SEJARAH PENGGARlSAN DAN PENETAPAN SEMPADAN NEGERI-NEGERI

MELAYU UTARA DENGAN SIAM 1907-1912

NIK ANUAR NIK MAHMUD, Ph.D*

PENGENALAN

Setakat ini beberapa penulisan telah dihasilkan oleh ahli-ahli sejarah mengenai hubungan Negeri-Negeri Melayu Utara dengan Siam. termasuk soal penyerahan Negeri-negeri Melayu Utara oleh Siam kepada British. Sungguhpun demikian, penulisan-penulisan itu agak kurang memberi perhatian kepada persoalan penetapan dan dan penggarisan sempadan antara Negeri-negeri Melayu Utara dengan Siam yang telah menjadi sempadan tetap antara Malaysia dengan Thailand hingga kini. Persoalan mengenai sempadan Malaysia-Thailand menjadi penting akhir-akhir ini ekoran daripada kekecuhan yang tercetus antara kedua-dua buah kerajaan mengenai kedudukan garis sempadan, khususnya di sekitar sempadan Perlis-Setul dan Kelantan-Narathiwat. Kajian ini cuba meneliti semula bagaimanaasalnyasempadan itu telah ditetap serta masalah yang dihadapi oleh Suruhanjaya Bersama Sempadan British-Siam dalam usaha untuk menggariskan sempadan Perlis-Setul dan Kelantan-Narathiwat. Adalah diharapkan kajian ini akan dapat memberikan latar belakang kepada pertikaian sempadan antara Malaysia-Thailand kini.

HUBUNGAN NEGERI-NEGERI MELA YU UTARA DENGAN SIAM

Pemerintah negeri-negeri Melayu utara, iaitu Kelantan, Terengganu dan Kedah­Perl is, yang berkongsi sempadan dengan Siam memang sentiasa dalam keadaan serba salah. Sebagai penguasa negeri-negeri yang kecil , mereka perlulah merendahkan diri di bawah kuasa Siam yang lebih kuat . Walau bagaimanapun,

• Pcnulis adalah Prof. Madya Oi Jabalan Sejarah. Univcrsili Kebangsaan Mal:lysia. Bangi .

107

SEJARAII PERGGARISAN DAN PENETAPAN SEMPADAN

Raja-raja Melayu di negeri-negeri terse but tidak pernah beranggapan bahawa negeri mereka di bawah pemerintahan Siam. Jadi untuk mengelakkan diri daripada ancarnan Siam dan juga untuk mengekalkan kemerdekaan negeri masing-masing, Raja-raja Melayu utara telah menghantar ufti yang berupa Bunga Emas bagi menandakan persahabatan dengan kerajaan Siam. J

Senario ini bagaimanapun berubah apabila tercetusnya peperangan antara Burma dengan Siam pad a akhir abad ke-18 dan awal abad ke-19. Oalam usaha untuk mempertahankan wilayahnyadaripadaancaman Burma,Siam telah memaksa Raja-raja Melayu membantunya mengatasi serangan Burma. Keengganan Raja­raja Melayu untuk melibatkan diri dalam peperangan tersebut menyebabkan negeri-negeri Me layu menjadi sasaran serangan kerajaan Siam2 Pada pandangan Siam, kedudukan negeri-negeri Melayu adalah penting dari segi keselamatannya dan perlu dikuasai bagi memastikan ia tidak dikuasai oleh Burma. Negeri Melayu pertama yang diserang oleh Siam ialah Patani. Patani telah diserang dan dikuasai oleh Siam dalam tahun 1785.3 Pada tahun 1821 Kedah pula menjadi mangsa serangan Siam4 Rancangan Siam untuk menyerang Perak dan Selangor bagaimanapun telah dihalang oleh British yang pada ketika itu telah bertapak di Pulau Pinang dan Seberang Perai.

Pada tahun 1826, kerajaan British dan Siam telah mencapai persetujuan untuk menyelesaikan isu Kedah dan negeri-negeri Melayu Utara yang lain. Persetujuan itu telah dimeterikan pada 20 Jun 1826 yang dikenali dengan Perjanjian Burney.S Oi bawah perjanjian tersebut, British bersetuju untuk mengiktirafhak Siam ke atas negeri Kedah dan Patani. Sebagai balasannya, kerajaan Siam bersetuju untuk mengakui hak British ke atas Pulau Pi nang dan Seberang Prai yang telah diserahkan oleh Sultan Kedah kepada Francis Light. Berhubung kedudukan dengan Kelantan dan Perlis, kedua-dua pihak mengaku status 'kemerdekaannya'. Kerajaan Chakri di Bangkok telah melantik Gabenur Ligor dan Songkhla untuk mengawal negeri-negeri Melayu. Walau bagaimanapun Orang-orang Melayu Kedah dan Patani temyata tidak bersedia untuk tunduk kepada pemerintahan Siam. Sepanjang dekad I 830-an beberapa pemberontakan telah berlaku di Kedah dan

I . Untuk pcrbincangan ringkas mcngcnai simbol penghamaran Bunga Masdan Perak lihat, B. W. Andaya & L. Y. Andaya. A Hi.flur)" t~/MlIllly.riLl, London, 1982, bab 2: R. Bonney, Kedah 1771·IR21. 77le Seun.:hfor Sec:urit)" (llld I"depe"dence. HiSlOrical Monographs. Oxford University Press. Kual:l Lumpur. 1975. him. 13; L.A. Mill s, 'British Malaya, 1824-67', JMBRAS. III. Ii. 1925. him. 128.

2. Ibrahim Shukri,Sejarah Kuajllall Mf'layu PCltanj. Majlis Agama Islam Kclantan, KOla Bharu (tanpa Tarikh): K. Wenk, The Re.Hom/jtm of Rama I. 11R2-IR09. Arizona, 1968. Lihat. J. Anderson, 'Political and Commercial Considcr<llions Relative to the Mal<lyan Pcninsul<l and the British Scttlemems in the Straits of Mal<lcca, Prince of Wales Island. 1824'. JMBRAS. XXXV.iv. 1962 ; R. Bonnl!Y. op. cit.

3. Lihat. Ibrahim Shukri. op. cit .; K. Wenk. op. cit. ; Thadeus & Chadin Flood (reny.). The DYlI(utic: Chronicles Bangkok E,r(/: The First Rei~". Vol. One. The Ct:ntrc for East Asian Cultural Studit:s, Tokyo. 1978.

4. Lihat. R. Bonney, or. cit .: W.F. Vella, Siillll under Rtlmlllll.lX24-51. Ncw York. 1957. 5. Untuk kcterangan lanjutlcmang lalar bclakangperjanji.ll1 ini, lihat L.A. Mills, op. cit. ; KobkhuaSuwannathat­

Pian. Thili-Malay Relurion.f. Kuala Lumpur,1988. him 82-84.

108

Patani.6 Namun demikian, pemberontakan itu telah dapat dipatahkan oleh Siam dengan sokongan pihak British di Pulau Pinang. Bagi mengatasi masalah tersebut, Ramaill, atas nasi hat Gabenur Bannerman, telah memulihkan semula pemerintahan Beraja Melayu di Kedah dan Patani. Sejak itu keamanan telah pulih di negeri-negeri tersebut.7

Menjelang akhir abad ke-19 negeri-negeri Melayu di Pantai BaratSemananjung telah diletakkan dibawah perlindungan British. Keamanan serta kemewahan telah membawa kemajuan di negeri-negeri tersebut. Keadaan ini telah menimbulkan kebimbangan kepada Siam, terutama sekali apabila terdapat desakan daripada pihak-pihak yang berkepentingan di Negeri Selat dan Negeri-Negeri Melayu Bersekutu supaya British memperluaskan pengaruhnya hingga ke Segenting Kra. Disamping British, Siam juga bimbang dengan kehadiran Jennan dan Rusia yang juga benninat untuk bertapak di Semananjung Tanah Melayu. 8 Jennan cubabertapak di Langkawi tetapi gaga!. Rusia juga cuba mempengaruhi Siam supaya membina terusan di Segenting Kra manakala Perancis pula sedang memperluaskan pengaruhnya di bahagian timur Siam. J usteru itu beberapa langkah telah di ambil oleh Siam bagi mengukuhkan kekuasaannya ke atas negeri-negeri di bawah naungannya.9

British juga bimbang dengan kehadiran kuasa-kuasa Eropah tersebut. Pihak British meragui tentang kemampuan Siam untuk menghalang wilayah naungannya daripada ancaman kuasa-kuasa Eropah. Dalam tahun 1897, kerajaan British telah memeterikan PeIjanjian Rahsia dengan Siam.1O Mengikut PeIjanjian ini Siam dihalang daripada menyerah atau memajak malahan membenarkan mana-mana kuasa asing daripada memperolehi atau membuka pengkalan di Negeri-negeri Melayu Utara tanpa terlebih dahlu mendapatkan kebenaran kerajaan British. Pada 1902, kerajaan British telah mengiktiraf hak Siam ke alas negeri Kelantan dan, Trengganu.1l Namun demikian, kerajaan Siam perlu melantik beberapa orang pegawai warganegara British bagi menyandangjawatan Penasihat di negeri-negeri Melayu Utara bagi menasihatkan Raja-raja Melayu dalam urusan pentadbiran dalam negeri. Perjan jian itu tidak membenarkan kerajaan Siam untuk campurtangan dalam urusan dalam negeri kecuali dalam hal yang berkaitan dengan urusan luar

6. Kobkhua-Suwannathat-Pian.op. cit. him. 85 & 162, 7. Cyril Skinner (trans.) & J. Corfield (cd.), Ramo 11/ and t~ Siamese Expedition 10 Ktdilh in /839. The

Dispatches of Luang Udtlfn.wmbat. Monash Papers on Southeast Asia. No. 30. Centre (or Southeast Studies. 1993; LA. Mill, op. cit.; Kobkhua Suwannathat-Pian. lip. cit.

