buku panduan ktsp

8/18/2019 Buku Panduan Ktsp

1/46

KEMENTERIAN PENDIDIKAN DAN KEBUDAYAANDIREKTORAT JENDERAL PENDIDIKAN MENENGAH

DIREKTORAT PEMBINAAN SMA2014

PANDUAN

PENGEMBANGANKTSP


2/46

Tim Penyusun

1. Dr. Enung Suryati Suryana, M.Ed.2. Drs. Nursyamsuddin, M.Pd.

3. Drs. Otong Bastaman, M.Pd.4. Dr. Ir. Eko Warisdiono, M.M.5. Drs. I an Suya an!. "atima# Muid, M.S$.%. Drs. &gus '(rma an, M.M.Pd.

TimPem !"!s

1. Dr. N(ng Nur#(ma#

2. Sai)u* Ba#ri, S.Pd., M.Pd.3. &ri( +ristiani, M.&.4. Drs. Wasito, M.Si.5. Dra. E*ya *)a#!. Drs. Sumarno, M.Ed.%. Dra. 'anny -#adi a# /., M.Si.

1


3/46

KATA PENGANTAR

D(ngan digu*irkannya -uriku*um 2013, ada +a#un P(*a aran 2014 2015 Dir(ktorat

P(m inaan SM& akan m(*aksanakan rogram (ndam ingan untuk k(*as dan k(*as I s(mua

SM& s( um*a# 12.!33 SM& di 34 Pro insi, 504 -a u at(n -ota s( agai im *(m(ntasi dari

P(raturan P(m(rinta# Nomor 32 ta#un 2013 s( agai P(ru a#an &tas P(raturan

P(m(rinta# Nomor 16 +a#un 2005 t(ntang Standar Nasiona* P(ndidikan 7SNP8. yang

dimu*ai ta#un 2013.

S(ko*a# M(n(nga# &tas #arus m(nyusun -+SP yang m(nga$u (raturan s(suai

k(t(ntuan -uriku*um 2013. O*(# s( a itu, di (r*ukan suatu a$uan atau $onto# yang

da at m(m im ing s(ko*a# da*am m(nyusun -+SP yang s(suai d(ngan karakt(ristik

s(ko*a#nya s(rta tuntutan -uriku*um 2013 yang akan di (r*akukan.S( agai

kons(ku(nsi dari (*aksanaan -uriku*um 2013 uga ada*a# adanya (minatan dan *intas

minat yang #arus di*aksanakan.

ntuk m(muda#kan s(mua i#ak t(rkait da*am (*aksanaan -uriku*um 2013 t(rs( ut,

Dir(ktorat P(m inaan SM& m(m (rsia kan (r agai a#an (ndukung (ru a naska#

ru ukan, sa*a# satunya ada*a# Mod(* P(ng(m angan -+SP dan P(minatan yang

di#ara kan da at m(m antu SM& da*am m(nyusun -+SP s(suai d(ngan karakt(ristik dan kondisi s(ko*a# masing9masing, t(ta i d(ngan m(nggunakan rinsi dan

karakt(ristik -uriku*um 2013.

S(*an utnya mod(* ini uga dik(m angkan d(ngan m(nga$u k( ada Mod(* P(ng(m angan

-+SP yang dit(r itkan o*(# BSNP dan naska#9naska# *ain yang t(*a# dit(r itkan o*(#

Dir(ktorat PSM& s( (*umnya, s(rta k(t(ntuan *ain yang (r*aku. Mod(* ini t(r uka untuk

dik(m angkan o*(# Dinas P(ndidikan Pro insi -a u at(n -ota dan S(ko*a# s(suai d(ngan

k( utu#an.

-( ada s(mua i#ak yang t(*a# (rkontri usi da*am k(s(*uru#an ros(s

(ng(m angan dan (m a#asan Mod(* P(ng(m angan -+SP dan P(minatan ini, kami

m(nyam aikan (ng#argaan dan t(rima kasi# yang s( (sar9 (sarnya. 'ara an kami

s(*uru# dokum(n yang t(*a# kami (rsia kan (rman)aat agi s(mua i#ak yang

m(m(r*ukan.

:akarta, ........... 2014

Dir(ktur P(m inaan SM&,2


4/46

'aris Iskandar, P#.D

3


5/46

DA#TAR ISI

KATA PENGANTAR $$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$

DA#TAR ISI $$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$

BAB I PENDAHULUAN $$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$

&. ;atar B(*akang ................................................................................................. .

B. +u uan.............................................................................................................. .


6/46

BAB I

PENDAHULUAN

A$ L!)!* Be+!,!n-

-uriku*um 2013 digu*irkan s( agai *angka# (ng(m angan kuriku*um (r asis

kom (t(nsi yang t(*a# diri*is ada ta#un 2004 dan -+SP 200! yang m(n$aku

kom (t(nsi sika , (ng(ta#uan, dan k(t(ram i*an s($ara t(r adu, dan mu*ai ta#un

(*a aran 2013 2014 dim *(m(ntasikan s($ara (rta#a mu*ai dik(*as (n ang SM&di 1.2%0 s(ko*a#. ntuk ta#un (*a aran 2014 2015

-(m(nt(rian P(ndidikan dan -( udayaan akan m(ngim *(m(ntasikan -uriku*um

2013 ini di k(*as dan k(*as 1 di s(mua SM& s( um*a# 12.!33 s(ko*a#, s(#ingga

ada saat in &k#ir ta#un (*a aran 2015 201! s(mua SM& m(*aksanakan u ian

s(suai d(ngan kom (t(nsi yang ada di -uriku*um 2013.

E*(m(n (ru a#an kuriku*um )okus ada (m at standar yaitu, Standar -om (t(nsi

;u*usan, Standar Isi, Standar Pros(s,dan Standar P(ni*aian. D(ngan d(mikian

(ru a#an akan t(r adi ada (ny(suaian ( an (*a ar, (nguatan ros(s, (nda*aman

dan (r*uasan mat(ri, (nataan o*a ikir dan tata k(*o*a, s(rta rogram (minatan

dan *intas minat d(ngan ram u9ram u dan k(t(ntuan yang (r (da.

P(raturan P(m(rinta# =( u *ik Indon(sia Nomor 32 +a#un 2013 t(ntangP(ru a#an

&tas P(raturan P(m(rinta# Nomor 16 +a#un 2005 t(ntang Standar Nasiona*P(ndidikan

7SNP8 m(ngamanatkan s(tia satuan (ndidikan ada (n ang (ndidikan dasar dan

m(n(nga# untuk m(nyusun kuriku*umnya d(ngan m(nga$uk( ada SNP yang aru,

antara *ainA

1.P(raturan M(nt(ri P(ndidikan dan -( udayaan Nomor 54 +a#un 2013 t(ntang

Standar -om (t(nsi ;u*usan,1


7/46

2.P(raturan M(nt(ri P(ndidikan dan -( udayaan Nomor !4 +a#un 2013 t(ntang

Standar Isi,

3 P(raturan M(nt(ri P(ndidikan dan -( udayaan Nomor !5 +a#un 2013 t(ntang

Standar Pros(s,

4 P(raturan M(nt(ri P(ndidikan dan -( udayaan Nomor !! +a#un 2013 t(ntang

Standar P(ni*aian,

5.P(raturan M(nt(ri P(ndidikan dan -( udayaan Nomor !6 +a#un 2013 t(ntang

-(rangka Dasar dan Struktur -uriku*um, dan

!.P(raturan M(nt(ri P(ndidikan dan -( udayaan Nomor >1 & +a#un 2013 t(ntang

Im *(m(ntasi -uriku*um.

-uriku*um +ingkat Satuan P(ndidikan 7-+SP8 ada*a# kuriku*um o (rasiona* yang

disusuno*(# dan di*aksanakan di masing9masing satuan (ndidikan, yang (r)ungsis( agai (doman (ny(*(nggaraan k(giatan (m (*a aran untuk m(n$a ai kom (t(nsi

yang m(n$aku tiga domain si,!. , .en-e)!"u!n , dan ,e)e*!m.i+!n yang #arus

t(rint(grasi, s(rta da at m(nggam arkan k(s(suaian dank(k#asan kondisi dan ot(nsi

da(ra#, satuan (ndidikan dan (s(rta didik.

