sejarah malaysia stpm

8/13/2019 Sejarah Malaysia Stpm

1/265

SEJARAH MALAYSIA STPM

Sistem Beraja

Pengenalan

Institusi beraja di Tanah Melayu di kesan seawall abad ke-15 iaitu semasa pemerintahan Kerajaan Melayu

Melaka. Pada masa ini, mereka mengamalkan sistem pemerintahan beraja. Sistem ini menerima pengaruh

yang amat kuat dari India dan agama indu-!uddha. Mengikut sistem ini, raja merupakan se"rang ketua

negara dan baginda dibantu "leh g"l"ngan pembesar. Sistem pemerintahan beraja Kerajaan Melayu Melaka i

kemudian diwarisi "leh negeri-negeri Malayu yang lain seperti #"h"r, Perak, Pahang dan Terengganu.

Konsep Raja Melayu

1. Dewa raja

$alam sistem beraja, raja itu dianggap sebagai dewa raja. !aginda disi%atkan sebagai se"rang yang mulia

dan berkeb"lehan dalam pelbagai bidang. Menurut Sejarah Melayu, raja dianggap sebagai wakil Tuhan d

bumi atau &ul-Illahi %il-alam. Menurut 'dat (aja-raja Melayu dan )ndang-undang Melaka pula, raja

dianggap sebagai *Khali%ah 'llah di $unia+. (aja juga dianggap sebagai sese"rang yang paling berkuasa

dan menjadi perantaraan rakyat dan Tuhan. Keperayaan ini menyebabkan raja itu wajib disembah.

2. Mulia

(aja dianggap sebagai se"rang yang mulia. Keadaan ini dapat dilihat dari segi pentadbiran. (aja diangga

sebagai ketua kerajaan di mana semua keputusan yang hendak diambil perlu disahkan "leh baginda.

!aginda berkuasa untuk melakukan apa sahaja mengikut budi biaranya. Kekuasaannya bukan sahaja

meliputi bidang pentadbiran tetapi juga s"al ek"n"mi, agama dan peradatan "rang Melayu. Kata-kata

baginda adalah muktamat dan menjadi undang-undang. $i sini dapat kita membuat kesimpulan bahawa

raja sebagai se"rang ketua kerajaan, merupakan kuasa tertinggi dengan budi pekerti yang mulia.

3. Kuasa mutlak

$alam pemerintahan, raja itu berkuasa mutlak. (aja berkuasa mutlak bermakna bahawa semua undang-

undang yang dibuat bertujuan untuk mengukuhkan kedudukannya, rakyat tidak dibenarkan

mempers"alkan segala undang-undang yang dibuat "leh baginda. !aginda juga berkuasa penuh ke atas

1


2/265

semua aspek dalam kerajaan seperti memegang jawatan penting dan menjatuhkan hukuman mati. Selain

itu, baginda juga b"leh melantik sesiapa sahaja yang akan menjadi pembesar. alaupun baginda berkuas

mutlak tetapi baginda masih tidak b"leh memerintah sesuka hati. $alam Sejarah Melayu menasihatkan

*(aja-raja itu jikalau bagaimana sekalipun bijaksananya dan tahunya sekalipun, jikalau tiada mua%akat

dengan segala pegawai, tiada akan sent"sa kerajaannya/ kerana raja-raja itu umpama api, segala menteri

itu umpamanya kayu, kerana api itu tidak akan nyala, jikaalau tiada kayu0+

4. Daulat

$aulat dikatakan berasal daripada perkataan 'rab, *daulah+ yang bermaksud *negeri+. alau

bagaimanapun, daulat bermaksud kesuian sese"rang raja dan bagi masyarakat melayu, k"nsep ini

menjadi batas pemisah antara raja dengan rakyat biasa. K"nsep ini juga merupakan unsur asas kepada

kekuasaan dan keagungan sese"rang raja dan kerajaannya. $i Tanah Melayu, telah banyak berlaku kes

yang membabitkan pers"alan daulat ini.

5. Derhaka

K"nsep derhaka ini seiring dengan k"nsep daulat. $alam k"nsep ini, sese"rang yang melanggar k"nsep

daulat didapati menderhaka kepada sultan atau raja dan akan ditimpa tulah. Keperayaan yang begini

terus diperturun sejak aman beraman. Sebenarnya, k"nsep ini dibiuat semata-mata untuk meninggikan

kedudukan raja-raja Melayu. 2"l"ngan ini akan dipandang mulia dan disanjung sebagai se"rang yang

sakral.

6. Hak istimewa

(aja-raja Melayu ini mempunyai hak-hak istimewa dan hak ini tidak b"leh digunakan "leh rakyat.

3"nt"hnya, warna kuning merupakan warna diraja dan hanya b"leh digunakan "leh raja dan keluarga raj

arna kuning digunakan untuk perhiasan, membuat sapu tangan, tepi tabir dan tilam. (akyat adalah

dilarang menggunakan kain berwarna kuning keuali untuk baju dan destar. Selain itu, paying putih

adalah khas untuk sultan yang memerintah dan paying kuning adalah khas bagi anak raja. Penggunaan

bahasa dalaman seperti santap, gering dan beta juga dilarang sekali terhadap rakyat jelata. anya

g"l"ngan diraja sahaja berhak menggunakannya.

7. Lambang kebesaran

Sejak dahulukala, sultan adalah lambang kebesaran tetapi baginda merasakan kedudukan sultan sebagai

puuk kerajaan bergantung kepada alat-alat kebesaran yang dimilikinya. 'lat-alat kebesaran ini ialah "p

m"h"r, keris, payung, kendi, lembing, t"mbak dan sebagainya. 'lat kebesaran ini yang akan membeaka

hak istimewa sultan daripada pembesarnya. 3"nt"hnya, "p m"h"r yang melambangkan kuasa sultan

4


3/265

yang memerintah digunakan dalam surat-menyurat rasmi untuk menunjukkan pengesahan kuasa dan

arahan daripada kerajaan. ama raja yang memerintah terukir dalam "p m"h"r ini. $engan "p m"h"r

ini, baginda dapat melaksanakan pemerintahan dan pentadbiran.

Struktur sultan dan raja

1. Perak

$i negeri Perak, raja yang memerintah dipanggil sultan. Pengganti yang akan menaiki takhta adalah

seara bergilir-gilir di antara 6 ketua keluarga iaitu apabila sultan mangkat, (aja Muda menjadi Sultan,

(aja !endahara pula menjadi (aja Muda, (aja $ihilir menjadi (aja !endahara dan putera sulung sultan

menjadi (aja $ihilir.

2. egeri !embilan

$i egeri Sembilan, raja yang memerintah dipanggil 7ang $ipertuan !esar. Sistem p"litik yang

diamalkan dipengaruhi "leh adat perpatih. !aginda dilantik "leh 8 "rang )ndang atau Penghulu yang

menjadi ketua 9uak, iaitu )ndang Sungai )j"ng, (embau, #"h"l dan #elebu.

3. egeri"negeri Mela#u #ang lain

Sistem pemerintahan yang diamalkan dipengaruhi "leh adat temegung. (aja yang memerintah digelar

sultan keuali negeri Perlis dimana dikenali sebagai (aja. 'pabila sultan yang memerintah mangkat,

baginda akan diganti "leh putera baginda yang sulung yang masih hidup.

Peranan sultan dan raja

1. !ebelum keha$iran %ritish& !ultan bertanggungjawab sebagai '

a. Ketua kerajaan dan bertanggungjawab terhadap aspek pentadbiran.

b. ajib mengekalkan keamanan dan kesejahteraan wilayah.

. Merupakan se"rang ketua tentera danpenjaga undang-undang dalam negeri.

d. Mengambil bahagian dalam perniagaan dan mendapat keuntungan yang banyak.

e. Melantik sesiapa sahaja untuk menyandang jawatan !endahara, Menteri atau :rang-"rang !esar

%. Menjatuhkan hukuman bunuh terhadap "rang-"rang yang didapati menderhaka.

g. Melantik penggantinya sendiri iaitu di kalangan putera-putera.

2. !ele(as keha$iran %ritish& kuasa sese)rang sultan $ikurangkan. Peranan bagin$a $iambil alih )leh

*esi$en.

6


4/265

a. $i bawah sistem (esiden, (esiden merupakan kuasa tertinggi dalam pemerintahan. Sultan

kehilangan kuasa pentadbirannya. Majlis Sultan diganti dengan Majlis egeri tetapi semua

keputusan dalam majlis itu dibuat "leh (esiden.

b. Menjadi ketua agama Islam atau mengenai adat-istiadat "rang Melayu.

. Melantik waris-waris, Permaisuri, Pemangku (aja atau #emaah Pemangku (aja.

d. Membuat peraturan mengenai balai diraja dan istana.

e. Merupakan pihak yang penting bagi menyatupadukan rakyat.

Sistem Pembesar

Pengenalan

Sistem pembesar merupakan sebahagian daripada struktur pemerintahan Tanah Melayu pada abad ke-1;.

Seperti juga sistem beraja, sistem ini berasaskan kepada sistem pembesar Kesultanan Melayu Melaka.

Pembesar


5/265

Paduka (aja 9aksamana, Seri Maharaja 'ngg"ta $esa dan Seri Maharaja Putera $ewa. Selain itu,

terdapat se"rang Syahbandar yang terg"l"ng dalam pembesar enam belas.

2. Pahang

$i Pahang, :rang !esar !erempat ialah :rang Kaya Maharaja Indera Perba, :rang Kaya Indera Segara,

:rang Kaya Indera Pahlawan dan :rang Kaya Indera Syahbandar. :rang !esar !erempat ini diberikan

kawasan tertentu untuk ditadbir. Pembesar pertama berkuasa di Tanjung 9indung, pembesar kedua di

Temerl"h, pembesar ketiga di !era ke Kuala 9uit dan pembesar keempat di 9uit ke !ebar.

3. Perak

:rang !esar !erempat juga dikenal sebagai :rang


6/265

pembesar untuk membantu baginda dalam pemerintahan dan pentadbiran negeri. Pembesar-pembesar in

akan membentuk satu #emaah Menteri. Setiap pembesar bertanggungjawab terhadap sesuatu perkara.

Seara tidak langsung, jentera pentadbiran negeri akan dapat dijalankan dengan berkesan kerana kerja

pemerintahan telah dibahagikan kepada setiap pembesar dan bukan terkumpul dalam tangan sese"rang

raja atau sultan.

3. Mengerah tenaga tentera

Mengikut sistem serah dan kerah, rakyat jelata bekerja untuk raja atau kerajaan merupakan suatu

kewajipan khasnya dalam menjaga keselamatan negeri, memperbaiki istana dan sebagainya tanpa

menerima bayaran. $ari sini, pembesar akan men"l"ng sultan untuk mengerah tenaga tentera ketika

menghadapi anaman dari luar atau dalam dan menyerahkannya kepada sultan. Sebahagian daripada

tentera itu akan digunakan "leh para pembesar untuk menjaga kawasan pentadbirannya supaya keamana

dapat dikekalkan selalu.

4. Melaksanakan istia$at menjunjung $uli

Mengikut Kamus $ewan, menjunjung duli bermaksud memberi khidmat kepada raja. Ini bermaksud,

sese"rang pembesar haruslah sentiasa bersedia untuk memberikan perkhidmatan kepada raja. 3"nt"hny

semasa sultan hendak berangkat daripada suatu tempat ke tempat lain, Temenggung akan duduk di

hadapan gajah dan 9aksamana pula akan duduk di belakang gajah. Ini merupakan sebahagian daripada

istiadat menjunjung duli yang harus dilakukan "leh sese"rang pembesar.

5. Menasihati sultan $alam segala hal

Para pembesar telah membentuk Majlis Penasihat Sultan bagi membantu sultan dalam pentadbiran dan

pemerintahan. Sebelum sesuatu keputusan dibuat, sultan akan mengemukakan pendapat baginda dan

pembesar akan menasihati baginda sekiranya pendapat sultan mempunyai kelemahan. 3adangan juga

akan dikemukakan "leh para pembesar terhadap sultan supaya suatu keputusan yang sempurna dapat

diapai dan diper"lehi.

6. Men#elaraskan semua istia$at $alam istana

$alam istana, setiap pembesar mempunyai tugasan tertentu dalam menyelaraskan istiadat dalam istana.

3"nt"hnya, semasa Kerajaan Melayu Melaka, !endahara akan menjadi ketua adat-istiadat serta penjaga

alat kebesaran raja. Penghulu !endahari pula bertanggungjawab menyediakan balai r"ng seri serta

hidangan makanan dan memastikan segala upaara rasmi berjalan lanar. Selain itu, Temenggung akan

bertugas dalam urusan jamuan di raja termasuk mengatur dan menentukan "rang yang bertugas ketika

upaara rasmi.

?


7/265


8/265

1. Pada abad ke-1@ dan ke-1;, Sarawak dan kawasan barat Sabah telah dikuasai "leh Kerajaan !runei.

Sultan !runei telah melantik pembesar-pembesar tempatan untuk mentadbir Sarawak. Mereka ialah $atu

Patinggi, $atu Temenggung dan $atu !andar.

