rancangan malaysia: bantahan orang cina sara...

RANCANGAN MALAYSIA: BANTAHAN ORANG CINA SARA WAX MELALUI

SURUHANJAYA COBBOLD

Ho HUI LING'

Suatu perkara yang am at menarik dalam perkembangan politik di Sarawak' ialah bantahan orang Cina terhadap rancangan Malaysia yang diutarakan oleh Tunku Abdul Rahman' di Singapura pad a 27 Mei 1961 ,' Rancangan yang

• Pcnulis ada lah Calon Sarjana Sastem di Jabalan Scjarah Universiti Malaya. Sarawak scbc)ulll pcmcrintahan Brooke ( 184 l-1946) adalah kawasan kckuasaan Sultan Brunei. KClibaan James Brooke pada lahlln 1839 mcrupakan titik pcrmulaan pcmbentukan Sarawak moden. Bcrikutannya Sarawak dilclakkan di bawah Dinasli Brooke schingga tahun 1946. rada luhlln 1946. Sarawak discrahkan kcpada kcrajaan British dan mcnjadi (anah jajahan British <lkibat daripada kctidakupayaan Raja Brooke memulihkan keadaan Sarawak sclepas Pcrang Dunia Kcdua (1941-1945). Saruwak akhirnya dibcri pcluang untuk berdiri sendiri mcJalui pcnyertaannya dalam rancangan Malaysia pada tahun 1963 yang dicadangkan olch Pcrdana Mcntcri Tanah Melayu. Tunku Abdul Rahman.

2 Tunku Abdul Rahman dilahirkan di Alor Star: Kcdah pada 8 Fcbruari 1903. Anak Kc-20 kepada pcmerinlahan Kedah yang Kc-24 iailu Sultan Abdull-famid Halimshah. Beliau pemah mcnuntut di Pcnang Free School dan diberi 1 lad iah Pel~jaran Negeri Kcdah untuk mclanjutkan pelajaran di Uniwrsiti Cambridge. England pada tahun 1920. Pemah bcrkhidmat scbagai Penoiong Pegawai Daerah dan Pcgawai Dacrah dalam pclbagai dacrah di ncgcri ini. Timbalan Pcndakwa Awam dalam Jabatan Undang-undang Pcrsekutuan scrta mcnjadi Presiden UMNO mcnggantikan Dato' Onn bin Jaafar. Beliaujuga pcrnah Illcmimpin misi Ill crdeka kc London untuk berunding dcngan Kerajaan British bagi kcmcrdekaan Tanah Mclayu pada 31 Ogos 1957 dan kcmudian Malaysia pada tahun 1961 -1962. Kcrana jasanya. bcliau digcJar Bapa Kcmcrdekaan Malaysia. Beliau mcninggal dun ia pada 6 Disembcr 1990 kctika berusia 87 tahun Maklumatlanjut. 1ihat Ulusan Sarawak, 14 September 1957. him . I: 2 1 September 1957. him. 3 dan 25 September 1957. him. 2. The! Samwak Tribune! . 7 Ju1ai 1961. him. 1 dan 6. Hua Uan [)ai~v, 14 September 1963. him. 1. Rujuk juga North Borneo News and Sabah Time!,'. 16 Scpt~mhcr 1963. him. 42-44 . K.C. Jong. "Living Names". OurSarawak. (Kuching: Persatuan Kcsllsaslcraan Sarawak. 1983), hIm. 54-55. Mubin Sheppard. 7imku. /-lis Life! and Times. (Sclangor: Pclanduk Publications. 1955). him. 11-212. Rancangan Tunku illl buat pertanla kali diumumkan kcpada Persatuan Wartawan Luar Negcri Asia Tcnggara di Hotel Adelphi. Singapura pad a 27 Mci 1961 . Tunku Ahdul Rahman

15

MALAYSIA dar; seg; S£JARAH

merangkumi Tanah Melayu, Singapura, Brunei, Borneo Utara dan Sarawak telah menimbulkan bantahan di kalangan orang Cina khasnya mereka yang menj ad i ahli Sarawak United People's Party (SUPP)' dan juga mereka yang dipengaruhi oleh SUPP di se luruh Sarawak. Orang Cina telah menunjukkan tidak begitu setuju sejak rancangan itu mula-mula diumumkan,' namun banlahan mereka menjadi lebihjelas lagi berikutan den gan lawatan SuruhanjayaCobbo~ ke Sarawak pada Februari 1962.

Dalam penghuraian yang berdasarkan kepada pusat-pusat yang dilawMi oleh Suruhanjaya Cobbold nanti , beberapa aspek akan diberi penekanan.Oi antaranya ialah sebab-sebab orang Cina dan organisasinya tidak begitu menerima rancangan Malaysia; tindakan atau cara yang digunakan untuk menyalurkan bantahan mereka dan adakah mereka membantah secara mullak atau secara bersyarat?

mengatakan bahawa ada baiknya jika Persekutuan Tanah Melayu yang mereka bercantum dcngan Borneo Utara. Sarawak. Singapura dan Brunei. Tunku juga bcrpcndapal bahall!1 itulah cara yang tcrbaik untuk mcmerdckakan ncgeri-ncgcri tcrscbut daripada penjajahan lanpa scbarang pcnumpahan darah di samping mcnghalang ancaman komunis di kawasan Icrscbul. Kctcrangan lanjul. sila lihat The Sarawok GazQue. 28 Februari 1962, him. 38. T1It StroilS Times. 29 Mci 1961. him. I dan 10. North Borneo Ne ws and Saba" Times, 7 Februati 1962. him. 1. The Borneo Bullelin, 17 Mac 1962. him. 3. Sarawak By The Week. \3·19 l anuari 1963. him. 8. Lihat juga Malaysia Official Year Book J 966. (Kuala Lumpur: Federal Department of Information. 1968), him. 24. "Formation of Malaysia" dalam Packet FIF(2) di Arkib Negeri Sarawak.

4 SUPP. parti polilik pertrtma di Sarawak yang didaftarkan pad a 12 Jun 1959. Ong KeeHui sebagai Pcngcrusi dan Stephen Yong scbagai Sctiausahanya. WaJaupun pada asasnya merupakan sebuah parti berbilang kaull1 tctapi kcahlian serta ahli jawatankuasanya te1ah dimonopoli o1ch orang Cina. la mcrupakan pani pcmbangkang dalam soal pembentukan Malaysia. TClapi telah bcrgabung dcngan pihak kcrajaan pada tahun 1970. Lihat The Sarawai Tribune. 19 Jun 1959. him. I. Pedoman Raayat. Julai 1959. him. I . Nanyang Siang Pari. 21 Ogos 1996. him. A8. Michael Leigh. The Rising Moon: Political Change in Sarawot (Sydney: Sydney University Press. 1974). h1111 . 8-2 1. e.O. 947/35. Written Representations Kuehing (English Language). him. 33 .

5 Pada pandangan orang Cina Sarawak. ran cangan Malaysia tidak akan mcmberi kebaikan kcpada mercka . Mcrcka mcndakwa ia mcrupakan tipll muslihat untuk melanjulkan kolonialisme dan bukan membcri kcmcrdckaan kcpada Sarawak. Mcrcka juga menolak rancangan Tunku kcrana kebimbangan akan dikuasai oleh pihak Tanah Mclayu dan juga akan mcnjcjaskan hak-hak mereka di Sarawak. Kelcrangan lanjul. lihat e.0. 947/40. Sural· sural daripada Pcnduduk Sarawak Mengcnai Cadangan Rancangan Malaysia - dalam bahasa Cina borbagai dialog. 1962. him. 3-57. Rujuk juga e.O. 947/4 1. Surat-surat daripada pcnduduk Sarawak mcngcnai cadangan Rancangan Malaysia - dalam bahasa Cina berbagai dialog. 1962. him. 618-695.

16

RANCANGAN MAlA )'.1'/,1 : BANTA HAN ORANG ClNA SARA WAK MELAI.uI SURUHANJA)'A COBBOLD

Surubanjaya Cobbold

Kemunculan Tunku Abdul Rahman dengan rancangan Malaysia bukan sahaja menimbulkan minat penduduk kawasan berkenaan tetapi juga pihak British . Ini menyebabkan Tunku diundang ke London pada tahun 1961 untuk perbincangan secara lebih terperinci mengenai rancangan Malaysia yang dicadangkannya. Di London, Tunku dan Perdana Menteri British, Harold Macmillan telah mengeluarkan satu kenyataan bersama. Mereka dengan jelasnya mengatakan keyakinan bahawa cadangan Malaysia adalah sesuatu yang membina tetapi sebelum keputusan terakhir dibuat, kerajaan British adalah perlu dan merupakan tanggungjawabnya bagi mengetahui pandangan penduduk di Borneo Utara dan Sarawak 6 Perundingan itu telah membawa kepada pembentukan Suruhanjaya Cobbold pad a tahun 1962 dan seterus tercapainya Persekutuan Malaysia dalam tahun 1963. Oleh itu, Suruhanjaya Cobbold boleh dikatakan sebagai landasan penting ke arah penyertaan Sarawak dalam Malaysia.

Suruhanjaya khas ini dikenali sebagai Suruhanjaya Cobbold iaitu sempena nama ketuanya bemama Lord Cobbo ld ' ia ditugaskan untuk meninjau pendapat penduduk di Borneo Utara dan Sarawak. Laporan Suruhanjaya Cobbold nanti akan menentukan masa depan politik Sarawak dan juga penduduknya. Perlantikan pengerusi dan ahli-ahli Suruhanjaya telah diumumkan bersama aleh kerajaan British dan Tanah Melayu pad a 16 Januari 1962. Suruhanjaya yang diketuai oleh Lord Cobbold itu mengandungi ahli-ahli dari Britain dan Tanah Melayu. Mereka ialah Anthony Abell ' dan David Waterson' yang dilantik oleh

6 The Sarawak Tribune. 24 November 1961 . him. I . The Borneo Bulletin. 25 November 1961. him. I: 14 lui.; 1962. him. I. The Straits 7i·mes. II lulai 1962: 13 lulai 1962 dan 31 lul.i 1962. him. I: l Ogos 1962. him. I. Utll.WIl Sarawak. 12 lulai 1962. him . I.

7 Lord Cobbold adal.h bekas Gabenor Bank England. Beliau dipi lih oleh kerajaan Brit ish untuk mcngctuai Suruhanjaya. Cobbold bagi mengetahui pcndapat pcnduduk Borneo berkaitan dcngan 50al Malaysia. Michael B. Leigh, The Rising Moon, him. 40.

8 Anthony Abell adalah bekas Gabcnor Sarawak. Bc!iau mcnjadi Gabcnor Sarawak yang ketiga dari tahun 1949 hingga 1959 iailU sci am a 10 tahun. Bcliau ditabalkan sebagai Gabenor Sarawak untuk mcnggantikan Duncan Stewart yang dibunuh di Sibu pad a Discmber 1949. Beliau dilahirkan pada tahun 1906 dan mcndapat pcndid ikan di Repton scrta Kolcj Magdelan. Oxrord. Bdiau pemah berkh idmat scbagai Kadet di Nigeria pada tahun 1929. Kcterangan lanjut lihat The Sarawak Gazelle, 7 Fcbruari 1950. him. 25. Utusan Sarawak, 23 Januari 1950. him. I dan 10 April 1950. him. I. The Sarawak Triblille. 3 April 1950. him. I dan 4 April 1950. him . 2. Chung Who Journal. 3 Apr il 1950. him. I.

