faktor-faktorkeluarga dantingkahlakupenyalahgunaandadah...

Pertanianj. Soc. Sci. & Hurn. 1(1): 41-55 (1993) ISSN: 0128-7702© Universiti Pertanian Malaysia Press

Faktor-Faktor Keluarga dan Tingkah Laku Penyalahgunaan Dadah:Satu Kajian Perbandingan antara Penyalahguna Dadah

dengan Bukan Penyalahguna Dadah

H.M. ABDULLAH AL-HADIJabatan Pengajian Pembangunan Keluarga, Fakulti Ekologi Manusia,

Universiti Pertanian Malaysia,

43400 UPM Serdang, Selangor Daml Ehsan, Malaysia.

Perkataan kunci: Komunikasi, kasih sayang, ahli keluarga menyalahgunakan dadah,penyalahguna dadah, dan bukan penyalahguna dadah.

ABSTRAK

Kajian ini rneneliti perbandingan aspek kornunikasi ibu bapa-anak, hubungan kasih sa)'ang ibu bapa-anak,dan penglibatan ahli keluarga dalam pen)'alahgunaan dadah antara pen)'alahguna dadah dengan bukanpen)'alahguna dadah. Sam pel kajian terdiri daripada 191 pen)'alahguna dadah yang sedang menerimarawatan pernulihan di ernpat buah Pusat Serenti Ker,~aan, dan 191 orang bukan penyalahguna dadah )'angtinggal di Kuala l.umpur. Dua instrumen khas iaitu Komunikasi dan "Parent-Child Interaction Rating Scale"digunakan dalam kajian ini. Kajian mendapati terdapatnya perbezaan )'ang signifikan berhubung dengankasih sayang ibu hapa-anak, komunikasi ibu bapa-anak, dan penglibatan ahli keluarga dalam pen)'aJahgunaandadah antara pen)'alahguna dadah dengan bukan penyalahguna dadah. Keputusan kajian mempun)'aiimplikasi ke atas program-program pencegahan pen)'alahgunaan dadah di negara ini khususn),a berkaitdengan kasih sayang dan hubungan komunikasi ibu bapa-anak, dan model tingkah laku ibu bapa di kalangan

anak-anak.

ABSTRACT

The present stud)' compares aspects of parent-child communication, parent-child nurturance, and familymembers involvement in drug abuse bel\veen drug abusers and non-drug abusers. Sample for the stud), were191 drug abusers who were undergoing rehabilitation treatment at ('lUr Government Serenti Centres, and 191non-drug abusers living in Kuala Lumpur. Two special instruments namely Communication and Parent-ChildInteraction Rating Scales were used in this study. The study found significant differences between drugabusers and non-drug abusers in parent-child nurturance, parent-child communication, and family membersinvolvement in drug abuse. Findings from this study have implications for drug abuse programmes in thiscountr)" specifically those related to nurturance and parent-child communication, and parent behaviourmodel for children.

PENGENALAN

Faktor-faktor keluarga telah dihubungkandengan tingkah laku penyalahgunaan dadah dikalangan anak-anak. Antara faktor-faktor tersebutialah su'uktur keluarga, hubungan kasih sayangibu bapa-anak, lahap komunikasi ibu bapa-anak,cara gaya keibubapaan, dan penglibatan ahlikeluarga dalam penyalahgunaan dadah. Darisudut struktur keluarga umpamanya, kajian Tee(1970), Wiener dan Egen (1973) dan Friedmandan Beschner (1982) melaporkan majoritipenagih dadah berasal daripada keluarga yangberpecah-belah akibat daripada perceraian,

perpisahan atau kematian ketua keluarga. Kajianberdasarkan pemerhatian yang dijalankan olehLewis dan Osberg (1958) juga mendapatikebanyakan ibu bapa penagih samaada berceraiataupun berpisah.

Aspek kasih sayang ibu bapa-anak juga telahdihubungkan dengan tingkah laku penyalahgunaan dadah (contohnya: Russell, 1974;Woodward dan Bahr, 1978; Mohd Reduan, 1990;dan Maimun, 1991). Kajian Russell (1974)mendapati anak-anak yang kurang mendapatkasih sayang daripada ibu bapa besarkemungkinan akan terlibat dengan tingkah laku

H.M. Abdullah AI-Hadi

devian terutamanya tingkah laku penyalahgunaan dadah. Streit et al. (1974), dan Eldreddan Brown (1974) turut mendapati sebilanganbesar penagih dadah membuat persepsi bahawaibu bapa mereka kurang memberi kasih sayangterhadap mereka.

Kajian juga telah menghubungkan faktorkomunikasi ibu bapa-anak dengan tingkah lakupenyalahgunaan dadah (colltohnya: Gecas et al.]974; Russell, 1974; Offer dan Offer, ]975;Jurichet al. 1985). Menurut Gecas et at. (1974), tan pahubungan komunikasi yang berkesan, anak-anakakan merasa diri mereka tidak diberi perhatiandan disayangi. Akibat daripada keadaan ini, anakanak tersebut akan cuba memenuhi keperluanini daripada sumber-sumber lain termasukdadah. Kajian Russell (1974), dan Jurich et al.(1985) rnendapati anak-anak remaja yang terlibatdengan penyalahgunaan dadah mempunyaicorak hubungan komunikasi yang renggangdengan ibu bapa. Corak hubungan yangsedemikian menyebabkan perhatian anak-anakberalih kepada rakan-rakan sebaya.

Faktor cara gaya keibubapaan turutdihubungkan dengan tingkah laku penyalahgunaan dadah di kalangan anak-anak(contohnya: Baer dan Corrado, 1974; Hunt,1974; Barnes, 1984; Poole dan Regoli, 1979).Baer dan Corrado (1974) telah menjalankank~jian untuk mengetahui cara gaya keibubapaanyang telah dilalui oleh penagih-penagih dadah dizaman kanak-kanak. Hasil kajian l11endapatisebahagian besar subjek kajian melalui cara gayakeibubapaan yang bersifat penolakan daripadaibu bapa mereka. Kajian Kuehn (1970), Hunt(1974) dan Berzonsky .(1981) melaporkan ibubapa penagih-penagih dadah telah l11engamalkancara gaya pennisif yang berlebihan ke atas anakanak mereka. Amalan cara gaya keibubapaanyang sedel11ikian menyebabkan anak-anak initerdedah kepada persekitaran prodadah.Sementara itu, kajian-kajian Ausubel (1961) danLaskowitz (1961) mendapati cara gaya lindunglampau mernpunyai kaitan dengan tingkah lakupenyalahgunaan dadah di kalangan anak-anak.Menurut kajian Barnes (1984), cara gayakeibubapaan bersifat autokratik berkait rapatdengan tingkah laku anti-sosial di kalanganrernaja. Rel11aja yang diasuh dengan carasedemikian memiliki ciri-ciri personalitiberkurangan seperti paras kebimbangan yangtinggi, kurang keyakinan terhadap did sendiri,perasaan tertekan dan sentiasa inginkan

perhatian. Ciri-ciri personaliti berkurangan inisering dimiliki oleh penagih-penagih dadah(con tohnya: Braucht et at. 1973; Craig, 1979).Kajian Poole dan Regoli (] 979) melaporkananak-anak yang melalui corak pemeliharaanbersifat penerimaan dan kasih sayang tidakmudah terlibat dengan tingkah laku devian.Anak-anak ini tidak mahu status mereka di dalamkeluarga terancam disebabkan merekabertingkah laku devian.

Faktor penglibatan ahli keluarga dalampenyalahgunaan dadah juga telah dihubungkandengan tingkah laku penyalahgunaan dadah(contohnya: Tec, ]970; Smart dan Fejer, 1972;Kandel, 1973). Ahli-ahli keluarga terutamanyaibu bapa merupakan model tingkah laku yangamat berpengaruh ke atas diri anak-anak.Sehubungan dengan masalah dadah, tingkahlaku penyalahgunaan dadah yang diperlihatkanoleh ibu bapa kepada anak-anak akanmenentukan sikap anak-anak tersebut terhadapdadah. Anak-anak akan beranggapan bahawatingkah laku berkenaan adalah normal dalamkehidupan seharian. Kajian Tec (1970) turutmelaporkan bahawa kanak-kanak mencontohitingkah laku ibu bapa mereka berhubungdengan penyalahgunaan dadah. Hasil kajian inimendapati kanak-kanak yang terlibat denganpenyalahgunaan dadah adalah kanak-kanak yangmembuat laporan mempunyai ibu bapamengamalkan penyalahgunaan alkohol, pil-piltidur dan tranquilizer.

