KOMUNIKASI KUMPULAN KECIL

KOH 3401(3+0)

Pensyarah Kursus Dr. Hamisah Zaharah Hasan,

Tingkat 1, Jabatan Komunikasi, Fakulti Bahasa Moden dan Komunikasi

No. Telefon: 03-8946 8667 (pejabat)E-mel: hamisah @upm.edu.my

Objektif Kursus

Pada akhir kursus ini, pelajar dapat:1. Memahami konsep-konsep dalam

komunikasi kumpulan kecil,2. Memahami prinsip-prinsip komunikasi

kumpulan kecil,3. Mengaplikasi teori-teori komunikasi

kumpulan kecil, dan4. Berinteraksi secara berkesan dengan

individu-individu dalam kumpulan kecil

Kandungan Kursus

• Konsep dan prinsip komunikasi kumpulan kecil• Proses dan faktor pembentukan kumpulan yang

kukuh dan cemerlang• Iklim kumpulan dan faktornya• Komunikasi bukan lisan• Kaedah pembuatan keputusan dan penyelesaian

masalah dalam kumpulan• Pengurusan konflik dalam kumpulan• Kepemimpinan dan kepengikutan

Penilaian Kursus

• Tugasan 1: 20%• Tugasan 2 : 20%• Ujian: 30%• Peperiksaan Akhir Semester: 30%• Jumlah: 100%

Tugasan 1 (20 %)Tarikh perlu sampai kepada Pensyarah: 21hb

Mar 2014. Anda sebagai penyelia di organisasi tempat anda bertugas. Apakah

tingkah laku komunikasi yang perlu anda amalkan dalam membimbing dan menggerakkan pekerja di bawah seliaan anda. Bincangkan dengan memberikan sokongan bahan-bahan rujukan yang relevan.

1. Esei ini perlu bertaip tidak melebihi 10 halaman. 2. Langkau dua 3. Menulis berpandukan gaya penulisan APA

Rujukan• Beebe, S.A. and Masterson, J.T. (2000). Coomunicating in

small groups: Principles and practices. New York: Longman• Cathcart, Samovar and Henman. (1996). Small group

communication: Theory and Practice. Madison:Brown and Benchmark

• Cragan, J.F. and Wright, D.W. (1999). Communication in small groups: Theory, process and skills. Belmont: Wadsworth Pub. Co.

• Ezhar Tamam. (1999). Menjayakan komunikasi dalam kumpulan kecil. Serdang: Universiti Putra Malaysia.

• Galanes, G.J., Adams, K. and Brilhart, J.K. (2000). Communicating in groups: Application and skills. Boston: McGraw Hill.

Rujukan

KUMPULAN KECIL

• Objektif pembelajaran minggu ini:1. Mengetahui konsep dan takrif kumpulan kecil2. Mengenalpasti elemen-elemen dalam kumpulan

kecil3. Mengetahui konsep dan takrif komunikasi dalam

kumpulan kecil4. Mengenalpasti perkara asas dalam proses

komunikasi melalui kumpulan5. Mengenalpasti keunikan komunikasi kumpulan

kecil

KUMPULAN KECIL

• Kumpulan adalah himpunan individu yang berkongsi matlamat dan berinteraksi antara satu sama lain secara langsung atau tidak

• Devito (1997): kumpulan adalah himpuan individu yang berstruktur dan berinteraksi bagi mencapai matlamat yang sama

ELEMEN-ELEMEN DALAM KUMPULAN

1. Tujuan atau matlamat kumpulan2. Komunikasi3. Struktur4. Saiz kumpulan

Prinsip Saiz Kumpulan

• Prinsip Saiz Terkecil: siaz kumpulan bergantung kepada 1) bentuk tugasan dan 2) matlamat kumpulan

• Saiz ideal kumpulan kecil adalah 5-7 orang (Napier & Gershenfeld, 1993)

• Penambahan dan pengurangan saiz mempengaruhi pencapaian matlamat kumpulan

Komunikasi Kumpulan Kecil

• Komunikasi: satu proses mewujudkan kesamaan dengan cara berkongsi maklumat secara lisan dan bukan lisan.