9 David Waterson adalah bckas Ketua Sctiausaha British di Tanah Mclayu. Lillat Michael B. Leigh. 711e Rising Moon, him . 40.

17

MALAJ'SIA dari segi SEJARAH

Kerajaan British; Datuk Wong Pow Nee'· dan Tan Sri Mohd. Ghazali Shafic" yang dilantik oleh kerajaan Tanah Melayu." Memandangkan Suruhanjaya itu diwakili oleh dua ahli dari Britain dan dua dari Tanah Melayu dengan diketuai oleh Lord Cobbold, maka telah wujud ketidakpuasan terhadap keanggotaannya dan hasil kerja mereka nanti juga turut diragukan khasnya di kalangan OIl1lg

Cina Sarawak. Suruhanjaya itu hanya dapat membayangkan keinginan penduduk dalam kawasan tertentu sahaja dan dianggap tidak adil.

Walau bagaimanapun, Suruhanjaya Cobbold telah melawat Borneo Utara dan Sarawak dalam tempoh dua bulan iaitu di antara bulan Februari hingga April 1962 bagi mengetahui pendapat dan pandangan pen dud uk kawasan berkenaan dalam soal Malaysia. Sejak bulan Februari 1962, Suruhanjayaitu telah pun membuat lawatan ke-19 buah pusat kawasan" di seluruh negen Sarawak. Mereka telah berjumpa dan mencatatkan pendapat daripada kira-kira 4,500 orang wakil serta orang perseorangan dari semua kaum, persatuan, badan politik, ketua-ketua komuniti, majlis-majlis tempatan di Sarawak. Sebanyak kira-kira 1,600 surat dan memorandum telah diterima di Sarawak." Daripada pernyataan di atas nampaknya Suruhanjaya Cobbold telah menjalankan penyiasatan yang agak menyeluruh di dalam menimbang pendapat penduduk

- - - -------10 Wong Pow Nee adalah ahli penting Malayan Chinese Association (MCA). Beliau menjadi

Ketua Menteri Pulau Pinang. Ibid. II Mohd. Ghaza li bin Shafie adalah Setiausaha dalam Kcmenterian Hal Ehwal LuarNegeri di

Tanah Melayu ketika dilantik sebagai ahli Suruhanjaya Cobbold. Ibid. 12 UtuSatl Sarawak. 22 rebruari 1962, hIm. I. The Sarawak Tribune, 17 Februari 1962, hIm. I.

The Borneo Bulletin, 20 Januari 1962, him. I. The Straits Times. 18 Januari 1962, hIm. I dan 20. Malaysia Official Year Book /966. hIm. 24 . Fang I-Ion Kah, A History of/he Development afRajang Basin Sarawak. (Sibu : The Cu lturall-leritage Committee of Dewan Suarah Sibu. 1996). him. 278.

13 Lawatan Suruhanjaya Cobbold ke Kuching. liha1 Uwsan Sarawak, 22 Fcbruari 1962, hIm. I. Bagi Sau, lihat U/UsanSarawok. 24 Februari 1962. hIm. I dan Hwa Lion Daily. 6 September 1963. him. l. Untuk Bintulu dan Serian. I ihat Vlllsan Sarawak. 27 Februari 1962, him. I dan Owa Lion Daily. 6 September 1963. him. I. Kctibaan Suruhanjaya Cobbold di Sibu, lihat {h llsan Sarawok. 6 Mac 1962. him. 2 dan I-Iwa Lion Daily, 6 September 1963. him. I. Bagi Sarikci. lihat U1IJsan Sarawak, 8 Mac 1962, him . I. Kawasan Miri. rujuk UCUS(J1I

Sarawak. 15 Mac 1962. Irlm. I. Marudi dan Long Akah. I ihat UNisan Sarawak.. 17 Mat 1962. him. I dan Hwa Lion Doi!y. 3 September 1963. him . I. Lawatan SuruhanjayaCobbold ke Kapit. lihat Urusan Sorawak, 22 Mac 1962, hIm. 1. Kanowit dan Binatang, rujuk Ulusan Sarawak. 24 Mac 1962. him. 1 dan /1wa Lion Daily. 6 September 1963. him. I. Untuk Saratok, lihat UtusanSarawak, 27 Mac 1962. him. 1. Bagi Simanggang. lihat UtlisanSarawat 29 Mac 1962, hIm. I. Engkilili.lihat UtusanSarawak. 31 Mac 1962, him. 1 dan Limbang. lihat IIwa Lion Daily. 3 September 1963. him. 4.

14 Ull1san 5iarawak, 31 Mac 1962. him. 1. CO. 947/57. Malays ia Commission - Letter Received from people in Sibu District, 1962, him. 14 . Lihat juga 1-10 Ah Chon (Penyusun). Sarawak UiMarical I:'v(>nts 1963, (Kuching ; St!t! Ilua Daily News Rhd .. 1995). him. 99.

18

RANCANGAN MALAYSIA : BANTAHAN ORANG CINA SARAWAK MELALUI SURUHANJAYA COBBOLD

tentang rancangan Persekutuan Malaysia.

Kuching

Suruhanjaya Cobbold tiba di Kuching pada 19 Februari 1962 dan satu perjumpaan diadakan dengan penduduk tempatan pada petang itu . Mereka memulakan tugas rasmi iaitu mendengar pendapat penduduk Kuching berkenaan dengan soal penubuhan Malaysia pada hari berikutannya. Sebenarnya, reaksi orang Cina sudah ketara sebelum Suruhanjaya Cobbold mula menjalankan kerja penyiasatan di Kuching. Ini dapat dilihat melalui cogan kata membantah pembentukan Malaysia yang disebarkan di sekitar bandar Kuching. Di antaranya berbunyi "Dictator Tengku [Tunku], we do not need you to run our government; Malaysia not for Sarawak and Malaysia no self-determination yet"."

SUPP sebuah parti yang dikuasai oleh orang Cina tidak begitu berminat dengan cadangan Malaysia. lawatankuasa Pusat SUPP menganggap rancangan itu bertentangan dengan objektif SUPP iaitu kewujudan satu bangs a Sarawak yang setia kepada tanahair Sarawak. Rancangan Malaysia nampaknya telah menghalang sebarang usaha ke arah cita-cita itu. Ini kerana dengan memasuki Malaysia, kesetiaan bukan lagi ditunjukkan kepada negeri Sarawak tetapi kepada Persekutuan Tanah Melayu. Oleh itu, rancangan Malaysia harus dibantah. 16 Pihak SUPP juga mendakwa bahawa Malaysia bermakna pemindahan kuasa politik daripada tangan pihak British kepada satu entiti lain, bukan kepada penduduk Sarawak sendiri. Malaysia merupakan sebuah persatuan antara negerinegeri yang tidak sarna rata kerana Tanah Melayu adalah negeri merdeka, manakala sekutu-sekutu Borneo cuma bertaraf tanah jajahan dan belum mencapai kemerdekaan. 17 Untuk menyampaikan ketidak setujuan terhadap rancangan Malaysia, sebanyak 12 j i I id buku yang mengandungi 21,451 tandatangan telah dikumpul di kawasan Kuching dan kemudiannya diserahkan kepada Suruhanjaya Cobbold."

Dalam pada itu, persatuan-persatuan Cina di Kuchingjuga tidak begitu benninat terhadap rancangan Malaysia. Wakil Persatuan Chao An memberitahu bahawa persatuannya telah mengadakan perbincangan tentang rancangan Malaysia. Dalam perbincangan itu, keputusan diambil bahawa Sarawak harus

IS The 5arawak Tribune, t 9 Disember 1961 , him. 1. Rujukjuga Hwa Lian Daily, 2 September 1963. him. 4.

16 TheSarawak Tribune. 2 Oktober 1961. him. 1. e.0. 947/35, Written Representations Kuching (English Language). him. 33.

17 C.O. 947/35. Written Representations Kuching (English Language). him. 34. 18 The Sarawak Tribune, 21 Februari 1962. hIm. 1. The Straits Times. 21 Februari 1962. him.

4.

19

MALAYSIA dari segi SEJARAH

berkerajaan sendiri dan kemerdekaan dahulu, kemudian bercantum dengandUl wilayah Borneo sebelum menyertai Persekutuan Malaysia." Begitu juga Persatuan Hokkien, Kuching menyerahkan sebuah memorandum yangantaran)'l mengatakan mereka tidak begitll menerima rancangan Malaysia dan menegaskan bahawa pendudllk Sarawak harus diberi taraf kerajaan sendiri dengan sepenllhnya pada tahun 1963. Merekajuga berpendapat percantuman tiga wilayah Borneo harus diutamakan demi minat penduduk Sarawak." Sementara itu, wakil Persatuan Foochow dan Persatuan Lung-Si Sarawa) mengatakan bahawa persatuan mereka telah membuat kesimpulan bahawa mereka lidak berminat tentang kewujudan raneangan Malaysia."

Bantahan terhadap raneangan Malaysia juga ditonjolkan melalui persidangan wakil-wakil persatllan Cina yang dianjurkan oleh Kuehing Chinese General Chamber of Commerce." Mereka tidak begitll menerima rancangan Malaysia selagi Sarawak beilim meneapai pemerintahan sendiri. Sebanyak 12 memorandum telah diserahkan oleh persatuan Cina melalui Kuching Chinese General Chamber of Commerce. Persatuan-persatuan itu ialah Persatuan Komuniti Hokkien, Persatuan Komuniti Hakka, Persatuan Komuniti Teoche •. Persatuan Kwong Wai Siew, Persatllan Kheng Chew, Persatuan Foocho., Persatuan Chao An, Persatuan Heng An, Persatuan Komuniti Tai Poo, Lui Yaog Huoy KlIan, Persatuan Komllniti Kayang dan Kliehing Chinese General Chamber of COlllllleree."

Bau

Surllhanjaya Cobbold juga berdepan dengan banta han penduduk Cinadi Ball. SlIruhanjaya mendapati poster-poster membantah pembentukan Malaysia digantung atas pokok sepanjang perjalanan ke Ball."

19 e.0. 947/39. Written Representation Kuching - Chinese Language. J 962, him. 66-67. Lihal juga The Sarawak Tribune, 14 F~bruari 1962. him. 1.

20 e.0. 947/39. Written Representation Kuching - Chinese Language, 1962, him. 34. 21 Unluk Pcrsatuan FODehow. lihat e.O. 947/39, Written Representation Kuching. Chinese

Language. 1962, him. 64-65. The Sal'Gwak Tribune. 14 Februari 1962, him. I . Bagi PersalU311 Lung-Si Sarawak, jihat memorandum yang berlarikh 15 Fcbruari 1962 dalam e.0. 947139, Written Representation Kuching - Chinese Language. 1962. him. 4.

22 CO. 947139. Written Representation Kliching - Chinese Language. 1962, hIm. 380-87. Rujuk juga The Sarawak Tribune. 14 Februari 1962. him. I.

23 CO. 947/39. Written Representation Kuching - Chinese Language. 1962. him. 33. 24 The Borneo Bulletin, 24 Februari 1962. him. II.

20

RANCANGAN MALA YSIA : BANrAHAN ORANG C1NA SARAWAK MEULUI SURUHANJA YA COBBOLD

supp cawangan Bau menghantar sepucuk surat yang bertarikh 12 Februari 1962 kepada Suruhanjaya Cobbold untuk menyampaikan pendapat orang Cina di kawasan terse but. Mereka tidak begitu menerima rancangan Malaysia. Sebaliknya mereka meminta diberi hak penentuan kepada orang Sarawak dan memohon supaya pihak kerajaan mematuhi sembilan prinsip utama dalam Perlembagaan Sarawak" yang asasnya diperkenalkan oleh Raja Charles Vyner Brooke kepada Sarawak pad a tahun 1941."