Penelitian hasil-hasil kajian berkaitan jelasmenunjukkan berbagai faktor keluarga telahdihubungkan dengan tingkah laku penyalahgunaan dadah. Bagaimanapun kebanyakankajian ini merupakan kajian-kajian luar negara.Persoalannya, apakah faktor-faktor ini turutmempunyai kaitan dengan tingkah lakupenyalahgunaan dadah di negara ini?Sehubungan dengan ini, satu k~jian terperinciten tang masalah dadah telah dijalankan diperingkat tempatan. Objektif kajian ialahmeneliti perbandingan aspek-aspek tertentuberhubung dengan keluarga antarapenyalahguna dadah (PD) dengan bukanpenyalahguna dadah (BPD).

PERAIATAN DAN METODE

Kajian ini memberikan tumpuan terhadap aspekkomunikasi ibu bapa-anak, hubungan kasihsayang ibubapa-anak, dan penglibatan ahlikeluarga dalam penyalahgunaan dadah. Dua

42 PenanikaJ. Soc. Sci. & Hum. Vol. 1 No. J 1993

Faktor-Faktor Keluarga dan Tingkah Laku Penyalahgunaan Dadah

kumpulan sampel terlibat dalam kajian ini iaitupenyalahguna dadah (PD) dan bukanpenyalahguna dadah (BPD).

Kawasan Kajian

Lokasi kajian bagi PD ia1ah Pusat Serenti Tampoi(Johar), Pusat Serenti Tampin (Melaka), PusatSerenti Bukit Mertajam (Pulau Pinang), danPusat Serenti Besut (Terengganu). Semen taraitu, lokasi kajian bagi BPD ialah bandaraya KualaLumpur.

Pemilihan lokasi kajian dilakukan berasaskankepada kedudukan zon-zon pusat seren ti diSemenanjung Malaysia. Pusat-pusat serenti diSemenanjung Malaysia terletak dalam empat zoniaitu Zon Utara Barat, Zon Utara Timur, ZonTengah, dan Zon Selatan. Bagi setiap zon,sebuah pusat serenti dipilih secara rawak(sekiranya terdapat lebih daripada sebuah pusatserenti) bagi mewakili zon berkenaan. PusatSerenti Tampoi (Johar) terpilih bagi mewakilizon selatan, Pusat Serenti Tampin (NegeriSembilan) mewakili zon tengah, Pusat SerentiBukit Mertajam (Pulau Pinang) mewaki1i zonutara barat dan Pusat Serenti Besut(Terengganu) mewakili zon utara timur.

Bandaraya Kuala Lumpur dipilih sebagailokasi kajian untuk kumpulan kawalan.Pemilihan ini berdasarkan kesesuaian lokasi,masa, tenaga, kewangan dan juga kemudahanpengkaji untuk mendapatkan sampel kajian yangmemenuhi kriteria sampel yang ditetapkan.

Sampel Kajian

Sampel kajian ditentukan melalui pemilihansecara percontohan bertujuan (purposivesampling) dengan berdasarkan kriteria sampelyang ditetapkan terlebih dahulu. Kedua-duakumpulan sampel kajian (eksperimen dankawalan) mestilah lelaki, etnik Melayu, berumurtidak melebihi 30 tahun, dan belum berkahwin.Di sam ping itu, subjek kajian bagi kumpulankawalan mestilah tidak pernah menyalahgunakandadah.

Satu kriteria tambahan ditetapkan bagikumpulan eksperimen iaitu pelatih yang dipilihmestilah terdiri daripada pelatih yang beradadalam Fasa I Pemulihan. Terdapat empat fasapemulihan di Pusat-Pusat Serenti. Setiap fasa inimengandungi beberapa susunan tindakan danjangkamasa pemulihan yang tertentu. Tempohmasa pemu1ihan di setiap fasa ini ada1ah antara

empat hingga enam bulan bergantung kepadaprestasi pe1atih berhubung dengan prosespemulihan yang dijalankan.

Pemilihan pelatih daripada Fasa I adalahberdasarkan andaian bahawa pelatih-pelatih inibaru beberapa bulan berada di Pusat Serenti.Oleh itu, mereka 1ebih mudah mengingatkembali perkara-perkara yang berkait denganpenglibatan mereka dengan dadah. Berbezadengan pe1atih-pe1atih da1am fasa lain yang te1ahlama berada di Pusat Serenti dan kemungkinanbesar menghadapi kesukaran untuk berbuatdemikian.

Kaum lelaki sahaja dipi1ih sebagai sam pelkajian disebabkan kesemua pusat serenti yangterdapat di Semenanjung Malaysia, kecuali PusatSerenti Kemumin (Terengganu), menempatkanpenagih-penagih lelaki. Sebab yang kedua ia1ahmajoriti penagih dadah yang dikesan di negaraini adalah 1e1aki. Daripada jumlah keseluruhan156,046 penagih yang dikesan pertama ka1i (1970hinggaJun 1991), lebih 90.0% adalah lelaki(Majlis Keselamatan Negara, 1992).

Pemilihan kumpulan etnik Melayu sebagaisampel k~ian juga mempunyai kaitan denganbilangan penagih Melayu yang dikesan di negaraini. Berdasarkan data yang diperolehi sejak tahun1970 hingga 1987, kecuali tahun 1979 dan 1980,kumpulan etnik Melayu merupakan kaum yangterbesar terlibat dengan penyalahgunaan dadah(Majlis Keselamatan Negara, 1992). Kumpulanetnik Melayu yang berterusan menjadi golonganterbesar yang terlibat dengan dadah di negara inimenyebabkan perlunya suatu kajian yang khususten tang penglibatan kumpulan etnik ini dengandadah.

Peringkat umur 30 tahun ke bawah ditetapkan sebagai kriteria sampel kerana majoritipenagih dadah di negara ini adalah di dalamlingkungan umur ini. Dalam tahun 1990umpamanya, daripada sejumlah 7,372 penagihdadah yang dikesan pertama kali pada tahunterse but, terdapat 76.9% yang berumur 29tahun ke bawah (Majlis Keselamatan Negara,1992) .

Status belum berkahwin dijadikan kriteriasampel k~ian kerana ia membuat penelitianten tang corak hubungan komunikasi dan kasihsayang an tara ibu bapa dengan anak. Dengandemikian, sewajarnya sampel kajian terdiridaripada mereka yang belum berumah tangga.Mereka yang sudah berkahwin biasanya tinggal di

PertanikaJ. Soc. Sci. & Hum. Vol. 1 No.1 1993 43

H.M. Abdullah Al-Hadi

rumah sendiri ataupun rumah sewa berbandingdengan mereka yang belum berumah tanggayang biasanya tinggal dengan ibu bapa.

Kesemua pelatih daripada empat lokasikajian (Pusat Serenti Tampoi, Pusat SerentiTampin, Pusat Serenti Bukit Mertajam, dan PusatSerenti Besut) yang memenuhi kriteria sampelyang ditetapkan dipilih sebagai sampel kajian.Keseluruhannya, 191 pelatih terpilih mewakilikumpulan eksperimen. Jumlah pelatih mengikutPusat-Pusat Serenti adalah seperti dalamJadual 1.

Bilangan yang sarna (191 orang) telah dipilihdaripada kalangan BPD untuk mewakilikumpulan kawalan. Sepertimana kumpulaneksperimen, pemilihan mereka ini dilakukanmelalui pemilihan secara percontohan bertujuan(purposive sampling). Dengan erti kata lain,warga kota yang ditemu bual dan memenuhikriteria sampel yang ditetapkan (lelaki, etnikMelayu, berumur tidak melebihi 30 tahun, belumberkahwin, dan tidak pernah menyalahgunakandadah) diambil sebagai sampel kajian.

Prosedur

Kajian ini menggunakan soal selidik berstrukturyang ditadbirkan ke atas semua sampel kajian.Subjek kajian menjawab sendiri soalan-soalandalam soal selidik. Nama mereka dirahsiakan dantidak dicatat di atas kertas soal selidik. Olehkerana kajian ini melibatkan dua kumpulansubjek kajian (PD dan BPD), maka diperlukandua set soal selidik. Set pertama, ditadbirkan keatas subjek kajian yang terdiri daripada pelatihpelatih yang berada di pusat-pusat serenti(Tampin, Tampoi, Besut dan Bukit Mertajam).