8. W. Linehan. Rtlalions between Thailand and the Southern Slates of Iht MaJo.y Peninsula, SingapOre, 1941; V.G. Kierman, 'Britain. Siam. and Malaya: 1875-188S·. The Journal of Modem History. 28 (I), Mnrch 1956.

9 Nik Anuar Nik Mahmud. 'Sistem Thesaphiban dan kcsnnnya ke mas kedaulatan dan kewibawaan Raja-Raja Melayu Patani' dim. IEBAT. bit. II, UKM. 1991192; Tej Bunnag, The Provincial Administration o/Siam. / 892- /9/5. Kuala Lumpur. 1977.

10. Lihal. Perjanjian Sulit Inggeris-Siam 6 April 1897 dim. W. Linehan. op.cit .. II . Lihat. Perjanjian Inggeris-Siam 1902 dlm. ibid.

109 ,

SEJAR.A.H PERGGARISAN DAN PENETAPAN SEMPAD),N

negeri.12Sungguhpun demikian. Kerajaan Siamjugamasih terikatdengan Perjanjian Rahsia (1897) terse but. Oalam perkataan lain. walaupun negeri-negeri Melayu utara telah diiktiraf sebagai sebahagian daripada wilayah naungan Siam tetapi kerajaan Siam tidak mempunyai kedaulatan terhadap negeri-negeri tersebut. Oengan itu tidaklah menghairankan mengapa pihak Siam menganggap negeri-negeri Melayu Utara sebagai 'valueless' dan bersedia untuk menyerahkannya kepada British dalam tahun 1909.

RUNDINGAN BRITISH-SIAM MEN GENAl PENYERAHAN NEGERI­NEGERI-NEGERI MELAYU UTARA, 1907-1909

Pada bulan April 1907 Edward H. Strobel. Penasihat Hal Ehwal Luar bagi Kerajaan Siam. telah memaklumkan kepada W.O. Beckett. seorang pegawai di Pejabat Menteri British di Bangkok. hasratnya untuk mengadakan rundingan bagi menghapuskan peljanjian tidak seimbang. termasuk perjanjian Rahsia (1897) dengan kerajaan British. seperti yang telah diadakan dengan Perancis. 13 Sekiranya pihak British bersetuju dengan cadangan itu. beliau tidak berkeberatan untuk mempengaruhi kerajaan Siam supaya menyerahkan negeri-negeri Melayu Utara. seperti Kelantan. Kedah dan Terengganu. kepada British sebagai ganjarannya. Pada pandangan Strobel. perjanjian tidak seimbang (J 855) dan perjanjian Rahsia (1897) antara British dengan Siam merupakan penghalang utama kepadakemajuan pedagangan negara itu. 14 Berhubung dengan Negeri-negeri Melayu Utara. Strobel berpendapat bahawa negeri-negeri tersebut tidak memberi sebarang manfaat kepada Siam' . Negeri-negeri itu bukan sahaja terletak agak jauh daripada kawalan kerajaan pusat di Bangkok tetapi ia juga tidak memberikan hasillUll;layan kepada Perbendaharaan negara.15 Oleh hal demikian. beliau lebih suka untuk melihat Siam hanya mengekalkan negeri-negeri .... over which she exercised an effective con­trol...· 16

Pada I lulai 1907, Strobel telah mengemukakan cadangannya itu kepada Ralph Paget. Menteri British. secara bertulis.l 7 Oalam surat itu, Strobel. antara lain. menulis:

12. Ibid.

'The progress of Siam has been such of late years that I think the time has arrived when this Government may lookforward to more control over its own affairs and to less interference from without. To obtain

13. Puget kpd. Grey. 29 Apr. 1907. FO 422162. 14. Ibid. 15. Ibid. 16. Ibid. 17. Strobel kpd. Pnget. I Julni 1907. FO 422161.

110

MA.Vo YSt.4 dtJri .vegi SEJARAH

such control is, in my opinion, well wonh the sacrifice of territory oyer which the Government does not exercise effective control, and about which questions of difficulty may arise.

In pursuance. therefore. of such policy of which the late Treaty with France is an example. I should be willing to propose to the Siamese Government the cession to Great Britain of the states of Kelantan. Trengganu. and Kedah. provided that the British Government would be willing to make the following concessions:

I. The abrogation of the Secret Agreement of 1897. 2. The giving up of exterritoriality. at least to the extent which has

been yield by France by the Treaty of the 23rd March this year. IS

Sebaik sahaja menerima surat Strobel. Paget telah memaklumkannya kepada Sir Edward Grey, Setiausaha Bagi Urusan Luar Negara British. Paget menganggap cadangan Strobel itu sebagai 'unlikely to present much difficulty' .19 Selain daripada Kedah, Kelantan dan Terengganu, Paget mencadangkan agar kerajaan Britishjuga menimbang kemungklnan untuk mendapatkan juga negeri Perlis, Setul dan Reman, yang merupakan sebahagian daripada negeri-negeri Melayu yang tertakluk di bawah Perjanjian Rahsia (1897), di manakerajaan British mempunyai kepentingan secara langsung samada dari segi politik ataupun komersial. Beliau menambah:

'If then these States become British possessions, and, in addition, an Agreement can be made of a purely political nature to preclude any inconvenience acquisition of territory by a foreign Power in the remaining portion of the peninsula, the advantage of the bargain would appear to be entirely on our side. It is possible of course that when the supervision exercised by His Majesty's Government on the grant of Concessions is removed, foreign enterprise in the Siamese Malay States may to some extent increase, but the probability of this becoming a danger appears to me altogether remote. There would be flO objection, in the event of this COlJvention being abrogated, to the substitution of another instrument of a purely political nature to preclude the acquisition by foreign powers of any harbour, strategi­cal position, or coaling slation, and containing possibly a clause similar to Anicle VII of the 1904 Franco-Siamese Treaty'20

Sir J. Anderson, Gabenur bagi Negeri-Negeri Selat dan Negeri-Negeri Melayu Bersekutu, menyokong kuat cadangan Paget supaya kerajaan British berusaha

18 . Ibid. 19. Paget kpd. Grey. 29 Apr. 1907. FO 422161. 20. Ibid.

J J J

SEJARAH PERGGARISAN DAN PENErAPAN SEMPADAJ(

untuk mendapatkan lebih banyak lagi wilayah di selatan Siam.2l Dalam suratnya kepada Lord Elgin, Setiausaha Bagi Tanab jajaban, Anderson menulis:

I earnestly hope that. if it is impossible to obtain the whole area south of latitude 7, an effon will be made to secure Legeh and Rahman as well as the whole area south of three States. Pertis and Setul should also be secured: they are dependencies of Kedah. Intere~.should, in view of the price of the Straits Loan, befixed at4 percent but I would agree to 3 3/4 per cent if necessary to secure success of negotia­tions. 22

Lord Elgin turnt menyokong cadangan Anderson itu walaupun ia dianggap sebagai 'excessive' dan 'unreasonable '. Beliau menjelaskan kepada Grey bahawa

. 'the States in question are inhabited mainly by Malays, who have little or nothing in common with the population of the Siamese territories to the north' .23 Beliau menarik perhatian Grey kepada tindakan Tengku Abdul Kadir Kamarnddin , Raja Patani, yang menolak usaba kerajaan Siam untuk menguasai Patani yang membawa kepada penahanan beliau dalam tabun 1902.24 J3erdasarkan peristiwa itu, beliau percaya kerajaan Siam mungkin bersetuju untuk melepaskan mana­mana negeri 'which may prove a source of trouble in future' .25

Lord Elgin juga mengingatkan Grey bahawa Perlis dan Setul itu pada asalnya kepunyaan Kedab. Dengan itu, beliau berpendapat bahawa ' .. .it might, perhaps. be possible to inform Mr Strobel that His Majesty's Government understands that, in speaking of Kedab, he intended to include these States'.

Pandangan dan cadangan Lord Elgin dan Gabenur Anderson telab dibincangkan oleh pegawai-pegawai Pejabat Luar dengan Paget yang kebetulan sedang bercuti di London. Keputusan telab di ambil bahawa 'It will be better to avoid say ing anything which may stand in the way of including at a later stage in the negotiations other Malay-speaking States, especially Perlis and Setul, which have some hi storical connection with Kedah.'26 Keputusan itu telab dimaklumkan kepada Beckett di Bangkok oleh Pejabat Luar pada 10 September 1907,27 Beckett juga telab diminta memberitahu Strobel tentang kesediaan kerajaan British untuk berbincang dengan kerajaan Siam' ... forthe gradual surrender of British jurisdiction in Siam .. .in return

21. Anderson kpd. Lord Elgin dim. Colonial Office kpd. Foreign Office. 6 Sept. 1907. FO 422161 . 22. Ibid. 23. Lord Elgin kpd . Grey. 6 Sepl. 1907. FO 422161. 24. Lihat. Nik Anuae Nik Mahmud. op. cit. 25. Lord Elgin kpd . Grey. 6 Sepl. 1907. FO 422161. 26. Paget kpd . Beckett. 10 Sept. 1907. FO 422161. 27. Ibid.