4. Setiap pembesar mempunyai tugasannya yang tertentu

a. $atu Patinggi A mengutip dan menyerahkan hasil kepada Kerajaan !runei sebagai u%ti.

b. $atu Temenggung A mengawal keselamatan.

. $atu !andar A menyelenggarakan hal-ehwal perdagangan seluruh kawasan.

6. $i bawah Pemerintahan !r""ke B1@81-1;81C

a. Pembesar tempatan dilantik sebagai penasihat kanan dalam pentadbirannya digelar Pegawai 'nak

egeri.

b. !erperanan membantu (esiden Inggeris apabila Sarawak dibahagikan kepada 5 bahagian.

. Pembesar ini bertugas untuk menasihati residen, mengutip ukai dan mengetuai ekspedisi ketenteraa

d. $i peringkat kempung, ketua penduduk tradisi mengekalkan peranturan, menyelesaikan pergaduhan

dan memungut ukai.

8. $i Sabah, sehingga tahun 1@@1, bahagian utara dan timur Sabah dikuasai "leh Kesultanan Sulu dan

ditadbir "leh pembesar Sulu yang digelar $atu.

5. #awatan Ketua 'nak egeri diperkenalkan di peringkat $aerah untuk membantu Pegawai $aerah

berbangsa


9/265

diwarisi seara turun-temurun. $i Tanah Melayu, sebenarnya tidak banyak beanya. 'pa yang jelas dilihat

hanya dua sistem iaitu 'dat Perpatih dan 'dat Temenggung. Selain itu, terdapat juga adat-adat khusus lain

seperti adat perkahwinan, adat pertabalan raja, adat bersalin dan sebagainya.

Adat Perpatih

1. Latar belakang

'dat Perpatih diamalkan di egeri Sembilan dan aning "leh "rang Minangkabau. 'dat Perpatih dibaw

"leh "rang Minangkabau dari Tanah Tinggi Padang, Sumatera ke egeri Sembilan pada abad ke-1=.

'dat Perpatih diasaskan "leh $atuk Perpatih an Sebatang dari Sumatera dengan nyanyian *'sal )sul

'dat Perpatih+. Semua undang-undang 'dat Perpatih keuali undang-undang Sungai )j"ng diwarisi

seara turun-temurun.

2. iri"+iri

a. 9ebih mengutamakan g"l"ngan perempuan

'dat Perpatih lebih mengutamakan g"l"ngan perempuan. al ini dapat dilihat dalam s"al-s"al

pembahagian harta benda dan jurai keturunan. Ini bukan bermakna lelaki lebih rendah tara%nya

daripada perempuan tetapi mereka lebih suka mengembara atau merantau untuk menari

penghidupan baru yang lebih baik. Maka, g"l"ngan wanita mesti dibekalkan dengan harta benda

sebagai na%kah. Selain itu, selepas berkahwin, "rang lelaki mesti meninggalkan kaumnya dan

mengikut kaum isterinya. alaupun adat ini mengutamakan g"l"ngan perempuan, tetapi dari segipentadbiran, lelaki merupakan pemegang tampuk pemerintah tertinggi seperti jawatan 7amtuan

!esar.

b. )ndang-undang bersi%at pemulihan

)ndang-undang tidak disimpan atau dimaktubkan dalam bentuk rek"d bertulis tetapi berbentuk

bidalan, peribahasa, pantun dan sebagainya. $ari segi si%atnya, undang-undang jenayah adalah

lebihbertimbang rasa, berperikemanusiaan dan bersi%at pemulihan. Se"rang yang membuat

kesalahan akan didenda mengikut kesalahannya. Mangsa akan diberi ganti rugi. 3"nt"hnya, jika

sese"rang itu dilukakan dia akan diberi ganti rugi dalam bentuk ayam atau kambing bergantung

kepada besarnya luka itu. 'dat ini peraya bahawa "rang yang melakukan jenayah b"leh

mengubah perangai mereka.

. Mempunyai unsur-unsur dem"krasi

;


10/265

'dat Perpatih adalah ber"rak dem"krasi, iaitu "rang ramai dilindungi "leh undang-undang dan

pemerintah sendiri juga mesti mengikut undang-undang dan tidak b"leh berbuat sesuka hati.

$alam bidang pentadbiran, kuasa pemerintah dibahagikan di antara pemerintah, )ndang,

9embaga, !uapak dan "rang ramai. Ini bermaksud, "rang ramai memilih !uapak, !uapak memili

9embaga, 9embaga memilih )ndang dan )ndang memilih 7ang $ipertuan !esar atau 7amtuan

!esar.

Adat Temenggung

1. Latar belakang

'dat Temenggung diamalkan di semua negeri-negeri Melayu keuali egeri Sembilan. 'dat

Temenggung disusun "leh $atuk Ketemenggungan, iaitu abang tiri $atuk Perpatih an Sebatang di

Palembang. 'dat ini dibawa masuk ke Melaka pada awal abad ke-15. $ari Melaka, 'dat Temenggung

disebar ke negeri-negeri Melayu yang lain dengan perkembangan


11/265

'dat Temenggung mengutamakan kedudukan istimewa dan kebesaran pemerintah. Ia bukan sahaj

memberi kuasa kepada pemerintah tetapi juga kepada para pembesar. :leh itu, g"l"ngan

pemerintah mempunyai kuasa berlebihan. $engan itu, adat ini dikatakan bersi%at aut"krasi dimana

semua kuasa adalah terletak dalam tangan pemerintah dan pembesar.

Adat lain/khusus

1. $at melenggan (erut

'dat ini dilakukan "leh sese"rang ibu yang sedang mengandung dan biasanya dibantu "leh mereka yang

mahir dalam perbidanan. 'dat ini bertujuan untuk membuang benana yang mungkin menimpa ibu yang

bakal melahirkan anak.

2. $at menga$a( raja

Sese"rang yang diperkenan mengadap raja harus membuat persiapan-persiapan tertentu termasuklah

peraturan pakaian, ara duduk dan sebagainya. Selain itu, bahasa yang digunakan sewaktu bertutur

dengan raja adalah berbea dengan bahasa yang dituturkan semasa berakap dengan "rang kebanyakan.

Sese"rang itu haruslah berpakaian tertib dan s"pan dengan bertanjak, berpanung dan berkeris di

hadapan.

3. $at menjunjung $uli

'dat menjunjung duli dilaksanakan "leh pembesar untuk menunjukkan kedaulatan sultan dan taat setia

pembesar terhadap sultan. Semasa upaara dijalankan, terdapat paluan n"bat dan bedilan meriam. 'ntaralagu n"bat yang dimain ialah (aja !erangkat, "bat Talal dan "bat (aja.

4. $at berserumah tangga

'dat ini menyentuh tentang kelakuan kanak-kanak di rumah. Sebagai se"rang anak, ia dikehendaki

sentiasa mengh"rmati ibu bapa mereka dan bers"pan-santun apabila berakap dengan "rang tua. Kita jug

harus berbaik-baik dengan jiran kita dan melayan tetamu dengan baik-baik.

5. $at kam(ung

'dat ini menentukan tingkah laku sese"rang dalam masyarakat dan kampung. Kita haruslah mengadakan

hubungan baik dengan penghulu dan sering melawatnya. Kita haruslah mengamalkan semangat

berg"t"ng-r"y"ng agar perpaduan dapat diapai.

Hukum Adat di Sabah dan Sarawak

1. $i Sarawak, masyarakat di situ mengamalkan

11


12/265

a. 'dat $usun Tunggu

b. )ndang-undang Mahkamah Melayu

)ndang-undang Mahkamah Melayu merupakan ampuran adat Melayu dengan undang-undang

Islam. Ia mempunyai 6 "rang hakim iaitu Pengeran Temenggung Bwakil Sultan !runeiC dan 4 "ran

ketua yang mewakili suku-suku yang terlibat. $i peringkat kampung, ia diketuai "leh ketua

kampung.

4. $i Sabah, masyarakat di situ mengamalkan

a. 'dat $usun

b. 'dat Tim"gun

. 'dat Ten"m

Susun lapis masyarakat

Pengenalan

3"rak pemerintahan dan pentadbiran di negeri-negeri Melayu telah mempengaruhi pembentukan susun lapis

masyarakat. Setiap lapisan masyarakat mempunyai kedudukan dan %ungsinya yang tersendiri. Seara umum,

masyarakat Meleyu tradisi"nal dapat dibahagikan kepada dua g"l"ngan utama iaitu g"l"ngan yang

memerintah dan g"l"ngan yang diperintah. !iasanya g"l"ngan yang memerintah ini mempunyai kedudukan

yang lebih tinggi dan istimewa daripada g"l"ngan yang diperintah.

Golongan yang memerintah

1. *aja atau sultan

(aja atau sultan merupakan asas terpenting dalam susun lapis masyarakat Melayu tradisi"nal. !aginda

mempunyai kedudukan yang paling tinggi dalam piramid "rganisasi s"sial. !aginda mempunyai kuasa

dan wibawa yang paling tinggi bagi memerintah seluruh negeri dan jajahan taklukannya. !aginda

dianggap sebagai dewa raja dan baginda merupakan tunggak menyatupadukan rakyat dan merupakan

"rang yang bertanggungjawab memelihara keamanan dan memajukan negeri. Sese"rang raja dilantik

melalui pertabalan di atas persetujuan semua pembesar dan biasanya putera sul"ng atau adik lelaki raja

yang akan menggantikan raja yang mangkat.

14


13/265

2. Kerabat raja

(aja sebagai se"rang pemimpin, maka dirinya serta keluarganya akan dih"rmati "leh masyarakat malah

kadang-kala rasa pengh"rmatan ini diseliputi "leh perasaan sakral yang tinggi. Mereka dianggap sebagai

sui dan amat berbea dengan g"l"ngan rakyat biasa. Mereka juga mempunyai hak-hak istimewa, namum

hak mereka adalah tidak b"leh melebihi hak istimewa sese"rang sultan yang memerintah. 'ntara

keistimewaan yang dinikmati "leh kerabat raja ialah mengguna payung berwarna kuning dan penggunaan

bahasa dalaman.

3. %angsawan $an (embesar

!angsawan juga dikenali sebagai anak baik-baik. Mereka menggunakan bahasa dalaman untuk

mengekalkan identiti mereka. 2"l"ngan bangsawan ini terdiri daripada kerabat diraja dan bukan kerabat

raja. Mereka adalah berpengaruh di kalangan pemerintah dan pentadbir. Mereka bertanggungjawab

mengandalikan jentera pemerintahan dan pentadbiran negeri. Pembesar pula merupakan g"l"ngan yang

mempunyai kedudukan yang hampir sekali dengan sultan. !iasanya, g"l"ngan ini terdiri daripada bukan

kerabat raja. 2"l"ngan ini akan dianugerahkan suatu kawasan yang menjadi pegangannya dan sumber

pendapatannya di mana sese"rang pembesar itu dibenarkan mengutip ukai dan mengawal tenaga

manusianya. !iasanya mereka dilantik seara turun-temurun.

4. )l)ngan (emim(in agama

Pemimpin agama dan pendeta juga termasuk dalam g"l"ngan bangsawan. Mereka merupakan g"l"ngan

erdik pandai yang memegang jawatan mu%ti dan kadi. Terdapat juga pemimpin agama yang

dianugerahkan gelaran kebesaran seeperti Maharaja Kadi, $at"> Mu%ti Seri )tama dan $at"> Mu%ti Imam

Maharaja. Mereka menjadi penasihat raja dan kerajaan dalam hal-hal tentang hukum syarak dan sel"k-

bel"k agama termasuk mengeluarkan %atwa tentang isu agama. 2"l"ngan ini merupakan pakar dalam hal

hal kesusasteraan, kesenian, kebudayaan, adat-istiadat dan salasilah raja-raja. Mereka juga menjadi pakar

perjuk kepada raja serta menjadi penulis dan perawi diraja. !iasanya, g"l"ngan ini berketurunan 'rab. $

negeri-negeri Melayu lain, mereka memakai panggilan yang berlain-lain, "nt"hnya di Terengganu,

mereka dikenali sebagai T"kku dan memakai gelaran


14/265

jajahan takluk. Mereka terdiri daripada pedagang dan peniaga. Mereka menjalankan perdagangan di

pelabuhan. Selain itu, terdapat juga mereka yang menjadi buruh kasar dan tukang mahir dalam pembuata

alat perhiasan dan senjata. (akyat biasa ini juga terlibat dalam kegiatan pertanian dan penangkapan ikan

untuk sara diri.

2. rang asing

:rang asing selalunya adalah "rang bukan Melayu yang hanya mengunjungi Tanah Melayu untuk tujuan

tertentu. Mereka terdiri daripada pedagang, perantau, mubaligh atau santeri. Seara amnya, "rang asing

ini dapat dig"l"ngkan kepada dua kumpulan iaitu "rang yang menetap terus dan "rang yang mengunjung

sekali-sekala. Selain itu, terdapat juga masyarakat Tamil-Islam yang berdagang dan bergaul bebas denga

"rang pribumi. Keadaan ini telah mend"r"ng kepada kewujudan masyarakat majmuk. Masyarakat

majmuk ini dapat dig"l"ngkan kepada dua iaitu masyarakat asing yang menyerapkan diri ke dalam

masyarakat pribumi dan masyarakat asing yang masih mengekalkan ara hidup dan identiti masing-

masing. alau bagaimanapun, mereka tidak terlepas daripada undang-undang tempatan.