Set kedua pula digunakan ke atas subjekkajian yang tidak pernah menyalahgunakandadah dan tinggal di Kuala Lumpur.

Secara terperinci, soal selidik kajianmengandungi dua bahagian:

Bahagian I mengandungi so alan-so alanberhubung dengan latar belakang subjek kajiandan keluarga. Maklumat-maklumat yang ingindiperolehi melalui bahagian ini meliputi umur,aturan kelahiran, bilangan adik-beradik, tempattinggal, dan tahap pendidikan/pekerjaan/pendapatan responden dan ibu bapa.

Bahagian II pula mengandungi soalan-soalanberkaitan dengan persekitaran keluarga. Antaraaspek-aspek yang ditanya dalam bahagian iniialah penglibatan ahli-ahli keluarga dengandadah, tahap komunikasi dan kasih sayangresponden dengan ibu bapa.

Soal selidik yang disediakan diprauji terlebihdahulu sebelum kajian sebenar dijalankan. Setpertama diprauji di Pusat Serenti Tampin. Setkedua pula diprauji di kalangan beberapa orangbelia yang tinggal di bandaraya Kuala Lumpurdan tidak pernah menyalahgunakan dadah.

Proses pengutipan data di pusat-pusat serenti(Tampin, Tampoi, Besut dan Bukit Mertajam)telah dUalankan pada bulan November hingga

. Disember, 1991. Sementara itu, pengumpulandata bagi kumpulan bukan penyalahguna dadahdi Kuala Lumpur dUalankan pada bulan Januarihingga Februari, 1992.

Instrumen

Kajian ini melibatkan penggunaan beberapainstrumen khas bagi mengukur tahapkomunikasi dan kasih sayang ibu bapa ke atasanak. Instrumen-instrumen tersebut ialah:

1. Instrumen Komunikasi2. Instrumen "Parent-Child Interaction Rating

Scale"

N = 191 100.0

JADUAL 1Taburan populasi sampel bagi

penyalahguna dadah

Bilangann %

Bil Kumpulan

1. Pusat Serenti, Bukit Mertajam2. Pusat Serenti, Tampoi3. Pusat Serenti, Tampin4. Pusat Serenti, Besut

50494745

26.225.724.623.6

Instrumen Komunikasi

Instrumen ini dibentuk oleh O'Donnell danClayton (1979) untuk mengukur tahapkomunikasi ibu bapa dengan anak. Ianya telahdigunakan dengan meluas di peringkat tempataniaitu oleh Zaida (1990), Zakila (1991), CheRadziah (1992) dan Maimun (1992). Zaida(1990) telah menterjemahkan instrumen ini kedalam Bahasa Malaysia dan menambahkan itemhal-hal keagamaan. Hasil ujian reliabiliti yangdUalankan oleh Zaida (1990) ke atas instrumenuntuk bahagian hubungan komunikasi ibu-anakialah 0.9190, dan untuk komunikasi bapa-anakpula ialah 0.9313. Sementara itu, Zakila (1991)

44 PertanikaJ. Soc. Sci. & Hum. Vol. 1 No.1 1993


Bil. Perkara

melaporkan hasil ujian reliabiliti ke atasinstrumen yang digunakan untuk mengukurtahap hubungan komunikasi ibu- anak ialah0.7315, sementara untuk komunikasi bapa-anakmemberikan nilai 0.7071. Che Radziah (1992)yang menggunakan instrumen ini untukmengukur tahap komunikasi ibu-anak mendapatinilai reliabilitinya bersamaan 0.7562. Kerlinger(1973) menegaskan instrumen yang mempunyaiindeks reliabiliti yang melebihi 0.6 bolehdianggap mempunyai kekuatan reliabiliti yangmencukupi. Dengan demikian, jelas sekaliinstrumen ini mempunyai nilai reliabiliti yangmemuaskan di peringkat tempatan.

Komunikasi merujuk kepada kekerapanresponden berbincang dengan ibu bapamengenai beberapa aspek tertentu. Aspek-aspekyang disoal dalam instrumen komunikasi inimerangkumi:

I. PersekolahanH. Rakan-rakanHI. Rancangan pendidikan dan kerjayaIV. Penggunaan masa lapangv. Perbelanjaan wang sakuVl. Isu-isu semasavii. Masalah peribadiviii. Rakan-rakan berlainan jantinaIX. Hal-hal keagamaanx. Kebolehan diriXI. Peraturan dan tanggungjawab di rumah

Setiap item di atas memerlukan respondenmenjawab samaada SELALU, KADANGKADANG atau TIDAK PERNAH. Markah 1hingga 3 diberikan kepada setiap itembergan tung kepada pilihan jawapan. Con tohsoalan yang dikemukakan dalam instrumen iniadalah seperti berikut:-

Kekerapan BerbincangDengan Bapa

Tidak Kadang-Kadang SelaluPernah

1. Perkara-perkaraberkait dengansekolah

Jumlah skor tertinggi yang boleh diperolehioleh responden ialah 33, dan skor terendah ialah11. Skor minimum keseluruhan digunakan untukmenentukan tahap komunikasi yang rendahataupun tinggi. Responden yang mendapat

jumlah markah yang kurang daripada skor mindigolongkan kepada tahap komunikasi yangrendah, dan responden yang mendapat jumlahmarkah melebihi skor min dikategorikan sebagaitahap komunikasi yang tinggi.

Inst11.lrnen "Parent-Child Interaction Rating Scales

Instrumen ini dicipta khas oleh Heilbrun (1964)untuk mengukur tahap kasih sayang ibu bapa keatas anak. Instrumen khas ini telah digunakan diperingkat luar negara (Heilbrun, 1964; 1966;1973) dan tempatan (Zaida, 1990; Che Radziah,1992). Ujian reliabiliti yang dijalankan olehHeilbrun (1973) ke atas instrumen inimenghasilkan nilai 0.7400. Sementara itu, diperingkat tempatan, Zaida (1990) melaporkannilai reliabiliti bagi instrumen ini ialah 0.8983.Hasil ujian reliabiliti Che Radziah (1992) pulaialah 0.7653. Berdasarkan ketetapan Kerlinger(1973), jelas sekali instrumen ini mempunyaikekuatan reliabiti yang mencukupi di peringkattempatan.

Instrumen ini telah diterjemahkan ke dalamBahasa Malaysia dan diubah suai di peringkattempatan. Bilangan sekil yang digunakan untukmengukur tahap kasih sayang adalah sarnadengan jumlah sekil dalam instrumen asalnya(lapan sekil). Bagaimanapun ayat-ayatketerangan yang terdapat dalam tiap-tiap sekiltelah dipermudahkan dengan tidak mengubahmaksud asalnya (Zaida, 1990). Lapan sekil yangterdapat dalam instrumen ini ialah:

a. Kadar curahan kasih sayang ibu bapa ke atasanak.

b. Kadar kasih sayang yang dilahirkan secarafizikal ke atas anak.

c. Kadar persetluuan ibu bapa ke atas anak dantingkah laku anak.

d. Kadar pemberian konkrit (hadiah dan wang)kepada anak.

e. Kadar berkongsi bersama perasaan danpengalaman.

f. Kadar memberikan galakan ke atas anakberhubung dengan perlaksanaantanggungjawab dan minat peribadi anak.

g. Kadar kepercayaan ke atas diri anak.h. Kadar perasaan selamat dalam diri anak

berhubung dengan hubungan merekadengan ibu bapa.

Instrumen ini mengandungi lapan soalanuntuk ibu dan bapa yang meliputi aspek-aspek di

Pertanika.J. Soc. Sci. & Hum. Vol. I No. I 1993 45

H.M. Abdullah Al-Hadi

atas. Setiap soalan diberikan markah satu hinggalima bergantung kepada pilihanjawapan. Contohsoalan dalam instrumen ini adalah sepertiberikut:-

1. PersetujuanTandakan "X" bagi salah satu daripada limapernyataan berikut yang dapat menggambarkan kadar persetujuan ibu dan ayahke atas diri anda.

Bagilbu Bagibapaa. JamngJ·amng

memberikanpersetujuan ke atasdiri saya berhubungdengan perkaraperkara yang sayalakukan.

b. Sekali-sekalamemberikanpersetujuan ke atas dirisaya berhubungdengan perkaraperkara yang sayalakukan.

c. HampiT selalumemberikanpersetujuan ke atas dirisaya berhubungdengan per.karaperkara yang sayalakukan.

d. Kemp (selalu)memberikanpersetujuan ke atas dirisaya berhubungdengan perkaraperkara yang sayalakukan.

e. Amat kempmemberikanpersetujuan ke atas dirisaya berhubungdengan perkaraperkara yang sayalakukan.