D(ngan (m (r*akuan -uriku*um 2013 di (n ang SM& mu*ai ta#un (*a aran 20149

2015,s(mua SM& uga #arus m(*aksanakan (minatan dan *intas minat s(suai d(ngantuntutan -uriku*um 2013. O*(# s( a itu di (r*ukan suatu a$uan atau anduan da*am

m(nyusun kuriku*um dan (*aksanaan (minatan *intas minat agar t(r adi ros(s

(ndidikan yang ()(kti) dan ()isi(n. ntuk k( (r*uan t(rs( ut, Dir(ktorat P(m inaan

SM& m(nyusun naska#ini s( agai sa*a# satu u aya untuk m(m antu s(ko*a#.

2


8/46

B$ Tu/u!n

Naska#ini disusun s( agai a$uan agi SM& da*am?

1. M(ng(m angkan -+SP yang s(suai d(ngan tuntutan -uriku*um 2013 d(ngan

sist(matika dan kandungan isi yang (nar s(suai d(ngan P(rm(ndik ud Nomor

>1& ta#un 2013

2. M(nyusun Program P(minatan dan ;intas Minat untuk k(*as .

3. M(nyusun ka*(nd(r (ndidikan.

&$ Ru!n- Lin-,u.

=uang *ingku P(doman P(ng(m angan -+SP ini t(rdiri atas?

Ba I? P(nda#u*uan yang t(rdiri atas ;atar B(*akang, +u uan, =uang ;ingku , dan

;andasan 'ukum.

Ba II? P(ng(m angan -+SP

Ba III? P(minatan dan ;intas Minat

Ba I@? P(nutu

3


9/46

D$ L!n !s!n Hu,um

1. ndang9undang =( u *ik Indon(sia Nomor 20 ta#un 2003 t(ntang Sist(m

P(ndidikanNasiona*.

2. P(raturan P(m(rinta# =( u *ik Indon(sia Nomor 3> +a#un 200% t(ntang

P(m agian W( (nang antara P(m(rinta#, P(m(rinta#an Da(ra# Pro insi, dan

P(m(rinta#an Da(ra# -a u at(n -ota.

3. P(raturan P(m(rinta# =( u *ik Indon(sia Nomor 32 ta#un 2013 t(ntang

P(ru a#an P(raturan P(m(rinta# Nomor 16 +a#un 2005 t(ntang Standar Nasiona*

P(ndidikan.

4. P(raturan M(nt(ri P(ndidikan Nasiona* =( u *ik Indon(sia Nomor 13 +a#un

200%t(ntang Standar -( a*a S(ko*a# Madrasa#.

5. P(raturan M(nt(ri P(ndidikan Nasiona* =( u *ik Indon(sia Nomor 1! ta#un200%t(ntang Standar -ua*i)ikasi &kad(mik dan -om (t(nsi /uru.

!. P(raturan M(nt(ri P(ndidikan Nasiona* =( u *ik Indon(sia Nomor 50 +a#un

200%t(ntang Standar P(ng(*o*aan o*(# P(m(rinta# Da(ra#.

%. P(raturan M(nt(ri P(ndidikan Nasiona* =( u *ik Indon(sia Nomor 36 +a#un

200>t(ntang P(m inaan -(sis aan.

>. P(raturan M(nt(ri P(ndidikan dan -( udayaan Nomor 54 +a#un 2013 t(ntang

Standar -om (t(nsi ;u*usan.

6. P(raturan M(nt(ri P(ndidikan dan -( udayaan Nomor !4 +a#un 2013 t(ntang

Standar Isi.

4


10/46


Standar Pros(s.

11. P(raturan M(nt(ri P(ndidikan dan -( udayaan Nomor !! +a#un 2013 t(ntang

Standar P(ni*aian.


-(rangka Dasar dan Struktur -uriku*um SM& M&.

13. P(raturan M(nt(ri P(ndidikan dan -( udayaan No. >1 & +a#un 2013 t(ntang

Im *(m(ntasi -uriku*um

14. Surat Edaran M(nt(ri P(ndidikan Dan -( udayaan Nomor

15!62> MP-.& -= 2013 , tangga* > No (m (r 2013, (ri#a* Im *(m(ntasi

-uriku*um 2013.

5


11/46

BAB II

PENGERTIAN KTSP% KONSEP DAN A&UAN PENGEMBANGAN KTSP

A$ Pen-e*)i!n KTSP

-uriku*um ada*a# s( (rangkat r(n$ana dan (ngaturan m(ng(nai tu uan, isi dan a#an

(*a aran s(rta $ara yang digunakan s( agai (doman (ny(*(nggaraan k(giatan

(m (*a aran untuk m(n$a ai tu uan (ndidikan t(rt(ntu.7PP Nomor 32 +a#un 20138

+u uan t(rt(ntu ini m(*i uti tu uan (ndidikan nasiona* s(rta k(s(suaian d(ngan

k(k#asan, kondisi dan ot(nsi da(ra#, satuan (ndidikan, dan (s(rta didik. O*(#

s( a itu kuriku*um disusun o*(# satuan (ndidikan untuk m(mungkinkan

(ny(suaian rogram (ndidikan d(ngan k( utu#an dan ot(nsi yang ada di da(ra#.

P(ng(m angan -uriku*um +ingkat Satuan P(ndidikan 7-+SP8 m(nga$u k( ada

(raturan yang (*aku, aik (raturan satuan (ndidikan itu s(ndiri, mau un (raturan

yang (r*aku umum antara *ain P(raturan P(m(rinta# 7PP8 dan P(raturan M(nt(ri

P(ndidikan Nasiona* 7P(rm(ndiknas8 atau P(raturan M(nt(ri P(ndidikan dan

-( udayaan 7P(rm(ndik ud8.

-+SP uga disusun s( agai a#an a$uan da*am (*aksanaan ros(s (ndidikan untuk

m(n amin (n$a aian tu uan (ndidikan nasiona* yang s(suai d(ngan tuntutan

-uriku*um 2013 yaitu s( agai a$uan da*am (n$a aian kom (t(nsi yang m(n$aku

kom (t(nsi si,!. , .en-e)!"u!n , dan ,e)e*!m.i+!n .

-uriku*um +ingkat Satuan P(ndidikan 7-+SP8 ada (n ang SM& disusun o*(# satuan

(ndidikan d(ngan m(nga$u k( ada Standar -om (t(nsi ;u*usan 7S-;8 Standar Isi,

Standar Pros(s, dan Standar P(ni*aianuntuk -uriku*um 2013 s(suai d(ngan

P(rm(ndiknas atau P(rm(ndik ud yang (r*aku, s(rta (r (doman ada anduanyang disusun o*(# BSNP.

S(*ain (r (doman ada r(gu*asi t(rs( ut , (nyusunan -+SP uga #arus m(ngikuti

k(t(ntuan *ain yang m(nyangkut kuriku*um da*am ndang ndang Nomor 20 +a#un

2003 dan P(raturan P(m(rinta#Nomor 32 +a#un 2013 s( agai (ru a#an P(raturan

P(m(rinta# Nomor 16 +a#un 2005 t(ntang Standar Nasiona* P(ndidikan.

6


12/46

Naska# ini di#ara kan da at m(m (ri moti asi k( ada guruuntuk m(*aksanakan

(m (*a aran d(ngan (nd(katan sainti)ik, s(#ingga (s(rta didik m(nda at

k(s(m atan untuk m(ng(m angkan ot(nsi?

a. Si,!. A m(n(rima, m(n a*ankan, m(ng#argai, m(ng#ayati, dan m(ngama*kan . Pen-e)!"u!n A m(ngingat, m(ma#ami, m(n(ra kan, m(ngana*isis, dan

m(ng( a*uasi$. Ke)e*!m.i+!n A m(ngamati, m(nanya, m(n$o a, m(na*ar, m(nya i, m(n$i ta.

B$ K nse. Pen-em !n-!n KTSP

-ons( (ng(m angan -+SP m(nga$u k( ada rinsi (ng(m angan dan

karakt(ristik-uriku*um 2013 s(#ingga da at m(m antu im *(m(ntasinya di s(ko*a#,s(suai d(ngan r(*( ansinya o*(# s(tia k(*om ok atau satuan (ndidikan di a a#

koordinasi dan su (r isi dinas (ndidikan atau kantor Wi*aya# -(m(nt(rian &gama

Pro insi.D(ngan d(mikian maka -+SP yang di uat uga #arus m(nga$u k( ada isi

dan misi dinas (ndidikan s(t(m at atau da(ra#nya.