112

/tI,tLArSIA dariugi SEJARAH

for the cession of Malay States and right to hold land in Siam' .28 Kerajaan British juga bersedia untuk memansuh Konvensyen Rahsia (1897) dengan syarat kerajaan Siam berjanji tidak akan membenarkan mana-manakuasa asing membuka pengkalan atau pun mendapatkan konsesi di Selatan Siam .. 29

Pada II September 1907, Beckett telah menyampaikan pandangan kerajaan British kepada Strobel.30 Dalam pertemuan itu, Strobel bertanya tentang anggaran keluasan wilayah yang ingin dituntut oleh pihak British. Beckett menjelaskan bahawa beliau tidak mempunyai sebarang idea tentang keluasannya. Bagaimanapun beliau percaya Strobel akan menasihatkan kerajaan Siam supaya melepaskan mana-mana wilayah yang Siam 'exercised no effective contro!,,31 Tegasnya lagi:

If this principle were applied in our case, not only would the States of Kelantan, Trengganu, and Kedah be, of course, included, but also other portions of the Malay Peninsula, such as Pertis, Setul, and Patani. The two first-mentioned States were geographically, ethnically, and in the matter of religion and customs, &., practically a part of Kedah. His Majesty's Government would certainly desire the inclusion o/these two Western States for this reason. 32

Walaupun Strobel bersetuju untuk memberi pertimbangan berhubung dengan Setul dan Perlis tetapi beliau agak keberatan untuk berbincang mengenai Patani. Mengenai Patani, Strobel menegaskan bahawa 'that State was out of the question, as the Siamese Government would ... never consent to its cession'. Beliau menambah bahawa 'the Siamese Government had done a great deal there recently, and the control exercised there was of a different character to that attained in the other States .. .' 33

Oleh kerana Raja Chulalongkorn tidak ada dalam negeri, Strobel telah mengadakan perbincangan dengan Putera Damrong, Menteri Dalam Negeri Siam, ten tang rancangannya itu,34 Putera Damrong kurang bersetu ju dengan cadangan itu malahan Strobel telah dimarahi kerana cuba menjejaskan keutuhan wilayah Siam. Putera Damrong juga tidak mahu jalan keretapi di negara itu dibuat oleh pihak asing. Strobel agak keciwa dengan sikap Putera Damrong. Ini tidaklah menghairankan keranaPutera Damrong memainkan peranan utamadalam menyusun semula sistem pentadbiran di Siam berasaskan sistem Thesaphiban yang bertujuan untuk memantapkan lagi kekuasaan Bangkok ke atas wilayah luar. Bagaimanapun Strobel tidak ber;nitus asa dengan sikap Putera Damrong malahan bersedia untuk

28. Ibid. 29. Ibid. 30. Beckett kpd. Pagel , 1 1 Sept. 1907, FO 422161 . 31 . Ibid. 32 . Ibid. 33 . Ibid. 34. Beckett kpd. Pagel, 17 Sept. 1907. FO 422161 .

113

S£JARAH PERGGARISAN DAN PENETAPAN SEMPADAN

meletakkan jawatan dalam tempuh 90 hari sekiranya Chulalongkorn tidak lagi menaruh kepercayaan 'in his treatment of foreign affairs'.35

Pada23 November 1907, Strobel telah memaklumkan rancangannyaitu kepada Chulalongkorn. Chulalongkorn bersetuju untuk menimbangkannya. Berhubung dengan penyerahan negeri-negeri Melayu, Chulalongkom menyatakan kesediaannya untuk menyerahkan Kelantan dan Trengganu kecuali Kedah .36 Hasil perbincangan itu telah dimaklumkan oleh Strobel kepada Paget. Mengenai kedudukan negeri Kedah, Strobel percaya Chulalongkorn akan ' meneliti semula keputusannya memandangkan Kedah adalah • a sine qud non of the negotiation '.37

Berhubung dengan Perlis dan Setul, Strobel berpendapat kedua-dua daerah itu bukanlah merupakan sebahagian daripada wiiayah Kedah. Sungguhpun Gabenur bagi kedua-dua daerah itu ditabal oleh Sultan Kedah tetapi pengesahannya dibuat oleh Raja Siam. Dari segi praktiknya, Perlis dapat dianggap sebagai sebahagian daripada Kedah. Bagaimanapun keadaan ini berbeza dengan Setul kerana Setul .... is separated from the State by a high range of mountains and is ethnoLogically different. 60 per cent. of the inhabitants being Sam Sam or Siamese who had embraced Mahommedanism (sic: IsLam)'.38 Oleh sebab itulah, Chulalongkom agak keberatan untuk menyerah Setul kepada British. Sehubung dengan itu, Paget, dalam suratnya kepada Grey, berpandangan bahawa:

• ... Setul would not be of no great value 10 us, and although we might no doubt put forward a very good claim to it as part of Kedah and secure it by insistence~ I am inclined to think it would be more politic to tUff! our claim to account by agreeing to renOunce Setu l if the Siamese Government will in its stead hand over to us the Lang-Kawi Islands and that portion of Raman38(.) which comprises the watershed of the Perak River. Both these would constitute more valuable possessions to us than Serut. The Lang-Kawi Islands furnish magnificent anchourages and as such have been coveted by various foreign powers, whilst the lower part of Reman is rich in tin ',39

Berhubung dengan Legeh dan Rahman , seperti yang dicadang oleh Anderson, Paget berpendapat bahawa:

' ... 1 am of course aware that logically speaking if the Siamese are prepared to cede Kedah, Kelantan and Trengganu, there is no reason why they should not also cede Legeh and Rahman, which are also purely Siamese-speaking

35 . tb;d. 36, Becken kpd, Grey. 6 Dis, 1907, FO 42216 1, 37. Ib;d. 38. tb;d. 38(a) Rahman atau Raman merujuk kepada daerahReman. 39. Paget kpd. Grey, I Januari 1908, FO 422161 .

114

MALA YSIA dari .~egi SEJARAH

States, in which Siamese control is probably not much more effective than it is in the other three. I shall not fail to bear this in mind during the negotiations; at the same time, however, the fact must not be lost sight that the cession of territory is galling toSiameseamour-propre, and Mr. Strobel's task in proposing it is neiiher easy nor pleasant. Great though his influence may be at presellt, it would I think scarely be politic for him to test the goodwill of the Siamese Government beyond certain limits in this matter. To this aspect Mr. Strobel is fully alive and he is in consequence somewhat anxious. Under this circumstances, some caution is necessary not to place him in too difficult a position and to alarm him by naming excessive terms '. 40

KematianStrobel padaawal bulanlanuari 1908 bagaimanapun tidakmenjejaskan rundingan tersebut. Tugas Strobel telah diambilalih oleh Westengard. pembantu Strobel.

Perbincangan rasmi antara Paget dengan Westengard telah berlangsung pada 25 lanuari 1908. Perbincangan itu telah meneliti perkara-perkara pokok mengenai asas perjanjian.41 Berhubung dengan penyerahan wilayah. Paget telah mengemukakan kepada Westengard hasrat British untuk mendapatkan pulau Langkawi dan juga legeh sungai Perak di Reman sebagai mengganti Setul. Westengard. selepas berbincang dengan Chulalongkom dan Darnrong. bersetuju untuk melepaskan 'Lower Rahman' dan pulau Langkawi kepada British tetapi dengan syarat bahawa kerajaan British bersetuju untuk memberikan pinjaman kewangan bagi tujuan pembinaan jalan keretapi atas kadar 3 3/4 peratus.42 Paget agak keberatan untuk bersetuju dengan permintaan Westengard itu.Katanya:.

I did not see why we should be asked to pay for Rahman with money, considering that we were already making several concessions, namely, of a stipulation simiiartoArticie VII of the French Treaty, regarding construction and regarding Setu/. These had all been points made by me when originally negotiating with Mr. Strobel, but we were now being asked to give them up and getting nothing in return '. 43

Perbezaan pandangan itu bagaimanapun tidak menghalang kelincinan rundingan di antara kedua-dua pihak. Suatu deraf Perjanjian telah disiapkan yang meliputi soal penyerahan wilayah. pembatalan Konvensyen Rahsia 1897. luridiksi dan Keretapi Semananjung Siam. Deraf itu telah dikemukakan kepada Pejabat Luar

40. Ibid. 41. Lihal. 'Memorandum by Mr. Paget Respecting Conversation with Mr. Westengard, 2S JanuaJ'y 19O5',

dlm.Pogel kpd. Grey. 30 Jonu.n 1908. FO 422162. 42. Ibid. 43. Ibid.

115

SEJARAH PERGGARISAN DAN PENETAPAN SEMPADAN

British pada 27 Februari 1908 untuk pertimbangannya.44 Da1am memorandumnya kepada Sir Edward Grey, Paget menu1is:

I fully appreciate the fact that a frontier including all the Malay-speaking provinces in the peninsula, such as Rahman, Legeh, and Patani, would have been more desirable from a Federated Malay States' point of view, but the mere suggestion of such an arrangement would I fear have caused the Siamese Government to abandon negotiations altogether. The provisions 0/ section 2 0/ the Boundary Protocal require some explanation.

The portion 0/ Kedah that is being retained to Siam is a wedge of territory originally belonging to the Province of Nakon Sritamarat, but which Kedah had appropriated. I have been unable as yet to obtain any exact details as to the position and area of this territory, which is, however, I understand, quite of small extent, and lies on the eastern side of the watershed. I shall notfail to investigate the matter thoroughly, and to report in time/or the considera­tion of His Majesty's Government.

The condition which is appended, viz., that in the evento/Kedah bringing any claim for territory Siam shall not be responsible in respect 0/ such claim, which shall be dealt with by His Majesty's Government alone, is the result of experience gained by Siam in dealings with the French Government concerning Luang Prabang, where notwithstanding the settlement of a boundary in 1893, the King of Luang Prabang, at the instigation of France, subsequently laid claim to territory on the Siamese side o/the line, and Siam was finally forced under pressure to concede the claim.

Taken as a whole, I think that,even as it is, the present addition of territory will constitute no small advance in our interests in the peninsula, and that, considered in conjunction with the projected railway connecting the Federated Malay States' system with the Siamese system, the non-inclusion o/Rahman, Legeh, and Patani offers no very special groundsfor regret.

