatkan kelulusan peruntukan ini, Unit

Perancang Ekonomi Negeri (UPEN) Perak bersama-sama Bahagian Perumahan Awam,

Pejabat Setiausaha Kerajaan Negeri Perak telah diamanahkan untuk mempastikan bahawa

peruntukan diperolehi bagi membolehkan pembinaan rumah disiapkan menjelang tahun

2010.



Bahagian Perumahan Awam pula akan sentiasa bekerjasama dengan Pejabat Tanah

di setiap daerah untuk mengenalpasti tanah-tanah kerajaan yang sesuai untuk dibangunkan

dengan PPR. Sehingga kini, kawasan-kawasan yang telah dikenalpasti untuk dibangunkan

dengan PPR di seluruh Negeri

Penempatan di Kawasan Program Penempatan Rakyat Termiskin

Disebabkan Kerajaan Negeri juga perlu menumpukan perhatian kepada

pembasmian penduduk miskin dan miskin tegar di negeri masing-masing, maka terdapat

beberapa program penempatan semula untuk golongan ini yang dilaksanakan oleh

Kerajaan Negeri melalui Pejabat-pejabat Daerah dan Tanah. Ini disebabkan di antara isu

setinggan dan kemiskinan, ia mempunyai hubungan simbiosis dengan penyelesaian satu

isu sosial yang lain secara tidak langsung akan membantu menyelesaikan satu isu sosial

yang lain. Sementelahan pula, masalah setinggan sering dikaitkan dengan permasalahan

kemiskinan.

Di dalam program penempatan PPRT ini, Pejabat Daerah dan Tanah akan

mengenalpasti kawasan tanah kerajaan yang sesuai untuk dibangunkan sebagai kawasan

penempatan PPRT dan Kerajaan Negeri akan mendapatkan peruntukan kewangan

daripada Kementerian Kemajuan Luar Bandar dan Wilayah (KKLW) untuk membina rumah

serta infrastruktur asas. Para peserta pula akan dipilih berdasarkan Daftar Penduduk Miskin

dan Miskin Tegar yang sedia ada di setiap Pejabat Daerah dan Tanah dan sekiranya

terdapat penduduk setinggan berhampiran kawasan projek perumahan PPRT ini, mereka

akan dimasukkan sebagai bakal penghuni berdasarkan kesesuaian.

Di dalam skim ini, para peserta tidak akan diberi hakmilik tanah dan rumah yang

mereka duduki hanyalah sebagai tempat tinggal sementara sehingga mereka berupaya



meningkatkan taraf ekonomi masing-masing dan memiliki rumah mampu milik lain yang

sesuai.

Untuk tujuan mencapai sasaran Setinggan Sifar Menjelang 2010, Pejabat Daerah

dan Tanah telah dan harus mengenalpasti beberapa kawasan yang boleh dibangunkan

untuk skim PPRT . Program PPRT ini juga bertujuan untuk menempatkan setinggan miskin

tegar memandangkan mereka tidak mempunyai keupayaan kewangan langsung untuk

membayar atau menjelaskan kos infrastruktur. Para peserta program penempatan rumah

PPRT ini juga akan sentiasa diberi kursus-kursus motivasi sebagai dorongan kepada

perubahan sikap agar mereka dapat keluar dari lingkaran kemiskinan.

Pengeluaran Lesen Pendudukan Sementara

Pemberian Lesen Pendudukan Sementara (TOL) kepada setinggan diberikan

kepada mereka yang menduduki tanah-tanah kerajaan yang tidak boleh diberi hakmilik. Ini

melibatkan tanah-tanah yang telah dirizabkan sebagai kawasan lapang, tanah rizab sungai

atau tanah rizab jalan dan kawasan bagan nelayan. Tanah rizab jalan diperuntukkan untuk

tujuan pembangunan yang akan datang atau sebagai memenuhi keperluan perancangan

yang memerlukan “green belt” bagi menyeimbangkan pembangunan. Walau

bagaimanapun, setinggan ini mengambil kesempatan dengan adanya tanah kosong

tersebut untuk mendirikan bangunan sama ada untuk tujuan kediaman atau perniagaan

secara kecil-kecilan.

Memandangkan kuasa membaharui TOL ini telah diturunkan kepada Pegawai

Daerah, maka peringkat pembaharuan TOL ini tidak akan melalui proses yang rumit di

samping memudahkan Pejabat Daerah dan Tanah membuat pengawasan terhadap aktiviti

pemilik-pemilik TOL ini. Secara tidak langsung, ia turut memberi sumbangan kepada

peningkatan hasil Kerajaan Negeri.



Kesimpulan

Kewujudan petempatan setinggan bukan sahaja mendatangkan masalah sosio-

ekonomi, bahkan menyumbang kepada masalah pencemaran persekitaran, landskap yang

buruk serta menghalang kemajuan. Dalam beberapa projek penyediaan infrastruktur serta

pembangunan kemasyarakatan, penempatan setinggan telah meningkatkan kos projek

serta melengah-lengahkan kesiapan projek.

Memandangkan masalah pendudukan setinggan ini semakin mendapat tempat di

kalangan masyarakat serta media massa, maka satu perancangan jangka panjang perlu

dilaksanakan bagi mengurangkan dan seterusnya membasmi terus penempatan setinggan

ini. Dalam merangka mekanisme pembasmian setinggan pula, perkara asas dalam

menyumbang kepada kewujudan setinggan iaitu kemiskinan perlu diambil kira. Kemiskinan

merupakan suatu fenomena global walaupun menurut Laporan Rancangan Malaysia Ke-9,

kadar kemiskinan di Malaysia semakin menurun terutamanya di kalangan masyarakat desa.



