PENGURUSAN SENI: KAJIAN KES DI MUZIUM TEKSTIL SARA WAK (MTS)

RABUY AH BINTI BRAHIM

Tesis ini disediakan dan diserahkan untuk memenuhi syarat memperoleh

Ijazah Satjana Seni (Pengurusan Seni)

Fakulti Seni Gunan dan Kreatif UNIVERSITI MALAYSIA SARA WAK

2011

Penghargaan Dan Ucapan Terima Kasih

Dengan segala rendah had saya rakarnkan penghargaan dan terirna kasih yang tidak

terhingga kepada sernua pihak sarna ada seeara individu, berkurnpulan Btall

institusional kerana telah sarna-sarna rnenjadikan irnpian ini rnenjadi kenyataan.

Sernua bantuan yang diberikan sarna ada seeara langsung atau tidak Iangsung. c!aLull

bentuk data, rnaklurnat atau sebarang bentuk iIrnu, sarna ada iIrnu ta8it atau ek"'pli::;it.

telah sarna-sarna rnernbantu kejayaan penyudahan tesis sarjana ini. Saya perca:vH

tanpa surnbangan kalian yang signifikan itu kerja penyiapan tesis ini rnungkin akan

tergendala. Kakitangan Jabatan Muziurn Negeri Sarawak dan Muziurn Tekstil

Sarawak, segala kernudahan anda, sarna ada besar atau keci!, rnenjadi sebahagian

daripada kejayaan ini. Dekan, Tirnbalan-Tirnhalan Dekan Fakulti Seni Gunaan dan

Kreatif UNIlVlAS, para pensyarah dan pernbirnbing sarna, yang sudah rnembcrikan

surnbangan sarna ada sarna-sarna rnernbina atau rnengkritik hasil usaha sa~'a ini tC'Llh

turut sarna-sarna menjayakannya. Kehadiran dan sumbangan tuan/pnan. biallHll1

keeil, saya rakarnkan rasa terhutang budi saya. Saya percaya ihsan ialah manifestasi

kemurnian pernberian Allah S.\V.T. yang ke:3ernuanya terpandai rnelalui kt'jujul'<ln

sumbangan kalian. Terima kasih. Ahli keluarga sernuanya, yang sami1-S<lIll:1

rnemahami jerih payah usaha ini, pergelutan ke titik kejayaan ini ialah manif(::Hta::;i

perjuangan akademik. :'1adehi Dolhan, Nur Fal'ahin, Aliff Farhan, Afif Farhan

kejayaan ini adalah untuk kalian berempat sarna-sama menjadikannya nilai titik­

tolak perjuangan ke hari muka. Moga-moga kalian berjaya dalam ranjau kehidupnll

masing-masing. Atas pernahaman dan kesabaran kalian, terima kasih sanjungan ibu.

Rabuyah Hj Brahim 2011

Daftar Kandungan

Perkara

1.0 Pendahuluan 1.1 Pengenalan 1.2 Latar Belakang Kajian

1.2.1 Muzium Tekstil 1.3 Pernyataan Masalah 1.4 Matlamat Kajian 1.5 Objektif Kajian 1.6 Kepentingan Kajian 1. 7 Persoalan Kajian 1.8 Skop Kajian 1. 9 So alan Kajian 1.10 Definisi Konsep

2.0 Kajian Kepustakaan 2.1 Pengurusan Muzium Sarawak

2.1.1 Pentadbiran 2.1.2 Peranan Muzium Sarawak 2.1.3 Bidang Tugas Muzium Sarawak 2.1.4 Ordinan Berkenaan Muzium Sarawak

2.2 Tekstil Dalam Tamadun Manusia 2.2.1 Tekstil Di Malaysia 2.2.2 Tekstil Di Sarawak

2.2.2.1 Tekstil Orang Melayu Sarawak 2.2.2.2 Tekstil Orang Melanau Sarawak 2.2.2.3 Tekstil Orang Iban Sarawak 2.2.2.4 Tekstil Orang Bidayuh Sarawak 2.2.2.5 Tekstil Orang DIu

2.3 Pengurusan Muzium Dari Sudut Pentadbiran 2.3.1 Objektif Pengurusan Muzium 2.3.2 Struktur Pengurusan Muzium 2.3.3 Kaedah Pengurusan Muzium 2.3.4 Mengurus Koleksi