• Prinsip kesamaan dalam komunikasi:a. Kesamaan perkataanb. Kesamaan maknac. Kesamaan kepercayaan/keyakinan

Komunikasi Kumpulan Kecil

• Takrif 1:proses interaksi bersemuka di kalangan individu yang berkongsi matlamat dan merasakan diri sebagai ahli kumpulan yang saling bergantung dan mempengaruhi antara satu sama lain (Beebe & Masterson, 1994)

• Takrif 2: proses anggota kumpulan bertukar dan berkongsi maklumat lisan dan bukan lisan untuk mempengaruhi antara satu sama lain sama ada secara bersemuka atau tidak (on-line) (Tubbs,1998)

Perkara Asas dalam Proses Komunikasi

• Persepsi: Tanggapan terhadap rangsangan yang diterima oleh deria, dipengaruhi oleh kebiasaan dan pengalaman

• Perhatian: memberi tumpuan terhadap penyampaian dan penerimaan mesej

• Keyakinan terhadap mesej• Kejelasan dan ketepatan mesej

Keunikan Komunikasi Kumpulan Kecil

• Kesan pemerhati: pengaruh kandungan dan cara berkomunikasi

• Interaksi: semakin kompleks interaksi apabila saiz kumpulan semakin besar

• Pengaruh majoriti dan minoriti: pengaruh penentu penyelesaian masalah dan pembuatan keputusan oleh anggota kumpulan

MENYESUAIKAN DIRI DALAM KUMPULAN

Untuk menyesuaikan diri dalam kumpulan, terdapat 5 perkara yang perlu difahami oleh setiap ahli kumpulan. Perkara-perkara tersebut adalah:

1. Peranan2. Norma3. Status4. Kuasa5. Kepercayaan.

Peranan

Ellis & Fisher (1994) menyatakan peranan timbul lantaran apa yang kita harapkan dari diri kita dan apa yang orang lain harapkan dari kita.

Terdapat 3 kategori peranan:1. Peranan tugas kelompok2. Peranan pemelihara kelompok3. Peranan individu.

Peranan

• Peranan boleh diperolehi secara formal atau tidak formal.

• Peranan (1) dan (2) adalah peranan yang berkaitan dengan matlamat kumpulan (matlamat pencapaian dan matlamat penjagaan kumpulan)

• Matlamat pencapaian adalah hasil yang diinginkan (produk- berkaitan dengan keberkesanan kumpulan)

• Matlamat penjagaan kumpulan adalah merujuk pada usaha mengendali, mengukuh dan mensejahterakan kumpulan (jaga hubungan).

Peranan Tugas Kelompok

• Contoh peranan tugas kelompok:1. Membuat keputusan2. Menyelesaikan masalah3. Mencetuskan idea-idea baru

Peranan yang perlu dimainkan oleh setiap ahli dalam melaksanakan tugas ini adalah:

Peranan Tugas Kelompok (samb.)

a. Perintis-penyumbangb. Pencari informasic. Pencari pendapatd. Pemberi informasie. Penerangf. Penyimpulg. Penyalaras-penyatu

Peranan Tugas Kelompok (samb.)

h. Pengarahi. Pembantahj. Penilai-pengkritikk. Pendorongl. Petugas Teknikm. Pencatat

Peranan Pemeliharaan Kelompok

Peranan yang dimainkan oleh ahli untuk memelihara hubungan emosional. Ahli wajar bertindak sebagai:

a. Penggalakb. Pelerai-pendamaic. Pengkompromid. Pengawale. Pengasas Piawaif. Pengikut

Peranan Individu

Satu usaha individu dalam kumpulan untuk memenuhi keperluan peribadi yang tidak relevan dengan tugasan kumpulan atau matlamat kumpulan. Individu seperti ini selalunya bertindak sebagai:

a. Penyerangb. Penghambatc. Pencari nama

Peranan Individu (samb.)

d. Pengungkap dirie. Peleserf. Penindasg. Pencari simpati

Norma Kumpulan

• Peraturan atau piawai yang perlu dipatuhi oleh ahli kumpulan untuk memudahkan proses pencapaian matlamat kumpulan

• Norma yang menjadi amalan akan membudaya dalam kumpulan

• Norma menyatakan apa yang elok dan tidak elok, apa yang sesuai/tidak sesuai dan apa yang perlu dan tidak perlu.

Norma Kumpulan (samb.)

• Terdapat 2 kategori norma:1. Bertulis: norma yang dibentuk secara formal.

Misalnya polisi/undang-undang atau perlembagaan kumpulan

2. Tidak bertulis: norma yang dibentuk secara tidak formal. Misalnya hukum sosial; memerhati perlakuan orang lain

Norma Kumpulan (samb.)

• Keakuran kepada norma berlaku apabila:1. Kejelasan penyataan norma serta hukumnya jika

dilanggar2. Bilangan anggota yang telah menerima dan

memperakuinya ramai3. Kualiti hubungan interpersonal yang baik4. Kekuatan semangat kekitaan5. Mahu bersama dalam kumpulan dalam jangka

masa yang lama

Status dalam kumpulan

• Kedudukan sosial atau kepentingan ahli dalam sesebuah kumpulan

• Tinggi atau rendah status ahli dalam kumpulan akan mempengaruhi cara bercakap

• Kajian Beebe & Masterson (1994) mendapati:

Status dalam kumpulan (samb.)