B(rdasarkan P(rm(ndik ud Nomor >1&.+a#un 2013 t(ntang Im *(m(ntasi

-uriku*um, -+SP disusun d(ngan m(m (r#atikan rinsi 9 rinsi (ng(m angan

-+SP s( agai (rikut?

1. P(ningkatan iman, tak a, dan ak#*ak mu*ia.Iman, tak a dan ak#*ak mu*ia m(n adi dasar (m (ntukan k( ri adian (s(rta

didik s($ara utu#. -+SP disusun agar s(mua mata (*a aran da at m(nun ang

(ningkatan iman, tak a dan ak#*ak mu*ia.2. P(m (tukan -om (t(nsi Masa D( an.

-(mam uan (s(rta didik yang di (r*ukan yaitu antara *ain k(mam uan

(rkomunikasi, (r ikir kritis dan kr(ati) d(ngan m(m (rtim angkan mora*

Pan$asi*a agar m(n adi arga n(gara yang d(mokratis dan (rtanggung a a ,

to*(ran da*am k(ragaman, mam u #idu da*am masyarakat g*o a*, m(mi*iki minat

*uas da*am k(#idu an dan m(mi*iki k(sia an da*am (k(r a, k($(rdasan s(suai

d(ngan akat minatnya dan (du*i t(r#ada *ingkungan. -uriku*um #arus mam u

m(n a a tantangan ini s(#ingga (r*u m(ng(m angkan k(mam uan9

k(mam uan ini da*am ros(s (m (*a aran.3. P(ningkatan Pot(nsi, -($(rdasan, dan Minat s(suai d(ngan +ingkat

P(rk(m angan dan -(mam uan P(s(rta Didik.7


13/46

P(ndidikan m(ru akan ros(s sist(matik untuk m(ningkatkan marta at manusia

s($ara #o*istik yang m(mungkinkan ot(nsi diri 7a)(kti), kogniti), sikomotor8

(rk(m ang s($ara o tima*. S( a*an d(ngan itu, kuriku*um disusun d(ngan

m(m (r#atikan ot(nsi, tingkat (rk(m angan, minat, k($(rdasan int(*(ktua*

(mosiona*, sosia*, s ritua*, dan kin(st(tik (s(rta didik.4. -(ragaman Pot(nsi dan -arakt(ristik Da(ra# dan ;ingkungan.

Da(ra# m(mi*iki k(ragaman ot(nsi, k( utu#an, tantangan, dan karakt(ristik

*ingkungan. Masing9masing da(ra# m(m(r*ukan (ndidikan yang s(suai d(ngan

karakt(ristik da(ra# dan (nga*aman #idu s(#ari9#ari. O*(# kar(na itu,

kuriku*um (r*u m(muat k(ragaman t(rs( ut untuk m(ng#asi*kan *u*usan yang

r(*( an d(ngan k( utu#an (ng(m angan da(ra#.5. +untutan P(m angunan Da(ra# dan Nasiona*.

Da*am (ra otonomi dan d(s(ntra*isasi, kuriku*um ada*a# sa*a# satu m(dia

(ngikat dan (ng(m ang k(utu#an angsa yang da at m(ndorong artisi asi

masyarakat d(ngan t(ta m(ng(d( ankan a asan nasiona*. ntuk itu,

kuriku*um (r*u m(m (r#atikan k(s(im angan antara k( (ntingan da(ra# dan

nasiona*.!. +untutan Dunia -(r a.

-(giatan (m (*a aran #arus da at m(ndukung tum u# k(m angnya ri adi

(s(rta didik yang (r i a k( irausa#aan dan m(m unyai k($aka an #idu . O*(#s( a itu, kuriku*um (r*u m(muat k($aka an #idu . O*(# s( a itu kuriku*um

(r*u m(muat k($aka an #idu untuk m(m (ka*i (s(rta didik m(masuki dunia

k(r a. 'a* ini sangat (nting t(rutama agi satuan (ndidikan k( uruan dan (s(rta

didik yang tidak m(*an utkan k( (n ang yang *( i# tinggi.%. P(rk(m angan I*mu P(ng(ta#uan, +(kno*ogi, dan S(ni.

P(ndidikan (r*u m(ngantisi asi dam ak g*o a* yang m(m a a masyarakat

(r asis (ng(ta#uan di mana IP+E-S sangat (r (ran s( agai (ngg(rak utama

(ru a#an. P(ndidikan #arus t(rus m(n(rus m(*akukan ada tasi dan (ny(suaian

(rk(m angan IP+E-S s(#ingga t(ta r(*( an dan kont(kstua* d(ngan

(ru a#an. O*(# kar(na itu, kuriku*um #arus dik(m angkan s($ara (rka*a dan

(rk(sinam ungan s( a*an d(ngan (rk(m angan i*mu (ng(ta#uan, t(kno*ogi

dan s(ni.>. &gama.

-uriku*um dik(m angkan untuk m(ndukung (ningkatan iman, taC a, s(rta

ak#*ak mu*ia dan t(ta m(m(*i#ara to*(ransi dan k(rukunan umat (ragama. O*(#

8


14/46

kar(na itu, muatan kuriku*um s(mua mata (*a aran ikut m(ndukung (ningkatan

iman, tak a dan ak#*ak mu*ia.6. Dinamika P(rk(m angan /*o a*.

-uriku*um m(n$i tkan k(mandirian, aik ada indi idu mau un angsa, yang

sangat (nting k(tika dunia dig(rakkan o*(# asar ( as. P(rgau*an antar angsa

yang s(makin d(kat m(m(r*ukan indi idu yang mandiri dan mam u (rsaing s(rta

m(m unyai k(mam uan untuk #idu (rdam ingan d(ngan suku dan angsa *ain.10. P(rsatuan Nasiona* dan Ni*ai9Ni*ai -( angsaan.

-uriku*um diara#kanuntuk m(m angun karakt(r dan a asan k( angsaan

(s(rta didik yang m(n adi *andasan (nting agi u aya m(m(*i#ara (rsatuan

dan k(satuan angsa da*am k(rangka N(gara -(satuan =( u *ik Indon(sia

7N-=I8. O*(# kar(na itu, kuriku*um #arus m(num u#9k(m angkan a asan dansika k( angsaan s(rta (rsatuan nasiona* untuk m(m (rkuat k(utu#an angsa

da*am i*aya# N-=I.11. -ondisi Sosia* Budaya Masyarakat S(t(m at.

-uriku*um dik(m angkan d(ngan m(m(r#atikan karakt(ristik sosia* udaya

masyarakat s(t(m at dan m(nun ang k(*(starian k(ragaman udaya. P(ng#ayatan

dan a r(siasi ada udaya s(t(m at ditum u#kan t(r*( i# da#u*u s( (*um

m(m (*a ari udaya dari da(ra# dan angsa *ain.12. -(s(taraan :(nd(r.

-uriku*um diara#kan k( ada (ng(m angan sika dan (ri*aku yang (rk(adi*an

d(ngan m(m (r#atikan k(s(taraan (nd(r.13. -arakt(ristik Satuan P(ndidikan.

-uriku*um dik(m angkan s(suai d(ngan kondisi dan $iri k#as satuan (ndidikan.

B(rdasarkan rinsi 9 rinsi (ng(m angan t(rs( ut di atas, maka -+SP dik(*o*a

d(ngan m(kanism( s( agai (rikut?