3. Hamba

$alam masyarakat Melayu, g"l"ngan hamba menduduki susun lapis masyarakat yang paling bawah.

2"l"ngan ini dapat dibahagikan kepada 6 kumpulan iaitu

a. amba raja

amba raja terdiri daripada mereka yang menawarkan diri untuk menjadi hamba di istana. Mereka

melakukan semua jenis pekerjaan dan tara% mereka juga lebih tinggi kalau dibandingkan dengan hamb

yang lain. Terdapat juga bekas tahanan perang atau banduan yang menjadi hamba raja.

b. amba berhutang

amba berhutang ini terdiri daripada rakyat biasa yang gagal membayar hutang kepada pemiutang

dalam jangka masa yang ditetapkan. amba ini juga disebut sebagai masuk hulun. Mereka yang

menjadi hamba berhutang terpaksa bersama isteri dan anak-anaknya tinggal bersama si pemiutang dan

bekerja sehingga hutang dibayar. Mereka b"leh dijual kepada pembesar-pembesar lain. alau

bagaimanapun, mereka b"leh menjadi rakyat biasa semula apabila ia setelah selesai berkhidmat kepad

si pemiutang dalam temp"h yang dijanjikan.

. amba biasa

amba biasa menjadi hamba seumur hidup kepada pemiliknya seara turun-temurun. Mereka dapat

dig"l"ngkan kepada tiga jenis iaitu hamba abdi yang membuat kerja yang berat dan kasar. $engan

18


15/265

merupakan hamba yang dibeli dan biduanda yang merupakan "rang suruhan yang selalunya dimiliki

"leh raja.

Sistem perhambaan ini membawa makna bahawa pemilik hamba ini mempunyai tara% s"sial yang tinggi

dan seara langsung ia menyediakan bekalan sumber tenaga manusia bagi melaksanakan segala kerja.

Mobiliti sosial

Perbeaan antara kelas pemerintah dengan kelas diperintah adalah ditandai dengan aturan-aturan tertentu.

Perkahwinan antara dua kelas ini adalah dilarang dan sesuatu yang hampir mustahil berlaku dalam masyaraka

Melayu. Perumpamaan Melayu yang mengatakan *enggan sama enggan, pipit sama pipit+ memperlihatkan

bahawa terdapat dua jurang besar yang memisahkan mereka. Selain itu, adalah mustahil juga bagi sese"rang

dari rakyat biasa hendak mengangkat dirinya dalam kelas diperintah. alau bagaimanapun, terdapat juga

"rang yang dapat mengangkat diri dari kelas diperintah kepada kelas pemerintah. Kesimpulannya, m"bility

s"sial bagi masyarakat Melayu adalah terhad.

Keperayaan Animisme

Pengenalan

Sistem keperayaan "rang Melayu dan masyarakat pribumi di Sabah dan Sarawak adalah terlalu banyak.

amun begitu, apa yang jelas dilihat ialah segala jenis keperayaan ini merupakan rentetan daripada

keperayaan asal "rang Melayu iaitu keperayaan terhadap animisme. Kewujudan keperayaan ini telah

mempengaruhi setiap aspek kehidupan mereka dan akhirnya mereka menyembah pelbagai unsur alam semest

supaya mereka tidak terlibat dalam kemalangan.

Apa itu animisme

Mengikut enyl"pedia, keperayaan animisme merupakan peringkat awal manusia mulai mempunyai agama

Perkataan animisme berasal daripada perkataan 9atin *'nimis+ yang membawa makna nyawa atau r"h.

Mengikut keperayaan ini, mereka peraya bahawa alam ini mempunyai pelbagai kuasa yang menunggu atau

mendiami di gunung, bukit, busut, sungai, laut, p"k"k dan tanaman. Keperayaan ini pasi% kepada alam sekit

atau dengan kata lain alam sekitar mempengaruhi manusia. $alam usaha menari makanan seperti memburu,

mengutip hasil hutan, mereka telah mewujudkan interaksi dengan alam sekitar. $alam perinteraksian ini,

15


16/265

mereka telah melihat pelbagai keanehan alam seperti bintang-bintang yang bertaburan telah mengeluarkan

ahaya pada waktu malam dan sinaran matahari pada waktu siang. Mereka menganggap semua benda ini

berkuasa dan menyembah benda alam semula jadi ini supaya dapat memper"lehi pert"l"ngan daripadanya.

'pabila mereka membuat permintaan pert"l"ngan, mereka akan memuja benda ini. Sebagai "nt"h,

masyarakat Melayu memuja padi supaya dapat memper"lehi hasil pertanian yang lumayan. 'ktiEiti pemujaan

ini dilakukan melalui penggunaan khidmat "rang tengah yang mempunyai keahlian ilmu ghaib seperti pawing

dukun dan b"m"h. 'ktiEiti ini juga disertai dengan pelbagai upaara. 3iri yang paling utama bagi keperayaa

animisme ialah peraya kepada kewujudan r"h atau semangat.

a. Masyarakat ini peraya bahawa r"h sese"rang yang mati akan merayau ibarat tanpa tuan.

b. Mereka juga peraya r"h "rang mati akan menganggu mereka.

. Mereka peraya setiap r"h "rang mati akan kembali datang melawat mereka juga.

d. Maka, mereka akan selalu mengadakan arwah seperti pada hari ke-6, =, 1DD dan sebagainya.

e. Mereka peraya kepada semangat-semangat iaitu satu kuasa ghaib terdapat dalam tumbuh-tumbuhan

dan binatang, maka pemujaan telah diadakan "leh pawang untuk kebaikan seperti pagi menjadi, hindari

benara alam.

%. Selain itu, pantang larang juga diamalkan seperti h"rmat kepada laut dan sungai.

Setelah kehadiran Islam, segala keperayaan ini perlahan-lahan hilang atau diubahsuai, "nt"hnya semangat

atau r"h itu dikaitkan dengan syaitan, iblis dan jin.

A!ama Islam

Pengenalan

'gama Islam mula tersebar di 'sia Tenggara pada awal abad ke-=. walau bagaimanapun, kenyataan ini tidak

mempunyai bukti yang sah. Menurut Sejarah Melayu, negeri 3hampa menerima Islam pada abad ke-15 dan

Sejarah 3hina menatatkan Islam wujud di Sumatera pada abad ke-16. amun begitu, Islam mula dibawa

masuk ke negeri Melaka hanya selepas hujung abad ke-18. Pemerintah yang memeluk Islam di Melaka ialah

Sultan Mahk"ta Iskandar Syah. 'gama Islam ini telah mempengaruhi pelbagai aspek kehidupan masyarakat

Melayu.

!atar belakang agama "slam

1?


17/265

'gama Islam diwahyukan "leh 'llah s.w.t. kepada abi Muhammad s.a.w. di 2ua ira pada tahun ?1D

Masihi. ahyu yang pertama ini berbunyi *Surah al-alaF+ Bayat 1-5C. Selepas beberapa bulan, baginda

menerima wahyu kedua iaitu *Surah al-Mydassir+ Bayat 1-5C dan baginda dilantik menjadi (asul. $engan itu

baginda pun mula menyebarkan agama Islam. 'jaran ini mendapat tentangan hebat daripada kaum Guraisy d

Mekah. anya selepas beberapa perjuangan dan peperangan, agama Islam ini baru dapat bertapak di Tanah

'rab dan berkembang dengan pesat sehingga membentuk masyarakat Islam yang berilmu, insa% dan bertakw

Apakah itu agama "slam

'gama Islam merupakan keperayaan manusia yang peraya kepada adanya t"k"h ghaib yang maha berkuasa

yang dapat mendatangkan man%aat atau mudarat. :leh itu, manusia memuja-ya supaya t"k"h ghaib itu

menurunkan man%aat kepadanya atau menjauhkan mudarat daripadanya. 'gama Islam di Tanah Melayu tidak

sepenuhnya sama dengan pengertian *al-din+ sebagaimana yang dikehendaki dalam agama Islam. 'gama

Islam peraya kepada wujudnya 'llah yang maha esa dan umat Islam mesti menundukkan diri sepenuhnya k

hadrat-ya. )mat Islam dikehendaki memastikan hidupnya mengikut *way "% li%e+ dan *way "% thinking+

mengikut tuntutan illahi. 'gama Islam juga termasuk dalam agama Samiah iaitu agama m"n"teisme yang

memperayai keesaan Tuhan. Islam ini bermaksud *%aat+ dan *patuh+ sepenuhnya ke hadrat Ta>ala. Islam

ialah satu-satunya agama yang namanya diberikan "leh-ya dan bukan "leh "rang luar. Islam peraya

kemahaesaan 'llah iaitu mahaesa at-ya, mahaesa si%at-ya dan mahaesa dalam perbuata-ya. Kewujudan

ya tiada didahului dan tiada disudahi "leh tiada. Ia maha berkuasa, maha berkehandak. *Tiada daya dan tiadkuasa melainkan 'llah+. Kuasanya tiada dikembali dan tiada disaingi. $alam Islam, manusia ialah hamba

kepada 'llah dan 'llah itu pemilik segala-galanya. $ia penipta, pengubah dan pulalah yang membinasakan

sesuatu. Islam menetapkan tuntutan hidup manusia dalam Kitab 'llah Bal-GuranC dan di dalam al-adis atau

Sunnah. Setiap "rang muslim dikehendaki memperayai (ukun Imam yang mempunyai ? perkara iaitu

a. Peraya kepada 'llah s.w.t.

b. Peraya kepada Malaikat

. Peraya kepada kitab-kitab 'llah

d. Peraya kepada abi dan (asul

e. Peraya kepada ari Kiamat

%. Peraya kepada Fadak dan Fadar

1=


18/265

:rang Islam peraya *"rang baik masuk #annah, "rang busuk masuk api neraka+. Ketetapan Tuhan akan

segala yang berlaku di dunia yang sentiasa tiada berubah. :rang akan menjadi ka%il kalau mengingkari salah

satu (ukun Imam ini. :rang Islam juga dikehendaki patuh kepada (ukun Islam, iaitu

a. Syahadah A menguap dua kalimah syahadah, iaitu * Tiada Tuhan

melainkan 'llah+ dan *abi Muhammad s.a.w. itu pesuruh 'llah+

b. S"lat A menunaikan sembah 5 waktu sehari semalam.

. &akat A "rang Islam diwajib memberi akat kepada "rang miskin.

d. Puasa A mewajibkan berpuasa pada bulan (amadan.

e. Menunaikan %ardu haji ke Mekah bagi "rang yang mampu.

'gama Islam juga merupakan agama yang uniEersal iaitu agama untuk seluruh umat manusia. !uktinya

*wahai manusia+ atau *wahai mereka yang beriman+ yang disebutkan dalam Kitab al-Guran. )mat Islam di

Malaysia menganut mahab al-'sy>an dan mengikut %igh Bundang-undangC ialah mahab Sha%ie.

Pengaruh agama "slam dalam masyarakat Melayu

Penerimaan agama Islam "leh masyarakat Melayu bukan sahaja mempengaruhi akidah tetapi juga membawa

pengaruh dari segi pentadbiran, undang-undang, adat dan pendidikan.

1. Dari segi (enta$biran

)nsur-unsur Islam banyak mempengaruhi pentadbiran kerajaan-kerajaan Melayu. 3irri-iri kerajaan ini

sama seperti kerajaan di Timur Tengah seperti Kerajaan Turki )thmaniyyah. Perubahan k"nsep sultanyang dianggap ul-illahi-%il-alam iaitu pegangan bahawa sultan itu adalah amanah 'llah s.w.t.. di muka

bumi. Sultan dianggap sebagai 'mirul Mukminin iaitu ketua kepada umat Islam. Sultan menjadi ketua

agama Islam dan bertanggungjawab memerintah dengan adil dan menjaga kebajikan rakyat jelata. 'hli-

ahli su%i dan ulama-ulama menjadi penasihat kepada raja. Islam menjadi agama rasmi.

2. Dari segi un$ang"un$ang

)ndang-undang Islam telah memainkan peranan yang penting dalam kerajaan Melayu di Tanah Melayu.

Para ulama memainkan peranan penting dalam perundangan Islam. Perundangan Islam menjadi tunjang

kepada undang-undang bertulis. )ndang-undang Syariah yang meliputi pelbagai perkara seperti hukum

kesalahan jenayah Bmenuri, membunuh dan sebagainyaC, jual beli, hal-hal perkahwinan dan pembahagia

harta pusaka diperkenalkan. T"k"h-t"k"h yang memelihara undang-undang ini terdiri daripada hakim da

kadi. amun demikian, hukuman dijatukan "leh raja ikut adat dan bukan h"kum Islam.