The reproach hitherto levelled at the Siamese Government by the British community of the Straits Settlements has been their remissness in opening up to commerce and enterprise their dominions in the Malay Peninsula. With the/rontierso/the British possessions, however, pushed northward asfaras Setul on the west coast and as/aras Sai on the east, and with the construction 0/ the railway in progress, there is little doubt that the intervening wedge made up of Patani, Legeh, and Rahman will come very effectually under British influence, and will be easily accessible to by the new Arrangement the whole of the Malay Peninsula up to within a short distance of the 7th parallel may be said to pass under our direct control. 45

44. Paget kpd. Grey, 27 Februari 1908. FO 422162. 45 . Ibid.

116

/IIAUYS/A. dari segi SEJARAH

DERAFPROTOKOLSEMPADANBARU

Sementara itu, sebuah lawatankuasa Khas telah dibentuk pada awal Februari · 1908 bagi menderaf Protokol Sempadan. Kedua-dua pihak bersetuju untuk menjadikan legeh dan lembah sungai sebagai pembahagian ataupun garisan sempadan. Deraf awal protokol Sempadan itu adalah seperti berikut:

The frontiers between the territories of His Majesty the King of Siam and of His Majesty the King of Great Britain and Ireland, in so far as they result

from the transfer of sovereignty made by the present Treaty are as follows:

Commencing at a point on the western coast of the Malay Peninsula, where a range of hills which is the watershed between the Setul and Perlis River touches the sea-shore, then following the said range of hills in a north­easterly direction until it reaches the sea·shore. thenfoLlowing the said range of hills in a north·easterly direction until it reaches the main watershed, or dividing line between those rivers which flows into the Gulf of Siam all the one side and into the Straits of Malacca on the other. Following this main watershed in a south· easterly direction to a point on the main watershed called Lubang Gondang, then turning in an easterly direction on the main watershed through the following points, lIamely, Buchang Padang, Gunung Angus, Gunung Kenarong, and GUllung Jambal Merah, leaving the Valleys ofSungei Patani, Sungei Telubun, and Sungei Talljung Mas to Siam, and the whole Valley of Perak River to Great Britain.

From GUllung Jambal Merah thefromier stillfollows the main watershed in a south· easterly direction to Gunung Tomah. then in a southerly direction to Bukit Ayer Kapa, then to a point on the main watershed which is the source of Sungei Sengo. From this point a straight line in an easterly direction to a point on the Sungei Pergau at its jUllctioll with SUlIgei Sieweh below the village of Penarait, from the point on SUllgei Pergau River to Bukit Naga, Bukit Langstar, alld Bukit Ayerchina. From Bukit Ayerchina the boundary lille goes ill a 1I0rtherly direction to a deserted village known as Tohtor. then to Nyor Sapahon, Sarang Boyah, Kampong Kusai, Mernall Allarong, Tasik Chekati, Padang Bulus, Padang Trol, Kuala Lanchan all the River Rangae crossing the said river to Bukit Phra, Tlaga Rendang, Kuala Grong. then in north·westerly direction to Rotan Tower, Kubang lkan to Bakong Tengga on the Sungei Padi River following the thalweg of the said river down to its junction with Sungei Menara. Known as Pucho Elong, or Nam Bang. From this point a line in a northerly direction to the sea-shore on the eastern coast of the Malay Pellinsula, known as Kuala £Iong.

The islalld kllown lls Pula Langkawi, together with all islands lying to the south of it, shall belong to Great Britaill. All islands to the north of Pula Langkawi shall remain to Siam

II?

SEJARAH PERGGARlSA.N DAN PENErAPAN SEMPADA.N

With regard to the islands close to the coast, those called Pulau Panjang and Pulau Kuning shall remain with Siam, and Pulau Brasmana and Pulau

Kurap shall remain with Great Britain.46

Sir Anderson, dalam komennya mengenai deraf awal protokol sempadan, meminta supaya pindaan di buat terhadap sempadan Kelantan-Legeh atas alasan bahawa ' ... thefrontieras laid down in the boundary Protocal would leave to Siam the head-waters of the Pergau'.47 Beliau membahaskan bahawa '".since in de­lineating the Kedah-Nakon Sritamaratand Perak-Remanfrontiers, the principleof following the watershed has beer. adopted, the same principle should obtainfor the Kelantan-Legeh boundary '. 48

Cadangan Anderson itu telah dimaklurnkan oleh Paget kepada Westengard. Dalamcadangan balasnya, Westengard menawarkan '0 veryfair sliceofLegeh, but cuts off a small corner of Kelantan" sebagai gantinya49 Dengan itu juga fasal dalam Protokol Sempadan berhubung dengan sempadan Kelantan-Legeh telah dipinda seperti berikut:

'Leaving the main watershed at this point, thefrontier thence goes in a north­easterly direction along the range of hills which is the dividillg line or watershed between the Sungei Pergau all the one hand, and the Tanjong Mas Ofld Sungei Telubin on the other hand, to Bukit and Pass Dan Papa, which is the headwaters of the Sungei Golok. Thence the frontier follows the thalweg of the Sungei Golok to the sea at a place called Kuala Taban. 49(,)

Subjects of each of the parties may navigate the whole of the watershed of the Sungei Golok '.

All islands adjacent to the Eastern State of Kelantan and Trengganu, southern of a parallel of latitude drawn from the point where the northem boundary ofKelantan reaches the coast are transferred to Great Britain, and all islands to the north of that parallel shall remain to Siam. 50

Dalam derafbaru itu satu fasal baru telah dimasukkan atas permintaan kerajaan Siam yang berbunyi:

46. Ibid. 47. Paget kpd. Grey, 24 Mac 1908, FO 422162. 48. Ibid. 49. Ibid. 49(a).Kuaia Tabal kadangkala dieja Kuala Taban ataupun Kuala Tabar. 50. Paget kpd. Grey, 2 Apr. 1908. FO 422162.

118

MALA YSIA dtJri stgi SEJARAH

, If, during the operations of delimitation, it should appear desirable to departfromthe/rolllieras laid down here;fI, such rectification cannot, under allY circumstances be made to the prejudice a/the Siamese Goyernment'.51

Sungguhpun begitu, pada bulan berikutnya, Westengard mencadangkan supaya pindaan ke atas deraf Protokol Sempadan di buat lagi atas alasan bahawa hasil daripada penyiasatan yang dibuat oleh 1.H. Heal, Ketua labatan Perlombongan, ke atas daerah sempadan Perak, Legeh, dan Kelantan menunjukkan bahawa .... many of the points of indicated in the previous drafts were either non-existence or incorrect' .52 Pindaan itu perlu di buat bagi disesuaikan garisan sempadan dengan kedudukan 'river watersheds' . Dengan itu, Westengard berharap garisan sempadan di daerah Perak, Legeh dan Kelantan akan menjadi lebeh mantap lagi.

Dengan pindaan itu, deraf barn protokol Sempadan adalah seperti berikut:

Commencing at a point on the western coast a/the Malay Peninsula, where a range of hills which is the watershed between the Setul and Pertis Rivers touches the sea-shore. then following the said range of hills in a north­easterly direction umil it reaches the main watershed or dividing line between those rivers whichj10w illlo the GulfofSiam on the one side. and into the Indian Ocean on the other. Following this main watershed passing through the hill which is the main source a/the Perak River; thencefollowing the said watershed to a hill which is the main source of the 'Tomah River, leaving the valleys of the SUllgei Patalli. Sungei Telubin. and Sungei Tonwh to Siam, and the whole valley of the Perak River to Great Britain; then/rom the hill which is the maill source of the Tomoh River following the watershed between Sungei Tomah alld Sungei Pergau to a poim on the said watershed from which the waters of SUllgei Tomoh, SUllgei Pergau and Sungei Golok divide; then following the watershed between Sungei Pergau and Sungei Golok to the main source of the Sungei Golok ator near the hill called Bukit ieti; thence the frontier follows the thalweg of the Sungei Golok to the sea at a place called Kuala Tabar. Subjects of each of the parties may navigate the whole of the waters of the Sungei Golok.

If during the operations of delimitation it should appear desirable to depart from the frontier as laid down herein. such rectification cannot, under any circumstances, be made to the prejudice of the Siamese Government.

The island kJlown as Pulo Langkawi. together with all islands lying to the south of it shall belong to Great Britain. All islands to the north of Pulo Langkawi shall remain to Siant

51 . Ibid. 52 . Becken kpd. Grey, 24 Ogos 1908, FO 422162.

119

SEJARAH P£RGGARISAN DAN P£NETAPAN SEMPADAN

With regard to the islands close to the coast, those called Pulau Panjang and Pulau Kuning shall remain with Siam, and Pulau Brasmana and Pulau Kurap shall remain with Great Britain.

All islands adjacent to the eastern States of Kelantan and Trengganu south of a parallel of latitude drawn from the point where the northern boundary .0fKelantan reaches the coast are transferred to GreatBritain, and all islands to the north of thot parallel shall remoin to Siam '53

Pada awal januari 1909 sekali lagi pindaan ke atas deraf protokol Sempadan itu telah di buat oleh lawatankuasa sebelum ia diterima pakai oleh kedua-dua kerajaan.

PERJANJIAN 1909

Pada 10 Mac 1909 kerajaan British dan Siam telah memeteraikan perjanjian di kotaBangkok berhubung dengan kedudukan negeri-negeri Melayu utara.54 Di bawah artikel I Perjanjian ini, Siam bersetuju untuk menyerahkan hak kedaulatan, pertahanan, pentadbiran dan segal a hak miliknya ke' alas negeri-negeri Melayu utara, iaitu Kelantan, Terengganu, Kedah dan Perlis, terrnasuk pulau-pulau berdekatan, kepada kerajaan British. Dilampirkan bersama dengan peIjanjian itu ialah Protokol Sempadan yang menggariskan sempadan barn antara Negeri-Negeri Melayu Utara dengan Siam. Mengikut Protokol Sempadan itu, garisan sempadan yang berasaskan prinsip legeh dan lembah sungai akan bermula dari tebing utara muara Sungai Perlis di sebelah barat dan berakhir di muara Kuala Tabal di sebelah timur seperti berikut:

..... the most seaward point of the northern banJc of the estuary of the Perlis River and thence north to the range of hills which is the watershed between the Perlis River on the one side and the Pujuh River on the other; then following the watershedformed by the said range of hills until it reaches the main watershed or dividing line between those rivers whichjlow into the Gulf of Siam on the one side and into the Indian Ocean on the other;following this main watershed so as to pass the sources of the Sungei Patani, Sungei Telibin, and Sungei Perak, to a point which is the source of the Sungei Pergau; then leaving the main watershed and going along the watershed separating the waters of the Sungei Pergaufrom the Sungei Telubin to the hill called Bukit leli or the source of the moin stream of the Sungei Golok. Thence the frontier follows the thalweg of the moin stream of the Sungei Golok to the sea at a place called Kuala Tabar.