1. B(r usat ada ot(nsi, (rk(m angan, k( utu#an, dan (r usat ada k( (ntingan

(s(rta didik dan *ingkungannya. -uriku*um dik(m angkan (rdasarkan rinsi

a# a (s(rta didik m(mi*iki osisi s(ntra* untuk m(ng(m angkan

kom (t(nsinya agar m(n adi manusia yang (riman dan (rtak a k( ada +u#an

angMa#a Esa, (rak#*ak mu*ia, s(#at, (ri*mu, $aka , kr(ati), mandiridan

m(n adi arga n(gara yang d(mokratis s(rta (rtanggung a a . ntuk

m(ndukung (n$a aian tu uan t(rs( ut (ng(m angan kom (t(nsi (s(rta didik

dis(suaikan d(ngan ot(nsi, (rk(m angan, k( utu#an, dan k( (ntingan (s(rta9


15/46

didik s(rta tuntutan *ingkungan. M(mi*iki osisi s(ntra* (rarti k(giatan

(m (*a aran (r usat ada (s(rta didik.2. B(ragam dan t(r adu. -uriku*um dik(m angkan d(ngan m(m (r#atikan

k(ragaman karakt(ristik (s(rta didik, kondisi da(ra#, (n ang dan (nis (ndidikan, s(rta m(ng#argai dan tidak diskriminati) t(r#ada (r (daan agama,

suku, udaya, adat istiadat, status sosia* (konomi, dan (nd(r. -uriku*um m(*i uti

su stansi kom on(n muatan a i kuriku*um, muatan *oka*, dan (ng(m angan

diri s($ara t(r adu, s(rta disusun da*am k(t(rkaitan dan k(sinam ungan yang

(rmakna dan t( at antarsu stansi.3. +angga t(r#ada (rk(m angan i*mu (ng(ta#uan, t(kno*ogi dan s(ni.

-uriku*um dik(m angkan atas dasar k(sadaran a# a i*mu (ng(ta#uan,

t(kno*ogi dan s(ni yang (rk(m ang s($ara dinamis. O*(# kar(na itu, s(mangat

dan isi kuriku*um m(m (rikan (nga*aman (*a ar (s(rta didik untuk m(ngikuti

dan m(man)aatkan (rk(m angan i*mu (ng(ta#uan, t(kno*ogi, dan s(ni.4. =(*( an d(ngan k( utu#an k(#idu an. P(ng(m angan kuriku*um di*akukan

d(ngan m(*i atkan (mangku k( (ntingan 7 stakeholders 8 untuk m(n amin

r(*( ansi (ndidikan d(ngan k( utu#an k(#idu an, t(rmasuk di da*amnya

k(#idu an k(masyarakatan, dunia usa#a dan dunia k(r a. O*(# kar(na itu,

(ng(m angan k(t(ram i*an ri adi, k(t(ram i*an (r ikir, k(t(ram i*an sosia*,k(t(ram i*an akad(mik, dan k(t(ram i*an okasiona* m(ru akan k(nis$ayaan.

5. M(ny(*uru# dan (rk(sinam ungan. Su stansi kuriku*um m(n$aku k(s(*uru#an

dim(nsi kom (t(nsi, idang ka ian k(i*muan dan mata (*a aran yang

dir(n$anakan dan disa ikan s($ara (rk(sinam ungan antars(mua (n ang

(ndidikan.!. B(*a ar s( an ang #ayat. -uriku*um diara#kan k( ada ros(s (ng(m angan,

(m udayaan, dan (m (rdayaan (s(rta didik agar mam u dan mau (*a ar yang

(r*angsung s( an ang #ayat. -uriku*um m(n$(rminkan k(t(rkaitan antara unsur9

unsur (ndidikan )orma*, non)orma*, dan in)orma* d(ngan m(m (r#atikan kondisi

dan tuntutan *ingkungan yang s(*a*u (rk(m ang s(rta ara# (ng(m angan

manusia s(utu#nya%. S(im ang antara k( (ntingan nasiona* dan k( (ntingan da(ra#.

-uriku*um dik(m angkan d(ngan m(m (r#atikan k( (ntingan nasiona* dan

k( (ntingan da(ra# untuk m(m angun k(#idu an (rmasyarakat, (r angsa, dan

(rn(gara. -( (ntingan nasiona* dan k( (ntingan da(ra# #arus sa*ing m(ngisi dan10


16/46

m(m (rdayakan s( a*an d(ngan motto B#in(ka +ungga* Ika da*am k(rangka

N(gara -(satuan =( u *ik Indon(sia 7N-=I8.

-arakt(ristik -uriku*um 2013 ada*a# s( agai (rikut?

1. M(ng(m angkan k(s(im angan antara (ng(m angan sika s iritua* dan sosia*,

rasa ingin ta#u, kr(ati itas, k(r a sama d(ngan k(mam uan int(*(ktua* dan

sikomotorikA2. S(ko*a# m(ru akan agian dari masyarakat yang m(m (rikan (nga*aman (*a ar

t(r(n$ana dimana (s(rta didik m(n(ra kan a a yang di (*a ari di s(ko*a# k(

masyarakat dan m(man)aatkan masyarakat s( agai sum (r (*a arA3. M(ng(m angkan sika , (ng(ta#uan, dan k(t(ram i*an s(rta m(n(ra kannya

da*am (r agai situasi di s(ko*a# dan masyarakatA4. M(m (ri aktu yang $uku *(*uasa untuk m(ng(m angkan (r agai sika ,

(ng(ta#uan, dan k(t(ram i*anA5. -om (t(nsi dinyatakan da*am (ntuk kom (t(nsi inti k(*as yang dirin$i *( i#

*an ut da*am kom (t(nsi dasar mata (*a aranA!. -om (t(nsi inti k(*as m(n adi unsur (ngorganisasi 7 organizing elements 8

kom (t(nsi dasar, dimana s(mua kom (t(nsi dasar dan ros(s (m (*a aran

dik(m angkan untuk m(n$a ai kom (t(nsi yang dinyatakan da*am kom (t(nsi

intiA%. -om (t(nsi dasar dik(m angkan didasarkan ada rinsi akumu*ati), sa*ing

m(m (rkuat 7 reinforced 8 dan m(m (rkaya 7 enriched 8 antar mata (*a aran dan

(n ang (ndidikan 7organisasi #ori onta* dan (rtika*8.

&$ A u!n O.e*!si n!+ Penyusun!n Ku*i,u+um Tin-,!) S!)u!n Pen i i,!n

1. P(rm(ndik ud Nomor 54 +a#un 2013 Pasa* 1 ayat 718? Standar -om (t(nsi

;u*usan P(ndidikan Dasar dan M(n(nga# digunakan s( agai a$uan utama

(ng(m angan standar isi, standar ros(s, standar (ni*aian (ndidikan, standar (ndidik dan t(naga k( (ndidikan, standar sarana dan rasarana, standar

(ng(*o*aan, dan standar (m iayaan.2. P(rm(ndik ud Nomor 54 +a#un 2013 Bagian < +u uan? Standar -om (t(nsi

;u*usan digunakan s( agai a$uan utama (ng(m angan standar isi, standar ros(s,

standar (ni*aian (ndidikan, standar (ndidik dan t(naga k( (ndidikan, standar

sarana dan rasarana, standar (ng(*o*aan, dan standar (m iayaan.3. P(rm(ndik ud Nomor !4 +a#un 2013 t(ntang Standar Isi Ba II.

11


17/46

4. P(rm(ndik ud Nomor !6 +a#un 2013 Pasa* 1 ayat 718? -(rangka dasar kuriku*um

S(ko*a# M(n(nga# &tas Madrasa# &*iya# m(ru akan *andasan )i*oso)is,

sosio*ogis, siko (dagogis, dan yuridis yang (r)ungsi s( agai a$uan

(ng(m angan struktur kuriku*um ada tingkat nasiona* dan (ng(m angan

muatan *oka* ada tingkat da(ra# s(rta (doman (ng(m angan kuriku*um ada

S(ko*a# M(n(nga# &tas Madrasa# &*iya#.5. P(rm(ndik ud Nomor !6 +a#un 2013 ;atar B(*akang? P(ng(rtian -uriku*um.!. P(rm(ndik ud Nomor !6 +a#un 2013 Ba I Bagian


18/46

BAB III

LANGKAH KERJA PENGEMBANGAN DAN SISTEMATIKA KTSP

A$ L!n-,!" Ke*/! Pen-em !n-!n KTSP

;angka#9*angka# (ng(m angan -+SP ada*a# s( agai (rikutA

1. S(ko*a#

a. -( a*a SM& m(m (ntuk atau m(*akukan r( ita*isasi )ungsi +im P(ng(m ang

-uriku*um 7+P-8 S(ko*a# dan m(m (ri (ngara#an t(knis untuk m(*akukan

(ng(m angan -+SP. &ra#an s(kurang9kurangnya (risi?

18 &na*isis k( (r#asi*an dan k(nda*a atau r( isi -+SP ta#un s( (*umnya.