Sadong

Bantahan orang Cina terhadap rancangan Malaysia di kawasan Sadong dapatdilihat mela1ui memorandum yang dihantar kepada Suruhanjaya Cobbold oleh ahli Majlis kawasan Lower Sadong, Liew Ming Chung yang mewakili ),500 penduduk kawasan berkenaan. Mereka membantah rancangan Malaysia kerana berpuas hati dengan keadaan di Sarawak pada masa itu. Mereka

25 Sarawak. By The Week. 13 August - 18 August 1956. him. I. Sembi Ian prinsip ulama dalam Perlembagaan Sarawak 1941 adalah scpcni bcrikut:

( I) That Sarawak is the heritage afOur Subjects and is held in trust by Ourselves for them. (2) That social and educational services shall be developed and improved and the standard

oftiving oflhc people ofSarawak shall steadily he raised. (3) That never shaH any person or persons be granted rights inconsistent with those oflhe

people of thi s country or be in any way permitted to exploit OUf Subjects or those who have sought Our protection and carc .

(4) That justice shall be easily obtainable and that the Rajah and every public servant shall be freel y accessible to the public .

(5) That freedom of expression both in speech and writing shall be permitted and encouraged and that everyo ne shall be entitled to worship as he pleases.

(6) That public servant shall ever remember that they arc but the servants of the people on whose goodwill and co-operation they are entirely dependent.

(7) That so far as may be Our Subjects of whatever race or creed shall be freely and impartially admitted to offices in Our Service. the duties of which they may be qualified by their education . ability and integrity duly to discharge.

(8) That the goal ofself-govemment shall always be kept in mind. that the people ofSarawak shall be entrusted in due course with the governance of themselves. and that continuous efforts shall be made to hasten the reaching of this goal by educating them in the obligations. the responsibilities. and the privileges of citizenship.

(9) That the general policy of Our predecessors and Ourselves whereby the various races of the state have been enabled to live in happiness and harmony together shall be adhered to by our successors and Our servants and all who may follow them hereafter.

26 C.O. 947/41. Surat-sural daripada penduduk Sarawak mengenai cadangan Rancangan M31aysia - dalam bahasa C ina berbagai dialog. 1962. him. 470.

21

mengatakan sekiranya pihak British ingin memindahkan tanggungjawab memerintah Sarawak, biarkan penduduk Sarawak berkerajaan sendiri dan kemudian diberi kemerdekaan. Mereka juga berpendapat British juga hilUS membukajalan bagi penyatuan yang lebih rapat di antara ketiga-tiga kawasan British Borneo"

Serian

Poster-poster membantah pembentukan Malaysia tumbuh seperti cendawan di sepanjang Jalan Kuching-Serian apabila Suruhanjaya Cobbold tiba di Serian untuk meninjau pendapat penduduk tentang rancangan Malaysia pada 25 Februari 1962. Poster-poster yang ditulis bahasa Cina, Melayu, Inggens dan Oayak dalam pelbagai saiz dijumpai di sepanjang jalan berkenaan. Oi antaranya poster-poster terse but berbunyi seperti berikut:

Malaysia Now. No. We Want Independence. Merger! Let the people decide it. Unite all people ofSarawak. Oppose Malaysia Plan. Smash all intrigues. Oppose the foreign interference. The Delegations to the Malaysia Solidarity Consultative Committee cannot represent the people. Expose the false democracy. Protest against/he insulting propaganda directed against those who fight Colonialism. 21

Sebanyak 96 pucuk surat yang dialamatkan kepada Setiausaha Suruhanjaya Malaysia bagi menyampaikan bantahan orang Cina di kawasan Serian yang bertarikh 16 Februari 1962juga telah disediakan."

Oalam pada itu, Pengerusi SUPP cawangan Serian, Jong Chi Jui telab menyerahkan tiga jilid buku yang mengandungi kira-kira 5,000 tandatangan daripada penduduk Serian yang tidak begitu setuju dengan rancangan Malaysia. Oi sam ping itu, sebuah memorandum juga dihantar untuk menyampaikan pendapat 3,547 ahli parti berkenaan yang membantah rancangan Malaysia."

27 The Sarawak Tribune. 26 Februari 1962. hIm. I. 28 Ibid. Lihatjuga Hwa Lian Daily. 3 September 1963. hIm. I. 29 Menurut surat dad MJ. Christie. Pegawai Daerah Serian bertarikh 24 Februari 1962, dalam

C.O. 947/41. Sural-surat daripada penduduk Sarawak mengenai cadangan Rancangan Malaysia - dalam bahasa Cina berbagai dialog. 1962. hIm. 469.

30 The Sarawak Tribune. 26 Februari 1962, hIm. I.

22

BiDI.I.

RANCANGAN MALAYSIA: BANTAHAN ORANG CINA SARAWAK MELALUI SURUHA NJA YA COBBOLD

SUPP cawangan Bintulu sebagaimana cawangan lain telah menyokong pendapat Jawatankuasa Pusat SUPP dalam membantah cadangan Tunku beTkenaan Malaysia. Mereka menyerahkan empatjilid buku yang mengandungi 914 tandatangan dan cap ibu jari daripada pen dud uk Cina yang tidak begitu ~tuju dengan rancangan Malaysia."

Bantahan dari orang Cinajuga boleh dilihat melalui sepucuk surat daripada wakil semua persatuan Cina dan orang ramai di kawasan Bintulu bertarikh 12 Mac 1962. Mereka tidak begitu berminat dalam menyertai rancangan Malaysia pada peringkat itu kerana beberapa sebab atau alasan . Pertama, mereka bimbang sembi Ian prinsip utama dalam Perlembagaan Sarawak akan diabaikan berikutan dengan pembentukan Malaysia. Hak-hak istimewa yang diberi kepada pelbagai Dum yang tidak sarna rata akan membawa kesan diskriminasi kaum. Ini akan memusnahkan keharmonian dan kerjasama kaum yang telah dipupuk oleh kerajaan Brooke serta kerajaan British se lama ini ."

Sebaliknya, orang Melayu dan Melanau yang membentuk 98% daripada penduduk Bintulu menyokong rancangan Malaysia. Mereka berpendapat Sarawak tidak dapat berdiri sendiri tanpa menyertai Malaysia kerana Sarawak masih tidak mampu dalam menyediakan peluang pendidikan yang baik, keadaan kewangan yang kukuh, keperluan teknikal dan sebagainya untuk membangun sendiri tanpa bantuan dari luar.))

Sib.

Reaksi orang Cina di Sibu terhadap soa l Malaysia dapat dilihat melalui surat yang dihantar oleh Siak Yuk Sian dan 17 pegawai daerah lain dari Sibu. Mereka membantah rancangan Malaysia dan mahukan kemerdekaan negeri Sarawak. Tanah Melayu di bawah Tunku tidak dapat membantu yang lain kerana Tanah Melayu sendiri menghadapi masalah kewangan. Pekerja-pekerja di Tanah Melayu sendiri menghadapi masalah kewangan. Pekerja-pekerja di Tanah Melayu sendiri tidak mendapat pekerjaan," apalagi dayanya untuk menolong

II The Borneo Bulletin. 24 Mac 1962, him. 3. Lihat j uga e.O. 947/56, Malays ia Commission . Leiter from people in Bintulu District. 1962. him. 7.

12 e.0. 947156. Malaysia Commission - Leuer from pt!ople in Bintulu District. 1962, him. 19-20.

II Ibid .. him. 3-4. l( e.0. 947/57, Malaysia Commission - Letter Received from people in Sibu District, 1962.

him. 3-4.

23

MAI.AYSIA dad segi SEJARAH

wilayah lain. Penduduk Bukit Lan yang berjumlah 478 orang juga telah menghantar

sepucuk surat bagi menunjukkan tidak begitu setuju terhadap rancangan Tunlcu itu ." Begitu juga dengan orang Henghua yang turut menunjukkan bantahan ke atas rancangan Malaysia, sebaliknya mereka menuntut kemerdekaan bagi Sarawak. Enam surat yang mengandungi 647 tandatangan daripada orang Henghua yang tidak begitu berminat dengan rancangan Malaysia disediakan dan dihantar kepada Suruhanjaya Cobbold. Surat-surat yang bertarikh 9 Mac 1962 itu mewakili lebih 80% pendapat orang Henghua di Sibu.J6 Bantahan mereka diperkuatkan lagi dengan ketua komuniti Henghua, Teng Kah Ingyang mewakili orang Henghua Sibu dalam menunjukkan penerimaan konsep Malaysia tetapi memohon mempertimbangkan kepentingan dan hak-hak orang Cina dalam perlembagaan Malaysia yang akan dirangka sekiranya rancangan Malaysia tetap ingin dilaksanakan H

Surat bertarikh 9 Mac 1962 daripada Persatuan Kheng Chew Sibu kepada Suruhanjaya Cobbold menunjukkan banta han terhadap rancangan Malaysia. Mereka mahukan kemerdekaan Sarawak dan soal percantuman dengan Tanah Melayu harus ditentukan dengan referendum." Begitujuga dengan sikaporang Foochow di Sibu yang dapat dilihat melalui surat yang dihantar oleh Persatuan Foochow Sibu bertarikh 8 Mac 1962 yang tidak begitu menerima rancangan Malaysia" tetapi mereka akan menyokong sekiranya syarat-syarat berikut dipertimbangkan:

I. Citizenship - Those Chinese in Sarawak who are born in this country, naturalized British subjects, and residents for more than seven years, should all automatically become citizens of Malaysia.

2. Privileges and responsibilities of the citizens of Malaysia should all be equa/.

3. The number of members in the Parliamentfrom Sarawak should

35 Ibid .. him. 10-11. Hampir kesemua pcnduduk kawasan tcrscbut adalah orang Cina. 36 Ibid. him. 74-76. 37 e.0. 947/42, Malaysia Commission - Selected and Confidential Documents from various

centres. 1962. him. 147. 38 Lihat C.O. 947/56. Malaysia Commission - Lcttt:r Received from people in Sibu District

1962. him. 31. 39 Ibid .. him. 81. Untuk tandatangan mcrcka yang terlibal. rujuk ibid .. him. 82-109.

24

RANCANGAN MALAYSIA : BANrAHAN ORANG C1NA SARAWAK MELALVI SURUHANJAYA COBBOLD

be equal to the number offive states because of the comparatively big area of Sarawak.