53. Ibid. 54. Uhal, Perjanjian Bangkok 10 Mac 1909 dim. W. Lineh3J11, op. cil..

120

MALA YSIA dorj .fl'gi SEJARAH

This line will leave the valleys of the Sungei Patani. Sungei Telubin and Sungei Tanjung Mas and the valley on the left or west bank of the Golok to Siam and the whole valley afthe Perak and the valley on the right or east bank of Golok to Great Britain. "55

Melihat kepada protokol itu adalah jelas bahawa perjanjiaH itu bukan saja memindahkan Kelantan, Terengganu, Kedah dan Perlis kepada pemerintahan British tetapi telahjuga membuat penyesuaian besar kepada sempadan negeri yang sediada ketika itu dan, dengan demikian, telah mengubah keluasan tanah negeri­negeri yang terlibat. Dapat dikatakan juga bahawa tujuan perubahan itu dibuat adalah bagi maksud untuk memindahkan seluruh lembah Sungai kepada negeri­negeri tertentu. Umpamanya, penjuru negeri Reman di bawah kawalan Siam yang terletak dalam lembah Sungai Perak, telah diserahkan kepada Perak. Walau bagaimanapun, pembuat sempadan gagal untuk mengambilkira pertimbangan yang sama sehubung dengan negeri Kelantan-Patani sebaliknya Sungai Golok telah dijadikan sebagai sempadan antarabangsa. Dengan itu Kelantan telah kehilangan wilayah Tabar kerana wilayah ini telah ditukar dengan daerah Reman. Protokol Sempadan juga menetapkan bahawa sebarang tuntutan wilayah dan gantirugi tidak akan dilayan:

The above described boundary shall be regarded as final .. .. so far as the boundary affects any alteratioll of the existing boundaries of any State or Province. 110 claim for compensation on the ground of any such alteration made by any state or provillce shall be entenained or supported ... 56

KERJA MENETAP DAN MENGGARISKAN SEMPADAN

Sejajar dengan ketetapan Artikel 3 Perjanjian Bangkok, sebuah Suruhanjaya Bersama Sempadan yang terdiri daripada pegawai British dan Siam telah dibentuk bagi menggaris serta menetapkan sempadan barn antara Siam dengan Negeri­negeri Melayu Utara. Pihak Siam telah melantikMajor-leneral MomNovendr Raja sebagai Presiden Suruhanjaya Sempadan Siam manakala pihak British pula telah melantik Kolonel H.M lackson, Ketua luru Ukur bagi Negeri-Negeri Melayu Bersekutu, sebagai Presiden British.57 Anggota-anggota Suruhanjaya Sempadan Siam adalah terdiri daripada tiga orang pegawai iaitu Mom Chow Vibulya (dari Kementerian Luar), Phya Bisai Sundarakam (dari Kementerian Dalam Negeri) dan Kapten Luang Snam Ridhigrai (dari Angkatan Tentera). Anggota-anggota Suruhanjaya Sempadan British pula adalah terdiri daripada V.A Lowinger, A. Cochrane dan R.C. Gould dari labatan Ukur Negeri-Negeri Melayu Bersekutu.

55 . Ibid. 56. Ibid.

121

S£JARAH PERGGARISAN DAN PENErAPAN SEMPADAN

Dalam mesyuarat Pesuruhjaya-Pesuruhjaya Sempadan yang diadakan di Pulau Pinang pada 10 Disember 1910, kedua-dua pihak bersetuju untuk memulakan kerja menetapkan sempadan dari bahagian barat.58 Tumpuan utama kerja Suruhanjaya Sempadan adalah untuk menetapkan batas sempadan yang kemudian diikuti dengan kerja membuat tanda yang akan dilakukan oleh para pegawai yang akan dilantik oleh Suruhanjaya. Pihak British pula akan menyelenggarakan kerja Trigonometri manakala tinjauan atau pemeriksaan topografi akan dilaksanakan oleh kedua-dua pihak. Mereka juga bersetuju untuk mengguna skala peta II 100,000 atau 1/50,000 untuk bahagian yang tertentu dan 1/250,000 untuk umum.

Sempadan yang akan diukur oleh Suruhanjaya itu adalah sejauh kira-kira 500 km dari Selat Melaka di sebelah barat ke Teluk Siam di sebelah timur. Sepanjang kira-kira 400 km di bahagian barat dan tengah, sempadan itu melalui legeh atau puncak gunungatau bukit yang memisahkan puncaaliran Sungai . Sepanjang 95 km lagi di bahagian timur sempadan dibentuk oleh Sungai Golok, manakala lebih kurang 5 km lagi sempadan itu berada dalam laut pingir pantai. Sungai Golok yang tohor dan rendah gradiannya itu mengalir berliku-liku merentasi dataran pinggir laut yang beralun . Dataran Sungai Golok itu adalah tanah rendah yang rata dengan pantai berpasir dan permatang di sepanjang pantai. Ketinggian pada umumnya tidak melebehi 250 kaki tetapi ada beberapa bukit dalam kawasan ini , Keadaan ini memberi laluan yang mudah antara penduduk-penduduk di antara kedua-dua buah negara. Seluruh wilayah Sungai Golok itu adalah padat dengan penduduk.

Pada 6 Februari 1910 anggota-anggota Suruhanjaya telah mengadakan perjumpaan di tebing Tinggi yang terletak di Sungai Perlis untuk menentukan garis sempadan di bahagian barat.59 Dalam pertemuan itu, kedua-dua Presiden Suruhanjaya Sempadan British-Siam telah mencapai kata sepakat untuk menjadikan Batu Puteh sebagai "the most seaward point of the northern bank of the Estuary of the Perl is River" ,60 Tebing Sungai Perlis didapati tidak sesuai untuk didirikan batu tanda kerana ia dipenuhi oleh "mangrove swamp".

PERTIKAIAN SEMPADAN PERLIS-SETUL

Selepas mencapai persetujuan itu, Suruhanjaya Sempadan memulakan kerja menetap dan menggariskan sempadan Perlis-Setul. Suruhanjaya bagaimanapun menghadapi banyak masalah dalam melaksanakan tugas mereka, Kawasan Perlis­Setul merupakan kawasan bukit batu kapor. Walaupun bukit-bukit tersebut tidak

57. Pulera Dewawongse kpd . Beckel!. 7 Julai 1909. C0273/353; Beckell kpd. Anderson. 21 Oktober 1909. HCO 152211909,

58 . Uhal, 'Report of the Delimitation and Demarcalion or the Anglo·Sinmcse Boundary Under lhe Tre:lty of March 1909 Between Great Britain and Siam.

59. Ibid. 60. Ibid.

122

MALA YSIA dar; segi SEJARAH

berapa tinggi tetapi lerengnya yang dikenali sebagai "wengs" agak curam dan dipenuhi pula dengan sarang lebah. Keadaan ini menyukarkan Suruhanjaya Sempadan untuk mencari aliran Sungai yang sebenar tambahan pula Sungai di sini mengalir menyusul di bawah muka bumi menerusi timbunan batu kapur. Dengan adanya masalah ini, kerja-kerja menetap dan menggariskan sempadan telah ditangguh bagi membolehkan Suruhanjaya melakukan kaji yang lebih lanjut.

Dalam pada itu, satu pertikaian telah berlaku antara wakil Suruhanjaya Siam dan British berhubung dengan sempadan Setul-Perlis. Punca pertelingkahan ini timbul apabila pihak Siam mengemukakan cadangan agar bahagian selatan Bukit China diserahkan kepada Siam serta menjadikan Kaki Bukit sebagai garisan sempadan kerana pengaliran Sungai dari kawasan pergunungan ke Kaki Bukit telah membentuk garis pemisah di antara Setul-Perlis.Cadangan pihak Siam itu ditolak oleh pihak British. Menurut Frost, Penasihat British di Perlis, pihak Siam tidak mempunyai alasan yang munasabah bagi "departing from the watershed".61 Berdasarkan kriteria sempadan sungai (watershed boundary), daerah Pujuh sepatutnyamenjadi hak milik Perlis tetapi Siam telah mengambil daerah itu melalui Perjanjian 1909 walaupun dibantah oleh Raja Perlis. Atas alasan itu adalah tidak wajar bagi Siam untuk mendapatkan wilayah di bahagi·an selatan Bukit China. Kebetulan pula kawasan yang dituntut oleh Siam seperti Kampung Klian adalah kaya dengan hasil padi dan kelapa sementara kawasan di sekitar Wang Tangga Kaya pula kaya dengan bijih timah.

Kemuncak pertelingkahan di antara kedua-dua pihak berlaku apabila wakil Siam mengemukakan lakaran peta yang menunjukkan garis sempadan Setul-Perlis seperti yang tertera di titik 'a, f dan g' atas alasan bahawa ia merupakan garis sempadan asal Setul dengan Perlis.62 Jackson menolak dakwaan wakil Siam itu tetapi sebaliknya menegaskan bahawa garis sempadan Setul-Perlis adalah titik 'a, f, e, g' seperti yang mula-mula dicadangkan oleh pihak Siam sendiri. Justeru pertelingkahan pendapat itu, penggarisan sempadan Setul-Perlis terpaksa ditangguhkan.