19/46

No. -om on(n -+SP 201392014 -+SP 201492015

- m(nggunakan struktur

kuriku*um 2013 d(ngan

(nam a#an mata

(*a aran Ba#asa Sunda di

Mata P(*a aran Wa i B.

- Mata P(*a aran Prakarya

diisi d(ngan k(t(ram i*an

- P(minatan k(*as

di*aksankan d(ngan

(n aringan minat dan

*intas minat m(*a*ui

)ormat isian orang tua dan

(s(rta didik yang

didistri usikan k(

SMP M+s s( ak u*an M(i

2013

- B(rdasarkan #asi* angk(t

tidak ada P(minatan

Ba#asa dan Budaya, t(ta i

ada *intas Minat k(

P(minatan Ba#asa

7Ba#asa Inggris8

- &da P(n urusan diak#ir

k(*as , diganti d(ngan

14


20/46

No. -om on(n -+SP 201392014 -+SP 201492015

(minatan dia a* k(*as

3. -(tuntasan

B(*a ar

-rit(ria k(tuntasan

m(nga$u k( ada

P(rm(ndik ud Nomor >1

& +a#un 2013 t(ntang

im *(m(ntasi kuriku*um

4. -(naikan

-(*as dan

-(*u*usan

Syarat k(naikan

k(*as, k(*u*usan

dan (n urusan.,

7#a*. 268

- M(*(ngka i syarat

k(naikan k(*as, k(*u*usan

u ian s(ko*a#, dan

(minatan.

- -(naikan k(*asdis(suaikan d(ngan aturan

yang dimuat da*am

P(rm(ndik ud Nomor !!

+a#un 2013 t(ntang

Standar P(ni*aian.

- Syarat k(*u*usan m(nga$uk( ada PP 32 +a#un 2013

s( agai (ru a#an PP 16

+a#un 2005 t(ntang SNP,

asa* %2. t(ntang krit(ria

k(*u*usan

7#a*. 41815


21/46

No. -om on(n -+SP 201392014 -+SP 201492015

5. Si*a us dan

=PP

=PP disusun (rdasarkan

(m (*a aran d(ngan

(nd(katan sainti)ik

d(ngan mat(ri yang

)aktua*, kons( tua*, dan

ros(dura* d(ngan

m(n$aku domain sika ,

(ng(ta#uan, dan

k(t(ram i*an, s(rta

m(n(ra kan (ni*aian

aut(ntik 7#a*. 418

!. -a*(nd(r

P(ndidikan

Waktu (*a ar

7#a*. 368

Dis(suaikan d(ngan aturan

s(suai -uriku*um 2013

%. ;am iran =PP m(n(ra kan

(nd(katan (m (*a aran

sainti)ik dan (ni*aian

aut(ntik

E a*uasi -+SP ini di*akukan minima* s(tia ak#ir s(m(st(r dis(suaikan

d(ngan k( utu#an s(ko*a# atau kondisi *ain yang m(nuntut (ny(suaian.

28 Dasar (*aksanaan (ng(m angan -+SP, antara *ain im *(m(ntasi

-uriku*um 2013, P(raturan P(m(rinta# Nomor 32 +a#un 2013 t(ntang16


22/46

P(ru a#an &tas PP No. 16 +a#un 2005 t(ntang Standar Nasiona* P(ndidikan

yang m(*i uti (ru a#an S-;, SI, Standar Pros(s, Standar P(ni*aian, dan

-(rangka Dasar dan Struktur -uriku*um.

38 &na*isis kont(ks, yaitu ana*isis (m(nu#an t(r#ada Standar P(ndidikan

Nasiona* yang t(*a# di$a ai s(ko*a#, antara *ain Standar -om (t(nsi ;u*usan,

Standar Isi, Standar Pros(s, Standar P(ndidik dan +(naga -( (ndidikan, s(rta

Standar Sarana dan Prasarana. 'asi* ana*isis t(rs( ut m(ru akan gam aran

kondisi rii* s(ko*a#, t(rutama t(ntang k(t(rs(diaan t(naga (ndidik dan t(naga

k( (ndidikan,s(rta sarana9 rasarana s(ko*a# s( agai a$uan da*am m(nyusun

rogram (minatan, *intas minat, dan (nda*aman minat.B(rikut ada*a#

$onto# #asi* ana*isis kont(ks t(r#ada Standar Sarana dan Prasarana dan

ana*isis t(r#ada Standar P(ndidik dan +(naga -( (ndidikan.

No

.-ondisi Id(a* -ondisi =ii* -(s(n angan

+indak

;an ut7kolom ini diisi sesuai

dengan tuntutan

Permendiknas atau

Permendikbud yang

berlaku 8

7kolom ini diisi

sesuai dengan

kondisi riil

sekolah 8

S)!n !* S!*!n! !n

P*!s!*!n!1. Bangunan?

a. =uang B(*a ar 7ruang

-(*as8A um*a#

ruang k(*as minima*

sama d(ngan um*a#

rom ongan (*a ar

a. ruang

(*a ar ada

30 ruang

dan um*a#

rom (*

k(*as I

dan II ada

1> rom (*

a. masi#

sisa

ruang

s( anyak

12 ruang,

s(#ingga

m(mung

kinkan

untuk

m(n(rim

=(n$ana

(n(rimaan

sis a k(*as

s( anyak 10

rom (*

d(ngan

(minatan

dan *intas

minat

dis(suaikan17


23/46

No


+indak

;an uta

minima*6 rom (*

k(*as

d(ngan #asi*

angk(t dana an$ara

. P(r ustakaan

$. dst

FFFFFF

.

FFFFF

.

FFFFF

F.2. ;a#an

a. FFFFFdst

FFFFFF

.

FFFFF

F.

FFFFF

F.3. Dst

S)!n !* Pen i i, !n

Ten!-! Ke.en i i,!n1 -ua*i)ikasi

a. P(ndidikan

. :um*a# /uru

$. B( an -(r a /uru

S(mua

P(ndidik

minima* S1

=asio /uru

dan Sis a

maksima* 1 ?

20

Minima* 24

:am +ata

Muka

52

orangguru

S1, 4 orang

S2 dan 1

orang S3

=asio guru

dan sis a

1 ? 14

=ata9rata

um*a# amtata muka

(r orang

ada*a# 20

:am

(*a aran

Studi

*an utan agi

guru yang

(*um S1

&na*isis

struktur

kuriku*um

2013 da*am

(nyusunan

rogram

(minatan

dan *intasminat untuk

k(*as

7 (*aksana

-uriku*um

20138

18


24/46

No


+indak

;an ut$. dst

2 Dst. 5555555

5555555

5555555

48 +u uan yang ingin di$a ai da*am (ng(m angan -+SP, di)okuskan ada

(n$a aian kom (t(nsi -uriku*um 2013 yang t(r adu (rkaitan d(ngan

S-;, SI, Standar Pros(s, dan Standar P(ni*aian yang m(n$aku tiga

domain sika , (ng(ta#uan dan k(t(ram i*an.

58 Man)aat (ng(m angan -+SP s( agai a$uan da*am im *(m(ntasi

kuriku*um.

!8 'asi* yang di#ara kan dari k(giatan (ng(m angan -+SP t(rkait d(ngan

(ng(m angan ot(nsi (s(rta didik yang m(n$aku tiga domain sika ,

(ng(ta#uan, dan k(t(ram i*an.

%8 nsur9unsur yang t(r*i at dan uraian tugasnya da*am (*aksanaan

(ng(m angan-+SP.

. +im P(ng(m ang -uriku*um7+P-8 m(nyusun r(n$ana dan ad a*

(ng(m angan -+SP. S( (*um m(nyusun r(n$ana dan ad a* k(giatan t(rs( ut,+P- m(*akukan k(giatan, antara *ain?

18 P(nyamaan (rs( si t(r#ada -uriku*um 2013 (rikut (raturan9 (raturan

yang (r*aku, antara *ain PP No. 32 +a#un 2013, P(rm(ndik ud Nomor 54

+a#un 2013 t(ntang S-;, P(rm(ndik ud Nomor !4 +a#un 2013 t(ntang

Standar Isi, P(rm(ndik ud Nomor !5 t(ntang Standar Pros(s,

19


25/46

P(rm(ndik ud Nomor !! t(ntang Standar P(ni*aian, dan P(rm(ndik ud

Nomor !6 +a#un 2013 t(ntang -(rangka Dasar dan Struktur -uriku*um.

