MMİİNERALOJNERALOJİİ--PETROGRAFPETROGRAFİİ

VI. YarVI. Yarııyyııl (2+2)l (2+2)

Dersin Sorumlusu: Dersin Sorumlusu: Prof. Dr. Sabah YILMAZ Prof. Dr. Sabah YILMAZ ŞŞAHAHİİN N

((sabahyssabahys@@istanbulistanbul.edu.tr).edu.tr)

Uygulama AsistanUygulama AsistanııAraAraşş. G. Göör. Melda Kr. Melda KÜÇÜÜÇÜKDEMKDEMİİRCRCİİ

MineralojiMineraloji--PetrografiPetrografi

DDöönem Boyunca Etkinliklernem Boyunca Etkinlikler

-- LaboratuvardaLaboratuvarda dosya hazdosya hazıırlama rlama -- HaftalHaftalıık ya da aylk ya da aylıık k öödevlerdevler-- KKıısa ssa sıınav/nav/QuizQuiz-- Ara sAra sıınavnav-- ÇÇatalca veya Gebze Yatalca veya Gebze Yööresine Arazi Gezisi resine Arazi Gezisi -- (imkanlar (imkanlar ööllçüçüssüünde)nde)-- Final sFinal sıınavnavıı(S(Sıınavlarda % 40navlarda % 40--50 oran50 oranıında Uygulama knda Uygulama kıısmsmıı olacaktolacaktıır)r)

Uygulama Dersi;Uygulama Dersi;

Uygulama dersinde mineral ve kayaUygulama dersinde mineral ve kayaççlar, lar, mineralojikmineralojik--petrografikpetrografik olarak incelenecektir. olarak incelenecektir.

Bu inceleme esnasBu inceleme esnasıında, dosya kanda, dosya kağığıddıına mineral ve/veya kayana mineral ve/veya kayaççççizilecekizilecek,, fiziksel fiziksel öözellikleri tanzellikleri tanıımlanacakmlanacak ve ve boyanacaktboyanacaktıır.r.Bunun iBunun iççin, derse in, derse boya kalemleriboya kalemleri getirilecektir.getirilecektir.

HazHazıırlanan dosyalar drlanan dosyalar döönem sonunda denem sonunda değğerlendirilerek, Final erlendirilerek, Final notuna yansnotuna yansııttıılacaktlacaktıır. r.

KaynaklarKaynaklar

Mineraloji Ders notlarMineraloji Ders notlarıı ((Prof.DrProf.Dr. H. Hüüseyin Yalseyin Yalççıın, Cumhuriyet n, Cumhuriyet ÜÜniversitesi) niversitesi)

Petrografi Ders notlarPetrografi Ders notlarıı (Yrd.(Yrd.DoDoçç.Dr.Dr. . NazmiNazmi Otlu, Cumhuriyet Otlu, Cumhuriyet ÜÜniversitesi)niversitesi)

MineralojiMineraloji--Petrografi Ders NotlarPetrografi Ders Notlarıı ((Prof.DrProf.Dr. Timur USTA. Timur USTAÖÖMER, MER, İİ..ÜÜ.).)

PetrografiPetrografi--Petroloji Ders NotlarPetroloji Ders Notlarıı ((Prof.DrProf.Dr. Sinan, . Sinan, ÖÖngenngen, , İİ..ÜÜ.).) Magmatik, Metamorfik, Magmatik, Metamorfik, SedimanterSedimanter Petrografi Ders KitaplarPetrografi Ders Kitaplarıı (Prof. (Prof.

