laporan awal kajian cadangan pembangunan...
TRANSCRIPT
LAPORAN AWAL
KAJIAN CADANGAN PEMBANGUNAN GEOPARK LEMBAH KINTA
KERAJAAN PERSEKUTUAN MALAYSIA KERAJAAN NEGERI PERAK
NO. LAPORAN:
JMG.PRK (GEOWARISAN) 01/2016
JABATAN MINERAL DAN GEOSAINS MALAYSIA
JABATAN MINERAL DAN GEOSAINS MALAYSIA Minerals and Geoscience Department Malaysia
LAPORAN AWAL KAJIAN CADANGAN PEMBANGUNAN GEOPARK LEMBAH KINTA
DISEDIAKAN OLEH PASUKAN KERJA GEOLOGI WARISAN JABATAN MINERAL DAN GEOSAINS
MALAYSIA PERAK
NO. LAPORAN JMG.PRK (GEOWARISAN) 01/2016
KEMENTERIAN SUMBER ASLI DAN ALAM SEKITAR Ministry of Natural Resources and Environment
TAHUN 2016
PENGHARGAAN
JMG Perak mengucapkan ribuan terima kasih dan penghargaan kepada Kerajaan
Negeri Perak yang telah berbesar hati menyediakan peruntukan dalam Projek
Cadangan Pembangunan Geopark Lembah Kinta. Terima kasih kepada Pasukan
Kerja Geowarisan JMG Perak dan seluruh warga JMG Perak. Terima kasih tidak
terhingga juga kepada Profesor Dr. Mohd. Shafeea Leman, Profesor Emeritus
Dato‟ Dr. Abdul Latiff Mohamad dan pihak konsultan, Geo Mag Engineering di atas
pengumpulan maklumat dan kajian yang disumbangkan. Inisiatif dan sumbangan
mereka yang terlibat adalah amat dihargai.
Penghargaan khas juga diberikan kepada pegawai penyedia laporan:
Mohd Sidi bin Daud
Tuan Rusli bin Tuan Mohamed
Othman bin Kangsar
Nurul „Amalina binti Md Nor
i
ISI KANDUNGAN
1.0 PENDAHULUAN 1.1 LATAR BELAKANG PROJEK 1
1.2 PENGENALAN LOGO GEOPARK LEMBAH KINTA 2
1.3 KAWASAN LIPUTAN CADANGAN PEMBANGUNAN GEOPARK
LEMBAH KINTA
3
2.0 KONSEP PEMBANGUNAN DI BAWAH INISIATIF GEOPARK
2.1 DEFINISI GEOPARK 4
2.2 KOMPONEN GEOPARK 5
2.3 KEPENTINGAN PENUBUHAN GEOPARK 6
2.4 LANGKAH PENGIKTIRAFAN GEOPARK 7
3.0 WARISAN GEOPARK LEMBAH KINTA
3.1 PENGENALAN LEMBAH KINTA 8
3.2 GEOLOGI LEMBAH KINTA 10
4.0 POTENSI LEMBAH KINTA SEBAGAI GEOPARK
4.1 SUMBER WARISAN SEMULAJADI LEMBAH KINTA 11
4.1.1 SENARAI POTENSI GEOTAPAK, TAPAK WARISAN SEJARAH/BUDAYA/BIODIVERSITI DAN PRODUK SETEMPAT BAGI KAWASAN BANDARAYA IPOH, DAERAH BATU GAJAH DAN DAERAH KAMPAR
12
4.1.1.1 PETA TABURAN LOKASI GEOTAPAK DALAM CADANGAN PEMBANGUNAN GEOPARK LEMBAH KINTA
17
4.1.2 KETERANGAN SEBAHAGIAN POTENSI CADANGAN PEMBANGUNAN GEOPARK LEMBAH KINTA
18
4.1.3 MUZIUM DAN BAHAN SEJARAH 32
4.1.4 PRODUK SETEMPAT SEBAGAI POTENSI PRODUK GEOPARK 33
5.0 RUMUSAN DAN CADANGAN 34
ii
1.1 Latar Belakang Projek
1. Konsep pembangunan Geopark Lembah Kinta ini telah dibentangkan
pertama kali kepada Jawatankuasa Perancang Negeri (JPN) semasa Mesyuarat Bil. 2/2012 (8 Oktober 2012) oleh pakar penilai geopark antarabangsa iaitu Profesor Dr. Mohd. Shafeea bin Leman daripada Universiti Kebangsaan Malaysia.
2. Atas persetujuan ahli mesyuarat, Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Negeri Perak telah menyelaras satu mesyuarat pada 6 Novem ber 2012 untuk mengenalpasti sempadan Geopark Lembah Kinta. Pada 30 Januari 2013 pula, program lawatan tapak di kawasan Gopeng-Kampar dan mesyuarat kumpulan kerja yang terdiri daripada pel bagai agensi telah diadakan di Majlis Daerah Kampar. 3. Cadangan kajian dan pelaksanaan pembangunan Geopark Lembah
Kinta telah dibentangkan sekali lagi pada Mesyuarat JPN Bil. 1/2013 bertarikh 18 Julai 2013 oleh Pengarah JMG Perak, Dr. Kamaludin Hassan. Mesyuarat JPN telah memutuskan menyokong dan bersetuju terhadap syor cadangan pembangunan Geopark Lembah Kinta dengan tumpuan kepada usaha untuk mendapatkan pengiktirafan sebagai geopark kebangsaan terlebih dahulu. Pejabat Kewangan Negeri telah mengeluarkan surat persetujuan penyediaan peruntukan khas tahun 2014 sebanyak RM500,000.00 untuk kerja-kerja kajian dan penyelidikan dengan bayaran pertama sebanyak RM200,000.00 telah dikeluarkan melalui surat bertarikh 4 Februari 2014.
4. Satu Jawatankuasa Kerja Pembangunan Geopark Lembah Kinta (JKPGLK) yang dianggotai oleh gabungan pelbagai agensi kerajaa negeri dan persekutuan serta universiti tempatan telah dibentuk.
5. Perlantikan rasmi telah dibuat oleh Pengarah Unit Perancang Ekonomi Negeri Perak melalui surat UPEN.Pk.5/7/1/5 Jld.3(3) bertarikh 06 Februari 2014. JKPGLK berurusetia di JMG Perak, bertindak sebagai badan penasihat teknikal mengikut bidang kepakaran agensi masing-masing.
1.0 PENDAHULUAN
1
1.2 Pengenalan Logo Geopark Lembah Kinta
Logo Geopark Lembah Kinta telah dilancarkan semasa Majlis Pelancaran
Cadangan Pembangunan Geopark Lembah Kinta yang diadakan pada 22
November 2014. Majlis ini telah disempurnakan oleh YB Dato‟ Nolee
Ashilin binti Mohammed Radzi, Exco Kesihatan, Pelancongan dan
Kebudayaan bagi pihak YAB Menteri Besar Perak. Logo ini direka cipta
berasaskan kepada perbukitan kars dan gua batu kapur yang menjadi latar
belakang semulajadi kawasan Lembah Kinta.
Cadangan Pembangunan Geopark Lembah Kinta ini juga menggunakan
cogan kata “GEOPARK MENJANA JATI DIRI” atas dasar dimana strategi
pembangunan Geopark Lembah Kinta ini akan menjadi asas pembinaan
jati diri penduduk dan keseluruhan Negeri Perak melalui pengekalan
landskap semulajadi, pelan pembangunan yang lestari dan pengembalian
kegemilangan sejarah silam. Program pemuliharaan dan pembangunan
lestari di bawah konsep geopark ini seterusnya akan memasyhurkan
Lembah Kinta di mata masyarakat tempatan dan antarabangsa, di samping
memastikan nilai warisan berkenaan dapat diperturunkan kepada generasi
akan datang.
“GEOPARK MENJANA JATI DIRI”
2
1.2 Kawasan Liputan Cadangan Pembangunan Geopark Lembah Kinta
Kawasan cadangan pembangunan Geopark Lembah Kinta meliputi dua (2) pejabat daerah dan tanah iaitu Pejabat Daerah dan Tanah Kinta dan Pejabat Daerah dan Tanah Kampar. Kawasan ini melibatkan tiga (3) pihak berkuasa tempatan iaitu Majlis Bandaraya Ipoh, Majlis Daerah Batu Gajah dan Majlis Daerah Kampar. Ketiga-tiga daerah pentadbiran ini suatu ketika dahulu mewakili satu daerah sahaja iaitu Daerah Kinta.