4. English should be the national language and Chinese should be one of the official languages.

5. Freedom of religion and there is no need for a national religion. 6. All those who are born in this country are entitled 10 become

Head of state. 7. Defence, foreign affairs and internal security should be the

responsibility of the Central Government and all other mailers should be handled by the state government. 40

Selain itu, satu kumpulan yang mewakili en am persatuan Cina dengan diketuai oleh Pengerusi Dewan Perniagaan Cina Sibu. Chew Geok Lin tidak begitu setuju dengan rancangan Malaysia. Mereka yang terlibat ialah Ting Lik Hung (Persatuan Foochow Sibu). Ong Sek Vee (Persatuan Teochew Sibu), Chew Geok Lin (Dewan Perniagaan Cina Sibu), Khoo Peng Leong (Persatuan Kwang Wai Siew), Chew Geok Lin (Persatuan Chiang Chuan Sibu) dan Teng Kah Ing (Persatuan Henghua Pou Sen). Mereka telah menyerahkan dokumen

untuk pertimbangan Suruhanjaya Cobbold. Daripada syarat-syarat yang disertakan dalamnyajelas memperlihatkan tujuan utama orang Cina membantah rancangan Malaysia kerana bimbang kepentingan mereka akan terjejas akibat pembentukan Malaysia. Di antara perkara yang ingin dipertahankan oleh mereka termasuklah soal kerakyatan, cukai, hak-hak saksama kepada semua bangsa, soal bahasa. pendidikan. soal perlantikan ketua negara dan hal penghijrahan.41

Semen tara itu, Majlis Daerah Luar Bandar Sibu mengadakan satu perjumpaan pada 2 Mac 1962. Resolusi telah diluluskan dan mereka menyokong rancangan Malaysia tetapi tertakluk kepada syarat-syarat berikut:

I. Sekalian orang yang dilahir dalam Sarawak atau telah menjadi rakyat atau oermastautin selama 7 tahun hendaklah dengan

sendirinya menjadi warganegara Malaysia. 2. Banyak kerusi-kerusi Sarawak dalam Parlimen Persekutuan

hendaklah dinilai dengan dipandang dari besar dan bilangan

40 The Sarawak Tribune, 26 Februari 1962. him. J. 41 C.O. 947/42. Malaysia Commission - Selected and Confidential Documents from various

centres, 1962. him. 28-29. Lihatjuga The Borneo Bulletin, 24 Mac 1962. him. 2.

25

MALA YSIA dari segi S£JARA H

penduduk Sarawak dan hendaklah terkurang dari 1/5 jumlahnya. 3. Keutamaan hendaklah sarna untuk semua kaum. 4. Ketua negara hendaklah dipilih dari semua kaum. S. Hendaklah ada sepenuh-penuh kebebasan beragama. 6. Bahasa-bahasa Iban, Melayu dan China hendaklah dijadikan

bahasa rasmi dan bahasa Inggeris dijadikan bahasa kebangsaan. 7. Pertahanan dan perhubungan hendaklah dikawal oleh Kerajaan

Persekutuan. 8. Semua perkara-perkara lain hendaklah dikawal oleh negara. 9. Perpindahan hendaklah dikawal oleh negara."

SUPP cawangan Sibu mewakili orang Cina dalam menyampaikan bantahan mereka terhadap rancangan Malaysia sebagaimana SUPP di cawangan lain di seluruh Sarawak. Setiausahanya, George Seah menyokong pendapat bahawa rancangan Malaysia tidak dapat diterima sebelum Sarawak mencapai kerajaan sendiri. Perwakilall itu mencadangkan supaya Sarawak mencapai kemerdekaan pad a tahun 1963 dan bukan penyertaan dalam Malaysia."

Sarikei

Penolakan orang Cina Sarikei terhadap rancangall Malaysia dapat dijelaskan melalui memorandum-memorandum yang disediakan dan kemudian dihantar kepada Suruhanjaya Cobbold semasa lawatannya ke Sarikei. Dewan Perniagaan Cina Sarikei menyokong cadangan Malaysia dengan syarat-syarat tertentu. Di antarallya berkenaan dengan soal kewarganegaraan, imigrasi, tanah, perbelanjaan, perkhidmatan awam dan lain-lain" demi mempertahankan hakhak orang Cina di Sarawak.

Pertubuhan Pekerja dan Petalli Sarikei yang majoriti ahlinya orang Cina berpendapat bahawa rancangan Malaysia yang diutarakan oleh Tunku Abdul Rahman itu sukar diterima oleh mereka. Dalam memorandum bertarikh 19 Mac 1962 telah disertakan senarai nama mereka yang terlibat yang tidak begitu

42 Utusan Sarawak, 6 Mac 1962, hIm. 2. Lihat juga e.O. 947/57. Malaysia CommissionLetter Received from people in Sibu District. 1962. him. 12-13 .

43 Rujuk e.0. 947/57, Malaysia Commission - Letter Received from people in Sibu Distric~ 1962. him. 40 Rujukjuga The Borneo Bulletill. 13 lanuari 1962. him. 7.

44 C.O. 947/46, Letter from people in Sarikei District. 1962. him. 91-97. Lihatjuga Vlus,n Sarawak. 8 Mac 1962. him. I.

26

RANCANGAN MALA }'SIA : HANrAHAN ORANG ('INA SARA WAK MELALUI SURUHANJA rA COBBOLD

setuju dengan rancangan Malaysia." Begitu juga dengan sebuah memorandum yang dihantar oleh wakil orang Cina dati" Sarikei yang diketuai oleh Leong Kwang Look, Chan Kieng Chiew dan tujuh orang lain. Mereka menyokong rancangan Malays ia tetapi dengan syarat-syarat seperti soal kerakyatan , pendidikan, ketua negeri, hak-hak batasan, hak-hak penghuni dan pembangunan kawasan luar bandac" harus dibincangkan dengan mengambil kira kepentingan orang Cina sebagai penduduk Sarawak.

Di sam ping itu , sekumpulan orang Cina dari Kampung Jakar, Sarikei menghantar memorandum yang mengandungi 113 nama mereka yang membantah rancangan Malaysia . Kumpulan ini meminta pihak berkenaan menekankan aspek-aspek seperti kewarganegaraan , pendidikan, ketua negeri, hak-hak istimewa dan pembangunan kawasan luar bandar dalam perbincangan rancangan Malaysia ." Malahan. sebuah memorandum yang ditandatangani oleh lapan kesatuan dan pertubuhan Sarikei yang bertarikh 20 Mac 1962 juga ditujukan kepada Suruhanjaya Cobbold . Mereka tidak begitu berminat dengan rancangan Malays ia."

Dalam pada itu, sebuah memorandum dengan tandatangan 116 penduduk Sungai Sebanyak, Sarikei juga menunjukkan bantahan terhadap rancangan Malaysia. Mereka berpendapat Sarawak harus mencapai kemerdekaan dahulu dan bukan percantuman dengan Persekutuan Tanah Melayu. Merekajuga sedar bahawa Sarawak tidak mendapat kebaikan dengan menyertai Malaysia sebagai sebuah negeri kerana akan didominasikan oleh Tanah Melayu . Lagipun, Tanah Melayu sendiri tidak mencapai pembangunan ekonomi yang baik, ia tidak dapat membantu pembangunan negeri Sarawak. Mereka dengan tegasnya mahukan Sarawak berkerajaan sendiri dan kemerdekaan dahulu ."

Selain itu , memorandum juga diterima oleh Residen Bahagian Ketiga pada 17 Mac 1962 yang dihantar oleh sepuluh orang Kapitan, ketua komuniti dan ketua komuniti keci I dari Sarikei , Dewan Perniagaan Cina serta Pertubuhan Pengeksport dan Pengimport Sarikei 50 yang menunjukkan keberatan untuk menerima rancangan Malaysia selagi Sarawak belum mencapai kemerdekaan

45 e.o. 947/46. Letter from people in Sari kei Distr ict. 1962. him. 11. 46 Ibid . him . 8-9. 47 Ibid. , him. 6 dan 8. 48 Ibid .. him. 49-50. 19 Ibid., him. 73-74 . SO Menurut sural Residen Sahagian Kctiga kcpada Sctiausaha lawatankuasa Malaysia di Sibu.

I.H. Harris dalam ibid" him. 91-97.

27

MALAYSIA dari segi S£JARAH

sendiri.

Miri

Oi Miri, orang Cina juga tidak begitu setuju dengan rancangan Tunkll untuk membentuk sebuah Persekutuan yang meliputi Tanah Melayu, Singapura, Brunei, Borneo Utara dan Sarawak. Mereka menuntut pemerintahan sendiri dan mendakwa Tunku sebagai penceroboh."

Kesatuan Pekerja-pekerja Dermaga Miri (Miri Wharf Labourers Union) menunjukkan bantahan terhadap cadangan "Greater Malaysia". Menurul mereka, sekiranya kerajaan British ingin memimpin Sarawak ke arah keamanan dan keharmonian, British harus memberi kemerdekaan seawal mungkin kepada Sarawak. Kemudian penduduk Sarawak sendiri akan menentukan soal percantuman " Ini membayangkan mereka kurang percaya terhadap rancangan Tunkll itu akan memberi kemerdekaan dan kerajaan sendiri kepada Sarawak,

Sepucllk surat yang ditandatangani oleh wakil dari sembi Ian persatuan Cina bertarikh 12 Mac 1962 jugajelas menyatakan pendirian orang Cinadalam soal Malaysia. Mereka ialah Persatuan Foochow Miri , Persatuan Kwong Wai Siew Miri, Persatuan Komuniti Kaiying, Persatuan Kheng Chew Miri, Persatuan Chawan Miri , Persatuan Hakka Miri . Persatuan Komuniti Thapui, Persatuan Komuniti Lung Chuan dan Dewan Perniagaan Cina Miri. Mereka mendakwa percantuman dengan Tanah Melayu sebagaimana dalam rancangan Malaysia lidak akan memberi kemerdekaan kepada Sarawak. Mereka menuntut harus menamatkan kolonialisme dahulu dan kemudian baru membincangkan soal percanluman ." Percanluman harus berdasarkan dasar sarna rala kerana kebimbangan penduduk Sarawak tidak memperolehi kuasa mentadbir negeri sendiri memandangkan Sarawak masih sebuah koloni tetapi bukan negeri merdeka.

Begitu juga dengan memorandum bertarikh 12 Mac 1962 dari Persatuan Bekas Pelajar Sekolah Chung Hua Miri kepada Suruhanjaya Cobbold menegaskan bahawa rancangan Malaysia tidak akan membawa kebaikan kepada penduduk Sarawak kecuali kepada kolonialisme. Sebaliknya, cita-cita mereka ialah kemerdekaan sendiri bagi Sarawak yang diberi oleh pihak British dan

5 I Liha. memorandum dari Chong Sah Ching kcpada Mr. Cobbold dalam e.O. 947153 . Malaysia Commission - Letter from Miri District. 1962. him. 14-15.

52 Ibid. him. 63-65. 53 Ibid .. him. 70-72.

28

RANCANGAN MALAYSIA: BANrAHAN ORANG CINA SARAWAK MELAWI SURUHANJA YA COBBOLD

bukan bergabung dengan Tanah Melayu, Singapura, Brunei dan Borneo Utara." Selain itu, Majlis Bandaran Miri melalui 11 undi menyokong dengan lima

undi membantah telah membuat keputusan tidak mengakui persetujuan berkenaan Malaysia yang dibuat antara pihak British dengan Tunku di London. Sebuah memorandum telah disediakan yang akan diserahkan kepada Suruhanjaya Cobbold bagi menunjukkan sikap mereka dalam soal tersebut. Melaluinya mereka menyalurkan pendapat bahawa rancangan Malaysia akan melanjutkan pemerintahan kolonial dan rancangan persekutuan itu hanya merupakan perubahan kuasa pentadbiran daripada Britain kepada Tanah Melayu . Majlis seterusnya menyokong penyatuan antara tiga wilayah Borneo untuk mencapai kemerdekaan Sarawak."

Dalam pada itu, SUPP cawangan Miri juga menunjukkan bantahan terhadap rancangan Malaysia. Mereka menyokong kuat pandangan yang dibuat oleh lawatankuasa Pusat SUPP iaitu tidak begitu menyetujui rancangan Malaysia. 8ersama-sama itu, 15 jilid buku yang mengandungi 6,333 tandatangan dan cap ibu jari dari kawasan Subis dan Miri yang membantah rancangan Malaysia telah dikumpulkan" di mana akan disampaikan kepada Suruhanjaya Cobbold.

