drawing1 model (1)labmetrologi.teknik.ub.ac.id/wp-content/uploads/... · times new roman 12,...

15
DAFTAR ISI KATA PENGANTAR ...................................................................................................... DAFTAR ISI ..................................................................................................................... DAFTAR GAMBAR ........................................................................................................ DAFTAR TABEL ............................................................................................................. DAFTAR GRAFIK ........................................................................................................... DAFTAR LAMPIRAN .................................................................................................... BAB I PENDAHULUAN ................................................................................................ 1.1 Latar Belakang ........................................................................................................... 1.2 Instrumentasi, Metrologi, dan Kontrol Kualitas ........................................................ 1.2.1 Definisi Instrumentasi, Metrologi, dan Kontrol Kualitas ................................. 1.2.2 Jenis-Jenis Metrologi ......................................................................................... 1.3 Pengukuran ................................................................................................................ 1.3.1 Definisi Pengukuran ......................................................................................... 1.3.2 Fungsi Pengukuran ........................................................................................... 1.3.3 Klasifikasi Pengukuran ..................................................................................... 1.3.4 Klasifikasi Alat Ukur ........................................................................................ 1.4 Komponen Alat Ukur ................................................................................................ 1.4.1 Sensor ............................................................................................................... 1.4.2 Pengubah .......................................................................................................... 1.4.3 Penunjuk ........................................................................................................... 1.5 Sifat Umum Alat Ukur .............................................................................................. 1.6 Sistem dan Standar Pengukuran ................................................................................ 1.7 Parameter Pengukuran ............................................................................................... 1.8 Karakteristik Geometrik, Fungsional, dan Material .................................................. 1.8.1 Karakteristik Geometrik ................................................................................... 1.8.2 Karakteristik Fungsional .................................................................................. 1.8.3 Karakteristik Material ....................................................................................... 1.8.4 Hubungan Karakteristik Geometrik, Fungsional, dan Material ....................... 1.9 Macam-Macam Kesalahan dalam Pengukuran .......................................................... 1.9.1 Definisi Kesalahan dalam Pengukuran .............................................................. 1.9.2 Macam-Macam Kesalahan dalam Pengukuran ................................................

Upload: others

Post on 10-May-2020

5 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

DAFTAR ISI

KATA PENGANTAR ......................................................................................................

DAFTAR ISI .....................................................................................................................

DAFTAR GAMBAR ........................................................................................................

DAFTAR TABEL .............................................................................................................

DAFTAR GRAFIK ...........................................................................................................

DAFTAR LAMPIRAN ....................................................................................................

BAB I PENDAHULUAN ................................................................................................

1.1 Latar Belakang ...........................................................................................................

1.2 Instrumentasi, Metrologi, dan Kontrol Kualitas ........................................................

1.2.1 Definisi Instrumentasi, Metrologi, dan Kontrol Kualitas .................................

1.2.2 Jenis-Jenis Metrologi .........................................................................................

1.3 Pengukuran ................................................................................................................

1.3.1 Definisi Pengukuran .........................................................................................

1.3.2 Fungsi Pengukuran ...........................................................................................

1.3.3 Klasifikasi Pengukuran .....................................................................................

1.3.4 Klasifikasi Alat Ukur ........................................................................................

1.4 Komponen Alat Ukur ................................................................................................

1.4.1 Sensor ...............................................................................................................

1.4.2 Pengubah ..........................................................................................................

1.4.3 Penunjuk ...........................................................................................................

1.5 Sifat Umum Alat Ukur ..............................................................................................

1.6 Sistem dan Standar Pengukuran ................................................................................

1.7 Parameter Pengukuran ...............................................................................................

1.8 Karakteristik Geometrik, Fungsional, dan Material ..................................................

1.8.1 Karakteristik Geometrik ...................................................................................

1.8.2 Karakteristik Fungsional ..................................................................................

1.8.3 Karakteristik Material .......................................................................................

1.8.4 Hubungan Karakteristik Geometrik, Fungsional, dan Material .......................

1.9 Macam-Macam Kesalahan dalam Pengukuran ..........................................................

1.9.1 Definisi Kesalahan dalam Pengukuran ..............................................................

1.9.2 Macam-Macam Kesalahan dalam Pengukuran ................................................

BAB II PENGUKURAN LINIER

2.1 Tujuan Praktikum ......................................................................................................