1. Orang berstatus tinggi lebih berkomunikasi daripada orang berstatus rendah

2. Orang berstatus tinggi suka berkomunikasi dengan orang berstatus tinggi

3. Orang berstatus tinggi lebih berpengaruh membuat keputusan

4. Orang berstatus rendah lebih mengarahkan komunikasinya kepada orang berstatus tinggi

5. Ramai ahli tidak menghiraukan komen/pendapat orang berstatus rendah.

Kuasa dalam kumpulan

• Pengaruh di dalam kumpulan yang mampu menimbulkan ketundukan /keakuran

• Terdapat 5 jenis kuasa:1. Kuasa koersif: ganjaran/hukuman kpd ahli2. Kuasa keahlian: ada pengetahuan,

kepakaran, pengalaman, ketrampilan atau kemampuan

Kuasa dalam kumpulan (samb.)

3. Kuasa bermaklumat: mempunyai maklumat kritikal dan terbaru yang amat diperlukan oleh ahli

4. Kuasa rujukan: idola (kerangka rujukan untuk menilai diri; menjadi teladan)

5. Kuasa undang-undang: kedudukan formal yang diperolehi hasil dari lantikan, atau peraturan telah menetapkan ahli perlu akur kepada arahan.

Kepercayaan dalam kumpulan

• Kewujudan saling mempercayai antara ahli sehingga dapat menjalinkan kemesraan dalam kumpulan

• Komunikasi yang dilakukan tidak berkesan bukan kerana mesej tidak difahami dan tidak didengar, sebaliknya kerana tidak mahu percaya kepada apa yang disampaikan. Keraguan terhadap diri komunikator.

MENEGUHKAN KUMPULAN

• Faktor-faktor yang meneguhkan kumpulan:1. Perjuangan dan pegangan2. Komunikasi3. Struktur4. Kepemimpinan5. Hubungan

MENEGUHKAN KUMPULAN (samb)

6. Perancangan, perlaksanaan dan penilaian7. Saling kenal mengenali, saling memahami,

saling memberi dan menerima, saling mempercayai

8. Semangat setiakawan9. Penglibatan ahli secara iltizam10. Ahli bertindak rasional dan berlaku adil

Konsep dalam meneguhkan kumpulan

Konsep rasional:Berfikir secara kritikal dalam sebarang perbincangan,

terbuka dan mendengar secara aktif terhadap hujah dan bukti, berani dan boleh menerima perbezaan pendapat, dan berlapang dada dengan kritikan, teguran dan sanggahan

Konsep Adil:Memenuhi dan menunaikan hak anggota

Konsep dalam meneguhkan kumpulan

Konsep Kenal:Merangkumi tahu tentang kepakaran, kemahiran,

sikap, minat, kepercayaan, kebencian, kelebihan dan kelemahan

Bentuk direktori/inventori untuk tujuan:a. Mengenali anggota kumpulanb. Menyesuaikan pembahagian tugas dengan

keupayaan anggotac. Memperkukuhkan kumpulan

MEMBINA IKLIM KUMPULAN

• Iklim kumpulan merupakan keadaan/suasana dalam kumpulan yang mempengaruhi perjalanan dan prestasi kumpulan

• Faktor utama yang mewarnai iklim kumpulan adalah pola-pola komunikasi, iaitu cara berkomunikasi dalam kumpulan sama ada positif atau negatif

MEMBINA IKLIM KUMPULAN (samb.)

• Iklim positif akan wujud jika perlakuan komunikasi kita adalah perlakuan menyokong, iaitu suasana yang menyemarakkan semangat kerjasama untuk meningkatkan prestasi kumpulan

• Iklim negatif akan wujud jika perlakuan komunikasi kita adalah defensif, iaitu perlakuan yang memberi kesan tidak baik ketika berkomunikasi.

PERILAKU KOMUNIKASI DALAM KUMPULAN

• Perlakuan Menyokong1. Deskriptif2. Orientasi masalah3. Spontan/mendadak4. Empati5. Persamaan6. Kesementaraan

• Perlakuan Mengancam1. Penilaian2. Kawalan3. Strategi4. Berkecuali5. Superioriti6. kepastian

RESPONS BERMAKNA

Perlakuan yang menunjukkan respons yang memberi mesej bermakna kepada ahli dalam kumpulan.