Marudi

Berdasarkan memorandum daripada wakil ahli-ahli SUPP cawangan Baram juga menunjukkan keberatan untuk menerima rancangan Malaysia. Dalam memorandum tersebut, diyatakan antara lain seperti penduduk Sarawak membantah rancangan Malaysia; meminta diberi hak-hak penentuan bagi penduduk Sarawak dalam soal Malaysia serta Sarawak harus bercantum dengan Brunei dan Borneo Utara sebelum mempertimbangkan penyertaan dalam Malaysia." Pihak SUPP cawangan Marudi pula telah menyerahkan beberapa jilid buku yang mengandungi kira-kira 1,500 tandatangan orang Cina yang membantah pembentukan Malaysia dari kawasan Marudi dan Bakong bagi pengetahuan pihak Suruhanjaya Cobbold"

Se lain itu, salu perwakilan yang terdiri daripada lima orang dengan

54 Ibid .. htm . 5. S5 nle Borneo Bulletin, 10 Mac 1962, him. II. Lihatjuga The Chinese DaiJyNew$, 30gos

196J. him. 3. 16 C.O. 947/53. Malaysia Commission - Lcucr from Miri District, 1962, him. 89-90. H e.O, 947/49. Malaysia Commission - Letter from people in Marudi District, 1962. him. 12. 58 The Borneo Bulletin, 24 Mac 1962. him. 12.

29


disokong oleh semua pertubuhan Cina di Baram iaitu Dewan Perniagaan Cin~ Persatuan Hokkien, Teochew, Foochow, Kheh, Kwangtung dan Kesatuan Pekera-pekerja Dermaga Baram (Baram Wharf Labourer's Union) juga membantah rancangan Malaysia. Menurut memorandum yang bertarikh 6 Mac 1962, mereka mahu negeri Sarawak mencapai pemerintahan sendiri dan kemerdekaan baru membincangkan soal Malaysia"

Kapit

SUPP cawangan Song, Bahagian Kapit telah berjaya mengumpulkan 3,937 tandatangan terkandung dalam enam buku yang melibatkan mereka yang tidak begitu setuju dengan rancangan Malaysia.60 Begitujuga SUPP cawangan Kapit juga menunjukkan bantahan terhadap rancangan Malaysia" Sementara itu, Persatuan Kheh Kapit pula berpendapat bahawa Sarawak harus mencapai kerajaan sendiri dan kemerdekaan terlebih dahulu sebelum mempertimbangkan soal pembentukan Malaysia."

Pendirian orang Cina Kapit dapat dilihat melalui surat bertarikh 20 Mac 1962 daripada Choo Siong Kiew yang mewakili orang Foochow Kapil kepada Pengerusi Suruhanjaya Cobbold . Orang Foochow yang merangkumi 60% daripada penduduk di Kapit telah memberi syarat-syarat tertentu sekiranya rancangan Malaysia ingin diteruskan demi memelihara hak dan kepentingan mereka. Di antaranya lermasuklah soal kerakyatan, hak istimewa, hak penentuan orang Sarawak, ketua negara, agama, bahasa dan pertahanan."

Kanowit

Sebagaimana kawasan lain, orang Cina di Kanowitjuga turut membantah rancangan Malaysia yang dicadangkan oleh Tunku ilu"

59 Lihal e.O. 947/49. Malaysia Commission - Letter from people in Marudi District, 1962, him. 2-3. Lihatjuga The Borneo Bllllelin. 24 Mac 1962. him. 2.

60 Rujuk C.O. 947/60. Malaysia Commission - Letter received from people in Kapil Distrjc~ 1962. him. 25.

61 Kctcrangan lanjut. sila rujuk e.O. 947/57. Malaysia Commission - Letter Received from people in Sibu District. 1962. him. 21.

62 e.O. 947/42. Malaysia Commiss ion - Selected and Confidential Documents from various centres. 1962. him. 37 .

63 Ibid .. him. 117. 64 Lihat tandatangan orang Cina di Kanowit yang menunjukkan bantahan terhadap rancangan

Malays ia dalam e.O. 947/59. Malaysia Commission - Lelter Received from people in Kanowit District. 1962. him. 1-21.

30

RANCANGAN MALA )'SIA: BAN7'AIIAN ORANG c/NA SARAWAK MELALUI SURUHANJAYA COBBOLD

Sepucuk surat yang dihantar oleh seramai 6,300 orang Cina di kawasan Kanowit dapat menjelaskan pendapat mereka mengenai cadangan rancangan Malaysia. Mereka berpendapat Sarawak harus memperolehi kemerdekaannya terlebih dahulu sebelum soal Malaysia dibincangkan. Bagi mereka juga, rancangan Malaysia tidak memiliki tujuan dan niat yang suci untuk membolehkan negeri Sarawak mencapai tarafberkerajaan sendiri dan seterusnya kemerdekaan." Pendek kata, mereka percaya rancangan Tunku Abdul Rahman mempunyai tujuan di sebaliknya yang tidak akan memberi kebaikan kepada penduduk dan negeri Sarawak. Oleh itu, rancangan Malaysia tidak begitu diterima oleh orang Cina di situ .

Binatang

Di Binatang, bantahan daripada orang Cina dapat dilihat melalui surat daripada Pengerusi Majlis Perbandaran Binatang. Beliau mencadangkan bahawa berkerajaan sendiri dan kemerdekaan dahulu sebelum Sarawak menimbangkan percantuman dengan Tanah Melayu. Beliau juga berpendapat bahawa tiga wilayah Borneo harus disatukan dahulu. Di samping itu , beliau juga mencadangkan bahawa satu referendum harus diambil sekiranya Sarawak dipaksa untuk bercantum dengan Tanah Melayu. Beliau juga menegaskan bahawa sembilan prinsip utama dalam Perlembagaan Sarawak hanls dihormati, di mana antara lainnya ialah Sarawak harus mencapai kerajaan sendiri dan tidak ada diskriminasi kaum sekiranya sem ua penduduk adalah dibawah kuasa British di Sarawak." Dengan kata lain, beliau khuatir akan wujud ketidakadilan dan diskriminasi di Sarawak sekiranya kemerdekaan serta kerajaan sendiri belum diperolehi aleh Sarawak.

Dalam pada itu, SUPP cawangan Binatang juga menunjukkan bantahan lerhadap rancangan Malaysia sebagaimana SUPP cawangan lain di seluruh Sarawak dengan menyokong keputusan yang diambil oleh Jawatankuasa Pusat supp di Kuching ." Orang Cina lain di kawasan sekitar Binatang juga mempunyai sikap menolak rancangan Malaysia . Ini dapat dilihat melalui sepucuk surat yang dihantar oleh wakil Dewan Pemiagaan Cina Daro, Bahagian Ket iga kepada Suruhanjaya Cobbold . Di antaranya termasuklah Rancangan

65 Ibid. , him. 22·25. 66 C.O. 947/58, Malaysia Commission - Leltl!r from people in the Binatang District, 1962.

h)m. 5. 67 Maklumat lanjut. si la lihat ibid., him . 67-68 .

31


Malaysia hanya akan dapat dilaksanakan setelah negeri Sarawak mencapai kemerdekaan; dicadangkan juga penyatuan antara tiga wilayah Borneo iaitu Sarawak, Borneo Utara dan Brunei sebelum pembentukan Malaysia. Mereu juga membantah sistem kerakyatan pelbagai dan hak-hak istimewa kepada sesuatu kaum tertentu akan membawa kesan negatif kerana wujud ketidakadilan 6

'

Begitu juga Dewan Perniagaan Cina Matu juga telah menghantar Sural

bertarikh 12 Mac 1962 yang menunjukkan persetujuan dan sokongan terhadap konsep Malaysia pada dasarnya tetapi mereka membantah rancangan Malays~ keseluruhannya. Ini kerana mereka bimbang kepentingan dan hak-hak orang

Cina akan terjajas dalam Persekutuan Malaysia."

Saratok

Orang Cina Saratok juga tidak begitu berminat dengan rancangan Malaysia. Memorandum daripada ahli-ahli SUPP cawangan Kalaka, Saratok bertarikh 12 Mac 1962 menunjukkan sokongan penuh kepada pandangan dan keputusan Jawatankuasa Pusat SUPP'o Mereka berhasrat memperolehi pemerintahan sendiri dan kemerdekaan bagi Sarawak tetapi bukan percantuman dengan Tanah Melayu . Justeru itu rancangan Malaysia sebagaimana yang

dijanjikan oleh Tunku adalah sukar deterima keseluruhannya oleh orang Cina di sini .

Simanggang

Orang Cina di Simanggang juga tidak begitu menerima rancangan Malaysia. Sebagaimana di kawasan lain, surat dan memorandum telah dihantar kepada Suruhanjaya Cobbold sarna ada oleh orang perseorangan atau organisas~ organisasi berkaitan.

Wakil orang Cina di kawasan Lingga, Simanggang bernama Chong Kim Swee yang merupaitan Kapitan kawasan tersebut telah menghantar memorandum bagi menyampaikan pandangan penduduk kawasannya. Mereka menyokong konsep Malaysia tetapi tidak begitu setuju dengan rancangan

68 Ibid .. him. 6. 69 Ibid .. him. to. 70 C.O. 947/52 , Representat;on Saratok. 1962. him. 96-97.

32

R,'NCINGAN MAL·' );\./,, : 8,INI:411"N ORANG ON" SA RAW..IK ;l/EI. ... U '/ SI.'RI J/lAN]·' r ... eO/IIIO/.n

Malaysia. Mereka tidak setuju percantuman Sarawak dalam Malaysia sebelum Sarawak mencapai kemerdekaan. Selain itu, mereka meminta kerajaan British memberi kemerdekaan kepada Sarawak dengan secepat mungkin."

SUPP cawangan Simanggang juga menghantar memorandum bertarikh 24 Mac 1962 kepada Suruhanjaya Cobbold. Mereka membantah raneangan Malaysia dan meminta hak penentuan send iri penduduk Sarawak dalam soal Malaysia. Mereka juga berpendapat negeri Sarawak harus diserahkan kepada penduduk Sarawak dan bukan kerajaan lain sambil menunjukkan keinginan bagi mengadakan hubungan rapat dengan Brunei dan Borneo Utara ."

Selain itu , PersatlJan Foochow Simanggang telah mengadakan satu mesyuarat pada 17 Mae 1962 bcrhubung dengan cadangan Tunku itu. Keputusan dieapai bahawa mereka akan menerima rancangan Malaysia sekiranya keadaankcadaan tertentu diikuti. Di anlaranya berkaitan dengan soal kewarganegaraan, Kelua Negeri, laraf Sarawak, soal bahasa dan agama, serla hak-hak istimewa sesuatu kaum . Merekajuga berminal lerhadap kemerdekaan Sarawak dahulu sebelum percanluman dengan Tanah Melayu dilakukan .'·1

Semenlara ilu, satu perwakilan yang lerdiri daripada lima buah persaluan Cina dari Simanggang pula berpendapal bahawa mereka memerlukan Icbih masa unluk berfikir tengan soal Malaysia. Mereka menegaskan perkara percanluman dengan Persekutuan Tanah Melayu akan ditentukan sendiri oleh penduduk Sarawak selepas negeri Sarawak mencapai kemerdekaan iaitu bebas daripada pihak pcnjajahan. PerSalll3n yang terlibat ialah Kesatllan Pekerja Dermaga Batang Lupar, Persaluan Chung Hua, Pertubllhan Pel11ilik Teksi, Kesailian Para Penjaja dan Persatllan Foochow."