Keluasan keseluruhan kawasan cadangan pembangunan Geopark Lembah Kinta ini adalah lebih kurang 2,000 kilometer persegi. Kawasan cadangan ini diperkenalkan sebagai Lembah Kinta kerana ianya mewakili sebahagian besar kawasan tadahan lembangan Sungai Kinta iaitu salah satu cabang utama Sungai Perak.
MAJLIS BANDARAYA IPOH
MAJLIS DAERAH BATU GAJAH
DAERAH KAMPAR
DAERAH KINTA
MAJLIS DAERAH KAMPAR
3
Konsep Geopark Lembah Kinta menetapkan sumber warisan ini bukanlah terhad kepada warisan geologi sahaja, tetapi juga warisan biodiversiti, arkeologi, sejarah, kesenian, malah termasuk juga warisan orang hidup. Dalam hal ini setiap warga dan semua elemen yang terdapat di dalam kawasan istimewa Geopark Lembah Kinta dan segala aktiviti yang berlaku adalah KOMPONEN UTAMA geopark Lembah Kinta dan tiada satu pun harus disisihkan.
Lembah Kinta memenuhi pencirian dan definisi yang diperkenalkan oleh pihak Biro Jaringan Global Geopark Kebangsaan (GGN UNESCO), dengan mempunyai tempat-tempat yang sangat unik dari segi geologi, biologi dan sosial. cadangan pembangunan yang dilakukan ini adalah se-bahagian daripada usaha bagi mengangkat Lembah Kinta untuk disenaraikan sebagai Geopark di peringkat kebangsaan dan seterusnya di peringkat antarabangsa.
Geopark didefinisikan sebagai satu kawasan dengan keluasan bersesuaian, mempunyai sempadan jelas dan mengandungi beberapa tapak warisan geologi berkepentingan kebangsaan, ser-antau atau antarabangsa yang dibangunkan secara lestari bagi meningkatkan tahap ekonomi dan nilai budaya penduduknya, terutama melalui aktiviti pelancongan (GGN UNESCO,2010). Geopark ialah satu konsep pembangunan yang memberikan perhatian kepada keseimbangan tiga komponen utama iaitu ke-pentingan pemuliharaan sumber asli (khususnya sumber geowarisan), pembangunan infrastruktur untuk pelancongan dan aktiviti sosioekonomi yang menguntungkan masyarakat setempat. Konsep geo-pelancongan yang diperkenalkan pada tahun 1994 semakin berkembang di mana tumpuan lebih diberi kepada penghayatan sumber warisan geologi dan landskap fizikal.
2.1 Definisi Geopark
Pada ketika ini, dalam 11 tahun usia Geopark global, UNESCO telah mengiktiraf 110 Global Geopark di 32 buah negara di seluruh dunia. Sebahagian besar Geopark Global terletak di negara maju di Eropah dan Asia. Geopark pertama di dunia adalah Geopark Reserve Geologique de Haute-Provence (France) dan di Asia pula ialah Huangshan Geopark (China). Sehingga sekarang, geopark telah wujud di setiap benua dan hampir semua negara Eropah telah memiliki global geopark mereka sendiri. Kebanyakan Geopark Global di Asia kini menjadi destinasi pelancongan tersohor seperti Lake Toya di Jepun, Jeju di Korea Selatan dan Batur di Bali Indonesia. Di Malaysia, selain Langkawi Global Geopark ada 13 atau 14 kawasan yang berpotensi untuk di-bangunkan sebagai geopark. Antaranya termasuklah Lembah Kinta sendiri, Tasik Kenyir, Gunung Kinabalu, dan Delta Sarawak.
Geopark Reserve Geologique de Haute-Provence terletak lebih kurang 150 km dari utara Nice dan 800 km selatan Paris
Huangshan Geopark terletak di East China’s Anhul Province . Geopark ini meliputi kawasan seluas 160km2
MATLAMAT GEOPARK BUKANLAH SEMATA-MATA
UNTUK MEMELIHARA SUMBER WARISAN GEOLOGI TETAPI LE-BIH PENTING ADALAH UNTUK KESEJAHTERAAN WARGANYA
2.0 KONSEP PEMBANGUNAN DI BAWAH INISIATIF GEOPARK
4
2.2 Komponen Geopark
i) Komponen Fizikal
Sesuatu kawasan dengan keluasan sesuai dan mempunyai sempadan kawasan yang jelas serta mempunyai sumber warisan geologi berkepentingan an tarabangsa dan mempunya i sumber warisan semulajadi,sejarah dan budaya.
Penghuni atau warga geopark boleh memanfaatkan sumber warisan sebagai sumber ekonomi inovatif melalui:
Penglibatan langsung dalam industri geopelancongan seperti menjalankan syarikat pelancongan, berkhidmat sebagai renjer, sukarelawan dan pemandu pelancong, atau melalui
Penglibatan dalam industri sokongan pelancongan yang begitu luas cakupannya termasuk:
dalam penghasilan produk geopark perkhidmatan pengangkutan perkhidmatan perhotelan dan hospitaliti perkhidmatan kulinari dan; pelbagai aktiviti lain yang akan menjadi daya tarikan
pelancong.
Mt. Hallasan, Jeju Island, Korea Selatan
Jeju Island Geopark telah diiktiraf seba-gai global geopark pada Oktober 2010.
Dong Van Karst Plateau Geopark, Vietnam
ii) Komponen Pembangunan Komponen pembangunan adalah merupakan perkara-perkara yang berkaitan dengan perkara seperti berikut:
Pemuliharaan tapak warisan semulajadi.
Pembangunan prasarana di tapak warisan.
Pembangunan sosio-ekonomi secara lestari.
Pembangunan insaniah melalui pendidikan dan penye-
lidikan.
Pengembangan kesenian dan kebudayaan.
5
iii) Komponen Pengurusan
Penglibatan pelbagai pihak berke-pentingan.
Keperluan kewangan.
Pengurusan
Pembangunan infrastruktur
Pelan pengurusan.
Jangka masa pendek, sederhana dan jangka panjang
2.3 Kepentingan Penubuhan Geopark Gagasan Geopark menegaskan betapa pentingnya meningkatkan taraf sosioekonomi warga dengan mengambil kira kelebihan yang ada pada kekayaan khazanah warisan, antaranya melalui industri:
1. PELANCONGAN
Memajukan industri pelancongan lestari dan memperkenalkan sektor GEO PELANCON-GAN dengan menerap elemen geosains dalam aktiviti pelancongan dan rekreasi alam semulajadi sedia ada dan membuka tapak Geo Pelancongan baru. GEO PE-LANCONGAN bukan sahaja menjamin pulangan ekonomi tetapi turut menyokong usaha pemuliharaan dan peningkatan modal insan.
2. SOKONGAN PELANCONGAN Industri pelancongan membuka luas peluang bagi pertumbuhan pelbagai industri sokon-gan lain termasuk sektor perkhidmatan pen-ginapan ( resort, hotel, homestay, tapak perk-hemahan dsb.) pengangkutan, kulinari dan penghasilan produk cenderamata. Gagasan Geopark menganjur inisiatif unik dalam penghasilan produk tempatan yang boleh dijadikan identiti sesuatu wilayah sebagai PRODUK GEOPARK.
3. PEMULIHARAAN Warga geopark boleh melibatkan diri sebagai RENJER dan SUKARELAWAN GEOPARK yang akan bertanggungjawab memantau aktiviti disesuatu tapak geopelancongan.
4. PENYELIDIKAN & PEMBANGUNAN
Peningkatan aktiviti pelancongan membawa kepada keperluan penyelidikan saintifik bagi menambah nilai saintifik dan menentukan daya tampungan sesuatu tapak pelancon-gan. Kajian sosio-ekonomi juga penting dalam membuat perancangan pembangunan jangka pendek dan jangka panjang.
5. PENDIDIKAN
Penglibatan warga sebagai PEMANDU GEOPARK dan pelatih serta pemudah cara dalam aktiviti kesedaran geopark pada pel-bagai peringkat.
Pemuliharaan sumber warisan geologi dan biologi di Kilim Langkawi Geopark (Malaysia).