Skor tertinggi yang boleh diperolehi olehresponden ialah 40, dan skor terendah ialahlapan. Skor min keseluruhan digunakan untuk

menentukan tahap kasih sayang tinggi ataupunrendah. Bagi responden yang mem-perolehi skoryang lebih rendah daripada skor mindika tegorikan sebagai tahap kasih sayangrendah. Semen tara itu, responden yangmemperolehi skor yang lebih tinggi daripadaskor min dianggap sebagai tahap kasih sayangtinggi.

ANALISIS DATA

Semua maklumat yang terkumpul dianalisisdengan menggunakan program "SPSS-X".Prosedur statistik minimum dan peratusandigunakan untuk mendapatkan kedudukantabu ran data. Sementara itu, untuk tujuanpengujian hipotesis, teknik ujian "t" digunakan.

BASIL KAJIAN DAN PERBINCANGAN

Perbincangan hasil kajian terbahagi kepada dua.Bahagian pertama menyentuh ciri-ciri latarbelakang sam pel. Manakala, bahagian keduapula menyentuh pengl~ian hipotesis kajian.

Ciri-Ciri LataT belakang

Sejumlah 191 orang pelatih di empat buah PusatSerenti (Tampoi, Tampin, Bukit Mertajam, danBesut) memenuhi kriteria yang ditetapkan.Kesemua mereka ini dipilih untuk mewakili PD.Daripada jumlah ini, 50 orang daripada PusatSerenti Bukit Mertajam (26.2%), 49 orangdaripada Pusat Serenti Tampoi (25.7%), 47orang daripada Pusat Serenti Tampin (24.6%),dan 45 orang daripada Pusat Serenti Besut(23.6%) Uadual 1). Di samping itu, berdasarkankriteria yang ditetapkan, jumlah yang sama (191orang) dipilih melalui percontohan bertujuan(purposive sampling) daripada warga kota KualaLumpur yang tidak menyalahgunakan dadahuntuk mewakili BPD.

Umur yang telah ditetapkan bagi kedua-duakumpulan responden ialah dalam lingkungan30 tahun ke bawah. Berdasarkan data yang telahdikumpul, taburan umur untuk PD ialah 48.2%berumur antara 26 hingga 30 tahun, 38.7%antara 21 hingga 25 tahun, dan 13.1 % an tara 16hingga 20 tahun. Bagi BPD pula, terdapat 68.1 %dalam peringkat umur an tara 21 hingga 25tahun, 20.4% an tara 16 hingga 20 tahun, dan11.5% antara 26 hingga 30 tahun Uadual 2).Perbandingan skor min an tara dua kumpulanini jelas menunjukkan perbezaan umur yangsangat kecil antara PD dengan BPD. Skor min

46 PenanikaJ. Soc. Sci. & Hum. Vol. 1 No.1 1993


Umur

JADUAL2TabUl'an umur responden

Klasifikasi Responden

JADUAL 3Keputusan ujian perbandingan angkubah

angkubah demografi antara penyalahguna dadahdengan bukan penyalahguna dadah

Penyalahguna Bukan PenyalahgunaDadah Dadahn % n %

16-20 tahun 25 13.1 39 20.421-25 tahun 74 38.7 130 68.126-30 tahun 92 48.2 22 11.5

Jumlah 191 100.0 191 100.0

PD ialah 24.85 %, sementara skor min BPDialah 22.34 %.

Kajian ini telah menjalankan ujian tambahanberhubung dengan ciri-ciri demografi sampelkajian untuk mengetahui samaada kumpulankawalan (BPD) sesuai sebagai bandingan dengankumpulan eksperimen (PD). Keputusan kajianmendapati tidak terdapat perbezaan yangsignifikan berhubung dengan ciri-ciri demografikedudukan aturan kelahiran responden (t =0.58;P ~ 0.061), tahap pendidikan responden (t =

-2.35; P :::; 0.062), jenis pekeljaan responden (t =2.46; p ~ 0.071), pendapatan responden (t = 1.47;P ~ 0.056), jenis pekerjaan bapa (t = 3.35; P :::;0.057), dan pendapatan bulanan keluarga (t =-4.23; p :::; 0.058) antara PD dengan BPD. Hanyadua ciri demografi yang menunjukkan perbezaanyang signifikan antara dua kumpulan ini iaitutahap pendidikan ibu (t = -12.95; p :::; 0.05) dantahap pendidikan bapa (t = -11.64; P :::; 0.05)OaduaI3).

Keputusan ujian denganjelas menunjukkantidak banyak perbezaan ciri-ciri demografiantara PD dengan BPD. Ciri-ciri demografikumpulan kawalan secara amnya sesuai sebagaibandingan (comparable) dengan kumpulaneksperimen. Keputusan kajian yang menunjukkan perbezaan dari segi tahappendidikan ibu bapa antara dua kumpulan initidak menjejaskan kesahan (validity) sam pelkajian ini. Kajian-kajian terdahulu (contohnya:Hemalatha, 1984; Abdullah Al-Hadi dan MohdNasir, 1991) membuktikan tahap pendidikanibu bapa tidak mempunyai perkaitan yangsignifikan dengan tingkah laku penyalahgunaandadah. Perbezaan tahap pendidikan ibu bapa inijuga terbukti dalam kajian tempatan tidakmempengaruhi tahap komunikasi dan kasih

Angkubah Nilai "t" Paras Signifikan

1. Aturan Kelahiran 0.58 0.0612. Tahap Pendidikan 2.35 0.0623. Jenis Pekerjaan 2.46 0.0714. Pendapatan 1.47 0.0565. Tahap Pendidikan 11.65 0.05*

Bapa6. Tahap Pendidikan 12.95 0.05*

Ibu7. Pekeljaan Bapa 3.35 0.0578. Pendapatan 4.23 0.058

Bulanan Keluarga

* Paras Signifikan p < 0.05

sayang ibu bapa-anak (contohnya: Che' Radziah,1992; Roslin, 1992).

Pengujian Hipotesis

Terdapat lima hipotesis dalarn kajian ini.Hipotesis ini di~ji dengan menggunakan ujian"t". Paras signifikan yang digunakan dalam ujianhipotesis ini ialah p :::; 0.05. Hasil ujian hipotesisakan dibandingkan dengan kajian-kajian lainyang berkaitan,jika ada.

Hipotesis 1: Tidak terdapat perbezaan yangsignifikan antara kumpulan penyalahguna dadahdengan kumpulan bukan penyalahguna dadahberhubung dengan tahap kasih sayang ibu-anak.

Instrumen "Parent-Child Interaction RatingScales" (PACIRS) yang dibentuk oleh Heilbrun(1964) telah digunakan untuk mengukur tahapkasih sayang ibu dengan anak bagi kedua-duakumpulan sam pel. Ujian reliabiliti ke atasinstrumen yang digunakan bagi kumpulan PDmenghasilkan nilai 0.7721. Sementara itu, untukkumpulan BPD pula, hasil ujian reliabilitinyaialah 0.7885. Kerlinger (1973) menjelaskan,sesuatu instrumen itu boleh dianggapmempunyai kekuatan reliabiliti yang memadaijika indeks reliabilitinya melebihi 0.60. Dengandemikian, jelas sekali instrumen yang digunakandalam kajian ini mempunyai kekuatan reliabilitiyang mencukupi.

lnstrumen ini menggunakan nilai min untukmenentukan kedudukan tinggi atau rendahtahap kasih sayang ibu dengan anak. Bagi

PertanikaJ. Soc. Sci. & Hum. Vol. I 10 . 1 1993 47


kumpulan PD, skor min ialah 21.60, sementarabagi kumpulan BPD, skor minnya ialah 27.61.Berdasarkan skor min ini, didapati kedudukantahap kasih sayang dengan ibu bagi kumpulanPD ialah 50.8% di tahap tinggi, dan 49.2% ditahap rendah. Sementara itu, bagi kumpulanBPD, terdapat 53.9% di tahap kasih sayangtinggi, dan 46.1 % di tahap kasih sayang rendah(JaduaI4).