3. Dari segi kehi$u(an mas#arakat

1@


19/265

3ara hidup telah diubah. Keperayaan telah berubah dari animisme kepada agama Islam. Islam menguba

ara pemikiran "rang Melayu. Islam menyuruh umatnya ber%ikir untuk menerapkan unsur-unsur

rasi"nalisme dalam pemikiran masyarakat. )nsur-unsur meta%iik dalam ajaran Islam telah terterap ke

dalam nilai hidup masyarakat tempatan. Pandangan dan %alsa%ah hidup sentiasa berkait dengan unsur-

unsur Islam seperti menari reeki yang halal, kewajipan menari ilmu pengetahuan dan sebagainya.

4. Dari segi a$at resam

Islam juga membawa pengaruh dalam adat resam. Islam membawa sistem nilai s"sial yang berbea

dengan sebelumnya. Penyesuaian unsur-unsur indu dengan Islam dilakukan untuk menyelakan amalan

ini bertentangan dengan ajaran Islam. Islam menghapuskan sistem nilai s"sial yang berasaskan perbeaan

tara% Bsistem kastaC. 2agasan bahawa semua umat Islam yang beriman, bersaudara menjadi prinsip ke ara

perpaduan masyarakat. :rang asing yang beragama Islam adalah bersaudara dengan "rang tempatan yan

beragama Islam. 'dat resam dalam masyarakat banyak dipengaruhi "leh unsur-unsur Islam seperti adat

berukur, adat perkahwinan dan sebagainya. !anyak aspek Islam diamalkan seperti membayar akat,

bekerjasama, berg"t"ng-r"y"ng dan kekeluargaan.

5. Dari segi (en$i$ikan

Pendidikan %"rmal mula kedatangan para pendakwah dan alim ulama. Istana merupakan pusat pendidikan

terawal, pusat kegiatan intelektual dan menjadi tumpuan alim ulama dari negara-negara 'rab, India, Pars

Mereka berbinang dan berdebat tentang hal-hal yang berkaitan dengan hal-hal agama Islam. Misalnya,

mereka pernah membahaskan Kitab $arul Manum yang menjadi panduan pendidikan agama. Terdapat

juga t"k"h-t"k"h tempatan seperti Tun Muhammad yang merupakan ulama Melayu yang pakar dalam

nahu 'rab, ilmu sar% dan pengetahuan %ikah yang mendalam. Istana menjadi khaanah hikayat yang

memberi pengajaran agama bertemakan kisah para nabi. Sebagai "nt"h, ikayat ur Muhammad,

ikayat !ulan !erbelah, ikayat abi !erukur, ikayat abi a%at, ikayat abi 7usu%, ikayat

#umjumah, ikayat 'bu Samah, ikayat Tamin-ad-$ari dan sebagainya. Tujuan pendidikan Islam ialah

untuk melahirkan pelajar-pelajar yang tahu tentang ajaran-ajaran Islam, memupuk akhlak mulia, sentiasa

beribadat dengan betul. Pendidikan ini diutamakan "leh ibu bapa. Kanak-kanak dihantar ke rumah guru

agama untuk menerima pelajaran agama. Mereka belajar pada masa selepas waktu &"h"r atau Maghrib d

rumah t"k guru. Murid lelaki dikehendaki duduk berasingan dengan murid perempuan. Pelajar-pelajar

diwajib berpakaian yang menutup aurat. Pada peringkat pertama, mereka membaa MuFaddam dan al-

Guran mengikut tajwid yang betul. Setelah tamatnya upaara Khatam Guran yang dijalankan "leh t"k

guru, peringkat pertama habis. Pendidikan mengenai %ardu ain dan akhlak mulia akan diberi bagi

1;


20/265

melahirkan umat Islam yang sempurna bagi peringkat kesua. Pelajar-pelajar tidak dikenakan bayaran

tetapi ibu bapa akan memberi penghargaan dengan menghantarkan padi, beras, ubi dan sebagainya kepad

t"k guru sebagai membalas budinya. Selepas peringkat ini, mereka akan masuk ke masjid atau surau

untuk melanjutkan pelajaran tentang ilmu agama. Kadi, bilal dan sebagainya akan memberikan pelajaran

tentang al-Guran, mendalami %ardu ain pada siang pagi. Sukatan pelajaran termasuk ilmu tajwid, lagu da

baaan. $i samping itu, kanak-kanak akan diajar Fasidah lagi yang ber"rak agama yang memuji-muji

nabi. Kitab-kitab seperti %ikah, usuluddin, tasawu%, hadis, ta%sir dan sebagainya digunakan bagi

menerangkan pengertian yang berkaitan dengan agama Islam. Kitab yang terkenal ialah (iaah as-

Salihim. Kaedah ha%alan digunakan dalam pembelajaran sekiranya terdapat kesulitan untuk memahami i

kitab tersebut. $i sebelah malam, masjid menjadi pusat pengajian "rang dewasa. Sese"rang guru akan

membaa kitab-kitab tertentu dan menerangkan maksudnya kepada penuntut yang duduk di sekelilingnya

dalam bulatan yang dipanggil halaFah. alaupun pelajaran ini berbentuk %"rmal tetapi kurang teratur

kerana bilangan muridnya tidak terhad dan gurunya berkhidmat seara sukarela. Sistem pengajian

Madrasah nerupakan satu sistem pendidikan %"rmal, ia merupakan lanjutan daripada sistem pendidikan d

masjid atau surau. $i Madrasah, kitab bahasa 'rabatau kitab bahasa Melayu yang ditulis ikut struktur

bahasa Melayu digunakan. Kitab dipegang atau diletakkan di lantai dan kemudian t"k guru menjelaskan

pengertian kandungannya yang disebut kaedah menadah kitab. Sehingga 1@5D, sek"lah p"nd"k

merupakan pusat pengajian yang tertinggi di Tanah Melayu. Tidak ramai yang mampu menghantar anak

mereka ke sek"lah p"nd"k kerana kesempitan wang. P"nd"k telah melahirkan penulis-penulis yang

terkemuka dan ulama-ulama yang terkenal seperti Syeikh Muhammad Idris al-Mabawi dan aji assan

bin 7unus dari #"h"r. Kelantan merupakan negeri pertama di Tanah Melayu yang terkenal dalam sek"lah

p"nd"k, maka Kelantan digelar sebagai *Serambi Mekah+. P"nd"k yang tertua ialah *P"nd"k T"k

Kenali+ di Kelantan dan *P"nd"k P"k"k Sena+ di Seberang Perai. Selain Kalantan dan Seberang Perai,

kebanyakan sek"lah p"nd"k terletak di Kedah, Perlis, Perak, Terengganu, Melaka dan sejumlah keil di

egeri Sembilan. Sek"lah p"nd"k didirikan apabila terdapat se"rang guru atau ulama yang mempunyai

kepakaran dalam ilmu agama yang dipelajari dari Mekah atau p"nd"k-p"nd"k lain seperti di Patani dan

Sumatera. Penduduk tempat itu akan mendirikan sebuah Madrasah dan memberikan kawasan tanah

waka%. P"nd"k-p"nd"k keil didirikan "leh murid-murid di sekitar Madrasah dan didiami "leh pelajar

seara berk"ngsi. 2uru besarnya digelar Mudir dan ket"k"hannya amat dih"rmati "leh masyarakat

Melayu pada masa itu. Sukatan pelajaran menekankan aspek pengajaran agama dan sistem mengha%al

h"kum %ekah, nahu 'rab, al-Guran dan adis nabi. Mata pelajaran sara%, ta%sir, wujudiyyah, pendidikan

4D


21/265

akhlak san sejarah Islam diajar. Pelajar yang lulus akan berkhidmat sebagai guru dip"nd"knya juga atau

yang belajar lebih 1D tahun b"leh melanjutkan pelajaran di Mekah. 2uru tidak dibayar bayaran tetap

keuali bayaran akat atau sedekah daripada "rang ramai.

Sistem Ek"n"mi

Pengenalan

Sistem ek"n"mi di Malaysia pada abad ke-1; dan sehingga tahun 1;?6 b"leh dikateg"rikan kepada 4 bentuk

yang utama iaitu sistem ek"n"mi sara diri dan sistem ek"n"mi k"mersil. !entuk dan kegiatan ek"n"mi yang

mereka amalkan telah menerima pengaruh daripada sistem pemerintahan pada masa dahulu. Sebagai "nt"h,

rakyat biasa menjadi petani, pedagang/ pembesar pula menjadi pemilik tapak perl"mb"ngan dan sebagainya.

Sara #iri


22/265

Kedah merupakan negeri yang terkenal sebagai jelapang padi negara kita. Menjelang abad ke-1@, dataran

Perlis dan Seberang Perai juga turut menjadi kawasan penanaman padi yang utama.

Penanaman padi sawah ini berkembang dengan pesat adalah dipengaruhi "leh sistem pengairan

yang digunakan sejak abad ke-1;. 'ir telah dibawa masuk ke sawah padi melalui tali air dan terusan.

'ntara terusan yang terkenal ialah Terusan an Mat Saman yang dibina pada tahun 1@@5 di Kedah. $i

egeri Sembilan pula, kinir telah dibina untuk membawa air masuk ke sawah padi.

!erbanding dengan penanaman padi sawah, padi huma ditanam seara berpindah-randah setiap

kali penanaman dijalankan kerana kesuburan tanah telah hilang atau berkurangan. !iasanya, padi huma

ditanam di kawasan yang bergunung-ganang. Sebagai "nt"h, suku kaum $usun dari Murut di Sabah dan

Sarawak yang tinggal di kawasan pedalaman melakukan kegiatan penanaman padi huma.

alau bagaimanapun, terdapat juga tanaman-tanaman lain sebagai pelengkap kepada hasil padi

seperti ubi, sayur-sayuran dan sebagainya. Penanaman tanaman ini menjadi penting kerana ia merupakan

*makanan selang+. Selain itu, ubi juga dapat dijadikan sebahagian makanan utama sewaktu bekalan bera

tidak menukupi.

4. Perikanan

Ikan merupakan sumber makanan kepada masyarakat Melayu tradisi"nal. Kegiatan perikanan merupakan

pekerjaan utama bagi masyarakat Melayu yang tinggal di tepi laut dan sungai. asil tangkapan akan

dijadikan keperluan diri sendiri dan lebihan hasil akan dijual.

Kegiatan perikanan dapat dilihat khasnya di negeri Terengganu dan Pahang. Mereka menjalankan

aktiEiti mereka di antara bulan Ma hingga bulan :kt"ber dan dihentikan antara bulan "Eember hingga

Hebruari kerana masa itu merupakan musim tengkujuh. Pada musim tengkujuh, nelayan-nelayan di neger

ikan akan menangkap ikan di k"lam, sungai dan sawah padi. Selain itu, mereka juga uba memperbaiki

alat-alat penangkapan mereka pada masa ini.

$i laut, nelayan menggunakan pukat, jala, jaring, bubu, kel"ng dan rawai untuk menangkap ikan

$i sungai pula, paning, jala, tangguk, kai, lukah, t"mak dan serampang digunakan untuk menangkap

ikan.

Kemersil

Sistem ek"n"mi k"mersil hanya wujud di Tanah Melayu setelah kehadiran penjajah !ritish pada abad ke-1;.

Kehadiran mereka telah mempergiatkan bentuk ek"n"mi tersebut memandangkan mereka mempunyai

44


23/265

tekn"l"gi yang lebih maju. Salah satu perkembangan yang nyata semasa itu dapat dilihat dalam set"r

perdagangan dan perl"mb"ngan.

1. Per$agangan

Kegiatan perdagangan di Tanah Melayu merupakan lanjutan daripada kegiatan perl"mb"ngan

memandangkan bahan-bahan perdagangan itu sendiri lebih berasaskan kepada bahan-bahan mentah.

alau bagaimanapun, terdapat juga bahan-bahan dagangan yang ber"rientasikan kepada hasil-hasil

pertanian. $alam s"al perkembangan perdagangan, beberapa aspek yang berkaitan seperti sistem

pengangkutan, perkapalan dan sebagainya telah dibinangkan.

$alam tahun 1@=;, pendapatan ukai terhadap perl"mb"ngan bijih timah dari Perak dan Selang"r

masing-masing berjumlah 4@1@46 dan 1D=55@. $alam tahun 1@;5, eksp"rt bijih timah menapai paras

14==188;@ B@;J daripada nilai jumlah eksp"rt egeri-negeri Melayu !ersekutuC bagi negeri Perak dan

Selang"r. asil yang banyak memb"lehkan !ritish menjalankan ranangan pembinaan jalan keretapi dan

sebagainya. Pembinaan in%rastruktur ini memb"lehkan bijih timah dieksp"rt dengan mudah. Tetapi

pengeluaran bijih timah yang banyak menyebabkan lebihan penawaran di pasaran dunia. $engan itu,

harga bijih timah telah menyusut dari ;;.= p"und setan B1@=D-anC kepada ;?.= p"und setan B1@@D-anC.