Dr. Yavuz Erkan, Hacettepe Dr. Yavuz Erkan, Hacettepe ÜÜnivniv. Yay. Yayıınlarnlarıı)) Mineraloji kitabMineraloji kitabıı ((Prof.DrProf.Dr. . MefailMefail YeniyolYeniyol)) ÇÇeeşşitli Jeoloji dergi ve makaleleriitli Jeoloji dergi ve makaleleri Genel Jeoloji, Genel Jeoloji, İİhsan Ketin hsan Ketin İİTTÜÜ YayYayıınlarnlarıı ÇÇeeşşitli itli ÜÜniversitelerin Mineralojiniversitelerin Mineraloji--Petrografi Ders notlarPetrografi Ders notlarıı ((İİTTÜÜ, Kocaeli , Kocaeli

ÜÜnivniv., ...)., ...) İİnternette, Mineralojinternette, Mineraloji--Petrografi ile ilgili web siteleriPetrografi ile ilgili web siteleri

GENEL KAVRAMLARGENEL KAVRAMLAR

MineralMineral Kristal Kristal AmorfAmorf MineralojiMineraloji Mineralojinin ilgili olduMineralojinin ilgili olduğğu alanlaru alanlar

KayaKayaçç Petrografi Petrografi PetrolojiPetroloji PetrojenezPetrojenez

Ametist (Kuvars)Apofillit

KuvarsKuvars

Mineral:Mineral: Doğal olarak oluşan, katı, homojen, genellikle inorganik, oldukça düzenli atom dizilimine ve belirli bir kimyasal bileşime sahip olan maddelere mineral denir.

Kristal: Yapıtaşları üç boyutlu, düzenli bir geometrik dizilim gösteren homojen nitelikteki katı maddelere kristal denir. Mineralden farkı doğal olma şartının olmamasıdır.

Amorf (camsı/izotrop): Kimyasal yapı taşlarının (atom, iyon ve molekül) diziliminde düzensizlik olan ve fiziksel özelliklerin tüm yönlerde aynı olduğu maddelere amorf denir.

Mineraloji: Minerallerin geometrik şekillerini, iç yapılarını, fiziksel-kimyasal özelliklerini ve bunlar arasındaki ilişkileri inceleyen bir bilim dalıdır.

Amorf kuvarsAmorf kuvars Kristalin kuvars

Slow Cooling - bigger minerals with distinctcrystal structure

Fast cooling - very fine grained, not crystalline

Not a mineral!!!!!!

Mineraller

ZümrütGranat

AmetistKuvars ve götit Kuvars

Mineralojinin Mineralojinin İİlgili Oldulgili Olduğğu Bilim u Bilim DallarDallarıı

JeolojiJeoloji Matematik,Matematik, Kimya ,Kimya , FizikFizik

CoCoğğrafya,rafya, BiyolojiBiyoloji Fizikokimya,Fizikokimya, MetalurjiMetalurji,, Ziraat, Ziraat, TopoTopoğğrafyarafya,, Jeofizik, AstrofizikJeofizik, Astrofizik İİnnşşaat, aat, ZeminbilimiZeminbilimi,, TTııp ve Eczacp ve Eczacııllıık k

PETROGRAFPETROGRAFİİ KayaKayaçç:: Bir veya birden fazla mineralden oluBir veya birden fazla mineralden oluşşan, belli bir jeolojik an, belli bir jeolojik

bbüüttüünlnlüüğğüü olan, katolan, katıı, do, doğğal maddelere kayaal maddelere kayaçç denir. denir.

Petrografi:Petrografi: KayaKayaççlarlarıın mineralojik bilen mineralojik bileşşimlerini, yapimlerini, yapıısal ve dokusal sal ve dokusal öözelliklerini inceleyen, kayazelliklerini inceleyen, kayaççlarlarıı oluoluşşum koum koşşullarullarıına / na / şşekillerine, ekillerine, kimyasal ve mineralojik bilekimyasal ve mineralojik bileşşimlerine ve yapimlerine ve yapıı/doku ili/doku ilişşkilerine gkilerine gööre re tantanıımlamaya ve adlandmlamaya ve adlandıırmaya rmaya ççalalışışan bir bilim dalan bir bilim dalııddıır. Yani r. Yani tantanıımsaldmsaldıır (r (descriptivedescriptive). ).