28 P(ngum u*an data dan in)ormasi yang (rkaitan d(ngan k( (r#asi*an dan

k(nda*a (*aksanaan -+SP ta#un s( (*umnyas(rta k(mungkinan k(nda*a

da*am (*aksanaan -uriku*um 2013.

38 &na*isis kondisi rii* s(ko*a# t(rutama yang (rkaitan d(ngan t(naga

(ndidik dan sarana dan rasarana yang akan di adikan dasar da*am

m(nyusun rogram (minatan dan *intas minat.

48 P(nyusunan, r( i( , dan r( isi =PP yang m(n$aku k(giatan (m (*a aran

d(ngan (nd(katan sainti)ik, s(rta (n$a aian kom (t(nsi sika ,

(ng(ta#uan, dan k(t(ram i*an.7*i#at mod(* P(ng(m angan =PP,Mod(*

P(ng(m angan P(ni*aian, dan &na*isis 'asi* B(*a ar P(s(rta Didik8.

58 P(r(n$anaan i*i#an ada mata (*a aran Wa i B, (nam a#an am dan

mata (*a aran, s(suai #asi* ana*isis kondisi rii* s(ko*a# atau (rdasarkan

k( utusan k( a*a da(ra# ka . kota atau ro insi masing9masing.


26/46

d. -( a*a s(ko*a# m(nandatangani r(n$ana dan ad a* k(giatan.

(. +im P(ng(m ang -uriku*um m(nyusun dra) -+SP d(ngan m(nga$u k( ada

#asi* ana*isis dan r( isi -+SP ta#un s( (*umnya, s(rta m(ng(m angkannya

s(suai d(ngan tuntutan -uriku*um 2013.

). /uru m(nyusun =PP d(ngan m(ng(m angkan k(giatan (m (*a aran yang

m(nggunakan (nd(katan sainti)ik d(ngan m(n$aku tiga domain sika ,

(ng(ta#uan, dan k(t(ram i*an m(nga$u k( ada si*a us dan uku yang

dit(r itkan o*(# -(m(nt(rin P(ndidikan 7*i#at E9-ata*og untuk uku8.

g. -( a*a SM&, komit( s(ko*a#, +P- dan M/MP s(ko*a#, s(rta (nga as

(m ina m(r( i( dra) -+SP. S(*an utnya (rdasarkan #asi* r( i( , +P- dan

M/MP s(ko*a# m(*akukan r( isi dan )ina*isasi dokum(n -+SP.

#. -( a*a SM& dan k(tua -omit( S(ko*a# m(nandatangani -+SP,

k(mudianm(ngirimkannya k( Dinas P(ndidikan -a u at(n -ota.

i. -( a*a SM& m(n(ta kan (m (r*akuan -+SP dan m(nsosia*isasikan k( ada

s(mua arga s(ko*a# dan stakeholders s(t(*a# ditandatangani o*(# -( a*a

Dinas P(ndidikan Pro insi.

. +im P(ng(m ang -uriku*um m(nggandakan dokum(n -+SP.

2. Dinas P(ndidikan -a u at(n -ota

+im P(ng(m ang -uriku*um 7+P-8 -a u at(n -ota m(*akukan su (r isi (ru a

(ri)ikasi dan a*idasit(r#ada dokum(n -+SP yang dia ukan o*(#s(ko*a#, d(ngan

m(nggunakan instrum(n yang da at dik(m angkan o*(# Dit. PSM&.21


27/46

:ika -uriku*um +ingkat Satuan P(ndidikan diangga suda# *ayak, maka +P-

-a u at(n -ota m(m (rikan r(kom(ndasi -( ada Dinas P(ndidikan

untukdit(ruskan k( DinasP(ndidikan Pro insi. :ika (*um *ayak, dik(m a*ikan k(

s(ko*a# untuk di (r aiki.

3. Dinas P(ndidikan Pro insi

+im P(ng(m ang -uriku*um ro insi m(*akukan a*idasi dokum(n -+SP d(ngan

m(nggunakan instrum(n yang sama, untuk s(*an utnya ditandatangani o*(# -( a*a

Dinas P(ndidikan Pro insi atau ( a at yang ditun uk.

B$ Sis)em!)i,! Ku*i,u+um Tin-,!) S!)u!n Pen i i,!n

Sist(matika -+SP da at digam arkan s( (rti tam ak ada ta (* 1 (rikut?

Sis)em!)i,!

KTSPPen/e+!s!n


28/46

Sis)em!)i,!

KTSPPen/e+!s!n

B&B I. PEND&' ; &N

&. ;atar B(*akang a. B(risi dasar (mikiran (ng(m angan -+SP s(rta

(m (r*akuan -uriku*um 2013.

b. ntuk s(ko*a# yang m(*aksanakan Sist(m -r(dit

S(m(st(r 7S-S8 uraikan u*a t(ntang dasar (mikiran

(ng(m angan (*aksanaan S-S t(rs( ut.

B. ;andasan B(risi *andasan #ukum (ng(m angan -+SP t(rmasuk PP

No. 32 +a#un 2013 s( agai (ngganti atas PP No. 16 +a#un

2005 t(ntang Standar Nasiona* P(ndidikan (rikut

P(rm(ndik ud yang m(ngiringinya 7P(rm(ndik ud No. 54,

!4, !5, !!, !6, dan >1& ta#un 20138


29/46

Sis)em!)i,!

KTSPPen/e+!s!n

-(t(ram i*an.

.


30/46

Sis)em!)i,!

KTSPPen/e+!s!n

7;i#at :uknis ana*isis Standar P(ng(*o*aan dan

P(rm(ndik ud No. 54 +a#un 2013 t(ntang S-;8

D. +u uan SM& ...... a. M(nggam arkan tingkat kua*itas yang (r*u di$a ai

da*am angka aktu t(rt(ntu yang m(n$aku domain

sika , (ng(ta#uan, dan k(t(ram i*an.

. M(nga$u ada isi, misi, dan tu uan (ndidikannasiona*, isi dan misi da(ra# s(t(m at, s(rta

r(*( an d(ngan k( utu#an masyarakat

$. M(nga$u ada standar kom (t(nsi *u*usan yang suda#

dit(ta kan o*(# s(ko*a# dan P(m(rinta#

d. M(ngakomodasi masukan dari (r agai i#ak yang

(rk( (ntingan t(rmasuk komit( s(ko*a# dan di utuskan

da*am ra at d( an (ndidik yang di im in o*(# k( a*a

s(ko*a#.

7;i#at :uknis ana*isis Standar P(ng(*o*aan dan

P(rm(ndik ud No. 54 +a#un 2013 t(ntang S-;8

B&B III. S+= -+ =

D&N M &+&N

- =I- ; M

&. -(rangka Dasar Da at disa*in dariA

a. P(rm(ndik ud Nomor !6 +a#un 2013 #a*aman 59!,;andasan "i*oso)is,

25


31/46

Sis)em!)i,!

KTSPPen/e+!s!n

;andasan +(oritis,

dan

;andasan uridis.

ditam a# d(ngan *andasan *ain yang m(n adi *andasan

k(rangka dasar yang s(suai d(ngan karakt(ristik da(ra#

atau s(ko*a#, misa*nya untuk (nam a#an muatan *oka*

ada mata (*a aran a i B.

. P(rm(ndik ud no. >1 & ta#un 2013 t(ntang

Im *(m(ntasi -uriku*um 2013.

B. Struktur -uriku*um a. Po*a dan susunan mata (*a aran yang #arus dit(m u#

o*(# (s(rta didik da*am k(giatan (m (*a aran,

t(rmasuk muatan *oka*, (nam a#an mata (*a aran,

(minatan, *intas minat dan (nda*aman minat s(rta

k(giatan (ng(m angan diri.

. Disusun (rdasarkan k( utu#an dan minat (s(rta didik dan s(ko*a# t(rkait d(ngan u aya (n$a aian S-; yang

m(n$aku domain sika , (ng(ta#uan, dan k(t(ram i*an

s(suai d(ngan struktur kuriku*um yang m(*i uti mata

(*a aran a i dan mata (*a aran i*i#an 7 (minatan

dan *intas minat dan (nda*aman8 untuk -uriku*um

2013, s(rta s(suai d(ngan (n urusan IP&, IPS, atau

Ba#asa untuk -uriku*um 200!.