PERTIKAIAN SEMPADAN KELANTAN-PATANI

Kerja bagi menetapkan sempadan Kelantan-Patani oleh SuruhanjayaSempadan telah bermula pada 9 Jun 1911.63 Suruhanjaya sempadan Siam diwakili oleh Major­Jeneral Phya Sakda Bidaj sebagai presiden, Phra Visai Luang Pitchet dan Kapten Luong Ron, sementara pihak British masih di wakili oleh Colonel Jackson sebagai Presiden, Laidlaw J.M Favell dan H.S. Mason.64

61 . Frosl kpd . C. Severn. 1 Mac 1910. CO 273/360. 62. Jackson kpd. Anderson. 13 Apr. 1910. HCO 34711910. 63 . H.S. Mason kpd. Anderson. 31 Julai 1911. CO 273/361 . 64. Ibid.

123

SEiARA" PERCCARISAN DAN P£N£TAPAN S£MPADAN

Suruhanjaya Sempadan British-Siam juga telah m7nghadapi banyak masalah dalam melaksanakan kerja penetapan sempadan Kelantan-Patani. Masalah itu berpunca daripada perbedaan tafsiran tentang kenyataan dalam protokol sempadan berhubung dengan punca utama kepada Sungai Golok. Kenyataan itu berbunyi seperti berikut:

.... watershed separating rhe warers of the SUfigei Pergoll from the SUfigei Telllbin to the hill called Bukir JeJi or the source a/the moill stream of lhe SU1lgei G%k '65

Di sekitar kaki Bukit Jeli itu terdapat dua Sungai utama, iaitu Sungai Sat dan Sungai Lanah. Anggota Suruhanjaya berbeza pendapat mengenai Sungai manakah yang boleh dianggap sebagai punca uta rna bagi Sungai Golok. Sungai Sat ialah Sungai yang mengalir sejauh dua batu dari Bukit Jeli, manakala Sungai Lanah pula mengalir sejauh sembi Ian batu dari Bukit Jeli.66

Bagi wakil British, Sungai Sat merupakan hulu kepada Sungai Golok, tetapi wakil Siam berpendapat Sungai Lanah yang membentuk hulu Sungai Golok. Masalah utama yang mengelirukan tafsiran ini adalah berpuncadaripada penggunaan perkataan "or" (atau) dalam kenyataan itu. Pada pandangan Kolonel Jackson, Presiden Suruhanjaya British, penggunaan perkataan "or" mungkin membawa maksud bahawa "the source of this main stream of the Golok was presumed to be in Bukit Jeli or intended that the line should be taken either to Bukit Jeli or to the source of the main stream of the Golok."6' Dengan demikian, pada pandangan Jackson, Sungai Sat sepatutnyadiberikan keutamaan dibandingkan dengan Sungai Lanah . Ini kerana "the Sat rises sufficiently near Bukit Jeli to be considered as in line with the protocal, especially as it rises in a peak of the same hill range in Bukit Jeli ."68 Beliau menegaskan bahawa sekiranya kriteriasempadan geografi digunakan, Sungai Sat sepatutnya diambil kira sebagai "punca utama" kerana ia mengalir berdekatan dengan Bukit Jeli. Tambahan pula Sungai Sat mengalir dengan kadar halaju yang tinggi dan mempunyai keluasan yang lebih lebar jika dibandingkan dengan Sungai Lanah yang lebih sempit dan mengalir dengan kadar halaju yang rendah. Bagi mengukuhkan lagi pandangannya, Jackson menegaskan bahawa penduduk tempatan juga sepakat mengatakan bahawa Sungai Sat adalah punca utama kepadaSungai Golok, dan bukan Sungai Lanah yang terletakjauh dari Bukit Jeli. iaitu dideretan banjaran yang berbeza.

65. Lihat Pt!~ianjian Bangkok 10 Mac 1909. 66. Lihal. Report on the Di~putcd Portion ofPatani -Kdanlan Section by Colonel Jackson. Surveyor-General FMS

and Brili~h Pre~idenl. Anglo-Siamese Boundary Commis~ion. 3 Julai 1911. CO 2731274. 67. /1';(1. 68. Ibid.

124

MALAYSIA. Juri It'J:i SEJARAH

Namun begitu, pendapat Jackson telah ditolak oleh Phya SakdaBidaj, Presiden Suruhanjaya Siam.Pada pandangannya Sungai Lanah yang sepatutnya dianggap sebagai punca utama bagi Sungai Golok.69 Selain itu, Sungai Buluh juga boleh dijadikan sebagai punca bagi Sungai Golok memandangkan sungai itu telah di tanda di atas peta yang dilampirkan dalam perjanjian Bangkok.

Pandangan wakil Siam berhubung dengan Sungai Buluh bagaimanapun tidak dapatdi terima oleh Jackson atas alasan bahawa peta itu "was a very inaccurate and incomplete sketch map compiled from very scanty information''7O Oalam konteks ini, Jackson menegaskan bahawaSungai Buluh bukan merupakan "sumberutama" kepada Sungai Golok dan dengan demikian ia tidak sepatutnya dijadikan sebagai garis sempadan. Tambahan pula, lembah Sungai tersebut merupakan satu kawasan penempatan. Oi tepi Sungai Buluh terdapat tujuh buah kampong dan kebanyakkan penduduk di kawasan itu terdiri daripada masyarakat Melayu yang beragama Islam. Pada pandangannya, sekiranya Sungai Buluh dijadikan garis sempadan sudah tentu akan menimbulkan kesukaran dalam pengurusan pentadbiran. Ini kerana kebanyakan penduduk di kawasan itu memiliki tanah sendiri di seberang lembah Sungai tersebu!. Kebiasaannya mereka menggunakan Sungai tersebut untuk mengerjakan pen ana man padi. Tambahan pula, menu rut J.M Favell, Ketua Juru Ukur Tanah, luas Sungai Lanah adalah empat kali keluasan Sungai Buloh, manakala Sungai Sat mempunyai keluasan enam kali Sungai Buloh.71 Atas alasan itulah Sungai Sat adalah lebih sesuai untuk dianggap sebagai sumber bagi Sungai Golok serta dijadikan garis sempadan Kelantan-Patani.

Namun begitu, pada waktu itu Jackson tidak berhasrat untuk memaksa Presiden Suruhanjaya Siam untuk menerima pendapatnya bahawa Sungai Sat merupakan punca utama kepad~Sungai Golok. Beliau sedar bahawa sekiranya beliau bertindak demikian pertelagahan sudah. tentu akan timbul dan Suruhanjaya Sempadan akan menghadapi jalan buntu bagi menyelesaikan kekusutan berhubung dengan penetapan sempadan Kelantan-Patani. Pada pandangannya, suatu cara yang paling baik untuk menyelesaikan masalah itu ialah dengan caraberkompromi. Jackson mengemukakan cadangan alternatifiaitu Suruhanjaya Sempadan " ... take the line to Bukit Jeli to the head of a small stream (the Ayer Jawa) rising in Bukit Jeli,just below the peak and down this small stream to a larger stream (the Ayer batu Hampar) which one mile further down runs into the Sat".69Tetapi, cadanganJackson itujuga tidakdipersellljui oleh Phya Sakda Bidaj . Sebaliknya, beliau mencadangkan agar Suruhanjaya mengambil " ... the line from Bukit Jeli to the source of another stream which arises between the Sat and the Lanah and runs into the latter viz the Sungei Buloh, thence

69. J.H. Mason kpd. Anderson. 31 Julai 1911. CO 2731374; peta. VI. 70. Lihat. 'Report on the Disputed Ponion of PaUlllj·Kelantan .. . · 71 . Ibid.

125

SEJARAH PERGGARISAN DAN PENE:TAPAN SfMPADAN

down the Sungei Buloh to its junction which the Lanah (called the Lambak at this part of its course) - to its junction with Sat to form the Golok".72

Dalam keadaan demikian, walaupun Sungai Buluh tidak dapat di anggap sebagai hulu Sungai Golok, pihak Siam masih mendesak supaya garisan tersebut perlu dikekalkan kerana ia telah diadakan dalam "sketch map" yang dilampirkan dalam Protokol Sempadan. Walaupun Jackson tidak menafikan kenyataan pihak Siam itu tetapi beliau menegaskan bahawa setahunya "sketch map" itu hanya untuk digunakan sebagai panduan saja dan bukan untuk diikut sepenuhnya. Tambahan pula, peta itu dibuatberasaskan sumber-sumberyang tidak lengkapdan sebelum ini be;um pernah dibentangkan dalam mana-mana mesyuarat Suruhanjaya untuk dijadikan sebagai asas untuk diikuti. Oleh hal demikian, tegas Jackson, adalah menjadi suatu yang tidak munasabah untuk menjadikan peta itu sebagai panduan asas yang perlu diikuti. Bagaimanapun, Jackson gagal untuk mempengaruhi Presiden Suruhanjaya Siam agar mengubah pendiriannya. Dengan itu, kerja bagi menetapkan sempadan Kelantan-Patani terpaksa ditangguhkan buat sementara waktu "pending investigation to determine whether the Sat or the Lanah is the main stream of the Golok above the point where those rivers diverge" '?)

Pertikaian itu juga telah menarik perhatian pihak berkuasa British di Semananjung. Brockman, seorang Pegawai Kanan British di Semananjung, mengingatkan bahawa walaupun keluasan kawasan yang menjadi kontrovesi itu hanya seluas 8 1/2 batu persegi saja tetapi bagi negeri Kelantan ia merupakan suatu perkara yang penting,?4 Beliau bimbang sekiranya British rnenerima alternatif yang dikemukakan oleh Siam sudah tentu ia akan dibantah oleh Sultan Muhammad ke-IV, Sultan Kelantan. Beliau mengimbas kern bali peristiwa kemarahan Sultan Kelantan kepada kerajaan British berhubung dengan kehilangan wilayah baginda

• di bahagian Tabar, yang melibatkan kira-kira 15,000 penduduk Melayu di kawasan tersebut. Ekoran daripada pengambilan wilayah itu oleh Siam, sebilangan besar penduduk dikawasan itu terpaksa berhijrah ke Kelantan kerana tidak mahu berada di bawah pemerintahan Siam yang dianggap kejam.