RUJUKAN

Abdul Aziz Hussin, Wan Hazimah Wan Hariri dan Nazri Zakaria (Cetakan Semula Tahun

2007). “Setinggan – Isu Pengurusan, Undang-undang dan Pembangunan Harta Tanah”.

Penerbit Universiti Sains Malaysia, Pulau Pinang.

Che Su Mustaffa, Wan Abdul Rahman Khudzri Wan Abdul dan Mohamad Sukeri Khalid

(2005). “Pembangunan: Implikasi Sosial Dan Fizikal”. Penerbit Universiti Utara Malaysia,

Sintok.

Khoo Salma Nasution & Abdur-Razzaq Lubis (2005). “Kinta Valley : Pioneering Malaysia’s

Modern Development”. Perak Academy, Ipoh.

Laporan Permasalahan Setinggan Di Malaysia (1997), Kementerian Perumahan dan

Kerajaan Tempatan.

Anwar Ibrahim, 1983/1984. "Kemiskinan Dari Perspektif Agama dan Politik", dlm. Institut

Pertanian Malaysia (AIM), Kemiskinan Luar Bandar, Kuala Lumpur.

Syed Hussin Ali, 1983/1984. "Aspek Sosiologikal Dalam Kemiskinan", dlm. Institut

Pertanian Malaysia (AIM), Kemiskinan Luar Bandar, Kuala Lumpur.

Surtahman Kastin Hassan, 1996. “Kemiskinan dan Pembasmian Kemiskinan Mengikut

Perspektif Islam”, dlm. Chamhuri Siwar dan Nor Aini Hj Idris, sunt., Kemiskinan Dalam

Pembangunan Ekonomi Malaysia, ms 70 – 81.

Osman Rani Hassan dan Abdul Majid Salleh 1988. "Konsep-Konsep Kemiskinan dan

Ketaksamaan: Satu Tinjauan", dalam Chamhuri Siwar dan Mohd Haflah, Isu, Konsep dan

Dimensi Kemiskinan (Kumpulan Rencana Tentang Kemiskinan), Kuala Lumpur: Dewan

Bahasa dan Pustaka.

Piachaud, D., 1987. "Problems in the Definition and Measurement of Poverty", Journal of Social Policy, Vol.16, No.2, ms. 147-164.



Abdul Aziz Hussin, Wan Hazimah Wan Hariri dan Nazri Zakaria (2004). Setinggan :Isu Pengurusan, Undang – undang Dan Pembangunan Harta Tanah.Penerbitan Universiti Sains Malaysia, Pulau Pinang

Kanun Tanah Negara. Kanun Tanah Negara. (Mengandungi semua pindaan sehingga15 Mac 2005), International Law Books Services, Kuala Lumpur

Majalah Massa (2000). Penempatan Setinggan. Apa Kesudahannya., PenerbitanUtusan Melayu Sdn. Bhd. Bulan April.

Warta kerajaan (1969), Ordinan (Kuasa – Kuasa Perlu Darurat 1969), (Ordinan 1 danordinan 2), Peraturan – peraturan perlu (Pembersihan Setinggan 1969), Jilid13, Bil. 20

Badaruddin Mohamed & Abdul Aziz Hussin (2003) Planning Malaysia (Journal of the Malaysian Institute of Planners, Vol. 1.

Badaruddin Mohamed (2000) Isu-Isu, Permasalahan dan Strategi Pembasmian Setinggan di Negeri Pahang, presented at Persidangan Pengawalan dan Penempatan Semula Setinggan di Malaysia, 30-31 Oktober 2000 di Kuala Lumpur.

LAMAN WEB

Laman Web Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan : http//www.kpkt.gov.my

Pejabat Ketua Pengarah Tanah dan Galian : http://www.kptg.gov.my

Institut Tadbiran Tanah Negara (INSTUN) : http://www.instun.gov.my


http://www.instun.gov.my/

http://www.kptg.gov.my/


Tesis

Maryana Mohd. Din (2004). “Setinggan : Pelaksanaan Dasar Setinggan Sifar Oleh MPPJ Dan Penerimaannya Oleh Masyarakat Setinggan. Kajian Kes : Taman Aman, Petaling Jaya”. Projek Sarjana Muda, Universiti Teknologi Malaysia, Skudai.

Mohamed Bin Ismail (2005). “Setinggan Dan Permasalahannya Serta PenyelesaianKe Arah Setinggan Sifar”. Projek Sarjana, Universiti Teknologi Malaysia, Skudai.

Addie Sauffie Bin Abu Bakar (1999). Persepsi masyarakat terhadap tindakan pihakberkuasa mengatasi masalah pencerobohan tanah kerajaan. Kajian Kes :Johor Bahru. Universiti Teknologi Malaysia (UTM), Skudai. Tesis SarjanaMuda.

Akhbar Tempatan

Mingguan Malaysia, 30 Jun 2009 : Cabaran Tangani Isu Setinggan

. Sinar Harian, 23 Januari 2008 : Setinggan Sifar : Mendepani Cabaran Demi Keselesaan Rakyat.

Sinar Harian, 27 Disember 2008 : Kesepakatan Tangani Masalah Kemiskinan

Utusan Malaysia, 1 November 2009 : Kenal Pasti Setinggan Perlu Rumah.


setinggan dan kemiskinan

Documents