Peningkatan pelancong ke Global Geopark Yangdang-shan, China selepas mendapat pengiktirafan geopark pada 2005 oleh UNESCO.
Pemandu pelancong menerangkan bagaimana lumpur dan pasir tersusun dalam satu lapisan batuan yang sama. Penjelasan tentang enapan laut dalam di Muroto Global Geopark (Japan)
6
2.4 Langkah Pengiktirafan Geopark
Pengenalpastian geotapak bernilai kebangsaan
Penetapan kawasan untuk pemuliharaan, penempatan dan pelancongan
Menganjurkan Aktiviti Keseda-ran Awam dan Pendidikan
Menghantar Permohonan
Penilaian Geopark
Perakuan Geopark Kebangsaan
Promosi kepada pihak berke-pentingan dan pengenalpastian local champion
Penubuhan J/K promosi peringkat negeri
Pengumpulan mak-lumat geotapak, tapak budaya, komu-niti, pendidikan dan sebagainya
Penyediaan dossier mengikut kriteria dossier geopark kebangsaan
Prasarana pendidikan (papan tanda, pusat maklumat untuk geotapak terpilih)
Mengemaskini prasarana pelancongan dan komuniti
Program kese-daran awam untuk pihak berkepentin-gan
Kesedaran awam dan pendidikan untuk komuniti
Permohonan bersama dossier melalui J/K Pelak-sana Geopark Kebangsaan
Penilaian kendiri geopark
Penilaian geopark oleh pakar
Rumusan penilaian geopark
Kelulusan daripada pihak J/K Geopark Kebangsaan
Rumusan dan cadangan daripada J/K Geopark Kebangsaan
5
6 7 8
Kula Volcanic Global Geopark, Turkey
Leye-Fengshan Global Geopark, China
Maklumat Penyediaan Dossier
3 Membangunkan Prasarana Asas
4 Membentuk Jawatankuasa Promosi
1 Menilai Kesesuaian Tapak Sebagai Geotapak
2
7
L embah Kinta di negeri Perak kaya dengan perbukitan kars unik yang mempunyai pelbagai warisan sejarah perlombongan,
sejarah geologi dan kepelbagaian landskap se-mulajadi. Kebanyakan perbukitan kars ini terletak di Ipoh dan ia merupakan pakej untuk menjadikan bandaraya Ipoh sebagai laluan geopelancongan yang mampu memasyhurkannya dikalangan pelancong tempatan dan antarabangsa.
Lembah Kinta juga mempunyai begitu banyak sumber warisan geologi dan warisan budaya yang memenuhi sebahagian besar keperluan untuk dinobatkan sekurang-kurangnya sebagai sebuah geopark kebangsaan. Lembah Kinta terkenal sebagai tapak warisan perlombongan bijih timah dan mempunyai kepelbagaian landskap semulajadi yang unik serta nilai sejarah geologi dan saintifik yang tinggi.
3.0 WARISAN GEOLOGI LEMBAH KINTA
Lembah Kinta S ejarah Lembah Kinta dikatakan bermula tidak kurang 1,500 tahun lalu berdasarkan penemuan relik-relik Buddha dari zaman Srivijaya di Tanjung Rambutan (1893) dan Lahat (1931) yang tertanam berpuluh-puluh kaki di dalam tanah. Pada ketika itu, dikatakan Kinta terletak dipertengahan jalan darat antara pusat kerajaan Melayu Buddha Srivijaya di Palembang dengan kerajaan Melayu Bud-dha Khmer dan Campa di Indo-China.
Lembah Kinta juga dikatakan sebagai pusat pentadbiran Gangga Negara pertama sebelum Beruas dan pene-muan ini dikatakan terlambat kerana Kinta telah musnah akibat kegelojohan pelom-bong memusnahkan muka buminya demi bijih timah.
Sejarah Lembah K
inta
8
Kawasan Lembah Kinta merupakan satu dataran rendah yang terbentuk oleh batu kapur dan
sebahagian kecil batuan syis. Hampir 80 peratus daripada kawasan Lembah Kinta didasari
oleh lapisan batu kapur dengan sebahagiannya muncul dipermukaan membentuk bukit atau
gunung yang berdinding tegak yang dikenali sebagai topografi kars. Lembah Kinta juga diapit
dengan 2 banjaran batuan berkomposisi granit iaitu Banjaran Kledang di sebelah barat dan
Banjaran Titiwangsa di sebelah timur.
TOPOGRAFI KARS DI LEMBAH KINTA
3.1 Geologi Lembah Kinta
Secara umumnya, Lembah Kinta terdiri daripada batuan granit dan batuan metasedimen dari Siri
Berkapur dengan merujuk kepada peta Lembah Kinta oleh Ingham dan Bradford (1960). Batuan
metasedimen dari Siri Berkapur membentuk lapisan dasar Lembah Kinta dan terdiri daripada dua
fasies iaitu Fasies Berkapur dan Fasies Berargilit. Batuan kapur merupakan batuan dominan
yang membentuk Fasies Berkapur. Fasies Argilit pula terdiri daripada batu syal, filit dan kuarzit
berselang seli dengan fasies berkapur (Ingham dan Bradford, 1960). Menurut (Ingham dan
Bradford 1960), pada tahun 1956 dan 1959 graptolit telah dijumpai di Kanthan dan Chemor yang
berusia Ordivisi tengah hingga Silur. Suntharalingam (1966) pula telah menemui fosil yang
berusia Devon Bawah hingga Perm Tengah di Kampar. Berdasarkan penemuan fosil yang terhad
ini, Ingham dan Bradford (1960) telah memberikan usia Karbon Bawah kepada batuan dasar
Lembah Kinta.
Batuan granit di Lembah Kinta dibentuk oleh dua banjaran granitoid iaitu Banjaran Kledang (3,469
kaki) di sebelah barat dan Banjaran Titiwangsa (7175 kaki) di sebelah timur. Ingham dan Bradford
(1960) pula telah memberikan usia Trias manakala Hutchison (1973) melaporkan bahawa granit di
Lembah Kinta mempunyai julat usia antara Trias Tengah hingga Jura Akhir. Di Lembah Kinta
endapan aluvium merupakan endapan terpenting kerana ia adalah sumber utama penghasilan bijih
timah. Enapan aluvium ini terbahagi kepada Aluvium Tua berusia Pleistosen dan Aluvium Muda
yang berusia Resen didapati secara tidak selaras di atas batuan syis dan marmar.
9
10
4.1 Sumber Warisan Semulajadi Lembah Kinta
Geopark Lembah Kinta memiliki sumber-sumber geologi dan geotapak yang mempunyai nilai warisan saintifik dan estetik yang tinggi. Selain daripada itu, nilai yang ada dalam geotapak di Geopark Lembah Kinta ialah nilai budaya dan nilai rekreasi berdasarkan kajian saintifik. Nilai-nilai tersebut dapat ditafsirkan seperti berikut :
Nilai Saintifik- komposisi meliputi mineral, batuan, fosil, struktur geologi dan sejarah evolusi bumi yang luar biasa atau jarang dijumpai. Nilai Estetik– komposisi meliputi pandangan indah bentuk rupa bumi dan proses alam yang unggul. Nilai Budaya–komposisi melibatkan sejarah, seni budaya, arkeologi, lagenda dan mitos yang dikaitkan dengan ciri-ciri geologi khusus. Nilai Rekreasi– komposisi kesesuaian tapak bagi aktiviti rekreasi dan riadah alam semulajadi.