Tegas Brockman:

.. .it will be very serious blow to British prestige throughout the Malay state if the British Government accepts the boundary claimed by Siam.75

72. Ibid. 73. Ibid. 74 . Ibid. 75 . E.L. Brockman kpd. Lewis Hancourt. 29 Ogos 1911. CO 273/374.

126

MALA YSIA dad segi SEJARAH

Pertelagahan antara wakil British dengan Siam berhubung dengan sempadan Kelantan-Patani telah memaksa pihakBritish membawa perkara itu ke pengetahuan Putera Devawongse, Menteri Luar Siam, terutama sekali apabila pembuat peta (topographer) Siam telah bertindak meletakkan batu tanda (beacon) antara Bukit leli dengan Sungai Buloh tanpa persetujuan ahli Suruhjaya British.76 Bagi pihak British, tindakan tersebut diagak ketertaluan dan sengaja di buat bagi tujuan untuk menjejaskan tuntutan yang sediada.

Pada 26 lanuari 1912, Arthur Peel, Menteri British di Bangkok, telah mengemukakan surat bantahan rasmi kepada Putera Devawongse tentang tindakan pihak Siam itu.17 Antara lain menegaskan bahawa:

'" regret to have to state that His Majesty 's Government have learnt with feelings of considerable surprise, from information received from their Commission, that so anxious were the Siamese topographers to take the line from Bukit leli, a place which this dispute affects, to the source of another stream rising between the Sat and Lanah rivers, viz, the Sungei Bulok, that they actually mnrked the boundary with beacons before the arrival of the Commission. , need not, however, dwell on this incident, as' feel sure that Your Royal Highness will readily admit that this proceeding, being in itself quite irregular, as apparently an attempt to prejudice the case, has given His Majesty's Government legitimate ground/or complaint. 78

Hasil daripada bantahan tersebut, pihak Siam mengarahkan pembuat peta Siam menangguhkan kelja mereka. Dalam suratnya kepada Peel bertarikb 30 Mac 1912, Putera Dewawongse menjelaskan bahawa "while surveyor's marks have been made by Topog~phers, this was only been done for the purpose of aiding (sic) them in their work. They did not for a moment imagine that any action which they might take could in any way prejudice the settlement of the boundary, since that was beyond their jurisdiction and could rest only with the members of the Commis­sion".79

Sementara itu, kedua-dua pihak juga berusaha untuk menyelesaikan pertikaian sempadan kelantan-Patani. Dalam perbincangannya dengan Putera Devawongse, P.eel telah mengemukakan pandangannya bahawa perselisihan itu mungkin dapat di elakkan sekiranya pada peringkatawallagi SuruhanjayaSempadan memberikan pertimbangan kepada dua perkara penting. Pertarna, keadaan yang membawa kepadaBukit Jeli di pilih oleh para penggubal Protokol Sempadan sebagai "turning point on the frontier". Kedua, perbandlngan di buat antara Protokol Sempadan

76. Ibid. 77. Peel Kpd. Devnwongse, 26 Jnnurui 1912, CO 273/390. 78. Ibid. 79 . Ibid.

127

SEJARltH PERGGARlSA.N DAN PENETAPAN SEMPItDAN

yang di pinda pada 24 Ogos 1908 dengan Protoko1 Sempadan yang dilampirkan dengan perjanjian Bangkok.

Menurut Peel, setelah dipersetujui bahawa sempadan hendaklah melaJui legeh yang memisahkan antara Sungai Pergau daripada Sungai Telubin, para penggubaJ Protokol tersebut perlu pula membuat ketetapan "where the line should tum off in an easterly direction". sOPada pandangan penggubaJ Protokol Sempadan, BukitJeli adaJah "an essentially good landmark to select as a boundary" kerana ia merupakan kemuncak yang paling tinggi di sekitar kawasan itu. Langkah seterusnya yangperlu dilakukan oleh penggubaJ Protokol Sempadan ialah untuk memutuskan "as to the line the boundary should follow up to the gulf."SI Mengikut beliau, para penggubaJ Pr.otokol telah sekata memilih Sungai Sat kerana ia adalah Sungai yang terdekat dengan BulcitJeli serta mengalir ke dalam Sungai Golok. Dengan demikian, adalah jelas bahawa Sungai Sat adalah hulu utama Sungai Golok, sepertimana yang dimaksudkan dalam cadangan protokol sempadan bertarikh 24 Ogos 1909, iaitu "the main source of the Golok at or near the hill called Bukit Jeli".S2 Keadaan itu menjadi lebih sahih lagi apabila lakaran peta yang dilampirkan kepada protokol Sempadanjuga menunjukkan bahawa Sungai Golok mengaJir di antara Bukit Jeli dan Kuala Tabar. Oleh sebab itu, Peel percaya dengan membandingkan bukti-bukti yang terdapat dalam kedua-duadokumen tersebut, adalah wajar Bukit Jeli diterima sebagai "the determining factor of the turning point at this section of the frontier" .S3 Dengan berasaskan hujah-hujah itulah, kerajaan British berpendapat bahawa Sungai Sat adalah punca utama bagi Sungai Golok. Dengan itu juga bererti garisan sempadan hendaklah "leaves the water parting at the source of the Sat, and follow the thalweg of that river, which is lower down known as the Golok, to the sea. "84

Oleh sebab itujuga ayat dalam Protokol Sempadan "to the hill called Bukit Jeli or the source of the main stream of the sungei Golok" hendaklah ditafsirkan sebagai,

Uta the hill called Bukit Jeliproceeding thence/rom the head a/the stream called the Ayer Jawa which rises actually in Bukit leli, down the Ayer Jawa to the point where that stream joins the stream called the Ayer Batu Hampa, along which it follows to the junction 0/ the Ayer Batu Hampar with the Sungei Sat, /rom which point it/allows the Sungei Sat to thejunctioll a/that river with the Sungei Golok''85

80. Devawongse kpd. Peel. 30 Mac 1912, CO 273/390. 81 . Ibid. 82. Peel kpd. Devawongse. 26 Januari 1912. CO 273/390. 83. Ibid. 34. Ibid. 85. Ibid.

128

MALAYSIA dlJ,i.~rRi SEJARAH

Namun begitu, Putera Devawongse cuba menafikan kesimpulan yang dibuat oleh Peel. Menurut beliau, Sungai Sat tidak langsung dinyatakan dalarn mana­mana deraf protokol Sempadan bahawa ia adalah " the main stream of the Golok river", malah jika merujuk kepada lakaran peta perjanjian Bangkok, aliran Sungai Sat tidak dianggap oleh pembuat peta sebagai sempadan.86 Apa yang tercatat hanyalah aliran Sungai yang ditandakan "k.Sa". Tambahnya lagi; .

You will observe that this stream (which is the Sat) is not only not made the boundary, but it is rejected, as the boundary runs very considerably to the south of it. 87

Beliau juga menolak kenyataan Peel bahawa Bukit Jeli merupakan "the turning point on the frontier" dengan rnengemukakan dua rangka protokol sernpadan. Rangka protokol yang pertama menyatakan bahawa:

.... from said point follow the range of hills which is the watershed between Sungai Pergau and Sungai Telubin to the hill which is called Bukit Jeli. As this place is the source of the Sungei Golok. Thence the frontier follows the thalweg of the Sungai Golok to the sea at a place called Kuala Tabar. 88

Manakala rangka protokol sempadan kedua pula menyebut bahawa

Leaving the main watershed at this point, thefrontier thence goes in a north· easterly direction along the range of hills which is the dividing line or watershed between the Sungei Pergau, which streamflows into the Kelaman river, on the one hand, and the Tanjong Mas and Sungei Telubin, on the other hand, to Bukit and Pass Dan Pope, which is the headwater of the Sungei Golok (sometimes called Pa Ugal) thence the frontier fot/ows the thalweg of the Sungei G%k to the sea at a place called Kuala Tabar .89

Oleh kerana itulah, Putera Devawongse menjelaskan bahawa pada pandangan kerajaan Siam bahawa sungai yang dimaksudkan itu bukanlah Sungai Sat tetapi ia adalah Sungai Lanah. Katanya:

"It is the view of the Siamese members o/the Commission that this is a larger stream than the Sat. The basin of the Sat is steep. It is at times subject to torremial rains, as a result of which the banks o/the river are high. But water does 1101 remain long in it. Again, it is only a short stream. Its junction with

86. Ibid. 87. Devawongse kpd. Peel. 30 Mac 1912. CO 2731390. 88. Ibid. 89. Ibid.

129

SEJARAH PERGGARISAN DAN PENETAPAN SEMPADAN

the SUllgei Golok is abrupt ... On the other hotui, if you travel up the Golok you will hardly 1I0tice the point at which you reach the Lanah. The basin of the Lanah is of such form thotthere is always plenty of water in the stream. It is always navigable, whether heavy rains have recentlyfallen or not, and hence

forms a better boundaryJhan the one proposed. "90

Berasaskan hujah-hujah tersebut, Putera Devawongse merumuskan bahawa:

"the main source of the Golok were identical. Infact, this proved not to be the case. The question then arises: as between those two (namely Bukit Jeli and the main source of the Golok) which did theframers have in mind as the more important and the better boundary? I believe that there is sufficient evidence to show that they considered the main source of the Golok as the boutuiary, atui not Bukit Jeli.