2.2 Tinjauan Pustaka .......................................................................................................

2.2.1 Pengukuran Linear Langsung ..........................................................................

2.2.1.1 Vernier Caliper ....................................................................................

2.2.1.2 Micrometer ..........................................................................................

2.2.2 Pengukuran Linear Tak Langsung ..................................................................

2.2.2.1 Blok Ukur .............................................................................................

2.2.2.2 Telescopic Gauge ..................................................................................

2.2.3 Metrologi Lubang dan Poros ............................................................................

2.2.3.1 Toleransi Lubang dan Poros ................................................................

2.2.3.2 Cara Penulisan Toleransi Ukuran atau Dimensi ..................................

2.2.3.3 Kualitas Lubang dan Poros ..................................................................

2.3 Metode Praktikum .....................................................................................................

2.3.1 Alat dan Bahan ................................................................................................

2.3.2 Prosedur Pengujian ...........................................................................................

2.3.3 Gambar Spesimen ............................................................................................

2.4 Analisa Data dan Pembahasan ..................................................................................

2.4.1 Pengolahan Data ..............................................................................................

2.4.1.1 Data Hasil Pengukuran Linier Diameter Luar Bosh Roda Depan .......

2.4.1.2 Data Hasil Pengukuran Linier Diameter Dalam Bosh Roda Depan .....

2.4.1.3 Data Hasil Pengukuran Linier Diameter Dalam Bearing .....................

2.4.1.4 Pengolahan Data Statistik Interval Penduga Kesalahan Geometri

Linier ...................................................................................................

2.4.2 Pembahasan .....................................................................................................

2.4.2.1 Perbandingan Diameter Teoritis dan Aktual Diameter Luar Bosh Roda

Depan ..........................................................................................

2.4.2.2 Perbandingan Diameter Teoritis dan Aktual Diameter Dalam Bosh Roda

Depan ....................................................................................................

2.4.2.3 Perbandingan Diameter Teoritis dan Aktual Diameter Dalam Bearing

..............................................................................................................

2.5 Kesimpulan dan Saran ...............................................................................................

2.5.1 Kesimpulan ......................................................................................................

2.5.2 Saran ................................................................................................................

BAB III PENGUKURAN SUDUT DAN ULIR

3.1 Tujuan Praktikum ......................................................................................................

3.2 Tinjauan Pustaka .......................................................................................................

3.2.1 Pengukuran Sudut Langsung ............................................................................

3.2.1.1 Bevel Protactor ....................................................................................

3.2.1.2 Profile Projector ..................................................................................

3.2.2 Pengukuran Sudut Tak Langsung ....................................................................

3.2.2.1 Blok Sudut ............................................................................................

3.2.3 Metrologi Ulir ..................................................................................................

3.2.3.1 Karakteristik Ulir .................................................................................

3.2.3.2 Pengukuran Ulir ..................................................................................

3.3 Metode Praktikum .....................................................................................................

3.3.1 Alat dan Bahan .................................................................................................

3.3.2 Prosedur Pengujian ...........................................................................................

3.3.3 Gambar Spesimen ............................................................................................

3.4 Analisa Data dan Pembahasan ..................................................................................

3.4.1 Pengolahan Data ..............................................................................................

3.4.2 Pengolahan Data Statistik Interval Penduga Kesalahan Geometri Sudut .........

3.4.3 Pembahasan .....................................................................................................

3.5 Kesimpulan dan Saran ...............................................................................................

3.5.1 Kesimpulan ......................................................................................................

3.5.2 Saran ................................................................................................................

BAB IV PENGUKURAN VARIASI

4.1 Tujuan Praktikum ......................................................................................................

4.2 Tinjauan Pustaka .......................................................................................................

4.2.1 Pengukuran Kedataran, Kelurusan, dan Kerataan ............................................

4.2.1.1 Pengukuran Kedataran (Flatness) ........................................................

4.2.1.2 Pengukuran Kelurusan .........................................................................

4.2.1.3 Pengukuran Kerataan ...........................................................................

4.2.2 Pengukuran Kekasaran Permukaan ..................................................................

4.3 Metode Praktikum .....................................................................................................