NILAI SUMBER WARISAN GEOLOGI DALAM GEOPARK LEMBAH KINTA
GEOLOGI -Landskap Kars dan Gua
-Lata, Jeram dan Air Terjun -Mata Air Panas
BIODIVERSITI -Hutan Lipur
-Taman Herba -Hutan Simpan
BANGUNAN -Muzium -Bangunan Bersejarah
-Perkampungan Budaya
PRODUK SETEMPAT -Kulinari : Ayam
Garam, Lemang Ke-lamai, Kacang Putih
4.0 POTENSI LEMBAH KINTA SEBAGAI GEOPARK
11
4.1.1 SENARAI POTENSI GEOTAPAK, TAPAK WARISAN BUDAYA/SEJARAH/BIODIVERSITI DAN PRODUK SETEMPAT BAGI
KAWASAN BANDARAYA IPOH, DAERAH BATU GAJAH DAN DAERAH KAMPAR
Tapak Warisan Geologi (Geotapak)
Tapak Warisan Budaya/Sejarah/ Biodiversiti
Potensi Produk Setempat (Geopark Product)
1.Gunung Panjang (Gua Tambun) 2.Gunung Datok 3.Gugusan Gunung Rapat 4.Lata Ulu Chepor 5.Gunung Kanthan 6.Taman Rekreasi Gunung Lang 7.Hutan Lipur Ulu Kinta 8.Gunung Tasek (Perak Tong)
1.Pekan Lama Ipoh 2.Rekreasi dan Landskap Sungai Kinta 3.Perkampungan Orang Asli Ulu Kinta 4.Muzium Geologi 5.Kebun Limau Bali Tambun 6.Taman Rimba Kledang Saiong 7.Hutan Lipur Ulu Kinta
1.Limau Bali Tambun 2.Kacang Putih Buntong 3.Tauge Ipoh 4.Ayam Garam 5.Ayam Tauge
Tapak Warisan Geologi (Geotapak)
Tapak Warisan Budaya/Sejarah/ Biodiversiti
Potensi Produk Setempat (Geopark Product)
1.Mata Air Panas Lubuk Timah 2.Gunung Pua (Gua NagaMas) 3.Air Terjun Sungai Chelik 4.Jeram Papan
1.Taman Herba Negeri Perak 2.Taman Herba Papan 3.Kellie‟s Castle 4.Istana Raja Billah 5.Taman Alam Kinta 6. Muzium Kapal Korek Tanjung Tualang
-
Kawasan Bandaraya Ipoh
Daerah Kampar
Daerah Batu Gajah
Tapak Warisan Geologi (Geotapak)
Tapak Warisan Budaya/Sejarah/Biodiversiti
Potensi Produk Setempat (Geopark Product)
1.Gua Kandu 2.Gua Tempurung 3.Jeram Sungai Kampar 4.Hutan Lipur Sungai Salu 5.Air Terjun Batu Berangkai
1.Muzium Perlombongan Bijih Ti-mah Kampar 2.Pekan Lama Gopeng 3.Muzium Gopeng 4.Ladang Gaharu Gopeng 5.Trek Rafflesia Ulu Geroh 6.Hutan Lipur Sg Salu
1.Produk Gaharu 2.Lemang Kelamai
12
NO TAPAK CADANGAN GEOTAPAK
KETERANGAN GEOTAPAK POTENSI GEOTAPAK
KAWASAN BANDARAYA IPOH
1
GUGUSAN GUNUNG RAPAT
Kemudahan asas disediakan oleh penduduk tempatan, seper t i parkir,kaunter penerangan, panel maklumat, padang jogging, pondok berteduh
Mempunyai nilai estetika, ilmiah dan budaya
Disediakan tempat melakukan riadah. Tempat keagamaan bagi bagi
masyarakat Cina
Berpotensi sebagai geotapak berasaskan mempunyai nilai saintifik dan nilai estetik serta k e b u d a y a a n m a s y r a k a t setempat.
Kemudahan yang ada hampir mencukupi namun perlu di naik taraf.
2
GUNUNG PANJANG (GUA TAMBUN)
Gua dan perbukitan kars yang sangat unik.
Lokasi ini telah dimajukan dengan menyediakan kelengkapan asas kepada pengunjung.
Lukisan purba kuno yang terdapat pada dinding gua yang berusia ratusan tahun berupaya untuk dijadikan untuk daya tarikan pelancong.
Sangat sesuai dijadikan sebagai geotapak dimana beberapa kemudahan telah disediakan pengusaha seperti wall climbing, flying fox,papan gantung
Nilai arkeologi iaitu lukisan prasejarah serta nilai saintifik berasaskan kepada kewujudan gunung dan ni lai estet ik berasaskan kepada bentuk gunung seper t i „s leeping buddha‟
3
GUNUNG DATOK
Merupakan lokasi rekreasi yang disediakan oleh pihak Sunway City
Mempunyai struktur stalaktit dan stalakmit yang boleh dijadikan daya tarikan pendaki gua dan sukan ekstrem
Mempunyai kolam air panas-. Mempunyai formasi gua yang unik
Kemudahan asas disedia ada telah disediakan oleh pihak Sunway City.
Sesuai untuk dijadikan lokasi penyelidikan geologi
Sesuai untuk dijadikan sebagai salah satu geotapak
4
TAMAN REKREASI GUNUNG LANG
Mempunyai tapak perkhemahan khas untuk aktivit i kem motivasi, perjumpaan keluarga dan hari keluarga.
Disediakan tempat permainan untuk kanak-kanak.
Kemudahan yang disediakan juga merangkumi sewaan bot dan parkir kereta.
.
Bekas tapak lombong bijih timah yang bermula pada tahun 1880an.
Sekitar kawasan diliputi oleh tasik bekas lombong yang mempunyai pelbagai jenis ikan
Mempunyai nilai estetik yang sangat tinggi
Sesuai dijadikan sebagai geotapak
KETERANGAN SEBAHAGIAN POTENSI GEOTAPAK BAGI KAWASAN BANDARAYA IPOH
13
NO TAPAK CADANGAN GEOTAPAK
KETERANGAN GEOTAPAK POTENSI GEOTAPAK
5
GUNUNG KANTHAN
Merupakan kawasan kuari batu dan kegiatan pengkuarian yang masih aktif.
Kawasan ini merupakan kuari dan kebanyakan nilai saintifik dan estetik hampir musnah.
Tidak sesuai untuk dijadikan sebagai geotapak
6
GUNUNG TASEK (PERAK TONG)
Kemudahan asas yang disediakan adalah seperti tempat letak kereta, tandas dan kaunter maklumat
Mempunyai hiasan lukisan seni, mural dan seni khat. Dan dijadikan sebagai tempat keagamaan (kuil) bagi masyarakat india. mempunyai tinggalan karya zaman purba masyarakat setempat.
Kemudahan asas yang sedia ada perlu di naiktaraf.
Mempunyai potensi untuk m enjad i da ya ta r ikan pelancong berkaitan dengan morfologi kars yang sangat unik. Selain itu tinggalan k a r y a z a m a n p u r b a masyarakat setempat masih lagi jelas.
7
LATA ULU CHEPOR
Terdapat lebih 100 spesis flora dan fauna.
Kemudahan yang disediakan meliputi chalet, dewan, tapak perkhemahan, tandas, bilik persalinan, kedai makan, padang kawat, tempat letak kereta, dan pondok rehat
Pelbagai jenis flora dan fauna yang menarik boleh dijadikan sebagai tempat tarikan pelancong dan juga tempat penyelidikan tumbuh-tumbuhan.
Kemudahan asas yang disediakan agak lengkap. penye l id ikan berka i tan dengan biodivesiti perlu dijalankan untuk meneroka kehidupan yang ada.
Sesuai untuk dijadikan sebagai sebuah geotapak.
8
HUTAN LIPUR ULU KINTA
Pelbagai kemudahan asas yang disediakan yang merangkumi pusat penerangan, pondok rehat, gerai makanan , tempat letak kereta dan tandas
Kawasan in i d id ia m i o leh perkampungan orang asli. Oleh itu, tempat ini mempunyai peluang untuk membina muzium orang asli untuk menjadi tarikan pelancong.