Ujian "t" yang dijalankan ke atas data kajianyang berkait dengan hipotesis sifar yang dibentukmenunjukkan hipotesis sifar ini perlu ditolak(t =-11.94; P ::; 0.05). Dengan erti kata lain, hasilujian ini membuktikan terdapatnya perbezaanyang signifikan untuk skor min bagi tahap kasihsayang ibu-anak an tara kumpulan PD dengankumpulan BPD. Perbandingan skor min antaradua kumpulan ini menunjukkan perbezaan yangterdapat antara kumpulan PD (21.60) dengankumpulan BPD (27.61) ialah tahap kasih sayangdengan ibu bagi kumpulan PD adalah lebihrendah daripada kumpulan BPD. Kedudukantahap kasih sayang yang rendah dengan ibu inimungkin mempunyai kaitan dengan penglibatankumpulan PD dalam tingkah laku penyalahgunaan dadah.

Hasil kajian di atas selaras dengan kajianRussell (1974), Streit et al. (1974), Mohd Reduan(1990) dan Maimun (1991). Eldred dan Brown(1974) umpamanya melaporkan majoriti penagihdadah adalah terdiri daripada mereka yangmempunyai kedudukan tahap kasih sayang yangrendah dengan ibu. Dalam konteks kajiantempatan, kajian Mohd Reduan (1990) danMaimun (1991) juga mendapati majoriti penagihdadah bercirikan tahap kasih sayang yang rendahdengan ibu.

JADUAL4Tahap kasih sayang ibu-anak bagi kumpulan

penyalahguna dadah dan kumpulanbukan penyalahguna dadah

Hipotesis 2: Tidak terdapat perbezaan yangsignifikan antara kumpulan penyalahguna dadahdengan kumpulan bukan penyalahguna dadahberhubung dengan tahap kasih sayang bapa-anak.

Instrumen PACIRS turut digunakan untukmengukur tahap kasih sayang bapa dengan anak.Ujian reliabiliti ke atas instrumen ini bagikumpulan PD menghasilkan nilai 0.7279.Sementara itu, hasil ujian reliabiliti ke atasinstrumen yang digunakan untuk kumpulan BPDpula ialah 0.7911. Jelas di sini, berdasarkanKerlinger (1973), instrumen yang digunakanmempunyai kekuatan reliabiliti yang mencukupidi peringkat tempatan.

Skor min turut digunakan untukmenentukan kedudukan tinggi atau rendahtahap kasih sayang responden dengan bapa.Hasil kajian menunjukkan skor min bagikumpulan PD ialah 18.51. Sementara itu, skormin bagi kumpulan BPD ialah 25.71.Berdasarkan skor min ini, didapati kedudukantahap kasih sayang dengan bapa bagi kumpulanPD ialah 42.4% di tahap kasih sayang yang tinggi,dan 57.6% di tahap kasih sayang yang rendah.Untuk kumpulan BPD pula, terdapat 54.5% ditahap kasih sayang tinggi dan 45.5% di tahapkasih sayang rendah (JaduaI5).

Hasil ujian "t" ke atas data yang berkaitanmembuktikan terdapatnya perbezaan yangsignifikan untuk skor min bagi tahap kasih sayangbapa-anak antara kumpulan PD dengankumpulan BPD (t = -14.10 ; p ::; 0.05). Denganerti kata lain, hipotesis sifar di atas adalah ditolak.Perbandingan skor min antara dua kumpulan inimenunjukkan perbezaan yang terdapat an tarakumpulan PD (18.51) dengan kumpulan BPD(25.71) ialah tahap kasih sayang dengan bapa

JADUAL5Tahap kasih sayang bapa-anak bagi kumpulan


Kumpulan KumpulanTahap KasihSayang lbuAnak Penyalahguna

DadahBukan Penyalahguna

Dadah

Tahap KasihSayang BapaAnak Penyalahguna


Dadah

n % n % n % n %

Tahap rendah 94 49.2 88 46.1 Tahap rendah 110 57.6 87 45.5Tahap tinggi 97 50.8 103 53.9 Tahap tinggi 81 42.4 104 54.5

J umlah Besar 191 100.0 191 100.0 Jumlah Besar 191 100.0 191 100.0



JADUAL6Tahap komunikasi ibu-anak bagi kumpulan


Hipotesis 4: Tidak terdapat perbezaan yangsignifikan antara kumpulan penyalahguna dadahdengan kumpulan bukan penyalahguna dadahberhubung dengan tahap komunikasi bapaanak.

Instrumen komunikasi yang sarna digunakanuntuk mengukur tahap komunikasi bapa dengan

Perbandingan skor min ini jelas menunjukkanperbezaan antara kumpulan PD (22.52) dengankumpulan BPD (25.08) iaitu tahap komunikasiibu-anak kumpulan PD adalah lebih rendahdaripada kumpulan BPD. Penglibatan ahli-ahlikumpulan PD dalam penyalahgunaan dadahmungkin mempunyai kaitan dengan kedudukantahap komunikasi yang rendah dengan ibu.

Offer dan Offer (1975) tuna mendapatimajoriti PD mempunyai tahap komunikasi yangrendah dengan ibu. Kedudukan tahapkomunikasi ini menyebabkan anak-anak tidaksuka berada di rumah dan menghabiskan masadengan rakan-rakan. Keadaan ini mendedahkananak-anak ini kepada gejala tingkah laku devianseperti penyalahgunaan dadah. Kajian Jurich etal. (1985) juga membuktikan terdapatnya jurangkomunikasi antara PD dengan ibu. Semakin luasjurang komunikasi Inl, semakin besarkemungkinan penglibatan penagih berkenaandengan dadah. Begitu juga dengan kajian Gecaset al. (1974) yang melaporkan hubungankomunikasi yang renggang antara ibu dengananak menyebabkan anak-anak tersebutmerasakan diri mereka tidak diberi perhatiandan disayangi. Akibat daripada keadaan ini, anakanak berkenaan akan cuba memenuhi keperluanini daripada sumber-sumber lain termasukdadah.

Kumpulan

%

38.761.3

100.0

n

74117

191

Bukan PenyalahgunaDadah

%

47.652.4

100.0

n

PenyalahgunaDadah

TahapKomunikasiIbu-Anak

Tahap rendah 91Tahap tinggi 100

Jumlah Besar 191

bagi kumpulan PD adalah lebih rendah daripadakumpulan BPD. Kedudukan tahap kasih sayangyang rendah dengan bapa ini mungkinmempunyai kaitan dengan penglibatankumpulan ini dalam tingkah laku penyalahgunaan dadah.

Keputusan kajian ini selaras dengan kajianStreit et al. (1974) yang turut mendapatisebilangan besar penagih dadah mempunyaitahap kasih sayang yang rendah dengan ibu bapa.Basil k~ian Chiam (1985) juga melaporkankeputusan kajian yang selaras dengan kajian iniiaitu kumpulan PD mempunyai tahap kasihsayang yang rendah dengan bapa. Kajianperbandingan yang dijalankan oleh Eldred danBrown (1974) turut mendapati kumpulan PDmembuat persepsi yang lebih rendah berhubungdengan kasih sayang dengan bapa berbandingdengan kumpulan BPD.

Hipotesis 3: Tidak terdapat perbezaan yangsignifikan antara kumpulan penyalahguna dadahdengan kumpulan bukan penyalahguna dadahberhubung dengan tahap komunikasi ibu-anak.

Kajian ini telah menggunakan instrumenkomunikasi yang dibentuk oleh O'Donnell danClayton (1979) untuk mengukur tahapkomunikasi ibu dengan anak. Ujian reliabiliti keatas instrumen ini bagi kumpulan PDmenghasilkan nilai 0.7902. Sementara itu, hasilujian reliabiliti untuk kumpulan BPD ialah0.6289. Jelas di sini, instrumen ini mempunyaikekuatan reliabiliti yang mencukupi di peringkattempatan.

Skor min digunakan untuk menentukankedudukan tinggi atau rendah tahap komunikasiresponden dengan ibu. Basil kajianmenunjukkan skor min bagi kumpulan PD ialah22.52. Sementara itu, skor min bagi kumpulanBPD ialah 25.08. Berdasarkan skor min ini,didapati kedudukan tahap komunikasi denganibu bagi kumpulan PD ialah 52.4% di tahaptinggi, dan 47.6% di tahap yang rendah.Sementara itu, bagi kumpulan BPD pula,terdapat 61.3% di tahap tinggi, dan 38.7% ditahap rendah Qadual 6).

Berdasarkan ujian "t" yang ditadbirkan keatas data kajian yang berkait dengan hipotesis diatas, didapati nilai "t" bersamaan 6.53 pada parasp = <::; 0.05. Dengan demikian, hipotesis sifar iniadalah ditolak. Basil ujian membuktikanterdapatnya perbezaan yang signifikan untukskor min bagi tahap komunikasi ibu-anak antarakumpulan PD dengan kumpulan BPD.