$. M(ngatur a*okasi aktu (m (*a aran tata muka

s(*uru# mata (*a aran minima* 42 am (*a aran

(rminggu.

d. B( an (*a ar tata muka, (nugasan t(rstruktur, dan

k(giatan mandiri, aik sist(m ak(t mau un yang

26


32/46

Sis)em!)i,!

KTSPPen/e+!s!n

m(*aksanakan S-S.

(. B( an (*a ar tam a#an ? Satuan (ndidikan da at

m(nam a# ( an (*a ar (rminggu s(suai d(ngan

k( utu#an (*a ar (s(rta didik.

). M(n$antumkan (nis mata (*a aran muatan *oka* yang

di*aksanakan yang da atdi$antumkan ada mata

(*a aran a i B, aik t(rint(grasi ada mata (*a aranyang t(rs(dia atau (rdiri s(ndiri.

g. Bagi s(ko*a# yang m(*aksanakan S-S uraikan t(ntang

struktur dan am (*a aran, s(rta um*a# sks maksima*

dan minima* yang #arus dit(m u# o*(# (s(rta didik

7*i#at $onto# di *am iran8.

B. Muatan -+SP Muatan KTSP terdiri atas muatan kurikulum

pada tingkat nasional, muatan kurikulum pada

tingkat daerah, dan muatan kekhasan satuan

pendidikan.

1. Mata P(*a aran a. -+SP m(muat s( um*a# mata (*a aran yang #arus

dit(m u# (s(rta didik da*am satu (n ang (ndidikan

s(*ama tiga ta#un mu*ai k(*as sam ai d(ngan k(*as

II

. :um*a# mata (*a aran?

27


33/46

Sis)em!)i,!

KTSPPen/e+!s!n

18:um*a# mata (*a aran di k(*as minima* 15 mata

(*a aran yang t(rdiri atas ! mata (*a aran a i

&, minima* 3 mata (*a aran a i B, 4 mata

(*a aran (minatan, dan 2 mata (*a aran *intas

minat.

28:um*a# mata (*a aran di k(*as I dan k(*as II

untuk s(mua (minatan Mat(matika dan I*mu

&*am 7MI&8, (minatan I*mu9I*mu Sosia* 7IIS8,

dan (minatan Ba#asa dan Budaya 7BaBu8

minima* 14 mata (*a aran yang t(rdiri atas ! mata

(*a aran a i &, minima* 3 mata (*a aran a i

B, 4 mata (*a aran (minatan, dan satu mata

(*a aran *intas minat.

2. Muatan ;oka* B(risi (nis, strat(gi (mi*i#an, dan (*aksanaan

muatan *oka* yang dis(*(nggarakan o*(# s(ko*a#,

d(ngan m(m (r#atikan ram u 9ram u anduan

(ng(m angan muatan *oka*

7;i#at uknis (ng(m angan muatan *oka* dan

P(rm(ndik ud No. !6 +a#un 2013 dan P(rm(ndik ud >1

& 8.

28


34/46

Sis)em!)i,!

KTSPPen/e+!s!n

3. -(giatan

P(ng(m angan

Diri

a. B(risi (nis, strat(gi (mi*i#an, dan (*aksanaan

k(giatan (ng(m angan diri yang dis(*(nggarakan

o*(# s(ko*a#, d(ngan m(m (r#atikan ram u9

ram u anduan k(giatan (ng(m angan diri.

7;i#at uknis (ng(m angan diri8.

. P(ng(m angan diri da at t(rint(grasi da*am

(m (*a aran 7domain Sika dan -(t(ram i*an8, s(rta

dik(m angkan da*am k(giatan (kstrakuriku*(r d(ngan

a i m(ngikuti k(giatan ramuka.

4. P(ngaturan B( an

dan Po*a B(*a ar

18 (ngaturan o*a (*a ar uga #arus

m(m (r#atikan 14 rinsi (m (*a aran s(suai;am iran P(rm(ndik ud No. !5 +a#un 2013

#a*aman 1 2yang m(n$aku domain sika ,

(ng(ta#uan, dan k(t(ram i*an .

28 Pros(s (m (*a aran t(ntang mat(ri yang

m(muat )akta, kons( , dan ros(dur d(ngan

m(nggunakan (nd(katan sainti)ik 7 Scientific Approach 8 dan (ni*aian aut(ntik 7 authentic

assessment).

a. Bagi s(ko*a# yang m(ny(*(nggarakan S-S ( an

dan o*a (*a arnya m(nga$u k( ada (raturan yang

(r*aku 7

29


35/46

Sis)em!)i,!

KTSPPen/e+!s!n

7*i#at ;am iran 4 P(rm(ndik ud nomor >1 & +a#un

2013 dan P(doman P(*aksanaan S-S8.

5. -(tuntasan B(*a ar a. ntuk (*aksana -uriku*um 2013 --M m(ru akan

krit(ria k(tuntasan (*a ar minima* yang dit(ntukan o*(#

satuan (ndidikan d(ngan m(m (rtim angkan

karakt(ristik -om (t(nsi Dasar yang akan di$a ai, daya

dukung, dan karakt(ristik (s(rta didik.

7*i#at P(rm(ndik ud Nomor !! +a#un 2013 t(ntang

P(ni*aian, Mod(* &na*isis 'asi* B(*a ar, dan Mod(*

P(ng(m angan P(ni*aian8.

!. -rit(ria -(*u*usan

dan -(naikan

-(*as

B(risi t(ntang krit(ria k(naikan k(*as dan k(*u*usan, s(rta

strat(gi (nanganan (s(rta didik yang tidak naik atau tidak

*u*us yang di (r*akukan o*(# s(ko*a#, d(ngan

m(m (r#atikan?

a. k(t(ntuan k(naikan k(*as dan k(*u*usan m(*a*ui u i

(n$a ain kom (t(nsi m(nga$u k( ada P(rm(ndik ud

No. !! +a#un 2013 untuk (*aksana -uriku*um 2013

7*i#at uga Mod(* P(ng(m angan P(ni*aian8.

30


36/46

Sis)em!)i,!

KTSPPen/e+!s!n

7. -rit(ria

(minatan, *intas

minat, dan

(nda*aman minat

a. ntuk (*aksana -uriku*um 2013

1) B(risi t(ntang krit(ria (minatan dan *intas minat,

s(rta tata $ara (mi*i#an mata (*a aran *intas minat

s(suai #asi* ana*isis kondisi rii* s(ko*a# 7*i#at

Panduan P(minatan, ;intas Minat, dan P(nda*aman

Minat8 untuk k(*as .

28 B(risi tata $ara (mi*i#an dan strat(gi (*aksanaan

(nda*aman minat s(suai d(ngan tuntutan

-uriku*um 2013.

>. P(ndidikan

-($aka an 'idu

B(risi t(ntang (ndidikan k($aka an #idu yang

di*aksanakan di s(ko*a#. Da at (ru a im *(m(ntasi dari

mata (*a aran ada domain sika , (ng(ta#uan,k(t(ram i*an.

6. P(ndidikan

(r asis

k(unggu*an *oka*

dan g*o a*

B(risi t(ntang (nis, strat(gi (mi*i#an dan (*aksanaan

(ndidikan (r asis k(unggu*an *oka* dan g*o a* dis(ko*a#,

s(rta da at m(ng(m angkan ot(nsi (s(rta didik yang

m(n$aku domain sika , (ng(ta#uan, dan k(t(ram i*an

m(*a*ui (nd(katan (m (*a aran sainti)ik.

B&B I@.

-&;ENDE=PENDIDI-

&N

B(risi t(ntang ka*(nd(r (ndidikan dan r(n$ana k(giatan

yang akan di*aksanakan, dan disusun (rdasarkan ka*(nd(r

(ndidikan yang dit(ta kan o*(# Dinas P(ndidikan

s(t(m at, dis(suaikan d(ngan k( utu#an dan karakt(ristik

s(ko*a#, s(rta k( utu#an (s(rta didik dan masyarakat,

31


37/46

Sis)em!)i,!

KTSPPen/e+!s!n

d(nganm(m (r#atikan aturan ka*(nd(r (ndidikan

s( agaimana t(r$antum da*am Standar Isi.