Perlu dinaiktaraf kemudahan asas yang disediakan
Sesuai untuk dijadikan sebagai geotapak
KETERANGAN SEBAHAGIAN POTENSI GEOTAPAK BAGI KAWASAN BANDARAYA IPOH
14
NO TAPAK CADANGAN GEOTAPAK
KETERANGAN GEOTAPAK POTENSI GEOTAPAK
DAERAH BATU GAJAH 1 MATA AIR
PANAS LUBUK TIMAH
Mata air panas yang berdekatan dengan sungai dan tahap kepanasan air sungai ini kekal
Kemudahan asas ada disediakan kepada pengunjung
Sesuai untuk dijadikan sebagai geotapak
Perlu menyediakan aktiviti sukan air untuk menjadikan geotapak ini lebih menarik
Sesuai untuk dijadikan lokasi penyelidikan berkaitan geologi
2 GUNUNG PUA (GUA NAGAMAS)
Enapan fosil, mungkin sekumpulan kerang atau Brachiopoda
Fosil veterbrata di bumbung gua yang dipercayai harimau purba
Struktur stalaktit dan stalakmit yang pelbagai formasi yang menarik
Sesuai untuk dijadikan sebuah geotapak
Kemudahan asas perlu disediakan untuk kemudahan pengunjung
Penyelidikan saintifik perlu dijalankan di lokasi ini
3 JERAM PAPAN Air terjun dan taman herba yang khusus bagi tujuan pendidikan terhadap flora berkaitan dengan herba
Kemudahan asas disediakan kepada pengunjung
Sesuai untuk dijadikan geotapak
Jalanraya untuk ke kawasan ini perlu untuk dinaiktaraf
4 AIR TERJUN SUNGAI CHELIK
Air terjun dengan ketinggian air terjun melebihi 150 m
Tiada kemudahan asas yang disediakan
Sesuai untuk dijadikan sebagai sebuah geotapak
Kemudahan asas kawasan ini perlu disediakan
KETERANGAN SEBAHAGIAN POTENSI GEOTAPAK BAGI DAERAH BATU GAJAH
15
NO TAPAK CADANGAN GEOTAPAK
KETERANGAN GEOTAPAK POTENSI GEOTAPAK
DAERAH KAMPAR
1 GUA
TEMPURUNG Gua batu kapur yang terpanjang di
Semenanjung Malaysia iaitu 1.9 km
Kemudahan asas disediakan kepada
pengunjung
Sesuai untuk dijadikan
sebagai sebuah geotapak
yang mempunyai nilai
saintifik dan nilai estetik
2 GUA KANDU Gua yang ke-7 terpanjang di Semenanjung
Malaysia dengan panjangnya adalah
1100 m
Gua ini sesuai untuk
mereka yang berminat
dengan eksplorasi gua
kerana terdapat pelbagai
struktur geologi dan juga
hidupan liar di dalamnya
Sesuai untuk dijadikan
sebagai geotapak
3 AIR TERJUN
BATU
BERANGKAI
Air terjun setinggi 39.2 m di Sungai Batang
Padang
Menaiktaraf kemudahan
asas yang disediakan
kepada pengunjung
Sesuai untuk dijadikan
sebagai sebuah geotapak
4 HUTAN LIPUR
SUNGAI SALU Merupakan lokasi air terjun
Terdapat beberapa kemudahan asas yang
disediakan
Sesuai untuk dijadikan
s e b a g a i g e o t a p a k ,
namun kemudahan asas
perlu dinaiktaraf 5 JERAM SUNGAI
KAMPAR White Water Rafting - Jeram bertahap I-III
di Sungai Kampar sesuai untuk mereka
melakukan aktiviti lasak dan mencabar
Terdapat 14 jeram di kawasan ini dan
sesuai untuk aktiviti sukan air
Sesuai untuk dijadikan
sebagai sebuah geotapak
dengan wujud nilai estetik
yang sangat tinggi
KETERANGAN SEBAHAGIAN POTENSI GEOTAPAK BAGI DAERAH KAMPAR
16
PETA TABURAN LOKASI GEOTAPAK DALAM CADANGAN PEMBANGUNAN GEOPARK LEMBAH KINTA
17
4.1.2 KETERANGAN SEBAHAGIAN POTENSI GEOTAPAK DALAM CADANGAN
PEMBANGUNAN GEOPARK LEMBAH KINTA
18
GUNUNG RAPAT GUNUNG PANJANG (GUA TAMBUN)
GUNUNG DATOK TAMAN REKREASI GUNUNG LANG
GUNUNG TASEK (PERAK TONG) GUNUNG PUA (GUA NAGAMAS)
GUA TEMPURUNG LATA ULU CHEPOR
AIR TERJUN BATU BERANGKAI HUTAN LIPUR SUNGAI SALU
JERAM SUNGAI KAMPAR AIR TERJUN SUNGAI CHELIK
MATA AIR PANAS LUBUK TIMAH
Nama geografi ini diambil sempena taburan bukit-bukit batu kapur yang rapat-rapat antara satu sama lain.
Geotapak Gugusan Gunung Rapat merangkumi kawasan seluas 10 km persegi yang dibentuk oleh rangkaian
bukit-bukit batu kapur yang memagari kawasan lembah serta puluhan bukit batu kapur di bahagian
tengahnya.
Sebahagian dari lembah ini merupakan dolina asal manakala sesetengah dolina telah diperbesarkan oleh
aktiviti perlombongan bijih besi pada abad ke-20. Geotapak Gugusan Gunung Rapat merupakan kars tropika
dewasa atau dikenali juga cockpit karst. Ia dicirikan oleh pengasingan bukit-bukit bertebing tegak dikenali
sebagai mogot, serta kepelbagaian dolina serta gua-gua besar dan kecil.
Sebahagian besar daripada gua di Gugusan Gunung Rapat telah dibangunkan oleh komuniti Cina sebagai
rumah ibadat.
Antara yang terkenal adalah Sam Poh Tong dan Kek Lok Tong yang memaparkan mezbah (altar) Buddha
yang menggambarkan dewa-dewa Cina mengikut kepercayaan mereka. Kuil gua ini juga dikenali sebagai
"The Cave Temple Buddha Gangsa".
GUGUSAN GUNUNG RAPAT
NILAI DAN KEMUDAHAN DI GUGUSAN GUNUNG
RAPAT
Geotapak Gugusan Gunung
Rapat menunjukkan kesemua
nilai warisan saintifik, estetik,
budaya dan rekreasi yang
sangat tinggi yang telah pun
m e n d a p a t p e r h a t i a n
pelancong tempatan dan
antarabangsa.
Kemudahan yang disediakan
kepada pengunjung di sini
adalah meliputi kemudahan
asas seperti tandas awam ,
park i r kereta, kaunter
penerangan, panel maklumat,
trek “joging”, wakaf dan
sebagainya.
Struktur stalaktit dan stalakmit yang unik terdapat dalam gua di Gunung
Struktur pada salah satu tebing batu kapur. Lipatan seretan akibat sesar mendatar ke kiri.
Struktur laminasi pada dinding dan bumbung gua
19
Geotapak Gunung Panjang terletak di pinggir timur Bandaraya
Ipoh, iaitu kira-kira 5 km daripada pusat Bandaraya Ipoh dan 1 km
dari Pekan Tambun dengan latitud 04° 36‟07.26”U dan longitud
101° 08‟50.18”T. Landskap bahagian timur Gunung Panjang boleh
dilihat daripada Lebuhraya Utara-Selatan. Kars Gunung Panjang
terletak berhampiran dengan kawasan taman perumahan dan kem
tentera yang mana di kalangan masyarakat Ipoh ia lebih dikenali
sebagai tapak Lukisan Prasejarah Gua Tambun.
NILAI DAN KEMUDAHAN DI GUGUSAN GUNUNG
PANJANG (GUA TAMBUN)
Geotapak Gunung Panjang
mempunyai nilai saintifik
dan budaya yang sangat
tinggi. Lukisan prasejarah
ini dilukis menggunakan
hematit yang berkaitan
dengan pemineralan bijih
besi di kawasan ini.
Jumpaan hematit dalam
aluvium menunjukkan
perkaitan rapat manusia
purba Lembah Kinta
dengan batuan geologi
sejak lebih 10,000 tahun
lalu. GUNUNG PANJANG (GUA TAMBUN))
Struktur geologi minor antiklin dan sinklin
Lakaran objek oleh manusia prasejarah pada dinding gua
Beberapa fitur geomorfologi yang telah dikenalpasti merupakan
bukit batu kapur, stalaktit, takik, gua dan kukup batu yang terdapat
di lokasi ini. Gunung Panjang merupakan salah sebuah bukit batu
kapur di Lembah Kinta yang telah termetamorf menjadi marmar
akibat daripada rejahan granit semasa usia Trias Akhir.
Puncak paling tinggi Gunung Panjang berada pada ketinggian 350
m. Bahagian sisi perbukitan kars Gunung Panjang adalah bertebing
tegak iaitu hampir 900 curam juga terdapat tebing yang tergantung.
Fitur endapan speleotem iaitu stalaktit mendominasi permukaan
tebing curam bukit kars Gunung Panjang. Fitur ini dijumpai
tergantung pada sebahagian tebing bukit kars yang tiada litupan
vegetasi dan ia dianggarkan berjulat saiz daripada 1 m hingga 10
m. Penemuan tebing kars yang dipenuhi dengan fitur stalaktit
tergantung merupakan penanda lokaliti di mana lukisan prasejarah
Gunung Panjang tersingkap.