Pertanika.J. Soc. Sci. & Hum. Vol. 1 No.1 1993 49


anak. Hasil ujian reliabiliti ke atas instrumen inibagi kumpulan PD ialah 0.7645. Bagi kumpulanBPD pula, keputllsan ujian reliabiitinya ialah0.6685. Jelas sekali, instrumen ini mempunyaikekuatan reliabiliti yang mencukupi di peringkattempatan.

Data yang diperolehi menunjukkan skormin berhubung dengan tahap komunikasi bapaanak bagi kumpulan PD ialah 20.10, dan bagikumpulan BPD ialah 24.50. Butiran skor min inidigunakan untuk menentukan kedudukan tahapkomunikasi responden dengan bapa. Bagikumpulan PD, didapati 55.5% berada di tahapkomunikasi yang tinggi dan 44.5% berada ditahap komunikasi yang rendah. Berbandingdengan kumpulan BPD, terdapat 64.9% beradadi tahap komunikasi yang tinggi, dan 35.1 %berada di tahap komunikasi yang rendah(JaduaI7).

Prosedur statistik yang sama digunakanuntuk menguji data yang berkaitan denganhipotesis di atas. Hasil ujian membuktikanterdapatnya perbezaan yang signifikan untukskor min bagi tahap komunikasi bapa-anakantara kumpulan PD dengan kumpulan BPD(t = -9.09 ; P ~ 0.05). Dengan erti kata lain,hipotesis sifar di atas adalah ditolak.Perbandingan skor min menunjukkan perbezaanyang terdapat antara dua kumpulan ini ialahtahap komunikasi dengan bapa kumpulan PD(20.10) adalah lebih rendah daripada kumpulanBPD (24.50). Perbezaan ini menunjukkankemungkinan penglibatan kumpulan PD inidalam penyalahgunaan dadah mempunyai kaitandengan kedudukan tahap komunikasi yangrendah dengan bapa.

JADUAL 7Tahap komunikasi bapa-anak bagi kumpulan


Penemuan di atas adalah selaras dengankajian Gecas et al. (1974), Offer dan Offer(1975), dan Jurich et at. (1985) berhubungdengan perkara yang sama. Kajian Offer danOffer (1975) umpamanya melaporkan jurangkomunikasi an tara bapa dengan anakmenyebabkan anak-anak tersebut merasakan dirimereka tidak selesa dan perasaan tidak selamat.Keadaan ini menyebabkan anak-anak iniberpaling kepada rakan-rakan sebaya bagimendapatkan perasaan selamat dan rasa diterimadalam jiwa mereka. Hubungan yang rapatdengan rakan-rakan ini terutama dengan rakanrakan yang menyalahgunakan dadah mendedahkan anak-anak kepada berbagai tingkah lakuan ti-sosial.

Hipotesis 5: Tidak terdapat perbezaan yangsignifikan antara kumpulan penyalahguna dadahdengan kumpulan bukan penyalahguna dadahberhubung dengan penglibatan ahli-ahlikeluarga dalam penyalahgunaan dadah.

Data yang diperolehi menunjukkan bagikumpulan PD, terdapat 13.6% yang mempunyaiahli-ahli keluarga yang menyalahgunakan dadah,dan 86.4% tidak mempunyai sebarang ahlikeluarga yang terlibat dengan dadah. Untukkumpulan PD pula, terdapat 5.8% yangmempunyai ahli-ahli keluarga yang terlibatdengan dadah, dan 94.2% yang tidak mempunyaiahli-ahli keluarga yang sedemikian (Jadual 8).

Ujian "t" ke atas data kajian yang berkaitdengan hipotesis di atas menunjukkanterdapatnya perbezaan yang signifikan un tukskor min bagi ahli-ahli keluarga yangmenyalahgunakan dadah antara kumpulan PD

JADUAL8Ahli-ahli keluarga yang menyalahguna dadah bagi

kumpulan penyalahguna dadah dan kumpulanbukan penyalahguna dadah

Kumpulan

n %

Tahap rendah 85 44.5Tahap tinggi 106 55.5

Jumlah Besar 191 100.0

TahapKomunikasiBapa-Anak Penyalahguna


Dadah

n %

67 35.1124 64.9

191 100.0

Ahli Keluarga KumpulanMenyalahguna-kan Dadah Penyalahguna Bukan Penyalahguna

Dadah Dadah

n % n %

Ada 26 13.6 11 5.8Tidak ada 165 86.4 180 94.2

Jumlah Besar 191 '100.0 191 100.0


FakLOr-Faktor Keluarga dan Tingkah Laku Penyalahgunaan Dadah

dengan kumpulan BPD (t = 2.61 ; P ~ 0.05).Oengan ini hipotesis sifar di atas adalah ditolak.Perbandingan skor min antara dua kumpulan inijelas menunjukkan skor min kumpulan PD (1.14)adalah lebih besar daripada skor min kumpulanBPO (1.06). Perbezaan ini menunjukkankemungkinan penglibatan kumpulan PD inidalam penyalahgunaan dadah mempunyai kaitandengan faktor pendedahan kumpulan ini kepadatingkah laku penyalahgunaan dadah di dalamlingkungan keluarga.

Hasil kajian di atas selaras dengan kajianKandel (1973). Kajian tersebut mendapati PDmencontohi tingkah laku ibu bapa berhubungdengan penyalahgunaan dadah. Oleh kerana ibubapa mengamalkan tingkah laku tersebut, makaanak-anak ini beranggapan tingkah laku tersebutadalah normal dalam kehidupan seharian. Blumel aL (1972) turut melaporkan majoriti PD yangditemu bual menyatakan ahli-ahli keluargamereka terlibat dengan penyalahgunaan dadah.

KESIMPULAN

Keputusan kajian memberikan implikasiterhadap program-program pencegahanpenyalahgunaan dadah di negara ini. Implikasihasil kajian diteliti dari sudut kasih sayang danhubungan komunikasi ibu bapa-anak, dan modeltingkah laku di dalam keluarga.

Kasik Sayang dan Kawalan lbu bapa ke alas A nakanak

Keputusan kajian telah membuktikan terdapatperbezaan yang signifikan berhubung dengantahap kasih sayang ibu bapa ke atas anak-anakan tara kumpulan PD dengan kumpulan BPD.Kumpulan PD mempunyai tahap kasih sayangyang lebih rendah dengan ibu bapa berbandingdengan kumpulan BPO. Hasil kajian inimemberikan implikasi ten tang perlunya ibu bapamemberikan tumpuan dan mempertingkatkanhubungan kasih sayang dengan anak-anak.

Kasih sayang merupakan satu keperluan bagidiri anak-anak. Memperolehi kasih sayangdaripada ibu bapa bererti anak-anak tersebuttelah mendapat perhatian yang sewajarnyadaripada ibu bapa mereka. Lantaran itu tidaktimbul keperluan ke atas diri mereka untukmencari sumber-sumber lain bagi memenuhikehendak asas tersebut. Bagaimanapun terlalubanyak kasih sayang yang diberikan oleh ibubapa kepada anak-anakjuga boleh menimbulkan

kesan negatif ke atas diri anak-anak. Anak-anakakan menjadi manja dan boleh bersikap tidakbimbang untuk melakukan sesuatu yangbertentangan dengan kehendak ibu bapaataupun individu-individu lain kerana merekatahu bahawa ibu bapa tetap menyayangi danberpihak kepada mereka.

Di samping kasih sayang, kawalan jugapenting bagi kebaikan diri anak-anak. Kawalanpenting kerana ianya menimbulkan perasaanselamat dalam diri anak-anak. Perlaksanaankawalan memberikan panduan tentang cOl-aktingkah laku yang dikehendaki atau dipersetujuioleh ibu bapa. Kawalan juga berfungsi sebagaipetunjuk bahawa ibu bapa memberikanperhatian dan menyayangi mereka. Bagaimanapun kongkongan, ketidakadilan dan kawalanyang ketat boleh menyebabkan anak-anakmenjadi pasif dan bergantung kepada orang lainataupun mungkin menjadi agresif. Berada dalamkeadaan boleh melakukan apa sahaja juga bolehmenimbulkan masalah ke atas anak-anak.Mereka akan hilang pedoman. Apa yang sebenardiperlukan oleh anak-anak ialah "dinding" yangkukuh di sekeliling mereka yang menyediakankawasan tetapi pada masa yang sarna menunjukkan sejauhmana mereka boleh bergerak.Dengan ertikata lain, kanak-kanak inginmengetahui tingkah laku yang bagaimana yangdijangkakan daripada mereka, dan apa yangakan berlaku jika mereka bertingkah laku disebaliknya. Keadaan sebegini akan menghasilkanperasaan yakin ke atas diri kanak-kanak keranamereka dapat mengagak kesan sesuatu tingkahlaku dan pilihan-pilihan yang ada pada mereka.