Dalal11 pada itu , Persatuan Hlia Kiaw Sebuyall, Bahagian Kedlla Sarawak telah mengadakan perjllmpaan pad a 28 Febrllari 1962 bagi mel11bincangkan soal Malaysia. Bcberapa resoilisi telah dilliluskan dan sebuah memorandum akan dihanlar kepada Suruhanjaya Cobbo ld berserla dengan tandatangan daripada 300 orang Ci na di kawa san tersebut. Reso lu si -reso lusi yang dimaksudkan di atas termasuklah banta han terhadap rancangan Malaysia; bersetuju bahawa Sarawak hanlS l11encapai kemerdekaan dahulu ; menyokong penyatuan Sarawak, Borneo Utara dan Brunei. Dalam pedumpaan itu juga

71 Rujuk CO. 94-7/43. Sirnanggang. Other Written Memorandum. hIm . 225-226 . 72 C.O. 947/·B. Malay:-;ia Commission - (,omp lctcd Applications for Oral hearing \vith

mt:1ll0mndUIll, hIm. 143-144. 13 Jbid .. him. 16. 74 KClaang.1Il lanjul. sila liha! ibid.. him. ]7.

33

.·\/..11...1 }·Sf..1 dal'i segi S'/-:'JAI?AJI

diluluskan persetujuan tentang konsep penyatuan berdasarkan percantuman negeri-negeri Melayu dengan persekutuannegeri-negeri Bomeo yang merdeka"

Sematan

Orang Cina di Sematan juga menunjukkan tidak begitu setuju terhadap rancangan T unku ilu. In i dapat d i I ihalmelalu i memorandum-memorandum yang d ihantar kepada Suruhanjaya Cobbo ld semasa menjalankan lugas l1leninjau pendapal penduduk di kawasan lersebut.

Di anlaranya ialah kumpulan Lee Wah Poh yang mewakil i lebihdaripada 100 orang Cina di kawasan Tenaga pada 23 Februari 1962. Mereka keberatan un!Uk meneri ma rancangan Malaysia. seba l iknya mallll Sarawak mencapai laral berkerajaan sendiri dan kemudian kcmcrdekaan . Merekajuga lidak mahuorang luar yang memerintah Sarawak '" dan Sarawak hanls dikembalikan kepada penduduknya. Begilu juga dengan keadaan orang Cina di kawasan lain di Sematan yang juga lidak begilu menerima rancangan Malaysia ."

Semenlara itu. Kampung Rambungan. Lundu yang majorili pnduduknya adalah kaum Bumipulerajuga mcnghanlar salumem orandum pad a 12 Februari 1962 yang dilandatangani oleh 775 orang penduduk lelah menunjukkan sokongan kepada rancangan Malaysia." Dengan ilu , boleh dikalakan kawasan ya ng didominasi oleh orang bukan Cina kebanyakannya adalah penyokong rancangan Malaysia. Bagi mereka. rancangan Malaysia adalah baik dan dapal dilerima. Ini kerana rancangan itu akan memberi peluang kepada Sarawak mencapai kemerdekaan daripada penjajahan asing.

Mukah

Orang Cina di kawasan Balingian. Mukah juga lidak kelin ggalan dalam menyediakanmemorandum mereka kepada Suruhanjaya Cobbold dalam usaha men unjukk a n reak s i lerhadap rancangan Malaysia. Mereka secara keseluruhannya tidak begilu dapalmenerima rancangan Malaysia.

Memorandum yang bel1arikh IS Mac 1962 ilu dilandalangani a leh Kapilan Sia Juay Chiaw yang mewak ili 1.000 orang Cina di kawasan tersebullelah

75 Ihid. hIm. 88 . 76 e.0. 9.t7/50. Scmalal1 Papcrs. 1962. hIm . 22·23 . 77 UntllJ.: mak lumat [anjut. silo lihn' ihid. . him. 25·36. 78 Di antara 775 orang yang tcrlibal. 42 ial<lh oran g. ('ina lllanaJ.:al<l orang. Mdayu bcrjumlah

731 orang dan dua orang lagi adalah orallg India. Lihat ihid. hIm. 3.

34

RANCANGAN MALAYSIA : BANTAHAN ORANG CINA SARAWAK MELAWI SURUHANJAYA COBBOLD

menunjukkan bantahan terhadap rancangan Malaysia. Di antara isi kandungan memorandum terse but ialah penduduk Sarawak kebanyakannya membantah Malaysia dan Sarawak harus memperolehi kemerdekaan penuh dahulu, kemudian baru membuat keputusan sarna ada bercantum dengan Tanah Melayu alau tidak.19

Lawas

Sikap orang Cina di sini juga sarna dengan orang Cina di kawasan lain. Mereka tidak berminat terhadap rancangan Malaysia. Satu contoh dapat dilihat melalui surat daripada dua orang Cina di sini iaitu Chong Thou Fen dan Liaw Swee Ing. Mereka menuntut supaya Sarawak diberi pemerintahan sendiri (selfrule) pada tahun 1963 dan penyatuan Sarawak dengan wilayah Borneo lain. Di samping itu, merekajuga tidak setuju Bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan dan Islam sebagai agama rasmi. Sebaliknya, mereka menegaskan bahawa semua bangsa harus menikmati hak-hak yang sarna dari segi ekonomi dan kebudayaan 80

Sebaliknya, semua kaum Bumiputera di Lawas menyokong rancangan Malaysia kecuali kaum Muru!. Alasan mereka ialah negeri Sarawak masih memerlukan kerajaan British, kaum Murut belum dibangunkan dan Sarawak terbentuk daripada pelbagai bangsa yang belum sampai masa untuk memerintah sendiri." Sementara itu, Parti Negara Sarawak (PANAS)" cawangan Lawas menyokong rancangan Malaysia dan bersetuju percantuman Sarawak dengan Persekutuan Malaysia. (ni kerana rancangan Malaysia akan mempercepatkan kemerdekaan Sarawak"

79 LihatC.O. 947/51. Mukah Letters, 15 Mac 1962. him. 10. 80 C.O. 947/54 , Malaysia Commission. 1962 - Letter Received on 9.3.1962 from people in

Lawas District, him. 23-25. 81 Ibid .. him. 15. 82 PANAS ditubuhkan pada April 1960 yang dipimpin oleh seorang pemimpin Melayu, Datu

Bandar Abang Haji Mustapha. Dasar parti ialah menyaLukan semua kaum dalam Sarawak tanpa membezakan keturunan, warna kulit. agama dan kekayaan bagi mencapai perpaduan. Maklumat lanjut, sila lihat UlUsan Sarawak. 16 April 1960. him. I dan 24 Mei 1962, him. I. Samwak By The Week. 17 April- 23 April 1960, him. 1-2. Michael B. Leigh, The Rising Moon. him. 23 .

83 Maklumat ianjut. sila lihat C.O. 947/54, Malaysia Commission, 1962 - Letter Received on 9.3.1962 from people in Lawas District. him. 7 dan 67. 8agi sokongan orang Iban terhadap rancangan Malaysia, lihat C O. 947/54. Malaysia Commission. 1962 - Letter Received on 9.3 .1962 from people in Lawas District. him. 9-11.

35

MALA YSIA dari segi SE.JARAH

Limbang

Oi Limbang, bantahan terhadap rancangan Malaysia dapat dilihatmelalui surat yang dihantar oleh lima persatuan Cina di situ bertarikh 10 Mac 1963. Secara keseluruhannya, orang Cina di Limbang mendakwa bahawa rancangaD Malaysia tidak akan memberi faedah kepada mereka tetapi sebaliknya iacubl menghalang kelima-lima wilayah terlibat iaitu Tanah Melayu, Brunei, Singapura, Sarawak dan Borneo Utara daripada mencapai kemerdekaan yang sebenar serta menyeluruh. Mereka berpendapat rancangan Malaysia adalah sejenis bentuk kolonialisme baru, oleh itu ia sukar diterima."

Sebagaimana SUPP di cawangan lain, SUPP cawangan Limbang juga tidak begitu setuju dengan rancangan Malaysia. Mereka berpendapat Sarawak tidak harus diserahkan kepada kuasa asing tetapi seharusnya kepada orang Sarawak sendiri. Oi samping itu, mereka menegaskan Sarawak harus diberi hak penentuan sendiri dan hasrat utama ialah penyatuan Sarawak denganBrunei serta Borneo Utara." Sebaliknya, pertubuhan yang dimonopoli oleh bukan orang Cina seperti Barisan Pemuda Sarawak cawangan Limbang menyokong penuh rancangan Malaysia."

Engkilili

Apabila Suruhanjaya Cobbold melawat destinasinya di Engkilili iaitu kawasan yang didominasi oleh kaum Bumiputera, kempen membantah rancangan Malaysia telah mencapai kemuncaknya. SUPP yang tidak begitu setuju dengan rancangan Malaysia telah menggunakan peluang cuba membawa kaum Bumiputera di Engkilili ke dalam barisan mereka. Satu perjumpaantelah diaturkan antara penghulu pada 22 Mac 1962 untuk menyuarakan pendapal mereka. Perjumpaan tersebut dihadiri oleh 50 ketua rumah panjang di mana satu kenyataan telah dikemukakan untuk mempengaruhi penduduk Bumiputera di situ supaya menyokong perjuangan mereka. Oi samping itu, kenyataan ini juga menunjukkan suara hati golongan tidak begitu setuju dengan rancangan Malaysia serta menyampaikan perasaan dan fikiran penduduk kawasan itu

84 Mereka termasuklah Pertubuhan Bekas Pclajar Sckolah Chung Hwa Limbang, Kcsatuan Pekcrja Dermaga Limbang, Persatuan Foochow Limbang dan KeJab Orang Cina Scberang Laut Limbang. Lihat .0. 947/55. Malaysia Commission - Letter Received from people of Limbang District. 1962. hIm. 6-10.

85 Ibid .. him. 22. 86 Ibid .. him . 20.

36

RANCANGAN MALAYSIA : BANTA HAN ORANG ClNA SARAWAK MELAWI SURUHANJA YA COBBOLD

kepada Suruhanjaya Cobbold. Kenyataan terse but berbunyi seperti berikut:

.... The miserable outcome has taught us a lesson that we must be united in order to change the unfair system .. . The day could be beller when Sarawak achieve self-rule and independence. Selfgovernment and independence are the common aspirations of the Sarawakians. Some people would want us to believe them the 'Federation' means 'Independence '. They also want us to accept the Malaysia Plan of the Tunku and take it as a magic wane which can give self-government and independence ... We wish to express the [ban feelings that 100 years of colonial rule is enough ... the government should give power to the people."

Berdasarkan penghuraian di atas jelas bahawa rancangan Malaysia tidak begitu dapat diterima oleh orang Cina dan organisasi-organisasi mereka. Namun demikian, mereka akan menyokong rancangan Malaysia sekiranya syarat-syarat yang dikehendaki oleh mereka itu dapat diambil kira dalam pembentukan Persekutuan Malaysia . Oi antaranya ialah berkaitan dengan soal kewarganegaraan , bahasa, pelajaran, agama, hak istimewa, pemilihan ketua negara, peruntukan perbelanjaan, pertahanan, penghijrahan, perkhidmatan awam, hal ehwal luar negeri dan lain-lain. Syarat-syarat tegas itu dikenakan oleh orang Cina dan organisasi mereka demi menjamin kepentingan serta hakhak bangsa mereka di Sarawak di sam ping memastikan komunitinya tidak akan diabaikan oleh pihak berkenaan dalam perkembangan politik di Sarawak.