Petroloji:Petroloji: KayaKayaççlarlarıın olun oluşşumlarumlarıı ile ilgili tile ilgili tüüm sorunlarm sorunlarıın n aaççııklanmasklanmasıı, , ççeeşşitli kayaitli kayaçç ttüürlerinin zaman ve mekan bakrlerinin zaman ve mekan bakıımmıından ndan birbirleri ile olan ilibirbirleri ile olan ilişşkilerinin ortaya kilerinin ortaya ççııkarkarıılmaslmasıı iseise yorumsalyorumsal((ıınterpretativenterpretative)) bir bilim dalbir bilim dalıı olan olan petrolojipetroloji’’nin nin öödevidir.devidir.

PetrojenezPetrojenez:: KayaKayaççlarlarıın kn köökenini inceleyen bilim dalkenini inceleyen bilim dalıına na petrojenezpetrojenezdenir.denir.

1.1. Magmatik kayaMagmatik kayaççlarlar-- plplüütoniktonik//intrintrüüzifzif/sokulum/derinlik/sokulum/derinlik-- volkanik/volkanik/extrextrüüzifzif/p/püüsksküürrüük/yk/yüüzeyzey-- subvolkaniksubvolkanik//subplsubplüütonikdamartonikdamar//yaryarııderinlikderinlik

2. Metamorfik/ba2. Metamorfik/başşkalakalaşışım kayam kayaççlarlar3. 3. SedimanterSedimanter//tortultabakaltortultabakalıı kayakayaççlarlar

YERKABUĞUNDA KAYAKAYAÇÇLARLAR

KayaKayaççlarlarıın yerkabun yerkabuğğunda bulunuunda bulunuşş oranlaroranlarıı;;

Hacım olarak;-- Magmatik ve metamorfik kayaMagmatik ve metamorfik kayaççlar % 95,lar % 95,-- SedimanterSedimanter kayakayaççlar % 5,lar % 5,

Yeryüzünde kapladıkları alan olarak;-- Magmatik ve metamorfik kayaMagmatik ve metamorfik kayaççlar % 25,lar % 25,-- SedimanterSedimanter kayakayaççlar % 75,lar % 75,

Granit

Magmatik derinlik (Magmatik derinlik (plplüütoniktonik) kaya) kayaççlarlarıı

Granite Mineralogy

Magmatik yMagmatik yüüzey (volkanik) kayazey (volkanik) kayaççlarlarııVolkanlar ve volkanik kayaVolkanlar ve volkanik kayaççlarlar

Metamorfik kayaçlar

Metamorphic Rocks

SedimanterSedimanter kayakayaççlar ve Fosillerlar ve Fosiller

Clastic

Chemical

Dünyadaki Büyük Levhalar

Türkiye Levhası

8 cm tourmaline crystals 8 cm tourmaline crystals from pegmatitefrom pegmatite

5 mm gold from a 5 mm gold from a hydrothermal deposithydrothermal deposit

Bowen’s Reaction SeriesFerromagnesian Felsic

(Fe,Mg)2Si4O16

(Ca,Mg,Fe)Si4O12

(Ca,Mg)Si4O11

(K,Fe,Mg)Si4O10

(K,Al)Si4O10

Si4O8

(Na,Ca)Al1-2Si2-3O8

CaAl2Si2O8

NaAlSi3O8KAlSi3O8

AMORPHOUSAMORPHOUSAMBERAMBER

TRICLINICTRICLINICMONTEBRASITEMONTEBRASITE

MONOCLINICMONOCLINICGYPSUMGYPSUM

ORTHORHOMBIORTHORHOMBICC

TANZANITETANZANITE

TRIGONALTRIGONALQUARTZQUARTZvarietyvariety --

AMETHYSTAMETHYST

HEXAGONALHEXAGONALBERYLBERYL

TETRAGONALTETRAGONALWULFENITEWULFENITE

ISOMETRICISOMETRICDIAMONDDIAMOND

SOME SYMMETRY EXAMPLESSOME SYMMETRY EXAMPLES