2.3.4.1 Masalah Penjagaan Koleksi Muzium 2.3.4.2 Pengurusan Muzium Tekstil

Halaman

1 6 8 10 11 12 12 14 16 16 17

23 27 28 30 37

38 44 48 48 50 54 63 68

73 75 79 81 91 98 102

11

2.4 Pengurusan Maklumat 105 2.4.1 Sumber Maklumat 108 2.4.2 Nilai Ekonomik Maklumat 111 2.4.3 Alat Untuk Mengurus Maklumat 115

2.4.3.1 Pengauditan Maklumat 115 2.4.3.2 Pemetaan Maklumat 117 2.4.3.3 Penyebaran maklumat, Rangkaian dan Intranet 117 2.4.3.4 Penyebaran, Kerahsiaan dan Keselamatan

Maklumat 118 2.4.3.5 Dasar dan Strategi Maklumat 119 2.4.3.6 Sistem Maklumat Strategik 120 2.4.3.7 Pendidikan Untuk Pengurusan Maklumat 120

2.4.4 Perngurusan Ilmu Pengetahuan 121 2.4.4.1 Kepentingan Ilmu Pengetahuan dan 2.4.4.2 Pengurusan Ilmu Pengetahuan 124 2.4.4.3 Mencipta Sistem Pengurusan

Pengetahuan 125 2.4.5 Kseimpulan 134

3 Metodologi 135 3.1 Metodologi Kajian 140 3.2 Kaedah Kajian 140

3.2.1 Pemerhatian Langsung 140 3.2.2 Analisis Maklumat dan Dokumen 144 3.2.3 Soal Selidik Soalan Separuh Berstruktur 144 3.2.4 Kaedah Kajian Kes 146

3.3 Sumber Maklumat 146 3.4 Instrumen Kajian 147 3.5 Penganalisisan Data 147 3.6 Kesimpulan 148

4 Penemuan dan Analisis Data 149 4.1 Pengenalan 149 4.2 Data Yang Diperoleh 149

4.2.1 Koleksi 151 4.2.2 Koleksi Gambar 160 4.2.3 Sistem Pengurusan Maklumat dan Ilmu di MTS 173

4.2.3.1 Maklumat Bahan Koleksi MTS 174 4.2.3.2 Sistem Pengurusan Maklumat dan Ilmu

diMTS 176 4.2.3.3 Kaedah Sistem Pengurusan Muzium (muzium

management system) di MTS 177 4.2.3.4 Permasalahan Pengurusan Maklumat

di MTS 180 4.2.3.5 Cadangan Teoritikal Pengurusan MTS 183

III

4.2.3.6 Cadangan Kegiatan Kesenian MTS 184 4.3 kesimpulan 185

5 Kesimpulan, Cadangan dan Penutup 186 5.1 Kesimpulan 186 5.2 Cadangan 191

5.2.1 Cadangan Kegiatan Kesenian di MTS 197 5.2.2 Model Kegiatan Kesenian 199

5.3 Penutup 202

Bibliografi 205

Lampiran 1. Koleksi Tekstil di MTS 212 2. Soal Selidik Di MTS 216 3. Soal Selidik Untuk Kakitangan MTS 217 4. Soal Selidik Untuk Kakitangan MTS2 222 5. Soal Selidik Untuk Kakitangan MTS Berjawapan 223 6. Soalan Berdasarkan Objektif Kajian 226 7. Soalan Berdasarkan ObjektifKajian Berjawapan 232 8. Questionaires on Textile Museum 239 9. Senarai Pengarah Muzium Sarawak 240 10. Jenis Pakaian Orang Sarawak 24] 11. Bahan Koleksi MTS 242 12. Struktur Organisasi Muzium Sarawak 245