Contoh:1. Pengakuan langsung2. Ungkapan perasaan positif3. Respons meminta keterangan4. Respons bersetuju5. Respons menyokong

RESPONS TIDAK BERMAKNA• Perlakuan yang tidak memberikan mesej sebenar

terhadap apa yang dinyatakan oleh ahli kumpulan• Contoh:1. Respons sekilas2. Respons impersonal3. Respons kosong4. Respons tidak berkaitan5. Respons mengganggu6. Respons bercelaru7. Respons bercanggah

MENCERAP DENGAN AKTIF

• Proses memberi tumpuan kepada apa yang disampaikan oleh ahli kumpulan

• Kejayaan atau kegagalan pencerapan yang aktif bergantung kepada teknik mendengar dengan baik

Faktor Kejayaan Pencerapan

1. Bersedia untuk mendengar2. Dengar dengan penuh tumpuan3. Kawal emosi ketika mendengar4. Anggapkan apa yang didengar ada kebaikan

atau kepentingannya5. Dengar dengan mata dan hati

Faktor Kejayaan Pencerapan (samb.)

6. Tangguhkan pertimbangan7. Bersabar ketika mendengar8. Dengar dengan perhatian dan kritikal

Faktor Kegagalan Pencerapan

1. Tandus motivasi2. Lara/fikiran melayang3. Mendengar dengan minat yang khusus4. Mendengar cetek5. Suka bangkang apa yang didengar

Faktor Kegagalan Pencerapan (samb.)

6. Kaki tembak/suka beri pertimbangan spontan/tergesa-gesa

7. Mendengar tanpa melihat8. Buruk sangka9. Pendengar palsu8. Gagal membenteras gangguan (emosi dan

persekitaran)

KOMUNIKASI BUKAN LISAN DALAM KUMPULAN KECIL

• Keperluan mengetahui komunikasi bukan lisan dalam kumpulan kecil:

1. Manusia lebih banyak berkomunikasi secara bukan lisan (70-80%)

2. Mesej bukan lisan lebih dipercayai daripada mesej lisan

3. Perasaan lebih berkesan disampaikan secara bukan lisan.

Kategori Komunikasi Bukan Lisan

• Ekman & Friesen (1975) mengkategorikan kepada 5:

1. Lambang/simbol – isyarat tanpa lisan2. Pengilustrasian – isyarat disertai lisan3. Pemaparan rasa – emosi dari air muka4. Pengawal (regulator) – pengawalan aliran

berkomunikasi (giliran bercakap)5. Penyesuaian – adapatsi diri dengan situasi

Kategori Komunikasi Bukan Lisan

• Mehrabian (1972) mengkategorikan kepada 3:1. Kecenderungan – keinginan atau minat mahu

berinteraksi atau tidak (posisi tubuh dan kontak mata, atau sentuhan)

2. Kemujaraban – perilaku menyatakan kuasa dan status yang dimiliki

3. Keterlibatan – gerak geri mengambil bahagian dalam interaksi (semangat untuk berbual melalui intonasi suara)

Kategori Komunikasi Bukan Lisan

• Ruesch & Kees (dalam Knapp, 1972) membahagikan komunikasi bukan lisan kepada 5 kategori:

1. Isyarat berkaitan ruang dan waktu2. Isyarat berkaitan pergerakan tangan3. Isyarat berkaitan air muka4. Isyarat berkaitan nada suara5. Isyarat pakaian

Tujuan Komunikasi Bukan Lisan

1. Memberitahu atau menunjukkan sikap2. Memberitahu atau menyembunyikan

perasaan3. Menyokong komunikasi lisan4. Memberi maklumbalas5. Memberitahu giliran bercakap6. Membentuk keserasian

Prinsip-prinsip Perlu Difahami Oleh Komunikator Dalam Komunikasi bukan Lisan

1. Kualiti perhubungan di antara ahli kumpulan dibentuk & dikekalkan menerusi komunikasi bukan lisan

2. Jika komunikasi lisan bercanggah dengan komunikasi bukan lisan, mesej bukan lisan adalah lebih dipercayai

3. Isyarat bukan lisan hanya bermakna apabila ada yang mentafsirnya

4. Tafsiran kita tentang perlakuan seseorang perlu mengambil kira konteks dan pertalian kuasa

Prinsip-prinsip Perlu Difahami Oleh Komunikator Dalam Komunikasi bukan Lisan

5. Tingkahlaku anggota kumpulan mestilah selaras dengan budaya di mana kumpulan itu wujud

6. Kepekaan terhadap komunikasi bukan lisan berbeza dari seseorang ke seseorang lain.