7


38/46

Penyusunan Draf KTSP Finalisasi,Penilaian dan Peman a!an KTSP"e#ie$"e#isi

Penanda an%anan &le' Ke!ala Se(&la' dan K&mi e

)alidasi* #eri+(asi &le' Pen%a$as Pem ina se(ali%us re(&mendasi &le' Ke!ala Dinas

)alidasi &le' TPK Prinsi se(ali%us !en%esa'an &le' Ke!ala DinaS&sialisasi,.m!lemen asi KTSP/#aluasi

nalisis K&n e(s dan nalisis K&ndisi "iil Se(&la'

nalisis Permendi( ud & 54, 64,66,69, dan 71 dan 81

/#aluasi dan nalisis KTSP a'un lalu

&$ Pe+!,s!n!!n

1$ Pen- *-!nis!si!n

P(ng(m angan -+SP di*aksanakan o*(# +P-, -( a*a S(ko*a#, -omit( S(ko*a#, dan

/uru, s(rta (nga as (m ina d(ngan (ndam ingan atau im ingan dan k(r asama

Dinas P(ndidikan -a . -ota, Dinas P(ndidikan Pro insi, ;PMP atau Dinas Instansi

*ain yang t(rkait. -(r asama d(ngan dinas instansi t(rkait da at di*akukan untuk

m(nam a# atau m(m (rkaya muatan -+SP s(suai d(ngan karakt(ristik s(ko*a#.

-+SP yang t(*a# disusun di*aksanakan d(ngan (nu# tanggung a a o*(# s(tia

(ndidik dan t(naga k( (ndidikan di s(ko*a# yang (rsangkutan, d(ngan t(r*( i#

da#u*u disosia*isasikan k( ada s(*uru# arga s(ko*a# s(t(*a# di a*idasi o*(# Dinas

P(ndidikan -a . -ota dan Dinas P(ndidikan Pro insi.

-(giatan di S(ko*a# s($ara t(knis dikoordinasikan o*(# +P- S(ko*a# (k(r asama

d(ngan -omit( S(ko*a# dan P(nga as P(m ina s(ko*a#, s(rta Dinas P(ndidikan

-a . -ota.

2$ Pe+!,s!n!!n

P(nyusunan -+SP di*aksanakan a*ing *am at satu u*an s( (*um ta#un (*a aran

aru, dimu*ai d(ngan m(ng( a*uasi -+SP ta#un s( (*umnya s( (rti yang di (*askan di

B&B III. &*ur k(giatan t(rs( ut s($ara umum da at digam arkan s( agai (rikut?

33


39/46

($ K * in!si !n Su.e*3isi

-(giatan koordinasi m(ru akan k(giatan yang di*akukan o*(# Dinas P(ndidikan

-a . -ota dan Pro insi (ru a im ingan da*am (nyusunan -+SP d(ngan k(giatan

antara *ainA

a.P(n(ntuan (nis dan strat(gi (*aksanaan muatan *oka*A

.P(n(ntuan ad a* (nyusunan dan (ndam inganA

$.P(rumusan ka*(nd(r (ndidikan.

-(giatan su (r isi (ru a (ri)ikasi dan a*idasi -+SP o*(# +P- Dinas P(ndidikan

-a . -ota dan a*idasi o*(# Dinas P(ndidikan Pro insi d(ngan m(nggunakan

instrum(n s( (rti yang di (*askan di B&B III.

S(*ain itu, s(ko*a# m(*akukan ( a*uasi -+SP s($ara (rk(sinam ungan dan (rka*a

yang di*akukan o*(# s(ko*a# 7guru, -( a*a S(ko*a#, dan -omit( S(ko*a#8 minima*

34


40/46

satu s(m(st(r dua ka*i untuk Dokum(n 1, dan o*(# guru mata (*a aran yang

m(*akukan ( a*uasi dan r( isi =PP s(suai k( utu#an.

35


41/46

BAB I'

PENUTUP

Pada ta#un (*a aran 201492015s(*uru#SM& #arus m(*aksanakan -uriku*um

2013, s(#ingga s(mua SM& (rk( a i an untuk m(ngim *(m(ntasikan s(mua

(raturan yang (rkaitan d(ngan P(raturan P(m(rinta# Nomor 32 +a#un 2013

s( agai P(ru a#an &tas P(raturan P(m(rinta# Nomor 16 +a#un 2005, mu*ai dari

(r(n$anaan, (*aksanaan, dan ( a*uasinya.

-uriku*um +ingkat Satuan P(ndidikan 7-+SP8 disusun s( agai a#an a$uan

da*am (*aksanaan ros(s (ndidikan untuk m(n amin (n$a aian tu uan

(ndidikan nasiona* S(*ain itu, (ng(m angan -+SP uga #arus

m(m (rtim angkan rinsi (ng(m angan dan karakt(ristik kuriku*um yang

(r*aku, s(#ingga m(nun ang k( ada (*aksanaan ros(s (ndidikan yang

maksima*. Pros(s (ndidikan t(rs( ut #arus da at m(ng(m angkan ot(nsi

(s(rta didik s(#ingga m(n$a ai (rk(m angan yang s(im ang antara k( utu#an

)isik, sikis, dan s ritua* yang m(n$aku domain sika , (ng(ta#uan, dan

k(t(ram i*an.

Naska# ini disusun s( agai sa*a# satu a#an untuk m(m antu (*aksana atau +P-

s(ko*a# da*am m(nyusun -+SP dan m(*aksanakan (minatan dan *intas minat

s(suai d(ngan kondisi dan karakt(ristik s(ko*a#nya masing9masing.

ntuk s(*an utnya, kritikan dan saran d(mi (ningkatan dan (r aikan sangat

di#ara kan.

36


42/46

DA#TAR PUSTAKA

Badan Standar Nasiona* P(ndidikan 720108. Penduan Penyusunan K SP . :akarta

D( diknas 720058. Peraturan Pemerintah !omor 1" ahun #$$% tentang Standar Pendidikan !asional . :akarta

D( diknas 720038. &ndang ' &ndang Sistem Pendidikan !asional !o. #$ tahun #$$( .:akarta.

D( diknas. 720028. Pedoman Penyususunan Standar Pendidikan asar dan *enengah .:akarta.

-(mdik ud 720138. Peraturan Pemerintah !omor (# ahun #$1( sebagai Perubahan Atas Peraturan Pemerintah !omor 1" ahun #$$% tentang Standar !asional Pendidikan . :akarta

-(mdik ud 720138. Peraturan *enteri Pendidikan dan Kebudayaan !omor %4 ahun#$1( tentang Standar Kompetensi +ulusan . :akarta

-(mdik ud 720138. P(raturan M(nt(ri P(ndidikan dan -( udayaan Nomor !4 ahun#$1( tentang Standar si . :akarta

37


43/46

-(mdik ud 720138. Peraturan *enteri Pendidikan dan Kebudayaan !omor -% ahun

#$1( tentang Standar Proses . :akarta

-(mdik ud 720138. Peraturan *enteri Pendidikan dan Kebudayaan !omor -- ahun#$1( tentang Standar Penilaian . :akarta

-(mdik ud 720138. Peraturan *enteri Pendidikan dan Kebudayaan !omor -" ahun#$1( tentang Kerangka asar dan Struktur Kurikulum S*A *A.:akarta

-(mdik ud 720138. Peraturan *enteri Pendidikan dan Kebudayaan !omor /1a hun#$1( tentang mplementasi Kurikulum. :akarta

Dir(ktorat P(m inaan SM& 720108. P(tun uk +(knis P(nyusunan -+SP. :akarta

+(rry, /(org( =. 71>%28. Principles 0f *anagement . SiGt# Edition. =i$#ard D Ir in

In$. I**inois.

+im =(daksi Pustaka ustisia. 720068. &ndang &ndang 23P 2adan 3ukum Pendidikan !o " ahun #$$". ogyakarta? Pustaka ustisia

+im =(daksi "okusm(dia. 720038. &ndang &ndang 5 !o #$ ahun #$$( tentang S S K!AS . :akarta? "okusm(dia

Wi**iam /. 28. Systemic Planning for 6ducatinal 7hange.


44/46

1


45/46

2


46/46

buku panduan ktsp

Documents