IV

Senarai Rajah

Rajah Perkara Halaman

Rajah 2.1 Penaung Muzium Sarawak 27

Rajah 2.2 Skruktur Pentadbiran Muzium 79

Rajah 5.1 Tekstil Dalam Tamadun Manusia 162

Senarai Peta

Peta Kandungan Halaman

Peta 1.1 Lokasi Muzium Tekstil Sarawak di Bandaraya 9 Kuching

v

Senarai Jadual

Jadual Judul Halaman

Jaduall.l Sejarah Penubuhan Muzium negara 2

Jadua13.1 Jadual Tinjauan Premis 142

Jadua13.2 Catatan Daripada Lawatan Tinjauan 143

Jadua14.1 Rekod Pengunjung MTS Dalam tempoh Kajian 150-151

vi

Senarai Model

Model Judul Halaman

Model 2.1 Overlapping Human, Organizational and Technological 122 Factors of KM

Model 5.1 Model Pengurusan TQM Muzium Tekstil Sarawak 196

Model 5.2 Model Koleksi Tekstil MTS 197

Model 5.3 Model Pemanfaatan Kesenian Kain di MTS 200

Model 5.4 Model Kegiatan Kesenian MTS 201

Model 5.5 Model Kemantapan MTS 203

vii

Senarai Gambar

Gambar Judul Halaman

Gambar l.1 Bangunan Pavilion Yang Menempatkan Muzium 9 Tekstil Sarawak

Gambar 2.1: Alfred Wallace 24

Bangunan Muzium Sarawak LamaGambar 2.2: 24

Bangunan Terkini Muzium SarawakGambar 2.3: 25

Muzium Arkeologi Gua Niah, MiriGambar 2.4: 31

Gambar 4.1 Galeri Muzium Tekstil Sarawak 154

Gambar 4.2 Songket Melayu 155

Gambar 4.3 Pakaian Daripada Kain Pua 155

Gambar 4.4 Pun Kumbu 155

Gambar 4.5 Pakaian Daripada Kulit Kayu 156

Gambar 4.6 Pakaian Dihiasi Manik 156

Gambar 4.7 Koleksi Kebaya Nyonya 157

Gambar 4.8 Pakaian Baba dan Nyonya 157

Gambar 4.9 Kebaya Melayu 157

Kepalbagaian Tekstil Menampakkan KepelbagaianGambar 5.1: 188

Cita Rasa Pengguna

Tekstil Mampu Menampakkan Identiti Bangsa PemilikGambar 5.2 189 Aslinya

viii

•

Abstrak

Pengurusan Seni:

Kajian Kes di Muzium Tekstil Sarawak (MTS)

Kajian ini dilakukan untuk memartabatkan dan mengetengahkan pengurusan MTS

sebagai sebuah institusi muzium dalam pentadbiran negeri Sarawak dan sebagai

sebuah khazanah tamadun bangsa di Sarawak khususnya dan di Malaysia amnya.

Kajian dilakukan dari perspektif mengenal pasti permasalahan pengurusan maklumat

di MTS, menghuraikan koleksi bahan di MTS sebagai sebuah institusi warisan melalui

maklumat bahan koleksi, menganalisis sistem pengurusan muzium yang diamalkan di

MTS dan mencadangkan kegiatan kesenian di MTS. Analisis pengurusan MTS akan

memberi tumpuan kepada koleksi bahan tekstil, pengkategorian dan pemaklumatan

bahan koleksi, penyimpanan maklumat berkenaan bahan dan pendokumentasian

dalam bentuk multimedia, penggunaan dan pengoperasian premis, penyimpanan semua

jenis rekod yang berkaitan seperti rekod kedatangan pelawat, rekod penggunaan

mUZlUm, jenis-jenis penggunaan, sistem pengarkiban bahan dan pengurusan pejabat

premis. Kempat-empat perkara yang terkandung dalam objektif kajian ini

membolehkan pengkaji mengemukakan cadangan pengurusan maklumat di premis

kajian serta menampilkan model-model cadangan aktiviti kesenian berkaitan tekstil

dalam pengurusannya. Hal ini penting kerana perkembangan tamadun manusia

berkaitan dengan tekstil berkorelasi positif dengan seni dan budaya masyarakat dalam

tamadun itu sendiri.

ix

Abstrak

Arts Managemenr:

A Case Study in Sarawak Textile Museum (MTS)

. This study focuses on the intention of introducing and uplifting Textile Museum

Sarawak as a museum institution, that is as a storage of local civilization artefacts in