Kesimpulannya, pemberian kasih sayangperlu seimbang dengan kawalan. Terlalu banyakkasih sayang tanpa kawalan mengurangkankeupayaan anak-anak untuk berdikari danmemikul tanggungjawab apabila dewasa. Kawalanyang terlalu rapi tanpa diiringi kasih sayang jugaboleh menimbulkan kesan negatif ke atas anakanak hingga menyebabkan mereka menjadiindividu dewasa yang dingin dan tidak bolehbertolak ansur.

Hubungan Komunikasi [bu bapa dengan Anak

Hasil kajian menunjukkan terdapat perbezaanyang signifikan antara kumpulan PD dengankumpulan BPD berhubung dengan hubungankomunikasi ibu bapa dengan anak. Tahapkomunikasi ibu bapa dengan anak adalah lebih

PertanikaJ. Soc. Sci. & Hum. Vol. 1 No. I 1993 51


tinggi di kalangan kumpulan bukan penyalahguna dadah berbanding dengan kumpulanpenyalahguna dadah. .

Komunikasi yang berkesan antara ibu bapadengan anak menyumbang ke arah pembentukan keluarga bahagia. Tanpa hubunganseperti ini, anak-anak akan merasa diri merekatidak diberi perhatian, tidak diperlukan dan tidakdisayangi. Justeru itu, anak-anak ini kemungkinan akan cuba memenuhi keperluan tersebutdaripada sumber-sumber lain (orang atau bahan)yang terdapat di sekeliling mereka.

Kanak-kanak remaja perlu melahirkanperasaan, rasa kegelisahan, dan masalah-masalahyang mereka hadapi tanpa perasaan bimbang.Suasana tanpa perasaan bimbang ini akan hanyawujud sekiranya terdapat hubungan komunikasiyang terbuka antara ibu bapa dengan anak-anak.Hubungan komunikasi yang terbuka ini dicirikanoleh kesediaan ibu bapa mendengar masalah danmenghormati pendapat anak-anak. Keadaan initidak bererti bahawa ibu bapa perlu menyetluuisetiap pandangan anak-anak.

Model Tingkah laku PositiJ

Keputusan kajian membuktikan terdapatperbezaan yang signifikan antara kumpulan PDdengan kumpulan BPD berhubung denganpenglibatan ahli-ahli keluarga yang terlibatdengan dadah. Hasil kajian jelas menunjukkankumpulan PD mempunyai lebih ramai ahlikeluarga yang terlibat dengan dadah berbandingdengan kumpulan BPD. Keputusan kajian inisecara langsung menunjukkan anak-anakterpengaruh dengan model-model tingkah lakunegatif yang terdapat di sekeliling mereka.Dengan demikian, pendekatan model tingkahlaku positif jelas sekali diperlukan dalamprogram-program pencegahan awalan.Penggunaan pendekatan ini bukan sahajabertlUuan mengubah model-model tingkah lakunegatif terse but tetapi juga menonjol ataumenyediakan sebanyak mungkin model-modeltingkah laku positif.

Model tingkah laku positif yang harusditunjukkan oleh ibu bapa tidak sahaja meliputitingkah laku-tingkah laku yang mempunyaihubungan langsung dengan penyalahgunaandadah tetapi juga merangkumi tingkah lakutingkah laku positif yang lain. Umpamanya, ibubapa perlulah mengamalkan tingkah lakutingkah laku yang menggambarkan sikapmenghormati dan bertanggungjawab. Sekalipunsikap-sikap positif ini tidak mempunyai kaitan

langsung dengan penyalahgunaan dadah, namunarnalan sikap tersebut boleh membantu ibu bapadalam melaksanakan langkah-Iangkah pencegahan penyalahgunaan dadah di kalangananak-anak. Sikap jujur dan bertanggungjawabtersebut menimbulkan reaksi hormat dan taatanak-anak terhadap ibu bapa. Perasaan hormatdan taat ini membantu ibu bapa menguatkuasakan peraturan-peraturan anti-dadah ke atasanak-anak.

Model tingkah laku positif juga bolehmerangkumi tingkah laku atau amalan ibu bapaberhubung dengan penggunaan ubat-ubatan.lbu bapa perlu mengamalkan pengambilan ubatmengikut sukatan dan arahan yang telahditentukan oleh doktor perubatan. Ubat-ubatyang tidak diketahui aturannya ataupundikhaskan kepada orang lain hendaklah dijauhioleh ibu bapa daripada menggunakannya. Disamping itu, penjelasan juga perlu diberikankepada anak-anak tentang kepentingan ubatubatan dalam kehidupan manusia terutamasekali apabila seseorang itu jatuh sakit.Bagaimanapun peringatan harus diberikankepada anak-anak bahawa kebaikan ubat-ubatanini tidak bererti ianya boleh digunakan dengansewenang-wenangnya.

SARANAN KAJIAN AKAN DATANG

Kajian-kajian lanjutan perlu dilaksanakan bagimengambil kira limitasi-limitasi yang terdapat didalamnya dan juga untuk mendapatkanmaklumat yang lebih terperinci tentang masalahpenyalahgunaan dadah. Maklumat-maklumat iniboleh menjadi panduan pihak-pihak berkaitanuntuk mewujudkan program-programpencegahan yang lebih berkesan di negara ini.

1. Kajian bersifat jangka panjang (longitudinalstudies) dicadang dijalankan pada masa akandatang bagi mendapatkan maklumat yanglebih terperinci tentang permasalahan dadah.Ia melibatkan pengukuran angkubahangkubah tertentu sebelum dan setelahresponden mencuba dadah. Denganterlaksananya kajian bersifat jangka panjangini, pengkaji-pengkaji tidak lagi terikatdengan sampel yang bersifat captive populationyang dipilih daripada penagih-penagih yangsedang menjalani proses pemulihan di pusatpusat Serenti.

2. Kajian ini menetapkan sampel kajian bagi PD(kumpulan eksperimen) dan BPD

52 PertanikaJ. Soc. Sci. & Hum. Vol. 1 No. I 1993


(kumpulan kawalan) mestilah lelaki, etnikMelayu, belum berkahwin, dan berumur 30tahun ke bawah. Semen tara itu, subjek kajianbagi kumpulan kawalan pula mestilah terdiridaripada individu-individu yang tidak pernahmenyalahgunakan dadah. Disarankan kajiankajian akan datang mencakup kriteria yanglebih luas merangkumi subjek lelaki danperempuan, serta berbagai kumpulan etnikdan peringkat umur. Saran an ini selarasdengan kedudukan masalah dadah masa kinidi mana penyalahguna dadah adalah terdiridaripada pelbagai kumpulan etnik, jantinadan peringkat umur.

3. Kajian ini banyak menggunakan maklumatyang diperolehi daripada anak-anak untukmengetahui kedudukan keluarga.Contohnya, maklumat ten tang tahap kasihsayang dan komunikasi ibu bapa dengan anakdiperolehi daripada anak-anak sendiri.Dengan erti kata lain, maklumat ini adalahberdasarkan persepsi anak sendiri terhadapaspek-aspek yang disoal. Pandangan ibu bapaterhadap perkara yang sarna mungkinberbeza daripada persepsi anak-anaktersebut. Oleh yang demikian, disarankanpengkaji-pengkaji akan datang menemu bualkedua-dua pihak dan membuat perbandingan terhadap maklumat yangdiperolehi.

PENUTUP

Secara keseluruhannya, hasil kajian telahmembuktikan terdapat perbezaan yangsignifikan berhubung dengan kasih sayang ibubapa-anak, komunikasi ibu bapa-anak, danpenglibatan ahli-ahli keluarga dalam penyalahgunaan dadah an tara kumpulan PD dengankumpulan BPD. Keputusan kajian menunjukkanberbagai faktor terbabit dalam masalahpenyalahgunaan dadah. Ia memberikanimplikasi ten tang perJunya dijalankan berbagalaktiviti pencegahan untuk membenteras masalahdadah di negara ini.