!eberapa langkah telah diambil "leh !ritish untuk menyekat dan mengawal pengeluaran bijih timah agar

harganya tidak turun.

Selain bijih timah, lada hitam, rempah, gambir dan tebu juga merupakan barang dagangan yang

penting. Kegiatan penanaman tumbuhan ini dapat dilihat di #"h"r dimana "rang 3ina yang berhijrah dari

Singapura mengusahakan penanaman gambir/ di Pulau Pinang dan Perak usaha penanaman tebu

dijalankan "leh "rang


24/265

pr"gram perusahaan getah dan beberapa pendekatan telah dibuat seperti (anangan Sekatan SteEens"n

B1;44-1;4@C.

Sejak 1;1=, kelapa sawit telah ditanam seara k"mersil di Selang"r. 'kibat kemelesetan harga

getah, kawasan penanaman kelapa sawit telah meningkat dari 8;DD hektar B1;4?C kepada 45=== hektar

B1;66C. asil kelapa sawit seterusnya menjadi bahan dagangan yang penting di Tanah Melayu.

2. Perl)mb)ngan

Perl"mb"ngan di Tanah Melayu selalunya merujuk kepada perl"mb"ngan bijih timah memandangkan

hasil perl"mb"ngan l"gam lain seperti emas adalah terlalu sedikit. Seara amnya, aktiEiti ini dijalankan

seara keil-keilan terutama "leh pembesar-pembesar Melayu. $alam temp"h yang lebih lewat,

penggunaan pam kelikir dan sebagainya telah merangsangkan hasil pengeluaran terus meningkat.

a. !ijih timah

Industri bijih timah merupakan satu industri yang tertua di Tanah Melayu sejak aman Kesultanan

Melayu Melaka. !ijih timah telah menarik minat pedagang-pedagang asing dari Mediterranean,

'rab, India dan 3hina. Timah yang dil"mb"ng daripada kawasan pedalaman telah dilebur dan

dijadikan timah j"ngk"ng lalu dibawa ke hilir sungai untuk diperniagakan.

Kekayaan bijih timah di Tanah Melayu dapat dibuktikan melalui se"rang pengembara 'rab

yang bernama 'bu $ula% Babad ke-1DC. !eliau berkata *di seluruh dunia tidak ada l"mb"ng bijih

timah seperti di Tanah Melayu+. Pada abad ke-14 pula, se"rang penulis Itali mengulas bahawa biji

timah di Tanah Melayu sangat tulen dan berahaya. Menurut sumber 3hina pula, Melaka dan

Pahang ada mengeksp"rt bijih timah. 3atatan #.H.'. Mair pula menunjukkan, bijih timah mula

dil"mb"ng di Perak pada tahun 1?1? di Manjung dan !eruas.

Sehingga tahun 1@4D-an, perl"mb"ngan bijin timah merupakan perusahaan "rang Melayu.

9"mb"ng-l"mb"ng ini dikuasai "leh raja dan pembesar. Mereka menggunakan ara melampan dan

mendulang untuk mel"mb"ng. asilnya adalah terhad. Selain itu, sikap "rang Melayu yang

menganggap perl"mb"ngan itu hanya merupakan pekerjaan sambilan menyebabkan

perkembangannya tidak pesat.

'tas inisiati% pembesar, mereka telah menggalakkan kemasukan "rang 3ina sebagai buruh.

Keadaan ini jelas dilihat mulai tahun 1@4D-an, apabila "rang 3ina mula melibatkan diri dalam

perl"mb"ngan bijih timah. Selain itu, akibat perubahan radikal di


25/265

Pada tahun 1@8D-an, perusahaan ini mula bertukar "rak dengan penemuan kawasan baru,

kemasukan m"dal 3ina dan pengenalan ara-ara perl"mb"ngan yang lebih e%ekti% "leh "rang 3ina

Keadaan ini telah membawa perubahan kekuasaan dan kaitan p"litik "rang 3ina di Tanah Melayu

seara keseluruhan. Keadaan ini telah memberi peluang kepada !ritish untuk ampur tangan dalam

hal-hal pentadbiran Tanah Melayu

Selain itu, kerajaan !ritish juga berusaha untuk mewujudkan suasana yang menyenangkan

kepada perkembangan perusahaan bijih timah swasta kepunyaan "rang


26/265

Perl"mb"ngan bijih besi hanya dijalankan "leh syarikat-syarikat #epun hanya selepas Perang $uni

Pertama di #"h"r dan Terengganu serta Kelantan. !ijih besi ini kemudian dieksp"rt ke negara #epu

dan menjelang tahun 1;6@, kira-kira setengah daripada jumlah imp"rt bijih besi #epun datangnya

dari Tanah Melayu.

e. !auksit

!auksit hanya mula dikenali dan dijalankan perl"mb"ngannya pada tahun 1;6? di !ukit Pasir

berhampiran dengan !atu Pahat. Sebelum Perang $unia Kedua, dua l"mb"ng bauksit telah dibuka

iaitu di Perigi 'heh dan Sri Medan. amun kedua-dua l"mb"ng tersebut telah ditutup pada tahun

1;81 apabila meletusnya Perang $unia Kedua. Kebanyakan hasil bauksit Tanah Melayu dieksp"rt

ke negara #epun dan hanya sebahagian keil sahaja dieksp"rt ke 'ustralia dan Taiwan.

TEMA #

K"nsep Peluasan Kuasa Asin!

Pengenalan

Istilah peluasan kuasa asing sebenarnya hanya akan munul apabila sekurang-kurangnya terdapat dua kuasa

pentadbiran atau kerajaan dengan salah satu kuasa itu memasuki hal-hal pentadbiran atau menampuri,

menguasai hak pemerintahan satu kuasa lagi. Selalunya juga, peluasan kuasa ini merujuk kepada aspek p"liti

pentadbiran dan bukan merujuk khusus kepada aspek-aspek perdagangan kerana ia melibatkan sial kedaulata

pemerintahan sesebuah negara atau kerajaan.

!atar belakang peluasan kuasa asing

1. anah Mela#u

Selalunya, peluasan kuasa asing di Tanah Melayu sering kali merujuk kepada kehadiran kuasa-kuasa bar

seperti P"rtugis, !elanda, !ritish dan #epun. Peluasan kuasa ini b"leh berlaku sama ada melalui

penaklukan mahupun melalui perjanjian-perjanjian yang ditandatangani.

Semenjak awal abad ke-1?, Melaka telah ditawan "leh kuasa P"rtugis. Penawanan ini bermakna

penguasaan kuasa asing P"rtugis terhadap hal-hal pentadbiran "rang Melayu di samping pengenalan

beberapa unsur asing yang sedikit sebanyak telah meresap ke dalam budaya "rang Melayu.

4?


27/265

Kehadiran kuasa !elanda juga memberi kesan terhadap Tanah Melayu. Kuasa ini menggantikan

kuasa P"rtugis di Melaka tetapi tidak seperti P"rtugis, mereka hanya menumpukan perhatian dalam hal-

hal ek"n"mi.

!ritish merupakan kuasa asing yang memberi pengaruh yang paling kuat dalam hal pentadbiran

dan segala aspek yang lain. Pada awalnya, mereka hanya bertujuan untuk menjalankan kegiatan ek"n"mi

namun atas dasar keutamaan dengan 3hina, maka mereka pun mula menukar dasar mereka daripada tida

ampur tangan kepada ampur tangan.

2. !arawak

Peluasan kuasa asing di Sarawak lebih merujuk kepada pihak !ritish di mana se"rang bekas tentera

Syarikat india Timur Inggeris BSTIC, #ames !r""ke telah dilantik "leh Pangeran Muda ashim sebag

*(aja Sarawak+. Kedudukannya ini kemudian diperturunkan kepada anaknya. 'pabila sampai ke tangan

yner !r""ke, baginda telah menyerahkan kuasanya kepada rakyat Sarawak melalui Majlis Tertinggi da

Majlis egeri dengan pengisytiharaan Perlembagaan Sarawak pada tahun 1;81. Kemudian, Sarawak

manjadi tanah jajahan !ritish pada tahun 1;8?.

3. !abah

Pada mulanya, 'merika berdagang dengan Sabah melalui perjanjian yang dibuat pada tahun 1@5D.

Melalui perjanjian, 3. 9ee M"ses mendapat tanah pajakan daripada Sultan !runei. M"ses telah

memberikan tanah tersebut kepada illiam T"rrey. !eliau mengusahakan tanaman k"pi tetapi tidak

berjaya dan kawasan itu dijual kepada !ar"n "n :Eerbek dan 'l%red $ent. K"mpeni :Eerbek and

$ent kemudian membentuk k"mpeni !ritish untuk menarik palabur !ritish. :Eerbek tidak dapat

menyertai k"mpeni ini kerana dia bukan rakyat !ritish. $ent mendapat piagam daripada !ritish dan

sebuah k"mpeni yang bernama K"mpeni !erpiagam !"rne" )tara ditubuhkan pada tahun 1@@1. K"mpen

memerintah Sabah sehingga tahun 1;8? kemudian diserahkan kepada Kerajaan !ritish.

Mekantilisme

Mekantilisme merupakan satu dasar di mana kekayaan diukur dengan wang emas dan perak dan "bjekti%

utamanya adalah untuk meningkatkan kuantiti wang dan galian berharga dalam sesebuah negara. Mengikut

pengertian Th"mas, mekantilisme ialah k"nsep di mana hendak menjadikan sesebuah negara itu kaya dan

kuat/ menjadi semakin kaya setiap tahun disebabkan "leh negara lain.

4=


28/265

Kemakmuran yang dimaksudkan "leh g"l"ngen mekantilisme ialah berdasar kepada penduduk yang

ramai, pekerjaan yang menguntungkan bagi seluruh penduduk semata-mata.

Seara ringkas, mekantilisme merupakan dasar yang mementingkan 6K iaitu kekuasaan, kekayaan dan

kebajikan. Kekayaan diper"lehi dengan mengusai k"l"ni dan mengadakan imbangan perdagangan yang

memihak kepada negara induk. Kekuasaan pula diper"lehi dengan membesarkan angkatan tentera, memajuka

industri perkapalan dan mengadakan akta perkapalan yang mena%ikan hak berdagang di k"l"ni untuk kuasa-

kuasa asing. Kebajikan rakyat dalam negara induk pula diper"lehi dengan meluluskan akta-akta yang dapat

meningkatkan pr"duktiEiti negara antaranya 'pprentie 't 15?6 dan P""r 9aw 1?DD di


29/265

kawasan-kawasan baru di dunia "leh negara-negara itu sejak kurun ke-15 dan ke-1?. Hakt"r yang mend"r"ng

mereka ke sini adalah disebabkan "leh keperluan dari segi bahan mentah, kemjuan dalam pengangkutan dan

perhubungan dan sebagainya.

$elanda

egara !elanda menjadi sebuah negara yang maju dan mekmur akibat kegiatan perdagangan di


30/265

!ritish munul sebagai sebuah negara mekantile pada permulaan abad ke-1=. akikat ini jelas kelihatan

apabila kerajaan Inggeris menghantar ekspedisi-ekspedisi ke Timur pada akhir abad ke-1? dan pada awal aba

ke-1=.

Pada tahun 1?DD, STI ditubuhkan untuk berniaga di Timur. Syarikat ini telah menghantar ekspedisi-

ekspedisi ke Timur di bawah pimpinan #ames 9anaster B1?D4C, enry Middlet"n B1?D5C dan $aEid

Middlet"n B1?1DC dan mendirikan l"ji-l"ji perdagangan di !antam, Maluku, Sulawesi, !"rne", Siam,

Kepulauan !anda, Sumatera dan #awa. Penubuhan-penubuhan l"ji ini menimbulkan persaingan antara !ritish

dengan !elanda. Persaingan ini bertambah buruk dan memunak apabila berlakunya peristiwa *Pembunuhan

!eramai-ramai di Pulau 'mb"n+ pada 46 Hebrusri 1?46 dimana "rang !elanda menyerang pangkalan 'mb"n

seara mengejut dan membunuh beberapa "rang Inggeris di situ. Peristiwa ini menyebabkan STI menutup

l"ji-l"ji mereka di india Timur dna berundur ke India. anya !angkahulu dikekalkan sebagai ibu pejabat

STI.

amun, menjelang pertengahan abad ke-1@, STI kembali semula ke india Timur kerana ia

memerlukan sebuah pelabuhan serta pusat perdagangan terutamanya di sepanjang Selat Melaka untuk

menjalankan perdagangan dengan negara 3hina.

Pada tahun 1=51, kerajaan 3hina membenarkan STI berdagang di pelabuhan 3ant"n. 'kibat

tindakan ini, perdagangan the di antara !ritish dengan 3hina semakin bertambah. 9angkah !ritish B1=@8C

untuk mengurangkan ukai imp"rt ke atas teh dari kadar 1DDJ ke 14LJ telah meningkatkan lagi kepentinga

perdagangan teh dengan 3ant"n.

alau bagaimanapun, STI tidak mempunyai sebuah pusat perdagangan dan pelabuhan persinggahan

yang sesuai si antara India dengan 3hina yang b"leh memberi kemudahan berlabuh semasa penukaran angin-

angin m"nsun, untuk memperlengkapkan dan mengisi bekalan serta membaiki kapal dalam pelayaran mereka

ke India atau 3hina apabila tibanya angin m"nsun yang sesuai. Kehendak ini akhirnya menyebabkan STI

membuka satu petempatan di Pulau Pinang pada tahun 1=@?.