Sarawak state administration specifically and in Malaysia generally. The study was

done in the perspectives of management problems identification in the prenllse,

elaborating the collections available as cultural heritage, analyzing the museum

management practices in MTS as well as suggesting museum arts activities in relation

to which will focus on the collections information, categorization and information

gathering of the collections, the collection storage, and infiormation management of the

collection as well as the information documentation in the form of multimedia, the

operation and usage of the premise, records keeping of all forms and types of records,

'.. types of usage, and the museum archiving system.)The four study objectives are

important because they enable the researcher to suggest management information

system, management models, as well as models of textiles arts activities. This is

important because of the positive correlation between textile arts and the culture of

society in the civilization.

x

Singkatan

CD

CMM

DUN

DUNS

ICT

INTAN

IPTA

IPTS

ISO

KMK

MTS

QCC

Compact Disc (Cakera Liut)

Center For Modern Management

Dewan Undangan Negeri

Dewan Undangan Negeri Sarawak

Information Communication Technology

Institut Tadbiran Awam Negara

Institute Pendidikan Tinggi Awam

Institute Pendidikan Tinggi Swasta

International Standard Organization

Kumpulan Meningkatkan Mutu Kerja

Muzium Tekstil Sarawak

Quality Control Circle

xi

Bah 1

Pendahuluan

•

1.1 Pengenalan

Menurut periwayatan Sejarah Jabatan Muzium Negara (2010) Sejarah

permuziuman di Malaysia bermula pada tahun 1883 apabila pemerintah British

menubuhkan Muzium Perak di Taiping. Ini diikuti oleh penubuhan Muzium Sarawak

di Ruching pada tahun 1888 dan kemudiannya Muzium Selangor pada tahun 1899.

Pada tahun 1910, pengurusan Muzium Perak dan Muzium Selangor disatukan

di bawah Jabatan Muzium Negeri-Negeri Melayu Bersekutu. Pada tahun 1930,

pengurusan tersebut dipisahkan semula sebagai satu langkah di bawah sistem

disentralisasi oleh pemerintah British.

Sebahagian daripada bangunan Muzium Selangor telah roboh disebabkan

pengeboman yang dilakukan oleh Tentera Udara Pihak Perikatan pada 10 Mac 1945.

Akibatnya, sebahagian besar artifak telah musnah.

, j

" ,

Pada tahun 1959, seJurus selepas kemerdekaan, kerajaan melantik seorang

arkitek iaitu Encik Ho Kok Hoe untuk mereka bentuk Muzium Negara yang akan

dibina di atas bekas tapak Muzium Selangor. Bangunan ini telah dirasmikan 01eh Yang

di-Pertuan Agong ke-III Tuanku Syed Putra Al-Haj Ibni Almarhum Syed Hassan

Jamalullail pada 31 Ogos 1963.

Sejarah Perkembangan Muzium di Malaysia dapat dilihat dalam Jadual 1.1

berikut ini:

Jadual1.1: Sejarah Penubuhan Muzium negara

,

I

Muzium Peristiwa I Penerangan

I Muzium Perak, Taiping (1883)

Penubuhan muzium pertama oleh British selepas Perjanjian Pangkor 1874.

Muzium Sarawak (1888) Penubuhan oleh Raja Sarawak II Sir Charles Brooke di Kuching.

Muzium Selangor (1902) Pentadbiran Negeri-Negeri Bersekutu lnggeris menubuhkan Muzium Selangor di tapak Muzium Negara.

Muzium Selangor dan Muzium Taiping (1910)

Pengurusan pentadbiran kedua-dua muzium ini digabungkan menjadi Muzium Negeri-Negeri Bersekutu di bawah pentadbiran Jabatan Muzium Negeri-Negeri Melayu Bersekutu.

Muzium Selangor dan Muzium Taiping (1930)

Pengurusan pentadbiran kedua-dua muzium ini dipisahkan di bawah program desentralisasi kerajaan British.

Muzium Negara (1962) (1963)

Penubuhan Muzium Negara Perasmian oleh SPB Yang di-Pertuan Agong III - Tuanku Syed Putra AI-Haj.

