nota taranum 5

PENGENALAN

Di antara tarannum yang masyhur dan sering dilagukan dalam persembahan bacaan al-Quran serta mendapat perhatian daripada kalangan Qari dan Qariah adalah tarannum Nahawand. Perkara ini mungkin disebabkan oleh sifat kesederhanaan dalam mengalunkan rentak dan irama Nahawand ini mampu memukau dan menarik minat serta dekat di hati para Qari seterusnya melembutkan hati mereka apabila mendengarkannya. Justeru, fokus utama dalam topik perbincangan ini adalah memberi tumpuan kepada perbincangan berhubung dengan definisi, peranan, sifat-sifat alunan maqam Nahawand dan sejarah perkembangannya. Di samping itu juga, kaedah praktikal akan dijelaskan bersandarkan beberapa contoh potongan ayat al-Quran yang dilagukan dengan tarannum Nahawand.

AKTIVITI 5.1

Berpandukan Surah al-Waqi`ah, sila lagukan bacaan anda melalui penerapan tarannum Bayyati, Husayni, Nahawand dan Bayyati penutup.

TTooppiikk 55 Tarannum Nahawand

HASIL PEMBELAJARAN

Di akhir topik ini, anda seharusnya dapat: 1. Menjelaskan definisi tarannum Nahawand dan sejarah perkembangannya; 2. Menghuraikan peranan dan sifat-sifat alunan lagunya serta taqbiqnya;

dan 3. Mengenal pasti beberapa lagu yang diwaslahkan dengan lagu

Nahawand.

TOPIK 5 TARANNUM NAHAWAND

72

SEJARAH TARANNUM NAHAWAND 5.1.1 Definisi Nahawand dan Sejarah

Perkembangannya Tinjauan dari sudut bahasa mendapati bahawa perkataan ÂNahawandÊ adalah nama bagi tempat yang terletak di daerah Hamadan, Parsi. Manakala dari sudut istilahnya pula, ÂNahawandÊ bermaksud nama khusus bagi suatu jenis alunan tarannum atau maqamat yang dipopularkan oleh para Qari dari daerah tersebut mengikut citarasa dan sosiobudayanya yang tersendiri. Menurut sejarah, Nahawand ini adalah merupakan suatu nama tempat di daerah Hamadan yang terletak di negara Parsi atau sekarang dikenali sebagai Iran. Sebenarnya daerah Hamadan adalah sebuah kota yang sangat popular suatu ketika dahulu di mana di sana lahirnya sebuah karya yang terkenal dalam bidang perubatan iaitu al-Qanun Fi al-Tibb yang ditulis oleh Bapa Perubatan, iaitu Ibnu Sina atau nama sebenarnya ialah Abu Ali al-Husayn bin Abdullah bin Hasan bin Ali bin Sina. Sebagaimana berlaku perubahan dan pengubahsuaian terhadap beberapa tarannum seperti Husayni dan Kurdi, tarannum Nahawand juga tidak terlepas daripada perubahan ini. Perkara ini berlaku hasil daripada pengubahsuaian para QurraÊ dari Mesir yang mengubahnya mengikut selera budaya mereka. Walau bagaimanapun identiti asalnya iaitu alunan rentak irama Nahawand masih lagi dikekalkan.

5.1.2 Sifat-sifat Alunan Nahawand Rajah 5.1 yang seterusnya menunjukkan sifat-sifat alunan tarannum Nahawand.

5.1

TOPIK 5 TARANNUM NAHAWAND 73

Rajah 5.1: Sifat-sifat alunan tarannum nahawand

5.1.3 Peranan Nahawand Setiap tarannum mempunyai misi dan visinya yang tersendiri dalam mewarnai kepelbagaian kaedah penghayatan menghayati isi kandungan al-Quran. Jelasnya, kepentingan mengetahui peranan tarannum Nahawand akan menerangkan dan memberi gambaran jelas serta panduan berhubung dengan hala tuju dalam sesuatu persembahan bacaan al-Quran. Di antara peranan dan tugasan tarannum Nahawand adalah seperti yang dinyatakan dalam Rajah 5.2 berikut.