Penubu$an Pusat%pusat Perda!an!an "le$ In!!eris di Tana$ MelayuPengenalan

asil daripada kegiatan perdagangan teh di antara 3hina dengan !ritish yang semakin maju, !ritish ingin

menari sebuah pusat perdagangan dan pelabuhan persinggahan yang sesuai di 'lam Melayu untuk

6D


31/265

memb"lehkannya berlabuh semasa angin m"nsun dan memperlengkapkan dan mengisi bekalan mereka serta

membaiki kapal sementara menunggu masa yang sesuai untuk berlayar ke 3hina lagi.

Pembukaan Pulau Pinang% &'()

Pada tahun 1=@D-an, sultan Kedah, Sultan 'bdullah Mukarram Syah B1==@-1=;@C telah meminta bantuan

STI untuk menentang serangan Siam. !aginda telah menawarkan Pulau Pinang kepada STI untuk

dijadikan pangkalan perdagangan dan pelabuhan persinggahan. STI bersetuju menerima Pulau Pinang tetap

berasa keberatan untuk memberikan jaminan perlindungan tentara bagi menentang musuh Kedah. amun,

Hranis 9ight, se"rang pegawai STI telah menyakinkan Sultan 'bdullah bahawa permintaan baginda sedan

dipertimbangkan walaupun beliau sedar bahawa STI tidak akan memberi naungan kepada Kedah. !agi

menapai matlamatnya, Hranis 9ight telah menipu Sultan 'bdullah dengan memberikan janji-janji k"s"ng.

'tas janji-janji ini, Sultan 'bdullah membenarkan 9ight menduduki Pulau Pinang tetapi dengan syarat 9ight

akan berundur jika naungan tidak diberi "leh STI.

Pada 11 :g"s 1=@?, !ritish telah menduduki Pulau Pinang dengan rasminya. ubungan antara Sultan

'bdullah dan STI mula tegang apabila Hranis 9ight tidak menghiraukan syarat yang dikemukakan "leh

baginda pada bulan :g"s 1=@5. 'ntara syarat-syarat utama baginda ialah

1. STI dibenarkan menduduki Pulau Pinang dengan syarat ia mengawal kawasan perairan Kedah

daripada musuh.

4. Segala perbelanjaan perang hendaklah ditanggung "leh STI.6. STI akan membantu Kedah sekiranya Kedah diserang dari darat "leh musuhnya dan segala

perbelanjaan akan ditanggung "leh Kedah.

!aginda tidak puas hati apabila STI enggan membayar ganti rugi dan bantuan tentera untuk melindungi

Kedah daripada musuhnya iaitu !ugis dan Siam. ubungan antara Hranis 9ight dan Sultan 'bdullah

bertambah buruk apabila 9ight tidak mengambil sebarang langkah untuk memastikan STI mematuhi syarat

syarat tersebut.

Sultan 'bdullah berasa keewa atas sikap 9ight dan membuat ranangan untuk mengambil semula

Pulau Pinang. (anangan itu dapat diketahui "leh 9ight. !eliau telah bertindak dahulu dengan menyerang da

memusnahkan angkatan tentara Kedah yang berhimpun di Seberang Perai pada bulan 'pril 1=;1. Sultan

'bdullah mengalami kekalahan yang teruk dan terpaksa menandatangani perjanjian damai dengan STI pada

bulan Mei 1=;1. Syarat-syarat perjanjian 1=;1 ialah

1. Kedah mengakui kedudukan STI di Pulau Pinang.

61


32/265

4. Kedah akan menerima elaun tahunan sebanyak Sp?DDD selagi STI menduduki Pulau Pinang.

6. !ritish akan membeli bekalan makanan di Kedah tanpa sebarang sekatan atas ukai.

alau bagaimanapun, perjanjian damai ini tidak menjanjikan sebarang bantuan kepada Kedah untuk

menentang musuhnya.

Pengambilan Seberang Perai% &(**

$i bawah pentadbiran Hranis 9ight dan penggantinya, Pulau Pinang telah mengalami kemajuan yang pesat

dan membawa kepada pertambahan penduduk. Pertambahan penduduk ini telah menyebabkan Pulau Pinang

terpaksa bergantung kepada Kedah untuk mendapatkan bekalan makanan. 'kan tetapi, permusuhan masih

berterusan di antara STI dengan Kedah walaupun selepas Perjanjian $amai 1=;1. Ini telah menyebabkan

Kedah menghalang bekalan makanan ke Pulau Pinang.

:leh itu, STI berasa perlu untuk mengambil Seberang Perai, sebuah wilayah yang bertentangan

dengan Pulau Pinang untuk dijadikan kawasan pertanian. Pihak syarikat telah berunding dengan sultan Kedah

dan berjaya menandatangani satu perjanjian pada tahun 1@DD. Syarat-syarat perjanjian 1@DD ialah

1. Sultan Kedah menyerahkan Seberang Perai kepada STI.

4. STI bersetuju menambahkan ganti rugi daripada Sp?DDD kepada Sp1DDDD setahun selagi syarikat

menduduki Pulau Pinang.

Perjanjian ini tidak menjanjikan perlindungan kepada sultan Kedah tetapi berjanji akan melindungi pantai

Kedah daripada serangan musuh.

Pembukaan Singapura% &(&+

Minat untuk membuka Singapura sebagai pusat perdagangan pelabuhan persinggahan bagi kapal-kapal

dagangan antara India dan 3hina berlaku selepas Perang ap"le"n yang tamat pada tahun 1@15.

Selepas tamatnya Perang ap"le"n, #awa dipulangkan semula kepada !elanda pada tahun 1@1? dan

Melaka pada tahun 1@1@. 'pabila !elanda kembali ke #awa, mereka mula melaksanakan dasar m"n"p"li

perdagangan dan menyekat perdagangan Inggeris di rantau Kepulauan Melayu.

:leh itu, STI telah mengambil langkah untuk memenuhi keperluan-keperluan berikut

1. Melindung perdagangan Inggeris di 2ugusan Kepulauan Melayu.

4. Menegah perluasan pengaruh !elanda di rantau kepulauan Melayu dan memeahkan m"n"p"li

perdagangannya.

64


33/265

6. Menyediakan kemudahan-kemudahan bagi kapal-kapal !ritish yang belayar di antara India dan 3hina

berlabuh, membaiki dan melengkapi bekalannya.

8. Mempunyai kedudukan yang sesuai untuk mengumpul hasil-hasil selat untuk ditukar dengan barangan

3hina.

Pada tahun 1@1@, 2aben"r #eneral India, 9"rd astings, telah menghantar Stam%"rd (a%%les untuk

menari pangkalan di 'heh dan (iau. (a%%les mendapati kedudukan Singapura yang strategik di pintu masu

Selat Melaka dan Selat Sunda amat sesuai untuk mengawal m"n"p"li perdagangan !elanda. Pada masa itu,

Singapura merupakan sebahagian daripda


34/265

Sebab,sebab pertumbuhan perdagangan Singapura yang pesat

1. Ke$u$ukan ge)gra-i !inga(ura

Seperti yang dinyatakan "leh .#. (yan, kedudukan alam Singapura merupakan %akt"r penting bagi

pertumbuhan perdagangannya. Singapura menempati kedudukan yang strategi di tengah-tengah jalan

perdagangan yang utama antara timur barat. !arangan perdagangan dari


35/265

Inggeris telah membekalkan kemudahan-kemudahan seperti membaiki kapal, limbungan kapal dan

gudang arang batu yang mend"r"ng sebilangan besar kapal-kapal untuk singgah di Singapura.

e. Pemansuhan m"n"p"li perdagangan dengan negara 3hina

STI telah memansuhkan m"n"p"li perdagangan dengan negara 3hina pada tahun 1@66.

Pemansuhan ini menggalakkan ramai pedagang berdagang dengan negara 3hina melalui Singapura.

3. Pembukaan (asaran"(asaran baru $i sekitar !inga(ura

Perluasan kuasa dan pengaruh Inggeris di 'sia Tenggara telah mengakibatkan pembukaan pasaran-

pasaran baru bagi hasil perdagangan Singapura yang mend"r"ng perkembangan perdagangan Singapura.

Perlantikan #ames !r""ke sebagai 2aben"r Sarawak pada tahun 1@81 telah menambahkan perdagangan

Singapura. Kejayaan #ames !r""ke menghapuskan kegiatan lanun di sekitar !"rne" telah merintis jalan

bagi perkembangan perdagangan antara Sarawak dengan Singapura. Pada tahun 1@66, tidak terdapat

perdagangan antara Sarawak dengan Singapura. Menjelang tahun 1@=6, nilai perdagangan tersebut

melebihi setengah juta ringgit. Pada tahun 1@55, Siam B(aja M"ngkutC telah membuka pintu kepada

pedagang-pedagang Inggeris melalui Perjanjian !"wring. Perkembangan ini telah memberi peluang

kepada Singapura menjalankan perdagangan yang maju dengan Siam. Perluasan kuasa dan pengaruh

!elanda di Ind"nesia telah juga membuka pasaran-pasaran baru bagi hasil-hasil perdagangan Singapura.

'ntara tahun 1@4?-1@5@, !elanda membuka lebih daripada 6D buah pelabuhan bagi perdagangan di #awa

Sumatera, !ali dan lain-lain tempat.

4. Pembukaan erusan !ue

Pembukaan Terusan Sue pada tahun 1@?; telah menambahkan perdagangan Singapura dengan

memendekkan perjalanan laut di antara


36/265

Perkhidmatan telegra% di antara Singapura dan 9"nd"n yang dimulakan pada tahun 1@=D telah

memperepatkan urusan perniagaan kerana lap"ran-lap"ran mengenai kedudukan pasaran dapat dihantar

dalam masa yang singkat. Menurut 3.$. 3"wan, perkembangan tekn"l"gi ini telah meliinkan dan

menambahkan perdagangan Singapura.

Imperialisme Britis$

di Saba$ dan Sara&akPengenalan

Sementara melihat penubuhan pusat perdagangan di Tanah Melayu "leh !ritish, di Sabah dan Sarawak juga

berlakunya keadaan yang sama. 'pa yang tidak sama ialah di !"rne", penguasaan sesuatu kawasan adalah

ber"rak imperialis khasnya di Sarawak. Keluarga !r""ke telah menduduki Sarawak dan menjadi raja putih/

manakala K"mpeni !erpiagam !"rne" )tara hanya memainkan peranannya dalam set"r ek"n"mi di Sabah.

Sarawak

Pada tahun 1@81, #ames !r""ke, se"rang bekas tentera STI, telah dilantik sebagai 2aben"r Sarawak "leh

(aja Muda ashim, iaitu wakil Sultan !runei di Sarawak. Perlantikan !r""ke adalah untuk membalas jasa

beliau menghapuskan pember"ntakan yang dietuskan "leh Pangeran Indera Mahk"ta.

Pada 48 #anuari 1@81, #ames !r""ke dilantik sebagai *(aja Sarawak+ "leh Pangeran Muda ashim.

$engan itu, #ames !r""ke telah memulakan pemerintahan (aja Putih di Sarawak.

Pada tahun 1@84, #ames !r""ke telah melawat !runei untuk mendesak Sultan !runei supaya

mengiktira%nya sebagai wakil baginda di Sarawak.

$alam usaha mengukuhkan kuasanya di Sarawak, #ames !r""ke mendapat tentangan daripada pribum

Sarawak seperti "rang Iban di kawasan Saribas dan Skrang serta Shari% Sahap, se"rang ketua lanun di Sadung

'ntara tahun 1@86 hingga 1@8?, #ames !r""ke telah melanarkan beberapa serangan ke atas petempatan

pribumi dengan mendapat bantuan angkatan tentera laut !ritish.

#ames !r""ke kemudian meluaskan kuasanya ke atas Mukah yang kaya dengan sagu. Selepas

mendapatkan kebenaran Sultan !runei untuk meletakkan Mukah di bawah kuasanya, #ames !r""ke telah

mendirikan k"ta di Sarikei dengan alasan untuk menjaga keamanan di situ.

6?


37/265

'ntara tahun 1@56-1@?1, Sultan !runei terpaksa menyerahkan beberapa kawasan kepasa #ames

!r""ke. 'ntaranya ialah Sungai Sad"ng, Saribas, (ajang, Semarahan, Krian, Sekrang dan kawasan dari

(ajang hingga Tanjung Kindur"ng.

Pada tahun 1@;D, Sultan !runei telah menyerahkan kawasan 9imbang kepada (aja 3harles !r""ke

kerana beliau mewujudkan keamanan di wilayah tersebut.