Sejak penubuhannya, Muzium Negara telah mengadakan beratus-ratus

pameran yang merangkumi bidang etno10gi, sejarah, alam semula jadi, sains, arkeologi

2

+

dan rnonurnen hingga rnenjangkau koleksi konternporari yang dikunjungi lebih 30 juta

pengunjung sehingga kini. Muziurn Negara terus berkembang merentasi masa dan

mengalami perubahan lanskap sejajar perkembangan pesat di negara ini. Muzium

Negara terus rnenjadi pusat turnpuan pelancong dalam dan Iuar negara di sebalik

kedudukannya yang dikelilingi kepesatan pembangunan negara.

Kunjungan ke Muzium Negara akan memberikan garnbaran dan kefahaman

terhadap sejarah dan ketarnadunan negara yang melengkapkan pengertian terhadap

rakyatnya yang berbilang bangsa, agama dan kebudayaannya yang unik. Justeru

menjadikan muziurn sebagai sebuah khazanah tarnadun yang sangat berrnanfaat

dalam konteks penyirnpanan dan pengurusan maklumat dan ilmu pengtetahuan. Hal

ini dernikian kerana Muziurn Negara sentiasa melaksanakan pelbagai program

pendidikan dan khidmat seranta bagi melebarkan jangkauan penerangan sejarah dan

kebudayaan negara.

Selain berpeluang rnempelajari sejarah dan kebudayaan negara di galeri tetap

dan pameran sernentara, Muziurn Negara turut rnenawarkan:

1. Khidrnat nasihat aktiviti pendidikan dan pengembangan

11. Lawatan berpandu ke galeri-galeri Muzium Negara

111. dan bersedia bekerjasama rnelaksanakan aktiviti pendidikan dan

pengembangan dengan pihak sekolah, IPTA, IPTS, agensi kerajaan, agensi

swasta dan badan bukan kerajaan

Kajian tentang pengurusan sebuah organisasi keilmuan dalarn konteks

pengurusan seni Inl dilakukan ke atas MTS. Kajian akan dilakukan terhadap

3

, , '

pengoperasiannya sebagai sebuah institusi dalam perspektif pengurusan, pengurusan

maklumat di samping bertujuan untuk mencadangkan kaedah pengurusan yang sesuai

agar MTS menjadi institusi sosial yang mantap di Sarawak.

Tekstil mempunyai sejarah yang panjang dalam tamadun manusia. Tekstil di

Malaysia mempunyai rakaman budaya, sejarah perkembangan yang panjang serta

unik dan dimensi kewujudannya sangat berbagai-bagai. Kepelbagaiannya pula menarik

perhatian kerana terdapat banyak maklumat dan ilmu yang terkandung dalam budaya

serta tamadun manusia itu. Seperti yang didefinisikan oleh John M.A. dan Thompson

(1984) bahawa tekstil ialah:

Bahan tenunan yang terhasil dengan menganyam dua set benang yang berselang tetapi ditenun sedemikian rupa untuk menghasilkan corak yang pelbagai dalam konteks muzium, istilah tekstil mencakup tiga kategori objek iaitu:

1. barang 'nipis' yang dapat disidai, dihampar atau digulung seperti karpet, langsir atau alat hias rumah dan tempat kediaman yang diperbuat daripada fabrik; '2. barang yang 'dibentuk' khususnya kostum dan peralatan kostum yang memerlukan sokongan tiga dimensi; dan 3. pelbagai barang, yang termasuklah langsir, skrin, lapik kipas. tempat duduk perabot dan katil, patung, dan alat mainan yang lembut dan seumpamanya.

Secara amnya manusia menggunakan tekstil sebagai pakaian tetapi konsep dan

penggunaan tekstil dalam budaya manusia semakin pelbagai. Begitu juga dengan

proses pembuatannya yang mencakup penyulaman, merenda, mengait, meruji benang

(menekat) dan menenun. Tekstil mendapat tempat dalam budaya masyarakat Malaysia

dan perkembangan tamadun dan budaya ini seiring dengan perkembangan budaya dan

tamadun penduduk dunia keseluruhannya.

4

Lazimnya tekstil dikaitkan dengan konsep sosial sebagai satu proses yang

panjang sehingga wujudnya peribahasa seperti sehari selembar benang, lama-lama

menjadi 'win (Asiah Abdul Rahman, 2003). Benang berasal daripada sejenis tumbuhan

atau bulu-bulu binatang. Bahan mentah itu diproses menjadi jalur-jalur halus seperti

sutera, kapas dan linen atau jalur-jalur kasar seperti jerami yang lebih dikenali untuk

membuat tali.