4.3.1 Alat dan Bahan ..................................................................................................

4.3.2 Prosedur Pengujian ..........................................................................................

4.3.3 Gambar Spesimen ............................................................................................

4.4 Analisa Data dan Pembahasan ..................................................................................

4.4.1 Pengolahan Data ...............................................................................................

4.4.2 Pembahasan ......................................................................................................

4.5 Kesimpulan dan Saran ...............................................................................................

4.5.1 Kesimpulan ......................................................................................................

4.5.2 Saran .................................................................................................................

DAFTAR PUSTAKA

LAMPIRAN

KEMENTERIAN PENDIDIKAN DAN KEBUDAYAAN

FAKULTAS TEKNIK JURUSAN MESIN UNIVERSITAS BRAWIJAYA

LABORATORIUM METROLOGI INDUSTRI

Jl. MayjenHaryono 167 Telp. 553286 Pes. 216 Malang 65145

PENGUMUMAN

Urutan dan kelengkapan Laporan Praktikum Metrologi Industri sebagai

berikut:

1. COVER

2. LEMBAR PERSETUJUAN DOSEN

3. LEMBAR PERSETUJUAN ASISTEN

4. KATA PENGANTAR

5. DAFTAR ISI

6. DAFTAR GAMBAR

7. DAFTAR TABEL

8. DAFTAR GRAFIK

9. DAFTAR LAMPIRAN

10. BAB 1-4

11. DAFTAR PUSTAKA

12. SEKAT LAMPIRAN (kertas A4 putih, FONT TMS 20 BOLD)

13. LAMPIRAN :

• Lembar data praktikum 1

• Lembar data praktikum 2

• Kertas hasil nilai kekasaran (di kertas A3)

• FOTO Spesimen benda kerja praktikum 1 (di kertas foto)

• Gambar spesimen benda kerja praktikum 1 dalam bentuk 2D

• Gambar spesimen benda kerja praktikum 1 dalam bentuk 3D

• FOTO Spesimen benda kerja praktikum 2 (di kertas foto)

• Gambar spesimen benda kerja praktikum 2 dalam bentuk 2D

• Gambar spesimen benda kerja praktikum 2 dalam bentuk 3D

• Scan kartu asistensi

Malang, 20 Maret 2020

Mengetahui,

Lab. Metrologi Industri

KEMENTERIAN PENDIDIKAN DAN KEBUDAYAAN

JURUSAN TEKNIK MESIN

FAKULTAS TEKNIK

UNIVERSITAS BRAWIJAYA

MALANG

LAPORAN PRAKTIKUM METROLOGI INDUSTRI

SEMESTER GANJIL 2019/2020

Disusun Oleh :

KELOMPOK XX

XXXXX 175060200xxxxxx

SEMESTER GENAP 2019/2020

2 Spasi

1 Spasi

7 Spasi

2 Spasi

1 Spasi

Times New Roman 14

7cm X 7cm

KEMENTERIAN PENDIDIKAN DAN KEBUDAYAAN

JURUSAN TEKNIK MESIN

FAKULTAS TEKNIK

UNIVERSITAS BRAWIJAYA

MALANG

LAPORAN PRAKTIKUM METROLOGI INDUSTRI

SEMESTER GANJIL 2019/2020

Disusun Oleh :

KELOMPOK XX

XXXXX 155060200xxxxxx

XXXXX 165060200xxxxxx

XXXXX 165060200xxxxxx

XXXXX 165060200xxxxxx

XXXXX 165060200xxxxxx

SEMESTER GENAP 2019/2020

2 Spasi

1 Spasi

2 Spasi

4 Spasi untuk Kelompok dengan 4 anggota 3 Spasi untuk Kelompok dengan 5 anggota

Times New Roman 14

7 cm x 7 cm

Times New Roman 12, Spacing 1.5, Center,

Margins : 3 2 2 2

KEMENTERIAN PENDIDIKAN DAN KEBUDAYAAN

JURUSAN TEKNIK MESIN

FAKULTAS TEKNIK

UNIVERSITAS BRAWIJAYA

MALANG

LEMBAR PERSETUJUAN LAPORAN PRAKTIKUM METROLOGI INDUSTRI

PERIODE SEMESTER GENAP 2019/2020

BAB 1 & 2 atau BAB 3 & 4

Disusun Oleh:

KELOMPOK XX

XXXXX 165060200xxxxxx

Malang, xx xxxx 2020

Telah diperiksa dan disetujui oleh:

Asisten Pembimbing / Dosen Pembimbing

Dr. Ir. XYXYXYXXY,. MT

NIM. XXXXXXXX / NIP.XXXXXXXXX

3 Spasi

4 Spasi

7 Spasi

2 Spasi

2 Spasi

Times New Roman 12, Spacing 1.5, Center,

Margins : 3 2 2 2

KEMENTERIAN PENDIDIKAN DAN KEBUDAYAAN

JURUSAN TEKNIK MESIN

FAKULTAS TEKNIK

UNIVERSITAS BRAWIJAYA

MALANG

LEMBAR PERSETUJUAN LAPORAN PRAKTIKUM METROLOGI INDUSTRI

PERIODE SEMESTER GENAP 2019/2020

BAB 1 & 2 atau BAB 3 & 4

Disusun Oleh:

KELOMPOK XX

XXXXX 165060200xxxxxx

XXXXX 165060200xxxxxx

XXXXX 175060200xxxxxx

XXXXX 175060200xxxxxx

Malang, xx xxxx 2020

Telah diperiksa dan disetujui oleh:

Asisten Pembimbing / Dosen Pembimbing

Dr. Ir. XYXYXYXXY,. MT

NIM. XXXXXXXX / NIP.XXXXXXXXX

3 Spasi

4 Spasi

4 Spasi

2 Spasi

2 Spasi

Skala : 2 : 1

Satuan : Milimeter

Tanggal :

Digambar :

Departemen : TEKNIK MESIN

Diperiksa :

Keterangan

LABORATORIUM METROLOGI INDUSTRI UNIVERSITAS BRAWIJAYA SPESIMEN BOSH RODA DEPAN 001 A4

2521

12

,3

4.5

24

.5

SKALA : 1 : 1

UKURAN : milimeter

TANGGAL : 08-04-2019

DIGAMBAR 2

DEPARTEMEN : TEKNIK MESIN

DIPERIKSA :

PERINGATAN

LABORATORIUM METROLOGI INDUSTRIUNIVERSITAS BRAWIJAYA 001 A4SPESIMEN PISTON

Ø49.6Ø35.0

22.5

11.3

1.0

1.23.0

6.90.7

Ø13.0

0.7

0.6

4.5

15.5

:

Type your text

SKALA : 1 : 1

UKURAN : milimeter

TANGGAL : 08-04-2019

DIGAMBAR : KELOMPOK 12

DEPARTEMEN : TEKNIK MESIN

DIPERIKSA : ADJI MARIZKI

PERINGATAN

LABORATORIUM METROLOGI INDUSTRIUNIVERSITAS BRAWIJAYA 002 A4SPESIMEN BEARING

3.4

35.0 24.5

12

17.0 40.0

Ø5.0

5.5

Type your text

SKALA : 1 : 1

UKURAN : milimeter

TANGGAL : 08-04-2019

DIGAMBAR : KELOMPOK 12

DEPARTEMEN : TEKNIK MESIN

DIPERIKSA : YOHANES DE BRITTO

PERINGATAN

LABORATORIUM METROLOGI INDUSTRIUNIVERSITAS BRAWIJAYA 003 A4SPESIMEN ULIR

7.0

12.0

19.0

110

130

22 20 16 12 10 8

25

3

3,5

12

44,01

9,79

10

5

4

7,7

12

R30

R20R3

0

M08x1.25

Skala : 2 : 1

Satuan : Milimeter

Tanggal :

Digambar :

Departemen : TEKNIK MESIN

Diperiksa :

Keterangan

LABORATORIUM METROLOGI INDUSTRI UNIVERSITAS BRAWIJAYA

SPESIMEN KEKASARAN PERMUKAAN 004 A4

KEMENTERIAN PENDIDIKAN DAN KEBUDAYAAN

FAKULTAS TEKNIK JURUSAN MESIN UNIVERSITAS BRAWIJAYA

LABORATORIUM METROLOGI INDUSTRI

Jl. Mayjen Haryono 167 Telp. 553286 Pes. 216 Malang 65145

NB: Sertakan gambar 3D