Sabah

Sebelum !ritish bertapak, Sabah dikuasai "leh 4 pihak iaitu bahagian barat Sabah yang terletak di bawah

Kesultanan !runei dan bahagian Timur Sabah yang dikuasai "leh Kesultanan Sulu.

!ritish mula berdagang dengan Sabah apabila se"rang pegawai !ritish yang bernama 'leander

$alrymple berjaya menandatangani perjanjian perdagangan dengan Sultan Sulu, Sultan Muiuddin pada tahu

1=?1. Menurut perjanjian tersebut, pihak !ritish diberi kebenaran untuk mendirikan pusat perdagangan dan

berniaga dalam kawasan taklukan Sulu, iaitu wilayah-wilayah di Timur Kimanis.

Pada tahun 1=?6, $alrymple dibenarkan mendirikan pusat perdagangan di Pulau !alambangan tetapi

telah dimusnahkan "leh $atu Tating, saudara Sultan Israel Sulu pada tahun 1==5.

Kemudian, #"hn erbert, se"rang pegawai !ritish yang mentadbir Pulau !alambangan, terpaksa

membuka petempatan baru di Pulau 9abuan. alaupun beliau memajukan Pulau 9abuan tetapi petempatan in

terpaksa dibatalkan kerana pembukaannya beranggah dengan arahan STI. alau bagaimanapun, pada tahu

1@8?, !ritish dengan arahan #ames !r""ke telah berjaya mendapatkan 9abuan daripada Sultan !runei dandijadikan Tanah #ajahan Mahk"ta !ritish.

amun, !ritish tidak dapat menjajah Sabah sehingga penubuha K"mpeni !erpiagam !"rne" )tara

BK!!)C pada tahun 1@@1.

Sebelum pentadbiran K!!), kegiatan ek"n"mi Sabah dijalankan "leh se"rang wakil 'merika Syarik

bernama 3harles 9ee M"ses. Pada tahun 1@?5, 3.9. M"ses telah mendapat k"nsesi ke atas beberapa kawasan

di pantai barat Sabah selama 1D tahun dengan bayaran ;5DD daripada Sultan !runei A Sultan 'bdul Mumin

B1@54-1@@5C. 3.9. M"ses tidak berniat memajukan k"nsesi ini lalu dijual kepada The 'merian Trading

3"mpany yang diketuai "leh illiam T"rrey, se"rang pedagang 'merika Syarikat di "ng K"ng.

illiam T"rrey telah datang ke Sabah untuk memajukan kawasan yang dibelinya dengan menanam

tebu dan k"pi di Kimanis tetapi tidak menguntungkan. Pada tahun 1@=5, illiam T"rrey telah menjual seara

k"nsesinya kepada 4 "rang ahli perniagaan iaitu !ar"n "n :Eerbek BK"nsul #eneral 'ustria di "ng K"ng

6=


38/265

dan 'l%red $ent Bse"rang peniaga !ritishC. Pada masa pembelian k"nsesi itu, temp"h k"nsesi selama 1D tahun

itu telah tamat.

:leh itu, :Eerbek dan $ent pergi ke !runei memperbaharui perjanjian dengan Sultan !runei pada

tahun 1@==. Syarat-syarat perjanjian 1@== ialah

a. Sultan !runei menyerahkan hak kedaulatannya ke atas Sabah kepada Syarikat :Eerbek dan $ent.

b. Sultan dibayar 15DDD setahun sebagai ganjaran.

Seterusnya pada tahun 1@=@, Sultan Sulu di #"l" telah menandatangani perjanjian dengan :Eernek da

$ent. !aginda bersetuju menyerahkan haknya ke atas Sabah kepada Syarikat :Eerbek dan $ent.

Kemudian, Syarikat :Eerbek dan $ent membuat keputusan untuk membentuk sebuah syarikat !ritish

supaya rakyat !ritish b"leh melabur dalam syarikat itu. :Eerbek terpaksa menjual segala bahagian

k"nsesinya kepada 'l%red $ent kerana syarikat yang akan dibentuk itu ialah syarikat !ritish dan :Eerbek

bukan bangsa !ritish.

Kini, 'l%red $ent menjadi pemilik tunggal k"nsesi di Sabah dan mem"h"n piagam daripada kerajaan

!ritish dan K"mpeni !erpiagam !"rne" )tara BK!!)C ditubuhkan untuk mentadbir Sabah. $engan

menganugerahkan piagam kepada syarikat itu, Kerajaan !ritish dapat meluaskan pengaruhnya seara tidak

langsung ke atas Sabah. K!!) telah memerintah Sabah dari tahun 1@@1 hingga tahun 1;8?.

Pelanunan

Pengenalan

'sal-usul pelanunan tidak diketahui dengan jelas. Kegiatan lanun di Perairan Tanah Melayu dan !"rne" telah

meluas menjelang awal abad yang ke-1;. Menjelang tahun 1@45, pelanunan merupakan anaman besar kepad

perdagangan di 2ugusan Kepulauan Melayu. 9.'. Mills menyi%atkan sebagai *a great ang blighting urse+.

Kumpulan lanun yang paling kuat ialah lanun-lanun dari Mindana" BHilipinaC. 9ain-lain lanun yang penting

ialah !alanini dari Kepulauan Sulu, lanun Melayu dari Kepulauan (iau-9ingga, $ayak 9aut dari !"rne"

)tara dan lanun-lanun 3ina yang berleluasa selepas tahun 1@8D. Perahu-perahu tempatan merupakan sasaran

serangan lanun. Kapal-kapal


39/265

Sebab,sebab kewujudan lanun

1. Pekerjaan turun"temurun

Pelanunan merupakan ara hidup tradisi"nal "rang-"rang di 2ugusan Kepulauan Melayu. Pelanunan

dianggap sebagai pekerjaan yang mulia dan memandangkan se"rang lanun mestilah berani dalam

perjuangan dan mahir dalam ilmu pelayaran. Menurut 9.'. Mills, pelanunan bukan sahaja dijalankan "le

rakyat biasa tetapi juga "leh g"l"ngan bangsawan, raja dan pedagang.

2. Ke$atangan )rang 8r)(ah

9.'. Mills berpendapat bahawa kedatangan "rang


40/265

#enis perdagangan melalui perahu dan t"ngkang di pesisiran pantai dan sungai memudahkan lagi kegiata

pelanunan. Perkembangan perdagangan egeri-negeri Selat yang pesat dalam pertengahan abad ke-1;

juga mend"r"ng kegiatan pelanunan.

7. !)k)ngan $ari ketua"ketua tem(atan

Kegiatan melanin bertambah luas kerana mendapat s"k"ngan dari ketua-ketua tempatan. Ketua-ketua

tempatan memberi senjata dan perlindungan kepada lanun-lanun sebagai balasan untuk sebahagian

daripada hasil r"mpakan mereka.

!angkah,langkah untuk mengawal pelanunan sebelum tahun &(-.

Sebelum tahun 1@65, Kerajaan !ritish tidak mengambil tindakan yang tegas atau berkesan untuk mengawal

kegiatan lanun. egeri-negeri Selat tidak mempunyai bilangan kapal dan angkatan laut yang menukupi untu

mengawal pelanunan. Pada tahun 1@61, egeri-negeri Selat hanya mempunyai 6 buah kapal keil bagi

melindungi perdagangan. Mahkamah egeri-negeri Selat tidak mempunyai kuasa untuk membiara atau

menghukum lanun-lanun. Sebaliknya, lanun-lanun dihantar ke 3alutta untuk dibiarakan dan selalunya

mereka dibebaskan kerana kekurangan bukti. Keadaan ini disebabkan "leh keengganan Kerajaan !ritish

terutama sekali selepas tahun 1@66, untuk membelanjakan wang ke atas egeri-negeri Selat yang tidak

mendatangkan sebarang hasil baginya. Perjanjian Inggeris-!elanda 1@48 memperuntukkan bahawa Inggeris

dan !elanda akan bekerjasama untuk menghapuskan pelanunan. amu demikian, kerjasama tersebut tidak

diamalkan. Kerajaan !ritish hanya mengambil dua langkah yang p"siti% sebelum tahun 1@65 untuk mengawapelanunan

a. Kapal MS S"uthampt"n bersama dengan kapal perang $iam"nd pada tahun 1@6D berjaya

menewaskan sebuah angkatan lanun yang terdiri daripada 6D buah perahu di Selat Melaka.

b. Kapal MS arrier pada tahun 1@66 telah memusnahkan sebuah petempatan lanun di Pulau $urian

yang terletak di selatan Selat Singapura.

!angkah,langkah untuk mengawal pelanunan selapas tahun &(-.

Pada tahun 1@65, pedagang-pedagang !ritish dan 3ina di Singapura menghantar surat-surat rayuan kepada

Kerajaan India dan Parlimen !ritish yang menggesa mereka mengambil langkah-langkah yang berkesan bagi

menghapuskan pelanunan.

1. Penghantaran ka(al"ka(al (erang

8D


41/265

asil daripada surat-surat rayuan yang dihantar pada tahun 1@65, kerajaan !ritish menghantar kapal

perang MS 'ndr"mahe di bawah pimpinan Kapten 3hads ke Selat Melaka dalam tahun yang sama

untuk mengawal kegiatan pelanunan. Pada tahun 1@6?, dua buah lagi kapal perang iaitu MS "l% dan

(aleigh dihantar ke egeri-negeri Selat. Kapal-kapal ini mer"nda Selat Melaka dan sepanjang pantai

timur Semenanjung Tanah Melayu dan berjaya memusnahkan beberapa petempatan lanun termasuk

petempatan di Pulau 2alang. Pada tahun 1@6=, kerajaan !ritish menempatkan seara tetap 4 buah kapal

'ngkatan 9aut $iraja dan 5 buah b"t bersenjata di egeri-negeri Selat.

2. Penghantaran ka(al"ka(al stim

Kapal-kapal stim memainkan peranan penting dalam menghapuskan pelanunan. Pada tahun 1@6=,

Kerajaan !ritish menempatkan kapal stim yang pertama, iaitu $iana di egeri-negeri Selat untuk

mengawal pelanunan. Kedatangan kapal stim $iana merupakan titik peralihan dalam sejarah penghapusa

pelanunan. Kapal $iana mempunyai kelajuan sebanyak 5 kn"t sejam dan tidak perlu bergantung kepada

angin bagi pelayaran. Hakt"r-%akt"r ini memudahkan "perasi-"perasi menentang lanun. $alam

pertempuran yang pertama B1@6=C, kapal $iana telah memusnahkan ? buah perahu lanun di sekitar

perairan pantai Terengganu. Pada tahun 1@?4, Kerajaan India menempatkan 4 buah kapal stim, iaitu Plut

dan 'E"n di egeri-negeri Selat.

3. Kuasa membi+arakan kes (elanunan

Pada tahun 1@6=, egeri-negeri Selat diberi kuasa untuk membiara dan menghukum lanun-lanun.

9angkah ini dapat mengawal kegiatan lanun pada setakat yang tertentu.

4. Peranan 9ames %r))ke $an ngkatan Laut %ritish $i %)rne)

#ames !r""ke dengan bantuan 'ngkatan 9aut !ritish BSkuadr"n Timur #auhC bertanggungjawab bagi

penghapusan kegiatan lanun di !"rne". Pada tahun 1@86-1@88, #ames !r""ke dengan bantuan kapal M

$id" yang dipimpin "leh Kapten Keppel memusnahkan kubu-kubu lanun Saribas dan Sikarna B$ayak

9autC. Pada tahun 1@85, 9aksamana 3"hrane dan skuadr"nnya memusnahkan petempatan-petempatan

lanun di Teluk Marudu, !arat 9aut !"rne". Tugas menghapuskan petempatan lanun di barat laut !"rne"

diselesaikan "leh 3aptain Mundy yang memimpin kapal MS Iris pada tahun 1@8?. Pada tahun 1@8=,

kapal emesis menewaskan satu skuadr"n !alanini berhampiran dengan 9abuan. Pada tahun 1@8;, #ame

!r""ke dengan bantuan kapal-kapal 'ngkatan 9aut !ritish BMS 'lbatr"ss dan MS ("yalistC dan

kapal-kapal Syarikat india Timur Inggeris Bemesis dan SemiramisC menewaskan lanun-lanun $ayak

9aut dengan teruknya di !atang Maru.

81


42/265

3ampur tangan !ritish di egeri-negeri Melayu pada tahun 1@=8 telah mengurangkan dengan banyaknya

kegiatan pelanunan di Semenanjung Tanah Melayu. Menjelang akhir abad ke-1;, pelanunan di perairan Tana

Melayu dan !"rne" telah luput sama sekali.