20
Geotapak Gugusan Gunung Datok terletak di dalam kawasan Tambun iaitu di
Persiaran Lagun Sunway di Bandar Sunway City. Kawasan ini telah dibangunkan
oleh Sunway City dengan mengekalkan warisan geologi. Lokasi ini telah diban-
gunkan sebagai kawasan perumahan, hotel dan taman tema dengan bercirikan
keindahan alam semulajadi. Keluasan kawasan ini dianggarkan seluas 2 km².
Jika ingin ke Gua Datok pengunjung perlu menaiki 630 anak tangga yang telah disediakan o l e h p i h a k pengurusan. Secara dasarnya terdapat 4 e l e m e n y a n g mencirikan keunikan kawasan ini iaitu: i. Bukit batu kapur
yang pelbagai bentuk.
ii. P e l b a g a i formasi gua yang bersaiz besar dan unik.
iii. Struktur-struktur geologi seperti sesar songsang, pelipatan dan sebagainya.
iv. Kehadiran air p a n a s b e r d e k a t a n d e n g a n kawasan lokasi.
GUNUNG DATOK
Pencil Rock atau Needle Rock of Tambun merupakan turus batu kapur yang unik
Taman tema Lost World of Tambun
Geologinya terdiri daripada marmar yang berselang lapis dengan syis. Marmar ini
menindih syis dan kedua-dua batuan metamorf ini direjah oleh granit Banjaran
Titiwangsa yang diikuti pemineralan bijih. Marmar ini juga telah mengalami
canggaan tektonik termasuk oleh sesar mendatar dan sesar songsang.
Disebabkan oleh sesar mendatar ini,terbentuk mata air panas Tambun dan baki
hakisan marmar yang membentuk monumen batu pensil (Tuan Rusli Mohammed
et al 2013).
Keunikan yang paling ketara untuk lokasi ini adalah “The Banjaran Hotspring”
yang mana ia merupakan kolam air panas yang terbentuk akibat canggaan
tektonik termasuk oleh sesar mendatar dan sesar songsang,
N I L A I D A N K E M U D A H A N D I GUGUSAN GUNUNG DATOK G e o t a p a k G u g u s a n Gunung Datok amat p e n t i n g d a r i a s p e k saintifik, ekstetik, budaya dan rekreasi. Keunikan monumen batu pensil dan ke indahan f i tu r d a l a m a n g u a m e m b e r i k a n n i l a i eks te t i k yang t ingg i kepada geotapak ini, manakala kewujudan mineral, bij ih dan air panas telah membawa k e p a d a s e j a r a h p e m b a n g u n a n a wa l kawasan ini.
21
Majlis Bandaraya Ipoh den-gan kerjasama Kemente-rian Pelancongan Malaysia telah mewarta-kan Gugusan Gunung Lang sebagai Taman Rekreasi Awam pada tahun 1999. Seterusnya ini menjadikan GUnung Lang merupakan Iikon Bandaraya Ipoh
NILAI DAN KEMUDAHAN DI TAMAN REKREASI
GUNUNG LANG
Geotapak Gugusan Gunung Lang amat penting dari aspek saintifik, ekstetik, budaya dan rekreasi.
Taman Rekreasi Gunung Lang ini dilengkapi den-gan menara tinjau, rumah tradisional Perak, dataran warisan, pergola, surau dan tandas awam.
Selain itu, pihak pengurusan ada menyediakan tapak perk-hemahan khas untuk aktiviti kem motivasi, perjumpaan keluarga dan hari keluarga. Di sini juga terdapat taman permainan untuk kanak-kanak dan tempat parkir kereta agak luas dan selesa.
Tambang untuk menaiki bot adalah RM3 bagi dewasa, RM2 bagi pelajar sekolah menengah, RM1 pelajar se-kolah rendah, RM0.50 sen bagi kanak-kanak dan warga emas RM1.50 untuk ke pulau Gunung Lang yang terletak sejauh kira-kira 300 m.
TAMAN REKREASI GUNUNG LANG
Tasik bekas lombong
Gua batu kapur gugusan Gunung Lang
Geotapak Gugusan Gunung Lang terletak hanya 5 km dari Bandaraya Ipoh.
Jajaran Gugusan Gunung Lang merupakan kawasan bukit batu kapur yang
terletak di tengah Lembah Kinta di bahagian utaranya terdapat sebuah
kawasan rekreasi yang dibina sebagai satu langkah pemuliharaan bekas
lombong. Ianya boleh dihubungkan melalui Lebuhraya Utara Selatan melalui
susur keluar Sungai Siput dan Jalan Kuala Kangsar. Kawasan bukit batu
kapur ini telah diterokai seawal tahun 1880 oleh pelombong bijih timah melayu
yang mana perlombongan ini telah di lakukan di dalam gua-gua yang terdapat
di sini.
Gunung Lang terdiri daripada tiga buah tasik buatan dari bekas lombong bijih
timah. Kajian Rancangan Tempatan (RT) Ipoh 2020 telah menggariskan
kawasan Gugusan Gunung Lang seluas 111.93 hektar sebagai Kawasan
Sensitif Alam Sekitar Tahap 2 dan perlu dipulihara. Pembangunan yang
dibenarkan untuk kawasan ini hanyalah ekopelancongan, penyelidikan dan
pendidikan.
Geologi lokasi adalah didasari oleh formasi Batu
Kapur Kinta yang terdiri daripada batu kapur dan
syis. Ketebalan pelapisan batuan ini adalah
diantara 4 cm hingga 130 cm. Terdapat dua jenis
batuan utama di kawasan ini iaitu batu kapur dan
marmar. Batu kapur berwarna kelabuhingga ke-
kuningan, manakala marmar pula adalah berwarna
putih susu kekelabuan.
22
Geotapak Gugusan Gunung Tasek merupakan kawasan bukit batu
kapur yang terletak di tengah Lembah Kinta dan merupakan kawasan
tokong yang telah dibangunkan. Lokasi Geotapak ini boleh
dihubungkan menggunakan Lebuhraya Utara Selatan melalui susur
keluar Sungai Siput dan Jalan Kuala Kangsar. Tokong Gua Perak, juga
dikenali sebagai Perak Tong atau 'Pek Li Tong, adalah salah satu
mercu tanda yang paling nostalgia di Ipoh yang terletak 6 km ke utara
pusat bandar. Terdapat dua gua utama di lokasi ini yang mana ia telah
dijadikan kawasan beribadat kaum Cna oleh masyarakat tempatan.
NILAI DAN KEMUDAHAN DI GUGUSAN GUNUNG TASEK Geotapak Gugusan Gunung
Tasek amat penting dari aspek
saintifik, ekstetik, budaya dan
rekreasi. Gunung Tasek ini
dilengkapi dengan Pelbagai
kemudahan asas yang
disediakan oleh pihak penguru-
san tokong kepada pengunjung
yang merangkumi tempat
parkir kereta, tandas, kaunter
maklumat dan sebagainya.
GUNUNG TASEK (PERAK TONG)
Bahagian puncak Perak Tong, terdapat 450 anak tangga berpusing yang digunakan untuk menuju ke bahagian atas gua. Sepanjang laluan trek, terdapat pembentukan semulajadi gua dapat dilihat termasuk batu alir dan tirai yang mencirikan landskap gua-gua ini. Pada bahagian bawah gua, kawasan ini dihiasi dengan landskap tumbuhan hijau.
Keluasan gua utama ini adalah dengan saiz seperti berikut:
- Lebar = 5 meter
- Tinggi = 12.2 meter
- Panjang = 13 meter
Antara struktur geologi yang boleh
diperolehi di lokasi ini ialah
slumping dan reverse fault. Selain
itu, sentuhan di antara batu kapur
dan marmar juga boleh dilihat.
Proses geologi unik yang masih
berlaku di kawasan ini ialah
luluhawa biologi yang disebabkan
o l e h a k a r p o k o k y a n g
menyebabkan rekahan.
Formasi stalaktit
23
N I L A I D A N KEMUDAHAN DI GUNUNG PUA (GUA NAGAMAS ) Geotapak Gunung
Lanno (Gua Naga
Mas) amat penting
dari aspek saintifik
dan ekstetik.