Oi antara alasan yang digunakan untuk menolak rancangan Malaysia ialah rancangan itu tidak akan membawa kebaikan kepada orang Cina dan tujuan sebenarTunku ialah untuk menguasai Sarawak. Merekajuga mendakwa bahawa rancangan itu akan melanjutkan kolonialisme dan akan melambatkan pemberian kemerdekaan serta pemerintahan sendiri kepada Sarawak. Mereka juga menegaskan bahawa sembi Ian prinsip utama dalam Perlembagaan Sarawak harus dihormati di samping Sarawak harus diserahkan kepada penduduknya sendiri dan bukan orang luar (pihak Tanah Melayu). Selain itu, mereka percaya

87 David Tcng Lung Chi and Daniel Ngicng Kiang Ann. The Challenges - SUP? in Focus, (Sarawak: Think Management Consultants and Services Sdn. Bhd .. 1990), him. 35-36.

88 Mohamed Noordin Sopiee. From Malayan Union 10 Singapore Separation: Political Unification in the Malaysia Region 1945-65, (Kuala Lumpur: Penerbit Universiti Malaya. 1974). him . 150.

37

MALAYSIA dar; seg; SEJARAJ-J

bahawa pencapaian Sarawak ke arah pemerintahan sendiri adalah satu alasan utama perjuangan politik mereka. Keengganan SUPP untuk melibatkan din dalam proses pembentukan Malaysiajuga disebabkan oleh ketakutan kehilangan identiti dan maruah sendiri apabila diserap ke dalam Malaysia memandangkan Sarawak akan menjadi hanya satu daripada 15 buah negeri-negeri di Malaysia. Dengan itu, Sarawak akan menjadi "[a] small fry in the Malaysian Lake"· Daripada alasan-alasan di atas, nyatalah bahawa orang Cina Sarawak bimbang kepentingan dan hak-hak mereka akan terjejas atau diabaikan berbandingdengan kaum lain berikutan dengan pembentukan Malaysia .

Berbanding dengan orang Cina, orang Melayu dan Bumiputera lain seeara keseluruhannya menerima baik rancangan Malaysia." Mereka berpendapat Sarawak tidak dapat berdiri sendiri, maka rancangan Malaysia adalah altematif terbaik buat Sarawak. Mereka juga mengatakan kemerdekaan Sarawak akan dipercepatkan lagi melalui penyertaan dalam Malaysia. Ada juga yang berpendapat bahawa Sarawak akan berkembang dengan aman damai dan mencapai kekayaan bersama-sama dengan Tanah Melayu, Singapura, Borneo Utara dan Brunei. Satu contoh jelas dapat dilihat melalui sokongan Pengerusi PANAS, Datu Bandar Abang Haji Mustapha90 yang mengatakan:

If these three territories (Brunei. Borneo Utara. Sarawak) were to

89 Lihat C.O. 947/41, Sural-sural daripada pcnduduk Sarawak mengenai Cadangan Rancangan Malaysia - dalam bahasa Cina berbagai dialog. 1962. him . 469. Rujuk juga CO. 9471l4, Malaysia Commission. 1962 - Letter Received on 9.3.1962 from people in Lawas District, him. 7-11 dan 67. e.O. 947/37. Written Representation Kuching - Malay Language. 1962. him. 67-68.

90 Abang Haji Muslapha dilahirkan di Jalan Datu. Kuching pada 30 Mac 1906. Cucu kepada Haji Abdul Rahman bin Haji Ibrahim Tampil iaitu Datu Hakim pertamadi Sarawak dan juga orang Mc\ayu Sarawak yang pcrtama bcl'ljar di Mckah. Bcliau adalah anak kepada Datu Hakim Abang Hj . Mosili . Beliau mcndapal pcndidikan awal di sekolah Mclayu kcrajaan. Semasa berumur 10 tahun iaitu pada tahun 1916 beliau masuk kc Sekolah S1. Thomassehingga lahun 1919 dan melanjulkan pelajaran di Sekolah SI. Joseph. Pada lahun 1922, beliau mendalami Undang-undang Syariah di Mckah. Kcmudian mcnjadi guru di Sari bas selama) tahun sebclum bcrkhidmat sebagai kerani dalam perkhidmatan kerajaan Brooke pada tabun 1925. Beliau mcrupakan Timbalan Pengerusi Pcrsatuan Mclayu Sarawak yang didaflarkan pada 10 September 1939. Pada Mac 1938 pula dilantik mcnjadi Pengerusi Persaudaraan Sahabat Pena Mclayu. cawangan Sarawak. Diberi ge1aran Datu Pahlawan pada Februari 1941 dan Datu Bandar pada tahun 1946 oleh Charles Vyner Brooke. Beliau meninggal dunia pada Januari 1964. Sarawak Ga=ette. 28 Fcbruari 1965. him. 41-42. Bob Reece. 00111

Banda. Abang Hajj Mustapha olSarawak: Some Reflections olhis life and times. (Kuala Lumpur: Literary Society), him. 1-190. K.C. Jong, ·'Living Names", Our Sarawak, him. 56-57.

38

RANCANGAN MAlA )'.1'/,1 : BANTA HAN ORANG CINA SARA WAK MELAI.UI SURUHANJAYA COBBOLD

stand alone as an independent entity it would be very difficult and very expensive to maintain its independent status. Now an opportunity occurs for Sarawak to gain her independence as part of a larger Malaysian lin it. Becallse of the common cultural heritage. economic and historical ties. there would be lillie diffiucity for the people of Malaya and the British Borneo territories to come together as one nation in the Federation of Malaysia. "

Dalam pad a itu, Stephen Kalong N ingkan" mengatakan partinya (Sarawak National Patty/SNAP)" sedar akan kebaikan rancangan Malaysia kepada Sarawak dan sedia menyokongnya. Dalam hal ini beliau menyatakan:

We now fully realise that a small country like Sarawak. with a population of800.000 cannot stand alone without associating with the neighbouring territories such as North Borneo. Singapore and Malaya. We have also realised that the Communist threat is a great danger to the country. Therefore. wefeelthat Sarawak shouldjoin the Federation of Malaysia. in order not to be dominated by the Communists. The internal securily and defence of the 5 territories

91 C.O. 947/35. Written Representations Kuching (English Language). him. 28-29. 92 Stephen Kalong Ningkan dilahirkan pada 20 Ogos 1920di Betong. Bahagian Kedu. Sarawak.

B~liau mcndapat pcndidikan awal di SckoJab St. Augustine. Selepas itu. menjadi pegawai polis di Kapil dan mclctak jawatan dalam tahun 1950 untuk berkhidmat sebagai Pcnoiong Hospital di Syarikat Minyak Shl!ll di Kuala Belail. Brunei dari tahun 1950 hingga 1960. Beliau pernah dilantik scbagai Setiausaha Kelab Dayak Shell dan Presiden Persatuan Dayak pada tahun 1958. Dari tahun 1961 hingga 1964. bcliau memegangjawatan Setiausaha Agong Parti SNAP dan Pcngcrusi SNAP sdepas itu . Beliau menjadi Ketua Menteri Sarawak yang pertama dari tahun 1963 hingga 1966. KCh:rangan lanjut. lihatSarawak Who's Who. (Kuching: Sarawak Information Department. 1963). him. 1~2 . Sarawak By The Week.. 21 Julai - 27 Julai 1963. him . 2-3. Margaret Clark RofT. l1re Politics a/Belonging: Political Change in Sabal! and Sarawak. (Kuala Lumpur: Oxford University Press. 1974). him. 82~83 .

93 SNAP. parti kaum Iban didaftarkan dengan rasminya pada 10 April 1961 dengan Stephen Kalong Ningkan sebagai Presidcnnya. Untuk menarik sokongan. keanggotaan SNAP terbuka kepada semua kaum walaupun pada dasOIrnya ia merupakan satu alternatif bagi mewakili kepentingan kaum Iban. Maklumat lanjut.lihat The Sarawak Tribune. 17 April 1961. him. \. Sarawak By The Week. 16 April ~ 22 April 1961. him. I. MichaelB. Leigh. The Ri5ing Moon. him. 32~35 . Michael B. Leigh. TIle Chinese Community 0/ Sarawak. (Singapore: University of Singapore. 1964). him. 46. Lihat juga Along Chuwat. SNAP: A Pictorial History 1961 ~ 199/ . (Kuching: Pcrcelakan Inlan Scln. Bhd .. 1991).

39

MALA t"SIA dar; seg; SEJARAI1

can be strengthened when they are united as one solid body. We have the confidence that the Federation of Malaysia will bring happiness and prosperity, nut only to the people ill the towns, but also 10 those in the rural areas. Cj.j,

Walaupun orang Cina lidak begilu selliju dengan rancangan Malaysia lelapi mereka lidak menunjukkan lenlangan secara kekerasan dan mUllak. Satu daripada lindakan yang d igunakan lIn!Uk menyal urkan kelidakselujuan lerhadap rancangan Malaysia adalah me lalll i kempen pengumplilan landalangan dan cap ibujari daripada orang Cina yang lidak begilll seluju dengan rancangan Malaysia yang dianjllrkan oleh SUPP di seillruh negeri Sarawak. Borang-borang yang dilulis den gan perkalaan "Kami menenlang Rancangan Malaysia sehingga lercapainya kerajaan sendiri alall merdeka" dalam bahasa Melayu, Iban, Cina dan Inggeri s lelah diedarkan kepada orang ramai."' Tindakan lersebullelah mendapal hasil yang memberangsangkan. Secara keselurllhan, dalam masadua minggu sahaja berjaya mengumpulkan kira-kira 114,000 landalangan dan cap jari mereka yang membanlah Malaysia di se lurllh Sarawak.'" Oi sampingSUPP, persaluan-persallian Cina jllga 11Irlil mengambil langkah lersebul dengan mendapalkan landalangan serta cap jari daripada mereka yang lidak begilu seluju dengan rancanga n Malays ia dan diserahkan kepada pihak Suruhanjaya Cobbold. Tindakan ilu dilakukan sllpaya SlIrlihanjaya Cobbold sedar bahawa ramai pendllduk Sarawak lidak begilu selliju dengan rancangan Malaysia.

Selain ilu, mereka juga men ya mpaikan keberalan unluk menerima rancangan Malaysia melailli sural-sural dan memorandum-memorandum yang dilujukan kepada Suruhanjaya Cobbold bagi mempertimbangkan pandangan mereka. Oaripada soal-soal yang dilegaskan dalam sural dan memorandum ilu jelas memperlihalkan orang Cina amal memenlingkan hak-hak komunilinya kelika berdepan dengan soal Malaysia. Oi samping ilu, ia juga menunjukkan orang Cina sedar bahawa adalah perilimempertahankan kepentingan kaumnya di Sarawak sllpaya mereka lidak kelingga lan dalam proses pembangunan di Sarawak.

94 The Borneo Blllletin, 7 April 1962. him. X. Li hatjuga The Borneo Bulletin. 16 Jun 1962, him. II.

95 Urusan Sarawak, 17 Fcbruari 1962. him. 2 dan 22 fehruari 1962. him . 1. 96 The Sarawuk Tribune, 21 Fcbruari 1962. him. I. Liha! juga David Tcng Lung Chi and

Daniel Ngieng Kinng Ann. The Challenges · SUP? in Focus , him . 32.