PENGHARGAAN

Pengkaji ingin merakamkan setinggi-tinggipenghargaan kepada Profesor Datuk Dr. ZainalKling, Jabatan Antropologi dan Sosiologi,Universiti Malaya, yang telah sudi meneliti danmemberikan komen terhadap artikel ini.

RUJUKANABDULLAH AL-HADI MUHAMED dan MOHD. ASIR

MOHo. TAlB. 1991. Social factors associated withdevelopment of initial drug use behaviouramong adolescents: A comparative studybetween users and non-users. Akademika 38: 5972.

AUSUBEL, D.P. 1961. Causes and types of narcoticaddiction: A psycho-social view. PsychiatricQumterly 35: 523-531.

BAER, DJ. dan J J. CORRADO. 1974. Heroin addictrelationships with parents during childhoodand early adolescent years. Journal of GeneticPsychology 124: 99-103.

BARNES, G.M. 1984. Adolescent alcohol abuse andother problem behaviour: their relationshipsand common parental differences. JournalYouth and Adolescent. 13(4): 327-336.

BERZONSKY, M.D. 1981. Adolescent Development. NewYork: McMillan Publishing Company.

BLUM, R.B., E.M. BLUM, C.D. TOBAL, E. GARFIELD,R.W. HAUER, D.V. HINKLEY, M. KLEIN, A.W.METCALF, L. PERRY dan J.P. SMITH. 1972. HoratioAlger's Children, London: Jossey-Bass Inc.

BRAUCHT, G. ., D. BRAKARSH, D. FOLIJNGSTEAD danK.L. BERRY. 1973. Deviant drug use inadolescence: A review of psychosocialcorrelates. Psycho Bull. 79(2): 92-106.

CHE RADZIAH YAACOB 1992. Kajian perbandinganfaktor-faktor personaliti dan keluarga terpilihdi kalangan remaja yang ibunya bekerjadengan remaja yang ibunya tidak bekerja.Latihan IImiah Bacelor Sains (PembangunanManusia), Universiti Pertanian Malaysia.

CHIAM, H.K 1985. The role of parents in preventingdrug addiction in the home. Paper presented atPersidangan Kebangsaan Penglibatan Ibu bapadalam Pencegahan Dadah anjuran Badan Amaldan Kebajikan Tenaga Isteri-isteri di KualaLumpur pada 26-27 Oktober.

CRAIG, R.J. 1979. Personality characteristics ofheroin addicts: a review of the empiricalliterature with critique. International Journal ofthe Addictions 14: 607-626.

CRAIG, S.R., dan B.S. BROWN. 1975. Comparison ofyouthful heroin users and members from oneurban community. International Journal of theAddictions 10(1): 53-64.

ELDRED, C.A. dan B.S. BRmvN. 1974. Heroin addictclients' description of their families of origin.International Journal of the Addiction 9(27): 315-

PertanikaJ. Soc. Sci. & Hum. Vol. 1 No. I 1993 53


320.

FRiEDivIAN, A.S. dan G. BESCHNER. 1982. Families ofadolescent drug abuse clients. TreatmentResearch Notes, Rockville, Maryland: NationalInstitute on Drug Abuse.

GECAS, V., J.W. CAI.ANICO, J.W. dan D.L. THOMAS.1974. The development of self-concept in thechild: mirror theory vs. model theory. Journal ofSocial Psychology 92: 67-76.

HEII.BRUN, A.B. 1964. Parent model attributes,nurturant reinforcement and consistency ofbehaviour in adolescents. Child Develojnnent. 35:151-167.

HEII.BRUN, A.B. 1966. Perceived maternalchildbearing patterns and subsequent deviancein adolescence. Adolescence 1(2): 152-179.

HEIl.BRUN, A.B. 1973. Aversive Maternal Control: AThem) of Schizophl'enic DevelojJ1nent New York:john Wiley and Sons.

HEMAl.ATHA, K. 1984. Drug abuse: A case studyamong inmates in Kem Pemadam, Sungai Besi.Latihan I1miah Untuk Bacelor Sains(Pembangunan Manusia), Universiti PertanianMalaysia, Serdang

HUNT, D.G. 1974. Parental permissiveness asperceived by the offspring and the degree ofmarijuana usage among offspring. HumanRelations. 27(3): 267-285.

JURICH, P.A., J.c. POISON, AJ. JURICH, AJ. dan A.R.BATES. 1985. Family factors in the lives of drugusers and abusers. Adolescence. XX (77): 145156.

KANDEl., D. 1973. Adolescent marUuana use: role ofparents and peers. Science. 181: 1067-1070.

KERI.INGER, F.N. 1973. Foundation of BehaviouralResearch, New York: Holt, Rinehart andWinston, Inc.

KUEHN, J.L. 1970. Student drug users and his family..Journal ofCollege Student Personnel. 11: 404-413.

L<\sKOWITZ, D. 1961. The adolescent drug addict: AnAdlerian view. Journal of Individual Psychology.17: 68-79.

LEWIS, J.M. dan J.W. OSBERG. 1958. Treatment ofnarcotic addicts: Observations on institutionaltreatment of character disorder. Amaican

Journal of Orthopsychiatry. 28: 730-749.

MArMuN ABU BAKAR 1992. Perkaitan faktor-faktorterpilih keluarga di kalangan penagih dadahdengan tahap penagihan dadah. Latihan

Ilmiah Bacelor Sains (Pembangunan Manusia),Universiti Pertanian Malaysia.

MAlLIS KESEl.AMATAN NEGARA, 1992. Pemngkaan

Perangkaan Semasa, Kuala Lumpur: PasukanPetugas Anti-Dadah.

MOHD. REDUAN ASI.IE 1990. Kl'isis Dadah. KualaLumpur: Anak Interaksi Sdn. Bhd.

O'DONNELL, J.A., dan CLAYTON, R.R. 1979.Determinats of early marihuana use. Dalam:G.M. Beschner, dan A.S. Friedman, ed. Youth

DTUg Abuse: Problems, Issues, and Treatment.Toronto: Lexington Books.

OFFER, D.S., dan J.B. OFFER. 1975. From Teenage toYoung Manhood. New York: Basic Books.

POOLE, E.D., dan R.M. REGOLI. 1979. Parentalsupport, deliquent friends, and deliquency: Atest of interaction effects. .Joumal of CriminalLaw and Criminology 70: 188-193.

ROSENBERG, C.M. 1969. Determinants of psychiatricillness in young people. British Journal ofPsychiatry 115: 907-915.

ROSI.IN ABDUL R"ZAK. (1992). Kajian perbandinganpola hubungan antara anak remaja dengan ibudi kalangan ibu bekerja dan ibu tidak bekerja.Latihan Ilmiah Bacelor Sains (PembangunanManusia), Universiti Pertanian Malaysia.

RUSSELS, A. 1974. DTUg Abuse: Why it Happens and

How to Parent it. New York: Valley Publication.

SMART, R.G. dan D. FEIER. 1972. Drug use amongadolescents and their parents: closing thegeneration gap in mood modification. JournalofAbnoTmal Psychology 78: 153-160.

STREIT, F., D.L. HAl.STED dan PJ. PASCALE. 1974.Differences among youthful users and nonusers of drugs based on their perceptions ofparental behaviour. The International Journal ofthe Addictions 9(5): 749-755.

TEC, N. 1970. Family and differential involvementwith marUuana: A study of suburban teenagers..Journal ofManiage and the Family 32: 656-664.

WIENER,J.M. danJ.H. EGAJ"-J. 1973. Heroin addictionin an adolescent population. Joumal of the

American Academy of Child PsychiatlY 12: 48-58.

WOODWARD, M.F. dan J.S. BAHR. 1978. The effect offamily, peer, religions attachment on juvenilethief and drug lise. Fami1:y Perspective 12(2): 9-24.



ZAmA MOHO. Yus FF. 1990. Perbezaan faktor-faktorkeluarga terpilih di kalangan wanita yangmenggunakan dadah dengan wanita yang tidakmenggunakan dadah. Latihan Ilmiah BacelorSains (Pembangunan Manusia), UniversitiPertanian Malaysia, Serdang.

ZAlmA, MY. 1991. Tahap pengetahuan dan sumbersumber pendidikan seks di kalangan remaja.Latihan I1miah Bacelor Sains (PembangunanManusia), Universiti Pertanian Malaysia.

(Diterima 30 Disember 1992)

PenanikaJ. Soc. Sci. & Hum. Vol. 1 No. I 199.3

faktor-faktorkeluarga dantingkahlakupenyalahgunaandadah...

Documents