Kepentingan saintifik
dan sejarah di dalam
g u a s e p e r t i
terdapatnya pelbagai
formasi stalaktit dan
stalakmit yang
menarik dan boleh
menjadi daya tarikan
kepada pelancong
u n t u k m e n g u n -
junginya.
Geotapak Gua Naga Mas terletak 11.1 km dari Pekan Gopeng, Perak.
Gua ini terbentuk dalam Gunung Pua yang merupakan sebahagian daripada
Gugusan Gunung Lanno.
Geologi kawasan ini adalah batu kapur yang dikorelasikan dengan Batu
Kapur Kinta yang berusia di antara 417 hingga 280 juta tahun yang lampau.
Batu kapur terbentuk daripada kalsium karbonat dan diendapkan di
sekitaran air cetek. Batu kapur di kawasan ini telah termetamorf dan berubah
menjadi marmar (marble) berikutan kedudukannya yang berhampiran den-
gan granit.
GUNUNG PUA (GUA NAGAMAS)
Fosil vertebrata dipercayai harimau purba tersimen pada dinding gua.
Struktur „paleocurrent‟ yang terdapat dalam Gua Naga Mas
Struktur batu alir atau flowstone
24
NILAI DAN KEMUDAHAN DI GUA TEMPURUNG
Kemudahan yang disediakan kepada pengunjung
adalah merangkumi kemudahan asas seperti tandas
awam, gerai makan, kedai cenderamata, pondok,
tempat parkir kereta dan banyak lagi.
Memandangkan gua ini menjadi tumpuan pelancong,
kerajaan negeri Perak telah memelihara dan memuli-
hara kawasan gua ini supaya lebih menarik dan
mesra pelancong. Gua ini kini dilengkapi dengan
lampu dan laluan serta kemudahan awam lain.
Bagi mereka yang sukakan aktiviti lasak, aktiviti
meredah sungai dalam gua turut disediakan. Selain
itu, tapak perkhemahan disediakan di luar gua untuk
mereka yang ingin berkhemah dan menikmati kein-
dahan gua di waktu malam. Aktiviti “Flying Fox” juga
disediakan dengan mengenakan kadar bayaran ter-
tentu kepada pengunjung yang ingin mencuba aktiviti
tersebut.
Gua Tempurung terletak di Lembah Tempurung
berhampiran dengan Gopeng, Perak kira-kira 24 km dari
selatan Bandaraya Ipoh dan 15 km dari Kampar.
Panjang gua ini mencapai 1.9 km dan berusia lebih dari
400 juta tahun. Gua ini adalah merupakan gua batu
marmar yang berkaitan dengan saluran air bawah
tanah. Ia mula dikenalpasti sekitar tahun 1887
berdasarkan catatan Gunung Tempo Rong di peta Map
of Perak-Malay Peninsula. Sebelum tahun 1935, aktiviti
perlombongan berbagai bijih secara kecil-kecilan telah
dijalankan. Gua Tempurung juga pernah dijadikan
tempat perlindungan oleh penduduk setempat dan
komunis daripada tentera musuh sewaktu dan selepas
Perang Dunia Kedua.
Aktiviti perlombongan yang terdahulu disambung
semula oleh penduduk setempat selepas tamat tempoh
darurat. Pada tahun 1975, Kerajaan Negeri Perak telah
melantik seorang pengkaji bernama J Crowter
memulakan kajian di setiap ruang luaran dan dalaman
gua dengan bertujuan untuk menjadikan kawasan
sekitar gua sebagai kawasan riadah dan destinasi
pelancongan.
Pintu masuk dan laluan ke dalam Gua Tempurung
GUA TEMPURUNG
25
LATA ULU CHEPOR
NILAI DAN KEMUDAHAN DI LATA ULU CHEPOR
Kawasan ini adalah antara ka-
wasan hitam semasa di zaman
komunis. Perkampungan di sini
yang diberi nama Kg Ulu Che-
por telah diasaskan oleh Tok
Paduka Habib Ali yang meru-
pakan salah seorang Panglima
Kinta suatu ketika dahulu dan
kampung ini telah berusia ham-
pir 200 tahun.
Di kaki gunung ini, banyak ke-
mudahan telah dibangunkan
seperti chalet kayu, chalet batu,
dewan, tapak perkhemahan,
tandas dan bilik persalinan, ke-
dai makan, padang kawat, tem-
pat letak kereta dengan bayaran
RM1 dan pondok-pondok rehat
di sepanjang jeram bagi mereka
yang berkelah.
Geotapak ini merupakan kawasan perkelahan yang terletak di pinggir
timur Gunung Kledang Siong yang berkedudukan 10 km dari Bandaraya
Ipoh. Untuk sampai ke kawasan ini hanya mengambil masa 10 minit dari
Bandaraya Ipoh. Lokasinya terletak di kawasan Chemor dan kini tempat
ini semakin menjadi tarikan orang ramai melakukan aktiviti riadah.
Kejadian alam semulajadinya memang amat menakjubkan. Di sini
terdapat lebih 100 jenis spesis flora dan fauna yang boleh diterokai.
Kawasan ini merupakan Hutan Simpan Kekal bagi kerajaan negeri
Perak.
Geomorfologi kawasan ini adalah merupakan kawasan
berbukit batuan granit dengan aliran air melalui sungai dan
jeram. Landskap yang mencirikan kawasan ini adalah unik.
Batuan yang ada di kawasan ini adalah granit dengan
kehadiran telerang kuarza. Sesar yang ada adalah merupakan
sesar normal . Kehadiran sesar ini telah mewujudkan air terjun.
Puncak Ulu Chepor adalah Gunung Peninjau dan pendakian
ke gunung tersebut mengambilmasa selama 3 jam. Terdapat
beberapa air terjun sebelum sampai ke puncak Ulu Chepor ini.
Secara purata darjah kecerunan cerun sebelum sampai ke
puncak Gunung Peninjau sehingga 75-85°.
Sungai Ulu Chepor
26
NILAI DAN KEMUDAHAN DI AIR TERJUN BATU
BERANGKAI Air Terjun Batu Berangkai
juga merupakan salah satu
tempat rekreasi berkaitan
dengan sungai atau sukan
air iaitu berkelah, “jungle
treking”, “water rafting “dan
sebagainya.
Geotapak ini mempunyai
nilai warisan saintifik,
estetik, budaya dan rekreasi
yang tinggi. Kehadiran
pelbagai xenolith berbagai
saiz menunjukkan geotapak
ini terbentuk di bahagian
teratas magma berhampiran
dengan lithosfera.
Geotapak ini terletak di Kampung Batu Berangkai iaitu lebih kurang 2.5
km dari Bandar Kampar, Perak. Untuk sampai ke kawasan ini, pengun-
jung akan melalui Skim Perumahan Taman Ros dan menikmati suasana
perkampungan Melayu tradisional dan perkampungan Orang Asli.
Geomorfologi geotapak ini adalah merupakan singkapan yang terbentuk
pada air terjun setinggi 39.2 m di Sungai Batang Padang. Terdapat
sebuah kolam di kaki air terjun tersebut
Kolam di kaki air terjun Bahan asing berupa ketulan batuan di dalam batuan granit (xenolith)
AIR TERJUN BATU BERANGKAI
27
HUTAN LIPUR SUNGAI SALU
KEMUDAHAN DI AIR TERJUN SUNGAI SALU
Terdapat beberapa kemudahan
yang disediakan untuk pengun-
jung di kawasan ini seperti tandas
awam, gerai, tempat parkir kereta,
pondok dan surau. Aktiviti yang
boleh dijalankan di kawasan ini
adalah seperti berikut perkela-
han, perkhemahan, “jungle trek-
king”, “mountain bike” dan
sebagainya.
Air Terjun Sungai Salu terletak di Kuala Dipang iaitu kira-kira 4 km
dari jalan utama Kampar-Ipoh dan 12.4 km dari Gopeng, Perak.
Pekan yang paling dekat dengan lokasi ini adalah Jeram.
Geomorfologi kawasan ini adalah singkapan yang terbentuk pada
air terjun setinggi 3 m di Sungai Salu.
Geologi di kawasan air terjun ini dibentuk oleh batuan granit
berporfir berwarna kelabu cerah, berbutiran kasar dan merupakan
sebahagian daripada Granit Banjaran Besar/Titiwangsa.