I may add that the proposal contained in your letter appears to be not a proposal for the interpretation of the boundary as The Framers of the Protocol were ofopillion that Bukit Jeli and drafted, but a proposalfora new boundary. It does not calif or the main stream of the Golok.lt callsforasmall stream called "Ayer Jawa" which flow ilUo a larger stream, the Ayer Batu Hampar, which in turns flows into the Sat. As the Sat is smaller than Lanah, it will been seen that this boundary would take us far from the main stream of the Golok. It would be a departure from the frontier as lai{i down in the Protocol; and therefore, under the provisions a/Section 3, it could not under

allY circumstances be made to the prejudice of the Siamese Government. "91

Keengganan Putera Devawongse untuk menerima pandangan pihak British mengenai kedudukan sempadan di Bukit Jeli telah menimbulkan kemarahan Peel. Dalam suratnya kepada Putera Devawongse pada 3 April 1912, Peel menulis:

"As His Majesty's Govenzment do not see their way to accept the line suggested by me, I have the honour to inform Your Royal Highness that His Majesty's Government are of opinion that the portion of the frontier which is in dispute must remain ul~settled pending investigation, whether the Sat or the Lanah is the maill stream of the Golok above the poillt where these rivers diverge.

I must poim out to you, however, that to arrive at a deJillite cOllciusioll at this point, very accurate large scale surveys will have to be carried out, and the volume of the water brought down by each river during the year properly gauged: to do this, therefore, will illvolve lIecessarily the postpollement of the

90. Ibid. 91. Ibid.

130

MALAYSIA u/Jri Jt/:i SEjARAII

serrlemellf of the linefor a year or more: moreever I should also remind Your Royal Highnesses thar, if it is found that the Sat is the main stream His Majesty's Govemmew will be entitled to claim that the boundary shall rUII from the source of that river, which, beillg well within Siamese territory. would mean the cession of a cOflSiderable tract of country IIOW ill the ownership of Siam.

In conclusion. I callnot but express my regret that there appears to be 110

orheralternative but to adopt this procedure. which must entail waste of time as well as. I imagine, considerable expense; that Your Royal Highness disregards the factor of Bukit lell as constituting the tuming point of the boundary whell there could have been no object in m.entiolling this paint in the Treaty unless it was desired to make it a point of some importance; that the cone/usion of the framers of the protocol must be set aside. and a good boundary line abandoned because of a mere conjucture tharthe Lanah is the main source of the Golok, the reasons for which you do not even state. but. from the information which I have receive. arise purely out of the accidental circumstance that the Commission saw the Lanah ill a state of full flood: finally tltat all the trouble nd delay sltould concern tlte question of a tract of ollly about 8 square miles in extelll. the special importance to Siam of acquiring which I do /lot realize. although it is. of course, othenvise for the little state of Kelantan which, I may inform Your Highness. has already lost what was to it a valuable portioll of territory on the coast to the N. W of the Golok river. said to contain J 5.000 persons and to have yielded a revenue of $8000. "92

PENYELESAIAN

Percanggahan pendapat antara Siam dengan British berhubung dengan kedudukan sempadan Kelantan-Patani telah dapat diatasi apabila pihak Siam bersetuju untuk menerima cadangan yang dikemuka oleh PeeL Peel te lah mencadangkan supaya ayat asal dalam protokol perjanjian berhubung dengan persoalan tersebut di tukar daripada

to the hill called Bukit leli or the source of the main stream of the Singei Goiok"94

kepada

92. Ibid.

"to the hill called Bukit leli proceeding thence from the head of the stream called the Ayer iawa which rises actually ill Bukit leli. down the Ayer iowa

93. Peel kpd. Devawongse. 3 Apr. 1912. CO 273/390. 94 . Ibid.

131

SEJARAII PERGGItRISAN DAN PENETAPItN SEMPADAN

to the point where that streamsjoins the stream cailed fhe Ayer Batu Hampar, a(ollg which it foUows TO the jUllctioll of the Ayer Baw Hampar with the SlUlgei Sat, from which point it follows the SUflgai Sat to the jUflctioll of that river with the SUIlgai Sat. "95

Dengan tercapainya persetujuan tersebut, Suruhanjaya Sempadan British-Siam telah memutus bahawa Sungai Sal adalah hulu kepada Sungai Golbk dan Bukit Jeli merupakan "the turning point of the frontier".

Pada masa yang sarna kedua-dua pihak telah mencapai kat a sepakat ten tang kedudukan garissempadan Setul-Perlis. Perselisihan ini dapaldiatasi apabila pihak Siam bersetuju untuk menerima garisan sempadan yang dikemukakan oleh Suruhanjaya British dengan syamt pihak British" nothing will be done to interrupt the freedom of passage over the route from Singgora to Setul hitherto enjoyed by the inhabitants living in the territory north of the boundary".96

PENANDAAN BATU SEMPADAN

Setelah Suruhanjaya Sempadan bersetuju ten tang garisan sempadan, tugas seterusnya yang perlu dilakukan oleh Suruhanjaya Sempadan ialah menandakan sempadan (demarcation). Kerja menanda sempadan ini telah dilakukan oleh J awatankuasa Penanda Sempadan B ri tish-S iam. J a watankuasa Penanda Sempadan telah mengguna dua jenis penanda atau beacon bagi tujuan tersebut, iaitu:

i) Penanda Kelas "Pertama yang mempunyai ketinggian tiga kaki dari paras bumi dan tiga kaki ke dalam tanah. Dimensi dasarnya ialah tiga kali tiga kaki, tiangnya setinggi tiga kaki dan mempunyai garis pusat lapan belas inci.

ii) Penanda Kelas Kedua mempunyai ketinggian dua kaki dari paras bumi dan dua kaki ke dalam tanah. Ukuran dasarnya hanya dua kali dua kaki dan tiangnya setinggi dua kaki manakala garis pusat dua belas inci. 97

Kerja penandaan sempadan itu dibahagikan kepadaempat kumpulan . Kumpulan I dan [[ terlibat dengan kerja-kerja di antara sempadan Perlis dengan sebahagian daerah utam sempadan Kedah. Kerja penandaan sempada bagi bahagian ini dilakukan oleh R.r Goulding, C.A Rust dan Kapten Luang Ronarath.98 Sementara kumpulan Ilterlibat di bahagian selatan Kedah. Kumpulan ini dikendalikan oleh W.A.D Edwards dan Kapten Luang Ronarath manakala kumpulan IV pula

95. Ibid. 96. Peel kpd . Foreign Office. 17 Mci 1912. CO 293/390. 97. LihOlI. 'Report on the DelimitOltion and DemOlrc:lIion .. .. op. dr. 98. Ibid.

132

MALA YS!A dori .ff!Ki SEJARAH

menjalankan kerja di sempadan Kelantan-Perak di bawah kelolaan A.Cochrane dan Kapten Snam Ridhigrai.98 Pada .akhir tahun 1912, jumlah penanda sempadan yang ditanam disepanjang sempadan adalah sebanyak 109.99

KESIMPULAN

Dalam menentukan sempadan Malaysia-Thailand, pihak British dan Siam telah menjadikan legeh dan sungai sebagai garisan sempadan. Sempadan MaJaysia-Thai disebelah barat menggunakan legeh sementara sempadan disebelah timur pula menggunakan sungai. Dalam menentukan garisan sempadan ini, kerajaan British dan Siam telah mengenepikan sempadan yang sediada. British telah menyerahkan daerah Tabal kepada Siam semen tara Siam pula menyerahkan daerah Reman kepada Kelantan dan Perak. Sungguhpun garisan sempadan telah dipersetujui, seperti yang termaktub dalam Protokol Sempadan, tetapi anggota-anggota Suruhanjaya SempadanBritish-Siam,yangditugas untuk menentu dan menetapkan sempadan, bagaimanapun berbeza pendapat berhubung dengan kedudukan sempadan di dua kawasan, iaitu di Perlis-Setul dan Kelantan-Patani. Pertelingkahan berhubung dengan sempadan Perlis-Setul adalah berpunca daripada keengganan pihak Siam untuk mematuhi ketetapan Protokol Sempadan atas alasan bahawa sempadan itu akan menyekat rakyat Siam daripada berulang alik antara Songkhla dengan Setu!' Sementara itu, pertelingkahan sempadan Kelantan-Patani pula adalah berpunca daripada pentafsiran yang berbeza antara anggota-anggota Suruhanjaya mengenai punca sungai bagi Sungai Golok di sekitar Bukit Jeli. Dalam kedua-dua kes tersebut wakil British enggan bertolak ansur tetapi tetap berpegang kepada ketetapan dalam Protokol Sempadan. Dalam kes Sempadan Perlis-Setul, pihak British bersetuju untuk memberi laluan kepada penduduk­penduduk Siam untuk pergi ke Setul tanpa sebarang halangan . Walaupun masalah itu telah dapat diselesaikan tetapi kekeliruan mengenai kedudukan sebenar garisan sempadan antara Malaysiadengan Thailand di kedua-dua kawasan itu masih belum dapat diatasi dan masih menjadi isu antara Malaysia dengan Thailand hingga kini.

99. Ibid.

133

-" ~ \ "" \

)

/

...... :> Cl

p:;

p...

Q:;

t::;;

r:l:l .....,

~ Q)

... '"

P E

FEDERATED

R A K -

MALAY STATES'.

' :-~---\.' .' --­. I 1_ NEW BOUNDARY

""" "'f,.

. 8ETWEEN GREA T BP.lTAIN AND SI/.M I

! 1

AS LAID DOWN 11'''' TH£ BOUNDARY PROTOCOL

ANNE}(E O TO T HE: r REA,TY OF

MARCH 10. 1909 a"'PH PAG~

~

'0/

f:-.,

~

~

'\>

BOUNDARIES SHOWN rHUS r' .... '.,....-.... __ .-.------_._----A,np •• ltr __ o_ .,..-__ • __ _ K ......... · ftU'w • • __ :._ ••• _ . __ R ........... ~ _ _ _

-- 5,: .. le . If:""