74

Rajah 5.2: Peranan dan tugasan tarannum nahawand

AKTIVITI 5.2 Sila rujuk bacaan tarannum Nahawand sama ada dalam bentuk CD atau Kaset. Perdengarkan bacaan tersebut dan praktikannya dalam kumpulan.


TATBIQ TARANNUM NAHAWAND DALAM AL-QURAN

5.2.1 Surah yang BerMad ’Aridh Lissukun

Surah al-MuÊminun, 23: 8-13

ijk

t⎦⎪ Ï% ©!$# uρ öΝ èδ öΝ Îγ ÏF≈ oΨ≈ tΒL{ öΝ ÏδÏ‰ôγ tã uρ tβθãã≡ u‘ ∩∇∪ t⎦⎪ Ï% ©!$# uρ ö/ ãφ 4’ n?tã öΝ Íκ ÌE≡ uθn=|¹ tβθÝà Ïù$pt ä† ∩®∪

y7 Í× ¯≈ s9 'ρé& ãΝ èδ tβθèOÍ‘≡ uθø9 $# ∩⊇⊃∪ š⎥⎪ Ï% ©!$# tβθèOÌtƒ }¨ ÷ρyŠ öÏ ø9 $# öΝ èδ $pκ Ïù tβρà$ Î#≈ yz ∩⊇⊇∪ ô‰s) s9 uρ

$oΨ ø) n=yz z⎯≈ |¡ΣM}$# ⎯ÏΒ 7's#≈ n=ß™ ⎯ ÏiΒ &⎦⎫ ÏÛ ∩⊇⊄∪ §Ν èO çμ≈ oΨù=yè y_ Zπ x ôÜ çΡ ’ Îû 9‘# ts% &⎦⎫ Å3 ¨Β ∩⊇⊂∪

5.2.2 Surah yang BerMad ’Iwad

Surah al-Furqan, 25: 4-6

ijk

tΑ$s%uρ t⎦⎪ Ï% ©!$# (# ÿρãx x. ÷βÎ) !# x‹≈ yδ HωÎ) î7 øùÎ) çμ1 utI øù$# … çμ tΡ% tær& uρ Ïμø‹ n=tã îΠ öθs% šχρ ãyz# u™ ( ô‰s) sù

ρâ™!% y` $Vϑù=àß # Y‘ρã—uρ ∩⊆∪ (# þθä9$s%uρ ç ÏÜ≈ y™ r& š⎥⎫ Ï9 ¨ρF{ $# $yγ t7 oK tGò2$# }‘ ÏS sù 4’ n?ôϑè? Ïμ ø‹ n=tã

Zο tò6 ç/ Wξ‹ Ï¹ r& uρ ∩∈∪ ö≅ è% ã&s!t“Ρr& “Ï% ©!$# ãΝ n=÷ètƒ §Åc£9 $# ’ Îû ÏN≡ uθ≈ yϑ¡¡9 $# ÇÚ ö‘ F{ $# uρ 4 … çμ ¯Ρ Î)

tβ% Ÿ2 # Y‘θà xî $\ΚŠ Ïm§‘ ∩∉∪

5.2


76

5.2.3 Surah yang Tiada BerMad di Kepala Ayat

Surah al-Qamar, 54: 8-12

ijk

t⎦⎫ ÏèÏÜ ôγ •Β ’ n<Î) Æí# ¤$! $# ( ãΑθà) tƒ tβρãÏ≈ s3 ø9 $# # x‹≈ yδ îΠöθtƒ ×Å£ tã ∩∇∪ ôM t/ ¤‹x. öΝ ßγ n=ö6 s% ãΠ öθs% 8yθ çΡ

(#θç/ ¤‹s3 sù $tΡ y‰ö6 tã (#θä9$s%uρ ×βθãΖøg xΧ tÅ_ßŠ ø—$# uρ ∩®∪ % tæy‰sù ÿ… çμ−/ u‘ ’ ÎoΤ r& Ò>θè=øótΒ ÷ÅÇtGΡ$$sù ∩⊇⊃∪