Penemuan kajian ini nanti akan memberi upaya kepada pengkaji untuk

mengemukakan beberapa cadangan untuk membantu pemantapan MTS sebagai

sebuah organisasi pentadbiran dan pengurusan khususnya dari segi pengurusan

maklumat.

Sebagai sebuah institusi kerajaan, di bawah pentadbiran Jabatan Muzium

Sarawak, pengurusan MTS mempunyai ruang untuk ditambah baik dari segi:

1. koleksi bahan tekstil

11. pengkategorian dan pemaklumatan bahan koleksi

iii. penyimpanan maklumat berkenaan bahan dan pendokumentasian dalam

bentuk multimedia

lV. penggunaan dan pengoperasian premis

v. penylmpanan semua JelllS rekod yang berkaitan seperti rekod

kedatangan pelawat, rekod penggunaan muzium, jenis-jenis penggunaan

(umpamanya sebagai bahan kajian, lawatan semata-mata)

VI. sistem pengarkiban bahan

Vll. pengurusan pejabat premis

5

f

Muzium pula ialah sebuah institusi yang mengumpul, mendokumenkan,

mengawet, mempamerkan dan mentafsir bahan bukti dan maklumat yang berkaitan

satu-satu koleksi bahan untuk kegunaan umum (Anne Fahy, 1995). Ini menjadikan

muzium sangat signifikan sebagai tempat pengurusan tekstil tekstil khususnya untuk

penyimpanan, pengarkiban dan keilmuan.

1.2 Latar Belakang Kajian

Kajian ini ialah kajian tentang MTS. MTS ialah sebahagian daripada cabang

pentadbiran Jabatan Muzium Sarawak. Pejabat utama Jabatan Muzium Sarawak

terletak di Bahagian Kuching. Pengurusan Jabatan Muzium Sarawak mempunyai

beberapa unit pentadbiran yang lain dan masing-masing terletak di premis yang

berlainan. Muzium-muzium lain yang dimaksudkan itu ialah (Sarawak Museum, 2006):

i. Muzium Sarawak (bangunan lama)

n. Muzium Islam

Ill. Dewan Tun Abdul Razak (Muzium Sarawak)

IV. Muzium Seni

v. Muzium Tekstil

VI. Muzium Sejarah Cina

Vll. Muzium Petroleum, Miri

Vll1. Muzium Arkiologi Niah, Miri

IX. Muzium Wilayah Baram

x. Muzium Wilayah Limbang, Sarawak

6

Muzium Sarawak (1888) ialah mUZlUm yang tertua di Borneo dan mUZlUm

kedua di Malaysia selepas Muzium Perak (1883) di Taiping. Penubuhan Muzium

Sarawak digazetkan dan diluluskan oleh pemerintahan Brooke pada 26 Mac 1878 dan

didirikan pada tahun 1886 di Kuching (Lucas Chin, dkk, 1983). Kenyataan dalam

Sarawak Gazette pada 26 Mac 1878 itu memperakukan:

Yang Mulia Rajah berhasrat pada masa yang akan datang, untuk membina sebuah muzium. Untuk tujuan itu, sebuah bangunan yang sesuai akan didirikan oleh kerajaan di Kuching.

(Lucas Chin, dkk, 1983).

Pada tahun 1888 baharulah bangunan muzium yang sebenarnya didirikan di

tapaknya yang ada sekarang. Pada tahun 1911 bangunan itu diperbesar sehingga ke

saiz dan bentuk yang kelihatan pada hari ini. Asalnya muzium ini ditubuhkan kerana

kepercayaan pemerintah pada masa itu terhadap teori evolusi, khususnya melalui

Alfred Russel Wallace yang berkhidmat dan tinggal di Sarawak pada tahun 1854-1856

yang menulis sebuah kertas seminar berkenaan keperluan penubuhan muzium.