40

RANCANGAN MALAYSIA: BANTAHAN ORANG CINA SARAWAK MELAWI SURUHANJAYA COBBOLD

Dalam pada itu, kemasukan dan ketibaan rombongan Suruhanjaya Cobbold ke Sarawak untuk menjalankan tugas mereka pula disambut dengan posterposter membantah pembentukan Malaysia di sepanjang perjalanan mereka ke pusat-pusat kawasan yang dilawati. Dengan itu, diharapkan perasaan dan fikiran orang Cina Sarawak dapat disampaikan kepada pengetahuan Suruhanjaya Cobbold. Seterusnya pihak berkenaan akan sedar bahawa orang Cina Sarawak tidak begitu dapat menerima rancangan Malaysia sebagaimana yang dicadangkan oleh Tunku. Namun demikian, semua usaha mereka nampaknya kurang berjaya di mana Malaysia tetap menjadi kenyataan pada tahun 1963.

Ditinjau dari peristiwa penyerahan Sarawak kepada pihak British pada tahun 1946 oleh pemerintahan Brooke, orang Melayu menentang dengan kerasnya sehingga membawa kepada pertumpahan darah di Sibu pada Disember 1949." Fenomena penentangan itu berulang lagi pada awal tahun 1960-an apabila rancangan Malaysia dicadangkan. Yang berbeza ialah kini penentangan (bukan secara mutlak) melibatkan orang Cina dan mereka menggunakan cara yangtidak radikal berbanding dengan orang Melayu pada tahun 1946. Kekerasan lidak dianjurkan oleh orang Cina apabila berdepan dengan soal Malaysia. Keduadua penetangan itu berjaya dipatahkan dan hasrat pihak British menjadi realiti .

Hasil Tinjauan Suruhanjaya Cobbold di Sarawak

Walau bagaimanapun,laporan Suruhanjaya Cobbold yang disiapkan pada pertengahan tahun 1962 menunjukkan rancangan Malaysia boleh dijalankan. Suruhanjaya melaporkan seperti berikut:

AboUi one-third of the population in each territory strongly favours early realisation of Malaysia without too much concern about terms and favourable to the Malaysia project, ask, with varying degrees

97 Pcristiwa tcrsebut melibatkan pembunuhan Gabenor kedua Sarawak, Duncan Stewart oleh Rosli Dhobi di Sibu pada 3 Disember 1949. Beliau ditikam dalam perjalanan dari dermaga ke pejabat kerajaan semasa lawatan di Sibu dan meninggal dunia di Singapura pada 10 Disemher 1949. Keterangan lanjul.lihat The Sarawak Gazelte, 7 Disember 1949. him. 313-315 . Urusan Sarawak, 12 dan 13 Discmber 1949. him. 4. Lihat juga The Sarawak Tribune, 12 Disember 1949. him. 2. The Sarawak Government Gazette, 16 Disember 1949. him. 609. TheSll'ails Times, 5 dan 6 Disember 1949. him. I ; 12 Discmber 1949. him. 1 dan 5. Rujuk juga Haj i Mohammad Hasbie Sulaiman. Perjllangan AnN-Cession Sarawak, (Kuching: Pers.luan Kebangsaan Melayu Sarawak. 1989). him. 129-1 J I. Sanib Said. Malay Politics in Sarawak /946-/966: The Search oJ Unityand Political Ascendancy, (Singapore: Oxford UniversilY Press. (985). him. 46.

41

MALAYSIA dari segi SEJARAH

of emphasis, for conditions and safeguards varying in nature and extent: the warmth of support among this category would be markedly influenced by afirm expression of opinion by Governments that the detailed arrangements evenlually agreed upon one in the best interests of the territories. The remaining third is divided between those who insist on independence before Malaysia is considered and those who would strongly prefer to see British rule continue for some years 10 come. 98

Walaupun hanya 1/3 daripada penduduk menyokong dengan sepenuhnya tetapi tidak ada yang menentang rancangan Malaysia dengan mutlak. Oleh itu, Suruhanjaya Cobbold membuat kesimpulan bahawa Persekutuan Malaysia adalah satu projek yang dapat dijalankan dan terbaik bagi kepentingan wilayah Borneo. Malaysia merupakan kunci ke arah kemerdekaan bagi negeri Sarawak."

Akhirnya, pad a 5 September 1963 resolusi pembentukan Malaysia pada 16 September 1963 telah diluluskan oleh Majlis Negeri dengan 31 undian menyokong berbanding dengan lima undi membantah.' oo Mereka yang membantah terdiri daripada ahli-ahlijawatankuasa SUPP iaitu Ong KeeHui,'·

98 Report of the Commission of Enquiry, North Borneo and Sarawak, 1962, (Kuching: Government of Sarawak. 1962). him. 31. Lihatjuga Ulusan Sarawak, 14 Ogos 1962, him. 2. The Borneo Bulletin, 4 Ogos 1962. him. I. Sarawak By The Week, 7 April ~ 13 April 1963. him. 4. The Sarawak Tribune. 3 Ogos 1962, him. 5. The Strails Times. 20 Jun 196~ him. I dan 20. Rujukjuga Sarawak Annllal Report 1962, (Kuching: Government Printing Office). him. I.

99 Hwa Lian Daily. 16 September 1963. him. I. 100 Hwa Lian Daily. 5 September 1963, him. 4. TheSarawak Tribune. 5 September 1963, him.

1. The Straits Times, 5 September 1963. hIm . I. 101 Ong Kee Hui adalah cucu Ong Tiang Swee. Beliau dilahirkan pada 19 Ogos 1914 di Kuchin!

Beliau mendapat pcndidikan awal di Sekolah St. Thomas, Kuching dan Sekolah S1. Andrew, Singapura. Beliau kemudian belajar di Kolej Pertanian Serdang. Kuala Lumpur. Dari tahun 1936 hingga 1946 beliau berkhidmat dengan Jabatan Pertanian Sarawak. Selepas itu, beliau dilantik sebagai Pen gurus bank pada tahun 1946. Pada tahun 1953 pula beliau menjadi ahli Majlis Perbandaran Kuching dan pada tahun 1955 hingga tahun 1956 s<bagai ahli M.jli, Negeri . Beliau juga telah dilantik sebagai Presiden pertama SUPP. Pada tahun 1970 beli .. dilantik sebagai Menteri Persekutuan. Maklumat lanjut lihat Margaret Clark Roff, The Politics o/Belonging, him. 81. A.M. Cooper, Men ofSarawak. (Kuala Lumpur: Oxford University Press. 1968), him. 59-64. Chin Ung-Ho. Chinese Polilics in Sarawak: A Siudy oJlhe Sarawal United People's Party, (Kuala Lumpur: Oxford University Press. 1966), him. 56. Lihat juga The Borneo Blil/elin. 27 Jun 1959. him. 13 . Sarawak By The Week. 17 April- 23 April 1960. him. 3. Sarawak Who's Who. him. 12.

42

RANCANGAN MALA YSI!I: BANTAHAN ORANG CINA SARAWAK MELALUI SURUIIANJA)A COBBOLD

Stephen Yong,'" Chan Siaw Hee, 'OJ Chong Kiun Kong dan Charles Linang.'" Malaysia telah tertubuh pada 16 September 1963 dengan anggota-anggotanya Tanah Melayu, Singapura, Borneo Utara dan Sarawak.'05 Namun begitu, SUPP dan sebahagian besar orang Cina Sarawak masih tidak begitu menerima rancangan Malaysia .

Kesimpulan

Melalui bantahan orang Cina dan organisasl berkaitan terhadap soal Malaysia baleh disimpulkan bahawa kesedaran politik telah wujud denganjelas di kalangan orang Cina Sarawak. Seman gat itu telah membawa kepada kebangkitall orang Cina untuk mempertahankan dan menuntut hak-hak mereka di Sarawak. Walaupun bantahan mereka kurang berjaya tetapi sekurang-

102 Stephen Yong KUCl Tze dilahirkan di Simunjan pada 2 Jun 192 1 dan bcrsekolah di Sekol<lh Thai Thoong scrta Seko lah St. Thomas. Kuching. Selcpas ilU. bcliau mcnjadi guru dan mclanjutkan pclajarannya kc Univcrsil i Nottingham dan Lincoln's Inn dalam bidang undangundang. 8eliau juga tclah diJantik schngai Sctinusahn Agung SUPP dan pernah mcmcgang jawatan Timbalan Kelua Menteri dari lahun 1970- 1974. Sclain ilu. beliau juga pcrnah dilantik sebaga i Mcntcri Pusat schingga bcrsara pall a tahu n 1990. Margaret C lark RolT. The Politics of Helrlllging, him , 81. Chin Ung-Il o, Chines!! Politics in Samwak. him. 56. The Borneo Blllletin, 27 Jun 1959. him . 13. Sarawak By The Week. 17 April- 23 April 1960, him. 3, SaroU'ok Who's Who. him. 15- 16.

103 Chan Siaw Hl!l! dilahirkan pad a 20 Frbruari 1924 . Ikliau Inl!ndapat pcndidikan di Sl!kolah Hokkicl1 dan Sekolah St. Thomas. Kuching. 13cli au terli ba! ualam pcrusahaan pcrkapalan. sago dan pl!ngangkutan bas, Bdial! aJalah ahl i Maj lis Perhandaran Kuehing sejak tahun 1951i dan ahli Jawatankuasa Eksckutif SlJPP. 5ior(Hmk Who \ Who, him . 17- 18. Chin Ung-1-10. Chinese Politics il/ .)'ara wak. him . 57.

104 eh'HIe:; I.inang. scorang al1li jawatankUClsn SliPI' yang berhangsn Iban. I3diau kcmud ian rncn inggalkan SU PP paJa tahun 1970. Chin \l ng- lin. Chinese I~oliric.\· in Sarmvak. him. 58

105 Sultan Ih unci dalam saut-saa! akhir !dah mcmutuskan keluar dari Pcrsckutuan kcruna masalah ~mal kcutamaan dala. pcmilihan pClllcrinlahan bcraja di Malaysia dan tcrpaksa hcrkongsi hasi l minyak dcngan ncgara-ncgara Iil in. Walaupun SingiJPura mcmasuki Malaysia rada S~plernbcr 1963 {ctapi dikc1uarkan (Jari Malays ia pada 9 Ogus 1965 akina! masalah politi)..;. kcsaksamaan ckonomi dan juga (ckanan pcrkaurnan. Ketcrangan lanjut rncngenai kecngganan Brunei mcnycrtai Malaysia. liha! Mary Louis!! Clifford. The Land and People of.Halll,I'.\·ia. (Philadelphia and Ncw' Yo rk : J. B. Lippim::ott, 1968). him. 136-1 39. Sartlwak By The Week. 7 Julai - 13 Julai 1963, hi m. 1-5. The /lomeo Bul/erin. 4 Ogos 1962, him . I , Maklumat lanjut mcngcnai Singapura dikduarkan dari Mal;.,ysia. lihat 71,e SarulI'ak Tribune, 13 Jua li 1963. him. I. 71,(, Oversea.l· C'IIinest' !Jaf!.\!. 8 Discrnbcr 1963. him. 3. Thf! Straits li"moi. 3 1 Julai 1962. him . 6 dan 12 Julai 1963. hll11. I. Lihat juga Malaysia Official rear Book 11)66. him. 26. Robert A. Anderson. 'The Separation of Singapore from Malaysia : A SlUdy in Political Involution", Ph.D. Thes is. The American University, Washington. 1973. hIm. 6~ -117 .

43

MALAYSIA dar; seg; SEJARAH

kurangnya ia telah menyebabkan pihak British sedar bahawa orang Cinaadallk satu kumpulan yang tidak boleh diabaikan dalam politik Sarawak. Sehingp hari ini, orang Cina merupakan satu golongan yang penting dalam politili , Sarawak. Kepentingan mereka telah diakui bukan sahaja oleh pihak kerajam I tetapi juga penduduk Sarawak lainnya.

44