!$oΨ óstFx sù z>≡ uθö/ r& Ï™!$ yϑ¡¡9 $# &™!$oÿ Ï3 9ÉΚpκ ÷] •Β ∩⊇⊇∪ $tΡö¤fsùuρ uÚ ö‘ F{ $# $ZΡθ ã‹ ãã ’ s+ tGø9 $$sù â™!$yϑø9 $# #’ n?tã

9øΒr& ô‰s% u‘ Ï‰è% ∩⊇⊄∪

TARANNUM YANG DIWASLAH DENGAN NAHAWAND

Sebagaimana keadaannya dengan tarannum yang diwaslahkan dengan Bayyati, tarannum Nahawand juga tidak terkecuali daripada berlakunya susunan yang mempunyai dua tempat sambungan yang bersambung pada satu tempat. Dalam erti kata lain, mana-mana tarannum yang mempunyai angin yang hampir sama dengan bacaan Nahawand seperti bacaan Àjam, Rast, Kurdi dan Ìraqi. Jelasnya, jika berlaku: (a) Ketegangan pada persembahannya, maka ianya boleh diwaslahkan kepada

tarannum Kurdi atau Ìraqi.

AKTIVITI 5.3

Bagaimana anda menilai persembahan tarannum dalam bacaan al-Quran? Bincangkan.

5.3


(b) Kelemahan pada persembahannya, maka ianya boleh diwaslahkan kepada tarannum Àjam atau Rast.

5.3.1 Àjam: Pengertian dan Peranannya Tinjauan dari sudut bahasa menunjukkan bahawa perkataan ‘Àjam’ adalah berasal dari bahasa Arab yang bermaksud diam, senyap atau individu yang bukan dari kelompok bahasa sesuatu bangsa, kaum atau puak. Ia juga merujuk kepada dua pengertian utama dalam bahasa Arab iaitu mereka yang terdiri daripada bukan bangsa Arab dan bangsa Parsi. Manakala dari sudut istilah ilmu tarannum pula, ÂÀjamÊ atau ÂÀjamiÊ bermaksud nama khusus bagi suatu jenis alunan tarannum atau maqamat yang dipopularkan oleh para Qari dari Hijaz (Makkah) dengan sedikit pengubahsuaian mengikut suasana budayanya. Kini, tarannum ini dipopularkan oleh kebanyakan QurraÊ dari Mesir. Namun identiti asalnya (Àjam iaitu suatu tempat yang terletak di Parsi) masih lagi dikekalkan. Rajah 5.3 seterusnya menyatakan sifat-sifat alunan tarannum Àjam.

Rajah 5.3: Sifat-sifat alunan tarannum àjam


78

Rajah 5.4 berikut pula menunjukkan peranan dan tugasan tarannum Àjam.

Rajah 5.4: Peranan dan tugasan tarannum àjam

5.3.2 Nawa Asar danÙshshaq: Pengertian dan Peranannya

Tarannum Nawa Asar dan Ùshshaq juga mempunyai angin yang hampir sama dengan bacaan Nahawand. Jadual 5.1 seterusnya menerangkan kedua-dua tarannum ini yang diwaslahkan kepada tarannum Nahawand.


1. Terangkan secara ringkas maksud tarannum Bayyati, Husayni, Kurdi dan Ìraqi.

2. Huraikan sifat-sifat alunan tarannum Bayyati. 3. Jelaskan peranan dan tugasan tarannum Bayyati.

Jadual 5.1: Tarannum Nawa Asar dan Ùshshaq

Bil. Tarannum Catatan

BAHASA Perkataan Nawa berasal dari bahasa Arab yang bermaksud biji benih kejadian.

ISTILAH Nama khusus bagi suatu jenis alunan tarannum atau maqamat yang dipopularkan oleh para Qari dari Tanah Arab.