K"n!si%k"n!si 'elap (ina

Pengenalan

K"ngsi-k"ngsi gelap 3ina di egeri-negeri Selat berasal dari kumpulan Triad. Kumpulan Triad merupakan

satu k"ngsi gelap yang ditubuhkan di negeri 3hina pada tahun 1?=8. Tujuan kumpulan Triad ialah untuk

menggulingkan Kerajaan Manhu dan menggantikannya dengan $inasti Ming. Kumpulan Triad juga dikenal

sebagai nama-nama seperti 9iga ung dan Thian Ti ui B9iga Syurga dan !umiC. :rang 3ina telahmenubuhkan k"ngsi-k"ngsi gelap tidak lama selepas !ritish menduduki Pulau Pinang B1=@?C dan Singapura

B1@1;C. Sejak tahun 1=;; lagi k"ngsi-k"ngsi gelap 3ina mula menentang pentadbiran !ritish di Pulau Pinang

'ntara k"ngsi-k"ngsi gelap yang terkenal ialah 2hee in BKant"nisC dan ai San BakkaC. 9.'. Mills

menganggap k"ngsi-k"ngsi gelap 3ina di egeri-negeri Selat sebagai the Pirates and ("bbers 3"-"peratiEe

'ss"iati"n. Sebilangan besar ahli k"ngsi-k"ngsi gelap tersebut terdiri daripada penjenayah 3ina.

Sebab,sebab penubuhan kongsi,kongsi gelap ina

1. Kewuju$an k)ngsi"k)ngsi gela( $i hina !elatan

Kebanyakan "rang 3ina yang berhijrah seara ramai-ramai ke egeri-negeri Selat dalam abad ke-1;

merupakan bekas ahli k"ngsi-k"ngsi gelap di negara 3hina. Tradisi k"ngsi-k"ngsi gelap ini telah

diteruskan "leh "rang 3ina di egeri-negeri Selat.

2. Ke(erluan )rganisasi bagi (erlin$ungan $an bantuan bersama

:rang 3ina yang berhijrah ke egeri-negeri Selat berasal dari kawasan-kawasan yang berlainan di negar

3hina dan terdiri daripada berbagai-bagai suku. Mereka juga mempunyai bahasa pertuturan dan adat yan

berlainan. Hakt"r-%akt"r ini dan keadaan sekeliling yang baru telah menyebabkan "rang 3ina memasuki

k"ngsi gelap yang seketurunan bagi tujuan perlindungan diri dan bantuan bersama. Selain daripada

menjalankan kegiatan-kegiatan jenayah, k"ngsi-k"ngsi gelap ini merupakan persatuan kebajikan dan

84


43/265

s"sial. Mereka membantu ahli-ahli yang berada dalam kesusahan, menguruskan pengebumian ahli-ahli

yang meninggal dunia dan membantu ahli-ahli menari pekerjaan.

3. Kewuju$an (eluang"(eluang keka#aan $an kuasa

K"ngsi-k"ngsi gelap juga ditubuhkan dengan tujuan menguasai l"mb"ng-l"mb"ng bijih timah,

perdagangan kuli, perjudian dan pelauran.

4. !ika( ti$ak (e$uli Kerajaan egeri"negeri !elat

Sikap tidak peduli Kerajaan egeri-negeri Selat telah menggalakkan penubuhan k"ngsi-k"ngsi gelap

3ina. Pegawai-pegawai awam dan pasukan p"lis tidak menukupi untuk mengawal kegiatan k"ngsi-

k"ngsi gelap. Pada tahun 1@61, hanya terdapat 1@ "rang p"lis sahaja bagi penduduk seramai kira-kira

1?DDD "rang di Singapura. Malahan, tiada terdapat se"rang pegawai pun sebelum tahun 1@?= yang b"leh

bertutur dalam bahasa 3ina atau memahami adat "rang 3ina. Tiada terdapat jentera kerajaan sebelum

tahun 1@== bagi menguruskan hal-hal berkaitan dengan kaum 3ina di egeri-negeri Selat. Malahan tiada

terdapat kakitangan kehakiman yang menukupi untuk menyelesaikan kes-kes jenayah. Sehingga tahun

1@5? hanya terdapat se"rang hakim di egeri-negeri Selat. Keadaan ini telah menggalakkan

perkembangan k"ngsi-k"ngsi gelap 3ina.

!angkah,langkah mengawal kegiatan kongsi,kongsi gelap ina1. !ebelum tahun 1,67

Sehingga tahun 1@?=, tiada langkah-langkah p"siti% yang diambil untuk mengawal k"ngsi-k"ngsi gelap.

Pentadbiran egeri-negeri Selat sehingga tahun tersebut adalah di bawah kawalan Kerajaan India yang

telah mengamalkan sikap tidak peduli dalam hal ehwal tempatan. 9angkah yang diambil "leh kerajaan

sebelum tahun 1@?= adalah hanya memanggil pemimpin-pemimpin pelbagai puak 3ina apabila berlaku

kekaauan dan meminta mereka menjaga ketenteraman.

2. !ele(as tahun 1,67

a. 'kta Pemeliharaan Keamanan 1@?=

Pada tahun 1@?=, Sir arry :rd, iaitu 2aben"r pertama tanah jajahan egeri-negeri Selat telah

meluluskan 'kta Pemeliharaan Keamanan. Melalui akta ini, 2aben"r mempunyai kuasa untuk

membuang negeri "rang-"rang salah yang menganam ketenteraman awam tanpa sebarang

86


44/265

perbiaraan atau hak kerakyatan. ukuman dera B3"rp"ral PunishmentC dan menembak perusuh-

perusuh dibenarkan.

b. 'kta Penda%taran Pertubuhan-pertubuhan 1@?;

Pada tahun 1@?;, kerajaan meluluskan 'kta Penda%taran Pertubuhan-pertubuhan yang mewajibkan

penda%taran semua pertubuhan yang terdiri daripada 1D atau lebih "rang ahli. Semua pertubuhan

dikehendaki memberi nama ahli-ahli yang memegang jawatan dan menyatakan tujuan-tujuan

penubuhan mereka.1

. Penubuhan Pr"tekt"rat :rang 3ina 1@==

Pada tahun 1@==, kerajaan menubuhkan Pr"tekt"rat :rang 3ina yang diketuai "leh .'. Pikering.

.'. Pikering yang b"leh bertutur dalam bahasa 3ina teklah mendapat keyakinan kaum 3ina.

d. Kelulusan )ndang-undang

$ua undang-undang untuk menegah kuli-kuli serta melindungi pendatang-pendatang 3ina telah

diluluskan

e. :rdinan Pertubuhan-pertubuhan 1@@;

Pada tahun 1@@;, kerajaan meluluskan :rdinan Pertubuhan-pertubuhan yang mengharamkan k"ngsi-

k"ngsi gelap 3ina. K"ngsi-k"ngsi gelap diberi temp"h ? bulan untuk menghentikan kegiatan mereka

:rdinan tersebut memaksa k"ngsi-k"ngsi gelap bergerak seara rahsia atau disusun semula dengan

menggunakan nama lain.

alau bagaimanapun, langkah-langkah yang diambil "leh Kerjaan egeri-negeri Selat untuk

menghapuskan sama sekali k"ngsi-k"ngsi gelap 3ina tidak berjaya. K"ngsi-k"ngsi gelap 3ina

meneruskan kegiatan mereka seara rahsia dan masih wujud hingga hari ini.

Perjanjian In!!eris%Belanda )*#+

Pengenalan

Perjanjian Inggeris-!elanda 1@48 juga dikenali sebagai Perjanjian 9"nd"n 1@48. Perjanjian ini ditandatangan

untuk mengatasi masalah antara Inggeris dan !elanda yang mana hubungan keduanya sentiasa dalam keadaan

tegang di samping adanya kepentingan-kepentingan mereka sendiri. Termeterainya perjanjian tersebut

merupakan peristiwa paling penting dalam sejarah Tanah Melayu dan juga Ind"nesia.

88


45/265

0aktor,1aktor membawa kepada perjanjian

1. Persaingan (er$agangan $i imur

Sejak kedatangan pihak !elanda dan !ritish di Timur terutamanya di 'sia Tenggara pada awal abad ke-

1=, kedua-dua ini sudah tidak mempunyai perhubungan baik. :3 yang bertapak di !etawi B1?1;C telah

menjalinkan hubungan baik dengan raja-raja tempatan. Kemudian, !elanda berjaya meluaskan

empayarnya ke Melak B1?81C. Pada ketika itu, STI sedang menari pangkalan perdagangan dan

pangkalan tentera di rantau 'sia Tenggara.

Perselisihan sentiasa timbul atas dasar perdagangan yang diamalkan iaitu sikap !elanda yang

menjalankan dasat ingin mem"n"p"li perdagangan di 'sia Tenggara/ manakala "rang Inggeris

berpendapat semua bangsa mempunyai hak dan kebebasan untuk berdagang di rantau ini.

ubungan yang buruk ini semakin meruning kerana terdapat pegawai-pegawai !elanda yang

bersi%at anti-Inggeris. 3"nt"h yang baik bagi pegawai !elanda yang bersi%at anti-Inggeris ialah #an

Peter""n 3"en dan an der 3apellan, kedua-duanya ialah 2aben"r #eneral !etawi. !agi pihak Inggeris

pula yang bersi%at anti-!elanda ialah #"hn #"urdain.

:leh sebab si%atnya yang anti-Inggeris menyebabkan #an Peter""n 3"en menyerang "rang

Inggeris di #akarta dengan tujuan menghalau mereka keluar dari Pulau #awa B1?1;C. K"ta #akarta telah

dibakar hangus, lalu didirikan k"ta yang baru dan diberi nama *!etawi+. Keadaan menjadi semakin seriu

apabila berlaku peristiwa *Pembunuhan !eramai-ramai di Pulau 'mb"n+ pada tahun 1?46. dalam

kejadian ini, beberapa "rang Inggeris dan P"rtugis telah dihukum bunuh kerana ditubuh mengadakank"mpl"t untuk menggulingkan pemerintah !elanda di 'mb"n.

'kibat dari kejadian ini, hubungan di antara mereka menjadi tegang dan pihak !ritish hampir

menutup hampir semua l"jinya keuali di !angkahulu di selatan pantai barat Sumatera dan berundur dar

Kepulauan india Timur. Kegiatan perdagangan mereka kemudian bertumpu di India.

2. Dasar (ersahabatan nggeris"%elan$a $i 8r)(ah

!agi !ritish persahabatannya dengan !elanda adalah penting dari segi *pertahananNkeselamatan+. Ini

disebabkan kedudukan antara egeri !elanda dengan !ritish adalah berdekatan. egeri !elanda ialah

tempat yang paling sesuai untuk digunakan "leh pihak musuh sebagai tapak untuk menyerang !ritish.

Peristiwa ini telah pun terjadi pada tahun 1=;5, apabila ap"le"n !"naparte menggunakan negeri

!elanda sebagai pusat gerakan tenteranya untuk menyerang !ritish.

$alam peristiwa ini, !ritish sedar bahawa !elanda dapat menentukan masa depan !titish. :leh

itu, pihak !ritish benar-benar mengharapkan bantuan dan persahabatan dari !elanda untuk menentang

85


46/265

musuh. Malahan, !ritish terpaksa membantu !elanda menguatkan pasukan tenteranya supaya negeri itu

dapat mempertahankan diri dari serangan musuh. Ini membuktikan bahawa !ritish berharap agar !eland

menjadi barisan hadapan jika terjadi sebarang peperangan.

!ritish juga sedar bahawa kedudukannya di


47/265

!antahan juga dibuat "leh 2aben"r #eneral !etawi iaitu !ar"n an der 3apellan kepada 2aben"

#eneral India, iaitu 9"rd astings. Ini telah menetuskan sati *peperangan kertas+ di antara mereka antar

tahun 1@1; hingga 1@48.

4. Kemajuan !inga(ura

2aben"r #eneral 9"rd astings men"lak dakwaan !elanda memandangkan Singapura merupakan sebuah

pelabuhan bertara% bebas yang membawa keuntungan kepada pihak Inggeris. $alam jangka masa setahu

sahaja, nilai perdagangan melebihi 8 juta. Pada tahun 1@46, nilai perdagangan Singapura bertambah

kepada 16.4 juta. Selain itu, penduduk di Singapura juga meningkat kepada 1DDDD "rang. $alam

keadaan ini, saudagar-saudagar STI di 3alutta mendesak petempatan Singapura dikekalkan.

Kemajuan pesat Singapura telah menjejaskan perdagangan !elanda di india Timur. Perdaganga

pelabuhan-pelabuhan !elanda di india Timur seperti !etawi mulai mengalami kemer"s"tan. )ntuk

mengelakkan pertempuran yang terbuka, pihak !ritish mengambil langkah untuk berunding dengan

!elanda.

5. Masalah kewangan %elan$a

egara !elanda menghadapi krisis kewangan yang amat teruk akibat daripada Perang ap"le"n. !eland

telah kehilangan perusahaan perkapalan dan perdagangannya yang diambil alih "leh !ritain. Kini :3

hampir dengan garis kebankrapan. )ntuk mengelakkannya daripada berlaku, :3 telah berhutang

kepada pihak !ritish.

!antuan dan pinjaman telah diberikan "leh !ritish. Menurut #.S. HurniEal, hutang !elanda pada tahun

1@15 ialah ?DD juta Hl"rin dimana hutang terhadap !ritish adalah sebanyak O188 juta.

'pabila :3 dibubarkan pad

sejarah malaysia stpm

Documents