Jabatan Muzium Sarawak sendiri mempunyai bangunan lamanya yang sedia

ada dan menjadi mercu tanda utama Bandar Raya Kuching ketika bangunan itu

didirikan (Sarawak Museum, 2006) dan berfungsi sebagai Muzium Sarawak.

Bangunan ini dibina pada tahun 1891 dan diubah suai dan diperbesar kepada

bentuknya yang sedia ada pada tahun 1911 (Sarawak Museum, 2006). Muzium

Sarawak lebih dikenali sebagai muzium campuran tetapi lebih kepada Muzium

Etnologi, iaitu muzium pengkhazanahan pelbagai tinggalan dan artifak pelbagai etnik

yang terdapat di Sarawak yang merentasi sejarah.

7

;"f

Muzium ini menylmpan dan mempamerkan Slmpanan dan tinggalan SOSlO­

budaya - kepercayaan, agama, budaya, cara hidup pelbagai kumpulan etnik

pemastautin Sarawak (Sarawak Museum, 2006). Dinding-dindingnya dipenuhi pelbagai

mural kumpulan etnik yang menonjol di Sarawak.

Kajian dijalankan dari perspektif lSU-lSU semasa yang dihadapinya dan

kemungkinan cabaran masa depan yang mungkin dihadapinya dalam perspektif

pengurusan sem.

Muzium Sarawak terkenal sebagai mUZlUm yang terbaik di rantau ini dan

menjadi mercu tanda yang tidak sepatutnya ditinggalkan oleh seswpa sahaja yang

melawati Sarawak kerana maklumat dan ilmu yang tersimpan di dalamnya. Muzium

Sarawak mempunyai koleksi artifaks dan bahan yang begitu banyak dan sangat

membantu kerajaan Negeri Sarawak mempamerkan khazanah miliknya yang tidak

ternilai tinggi harganya (Sarawak Museum, 2006).

1.2.1 Muzium Tekstil Sarawak (MTS)

MTS terletak di Bangunan Pavilion, salah satu daripada khazanah bangunan

yang sangat tinggi nilai sejarahnya. Reka bentuknya merupakan campuran budaya

seni reka English Ranaissance dan English Colonial (Sarawak Museum, 2006).

Bangunan Pavilion ini dibina pada tahun 1907 sebagai pusat perubatan tetapi

kemudian menjadi ibu pejabat Jabatan Pelajaran.

8

.I""1 DlI g re ng

Ka E

• F. /r

~.' 11111 rlt.

Peta 1.1: Lokasi Muzium Tekstil Sarawak di Bandaraya Kuching Sumber: http://www.google.com.my/search?q=muzium+tekstil+sarawak

Gambar 1.1: Bangunan Pavilion Yang Menempatkan Muzium Tekstil Sarawak

Di mUZlUm Illl para pengunJung dapat melihat pelbagai koleksi tekstil dan

pakaian yang dihasilkan oleh pelbagai kumpulan etnik di Sarawak. Bahan pamerannya

9

Pi +

merangkumi proses penenunan kain dan penghasilan benang pelbagai cara daripada

pelbagai kumpulan etnik. Di samping itu, pengunjung juga akan berpeluang untuk

pengalaman langsung melalui aktiviti 'buat sendiri' seperti menenun kain atau

mengurat benang. Muzium 1m mempunyai empat galeri utama iaitu galeri bahan

mentah, galeri penenunan, galeri motif pakaian, dan galeri pakaian dan aseson

perkahwinan.

1.3 Pernyataan Masalah

Penubuhan MTS pada tahun 2000 merupakan satu cabang pentadbiran yang

baharu bagi Jabatan Muzium Sarawak sebagai sebuah jabatan kerajaan dalam

Kementerian Pembangunan Sosial Negeri Sarawak. Sebagai sesebuah institusi

kerajaan yang baharu, MTS berdepan dengan pelbagai isu pengurusan dan cabaran

semasa dalam hal pengurusan dan pengoperasiannya khususnya dalam pengurusan

maklumat. Dalam masa yang sarna, jangkaan khalayak ramai, khususnya pengunjung

yang menghendaki maklumat tentang tekstil, terhadap kemantapan pengurusannya

sebagai sebuah institusi kerajaan dan badan penyimpan khazanah sosial sangatlah

tinggi. Harapan terhadap pengurusan yang baik ini menjadi lebih tinggi apabila

industri pelancongan negeri dan negara keseluruhannya dilihat sebagai pihak yang

berkepentingan dan berkaitan. Kesempurnaan pengurusan ini sangat diperlukan

untuk menjadikan MTS sebagai salah satu destinasi pelancongan.