Berdasarkan kajian terdahulu, Granit Banjaran Besar adalah
berusia di antara 200 hingga 220 juta tahun.
28
JERAM SUNGAI KAMPAR
KEMUDAHAN DI JERAM SUNGAI KAMPAR
Kebanyakan kemudahan
asas seperti kaunter pener-
angan, papan maklumat,
papan tanda arahan, kedai
cenderamata, tandas awam
dan renjer disediakan
untuk kemudahan pengun-
jung di kawasan ini. Selain
itu homestay juga disediakan
bagi kemudahan pengunjung
untuk bermalam dan menik-
mati keindahan alam di sini.
Selain daripada sukan air ,
aktiviti lain juga boleh di-
jalankan di sini seperti jungle
trekking, berkelah, memanc-
ing dan sebagainya. Sebuah
perkampungan orang asli
juga terdapat di kawasan ini.
yang merangkumi tempat
parkir kereta, tandas, kaun-
t e r m a k l u m a t d a n
sebagainya.
Geotapak ini terletak di sepanjang Sungai Kampar di Jalan Kampung Pintu
Padang, 14.7 km dari Gopeng, Perak. Kawasan ini juga dikenali sebagai Air
Terjun Behwa, Ulu Geruntum. Masyarakat melayu di sini adalah merupakan
masyarakat melayu yang berbudaya Melayu Rawa. Kawasan ini adalah meru-
pakan gabungan tiga buah kampung, iaitu Kg Sungai Itek, Kg Jelitoh dan Kg
Pintu Padang. Geotapak ini merupakan salah satu destinasi sukan lasak yang
terkenal di Malaysia. Destinasi ini sangat popular bagi pengunjung dari Sin-
gapura di mana aktiviti White Water Rafting diadakan. Jeram bertahap I-III di
Sungai Kampar sesuai untuk mereka yang ingin melakukan aktiviti lasak dan
mencabar. Ada 14 jeram di sini, dan setiap satunya mempunyai cabaran
Aktiviti berakit Salah satu jeram yang terdapat di Sungai Kampar
29
AIR TERJUN SUNGAI CHELIK
Lokasi geotapak ini berdekatan dengan Pos Slim, iaitu 20 km dari Pekan Simpang Pulai. Jalan Utama
untuk sampai ke sana adalah Jalan Simpang Pulai – Cameron Highland. Jarak dari jalan utama ke
lokasi adalah hampir 1 km. Koordinat lokasi geotapak ini adalah N 04°34‟57.6”, E 101°16‟36.0”
dengan keluasan dianggarkan seluas 3 ekar hingga 5 ekar.
Lebar air terjun ini adalah dengan ukuran anggaran adalah 55 m dan tinggi melebihi 150 m.
Batuan yang mendasari kawasan ini adalah merupakan batuan granit bersaiz butiran sederhana
hingga kasar.
Tiada kemudahan yang disediakan di kawasan ini
tetapi ia boleh dibangunkan untuk dijadikan
sebagai geotapak. Berhampiran dengan jalan
utama terdapat perniagaan kraftangan yang
diusahakan oleh masyarakat setempat iaitu orang
asli.
30
KEMUDAHAN DI MATA AIR PANAS LUBUK TIMAH
Kemudahan yang sediakan
adalah meliputi kemudahan
asas yang akan memberikan
keselesaan kepada pengun-
jung. Lokasi dibuka kepada
orang awam pada setiap hari
bermula dari jam 7 pagi
hingga 7 petang. Foto di
bawah menunjukkan kemuda-
han yang disediakan di lokasi
ini. Selain daripada air panas
dan sungai yang cantik, lokasi
ini terdapat monyet yang agak
jinak dengan pengunjung.
Pengunjung berpeluang untuk
memberikan makanan kepada
monyet yang agak jinak den-
gan pengunjung.
.
Geotapak ini terletak di Kampung Tanjong kira-kira 16 km di
tenggara Bandaraya Ipoh iaitu di Jalan Simpang
Pulai-Cameron Highlands, dengan latitud N 04° 33‟29.54” dan
longitud E 101° 10‟53.91”.
Kawasan Lubuk Timah merupakan kawasan lingkungan Mukim
Sungai Raya yang terletak di bawah pentadbiran Majlis Daerah
Batu Gajah. Geotapak ini terletak 8 km dari tol Simpang Pulai
dalam Daerah Kinta, Perak. .
Air Panas ini keluar dari sistem retakan dalam Sungai Anak Air
Cina. Kawasan tapak dianggarkan mempunyai keluasan di
antara 700 m panjang dan 200 m lebar. Keluasan kawasan
meliputi kawasan air panas, sungai dan kawasan hutan.
Keunikan Mata Air Panas Lubuk Timah ini adalah punca mata
air yang mengeluarkan air panas walaupun terletak betul-betul
di tepi sungai yang sejuk airnya. Suhu air panas ini pula boleh
mencecah sehingga 46°C pada satu-satu masa.
Kepentingan lokasi ini adalah ia merupakan salah satu tempat
rekreasi air panas di Lembah Kinta di mana ia menjadi tumpuan
orang ramai terutama pada hari cuti am dan hujung minggu.
Kolam air panas
Sungai
MATA AIR PANAS LUBUK TIMAH
31
Muzium Gopeng (Pekan Gopeng)
Sejarah Gopeng pada awal tahun 1850-an, sumber hasil utama iaitu getah dan bijihtimah dan barang-barang antik.
Muzium Geologi (Ipoh)
Mempamerkan informasi struktur geologi, sejarah bumi, pelbagai spesimen geologi, perlombongan dan eksplorasi mineral.
Muzium Perlombongan Bijih Timah Kinta (Bandar Baru Kampar)
Dibuka oleh Tan Sri Hew See Tong iaitu seorang bekas tauke lombong bijih timah selama 40 tahun.
Mempamerkan replika aktiviti mendu-lang, pam kelikir, mencari bijih timah dan pelbagai jentera berat.
4.1.3 MUZIUM DAN BAHAN SEJARAH
Pembinaan beberapa buah muzium yang bertemakan bahan bumi dan perlombongan juga me-rupakan inisiatif penting dalam meningkatkan kefahaman masyarakat tentang bumi dan keper-luan pemuliharaannya.
32
Tauge Buntong
4.1.4 PRODUK SETEMPAT SEBAGAI POTENSI PRODUK GEOPARK
Ayam Garam Ipoh
Kacang Buntong
Limau Bali Tambun
33
Tapak-tapak warisan geologi di Lembah Kinta boleh dibangunkan sebagai geotapak dan hubung kait diantaranya akan mewujudkan laluan geopelancongan atau geotrail yang berupaya menyokong perkembangan sosio-ekonomi masyarakat setempat, terutama sebagai tarikan pelancongan. Sebahagian besar geotapak-geotapak di Lembah Kinta telah diusahakan sebagai tumpuan pelancongan setempat oleh pengusaha-pengusaha yang dibuat secara persendirian tanpa kaedah pengurusan pelancongan yang baik. Oleh itu, dengan wujudnya geopark ini geotapak-geotapak tersebut dapat diperkenalkan di seluruh negara dan seterusnya dapat melonjakkan ekonomi setempat. Oleh itu, Lembah Kinta adalah selayaknya diusahakan untuk mendapat pen-giktirafan sekurang-kurangnya sebagai Geopark Kebangsaan apabila melihat kepada senarai geotapak, warisan dan produk yang memenuhi ciri-ciri dan keperluan sebagai sesuatu geotapak. Beberapa penambahan yang perlu dila-kukan dalam mencapai pengiktirafan tersebut adalah seperti berikut: 1. Melengkapkan data dan mengukuhkan bukti sokongan. 2. Memastikan langkah pemuliharaan tapak warisan dapat dipertingkatkan
lagi melalui pengukuhan akta/perundangan, penguatkuasaan, pendidikan dan penyelidikan
3. Menyediakan infrastruktur seperti pengurusan yang sesuai, trail geopelancongan, panel dan kiosk penerangan, pusat penyelidikan serta pembangunan komuniti.
4. Membina sistem pengurusan dan pentadbiran geopark 5. Membina pelan pengurusan geopark. 6. Meningkatkan kesedaran awam tentang geopark dan penjagaan alam
sekitar. 7. Mempromosikan Lembah Kinta sebagai geopark.
5.0 RUMUSAN DAN CADANGAN
34