CATATAN

Ia diterima daripada Shaykh Taha al-Fashni (pakar tarannum berasal dari Mesir) dan diambil oleh Tuan Guru Haji Ahmad bin Maksum Pergau (suatu tempat di Kelantan).

1. NAWA ASAR

BAHASA Perkataan Ùshshaq juga berasal dari bahasa Arab yang bermaksud rindu atau cinta.

ISTILAH Nama khusus bagi suatu jenis alunan tarannum atau maqamat yang dipopularkan oleh para Qari dari Tanah Arab.

2. ÙSHSHAQ

CATATAN Ia diterima daripada Shaykh Abdul Hamid Musàl (seorang profesor muzik Arabi berasal dari Mesir).

SEMAK KENDIRI 5.1


80

• Tarannum Nahawand mempunyai sifat kesederhanaan dalam

mengalunkan rentak dan irama yang mampu memukau dan menarik minat serta dekat dihati para Qari.

• Tarannum Nahawand dari segi bahasa merujuk kepada nama bagi tempat yang terletak di daerah Hamadan, Parsi (sekarang Iran). Manakala dari sudut istilahnya pula, ÂNahawandÊ bermaksud nama khusus bagi suatu jenis alunan tarannum atau maqamat yang dipopularkan oleh para Qari dari daerah tersebut mengikut citarasa dan sosio-budayanya yang tersendiri.

• Tarannum Nahawand juga tidak terlepas daripada perubahan dalam rentak dan iramanya yang berlaku hasil daripada pengubahsuaian para QurraÊ dari Mesir yang mengubahnya mengikut selera budaya mereka tanpa menukar identiti asalnya iaitu alunan rentak irama Nahawand.

• Sifat-sifat alunan tarannum Bayyati ialah mempunyai gerak ringan dan berkesan, kelembutan di samping kesopanan, mempunyai unsur ketenangan yang memikat serta mempunyai kesesuaian tabaqah sederhana, kesesuaian dengan ayat yang menggambarkan pemohonan dan penceritaan dan kehalusan seni yang mempersonakan.

• Tarannum yang diwaslahkan (susunan yang mempunyai dua tempat sambungan yang bersambung pada satu tempat) dengan Nahawand bermaksud mana-mana tarannum yang mempunyai angin yang hampir sama dengan bacaan Nahawand seperti bacaan Àjam, Rast, Kurdi dan Ìraqi.

Àjam Iraqi Kurdi Maqam Nahawand Nawa Asar Peranan Àjam

Peranan Nahawand Rast Tarannum Nahawand Tatbiq Ùshshaq Waslah

KATA KUNCI


Mahdi Muhammad al-Hirazi. (2001). Bughyah al-Murid Min Ahkam al-Tajwid.

Beirut: Dar al-Basyair al-Islamiyyah.

Manna Khalil Qattan. (1998). Mabahis Fi Ùlum al-Quran. Beirut: Muassasah al-Risalah.

MannaÊ Khalil al-Qattan. (1973). Studi ilmu-ilmu QurÊan (terj. Drs. Mudzakkir AS.). Jakarta: Litera AntarNusa.

Muhammad Abdul Azim al-Zalqani. (2001). Manahil al-Irfan fi Ulum al-Quran. Beirut: Al-Maktabah al-Asriyyah.

Muhammad Khazar al-Mujali. (2003). Al-Wajiz Fi Ùlum al-Kitab al-Àziz. Kuala

Lumpur: Universiti Malaya.

Muhammad Rajab Farjani. (1976). Kaifa NataÊaddabu MaÊa al-Mushaf. Qahirah: Dar al-IÊtisam.

Muhd. Ali bin Abu Bakar. (1997). Seni lagu al-Quran di Malaysia. Kuala Lumpur:

Darul Fikr.

Nik Jaafar bin Nik Ismail. (1998). Qawaid Tarannum. Kuala Lumpur: Darul Fikr.

Salah Àbd al-Fattah al-Khalidi. (1994). Mafatih Li al-Taàmul Maà al-QurÊan. Dimashq: Dar al-Qalam.

nota taranum 5

Documents