Aspek koleksi bahan, penulisan maklumat yang berkaitan agar bahan pameran

itu menyerlahkan aspek maklumatnya, penyimpanan maklumat, penggunaan semula

maklumat, penyebaran maklumat tentang semua koleksi yang terdapat di muzium

menjadi satu perspektif pengurusan yang sangat penting dan mencabar dalam

10

pengurusannya. Bukan sahaja maklumat tentang aspek kesenian tekstil itu yang perlu

dicari dan diperoleh untuk dip roses dan kemudian dipamerkan tetapi aspek sejarah,

seni penenunan dan aspek maklumat yang lain yang berkaitan juga perlu diurus

dengan mantap. Ini membentuk isu dan cabaran yang sangat besar dalam usaha untuk

memantapkan pentadbiran MTS.

Seni tampak dan motif-motif yang terkandung dalam setiap lembar tekstil yang

dipamerkan dan yang bakal diperoleh pula menyimpan maklumat sejarah yang sangat

banyak dan kini berkembang sealiran dengan tamadun bangsa yang menciptanya

sementara perspektif masa depannya pula hendaklah dilihat dari segl

perkembangannya dalam arus semasa dunia tekstil. Ini merupakan satu cabaran masa

depan yang perlu dilihat secara profesional oleh pihak pengurusan muzium ini.

Pelbagai disiplin kehidupan yang lain terpancar dan dapat ditelusur melalui aspek

kesenian yang terkandung dalam pelbagai bentuk dan motif koleksi tekstil di muzium

ini. Namun demikian, belum ada kajian yang rinci dan menyeluruh tentang perkara

yang dinyatakan ini agar MTS dapat diangkat dan diyakini sebagai badan pengurus

kesenian yang membanggakan di negeri Sarawak sekali gus memainkan peranannya

yang signifikan dalam industri pelancongan negara. Dalam hal yang demikian, tentu

sekali perkara ini akan membantu negara dalam penjanaan ekonomi negara dari

perspektif pemberian perkhidmatan - hospitaliti dan pelancongan.

1.4 Matlamat Kajian

Kajian ini dilakukan untuk memnJau amalan pengurusan bahan koleksi

maklumat yang diamalkan di MTS dan mengemukakan cadangan pengurusan MTS

agar penubuhan dan pengoperasiannya menjadi signifikan dalam arus pembangunan

II

\

negeri Sarawak khususnya dan negara Malaysia amnya dan dapat dimanfaatkan oleh

para pengunjung muzium.

1.5 Objektif Kajian

Kajian ini dijalankan untuk

1. mengenal pasti permasalahan pengurusan maklumat di MTS

11. menghuraikan maklumat tentang koleksi bahan di MTS melalui

maklumat bahan koleksi

111. menganalisis sistem pengurusan muzium yang diamalkan di MTS

IV. mencadangkan kegiatan kesenian di MTS

1.6 Kepentingan Kajian

Kajian ini penting kerana sebagai sebuah mUZlUm, MTS merupakan sebuah

institusi yang sangat penting bukan sahaja sebagai khazanah tekstil tempatan tetapi

juga aktiviti-aktiviti muzium itu sendiri yang berpontensi untuk diperluas dan

diperbanyak, iaitu dengan berpandukan latar belakang pengurusan muzium lain

seperti Muzium Tekstil London yang dianggap sebagai muzium yang paling ternama

dari semua sudut pengurusannya (Ann Brooke Craddock, 1992). Muzium ini diasaskan

oleh Zandra Rhodes dan dibina oleh jurubina Mexico yang termahsyur dan yang

terkenal di seluruh dunia, Ricardo Legorreta.

Lazimnya kebanyakan pakar penyelidikan berpendapat bahawa bidang

penyelidikan dapat dikelaskan kepada dua kategori utama, iaitu penyelidikan asas dan

penyelidikan gunaan (Mohd. Majid Konting, 1990). Beliau menyatakan bahawa

12