DEBAT

PERLUKAH KITA MENGHARAMKAN PENGGUNAAN PLASTIK

1.0 Pengenalan

Apa itu plastik?

Plastik adalah polimer tetapi polimer tidak semestinya plastik. Bahan plastik

ialah bahan polimer yang bersifat tegar atau separa tegar (semi-rigid). Semua

bahan-bahan plastik akan menjadi lembut apabila dipanaskan. Plastik boleh

terbahagi kepada dua kategori umun iaitu Plastik Termo dan Plastik Termoset. Di

antara kegunaan plastik termo ialah bahan-bahan elektrik, hulu alatan, penebat,

pembungkus dan pakaian manakala plastik termoset digunakan untuk membuat

peralatan seperti penebat elektrik, lapisan gelas gentian, perkakas dapur dan

penebat haba.

Rasional penggunaan plastik perlu diharamkan kerana ianya menyebabkan

pelbagai masalah alam sekitar berkaitan pencemaran dan juga ancaman terhadap

manusia.

2.0 Pencemaran Alam Sekitar

Bermula tahun 1950an terlalu banyak barangan kegunaan harian

berasaskan bahan plastik. Akibatnya manusia di seluruh dunia yang menggunakan

barangan plastik melupuskan bahan itu setiap hari. Setiap orang akan melupuskan

beg plastik setiap hari yang akan memberi kesan pencemaran kepada alam

1

beratus-ratus tahun berbanding kegunaannya hanya untuk tempoh yang siingkat.

Menurut Dr. Tengku Nuraiti Tengku Izhar (Pensyarah Kanan UniMap) dalam

laporan khas (Utusan online), penggunaan polisterin dan beg plastik boleh

mengancam kualiti alam sekitar dan boleh menjejaskan kesihatan manusia. Di

antara pencemaran yang diakibatkan oleh plastik ialah :

2.1 Pencemaran Alam Di Tapak Perlupusan Sampah

Tabiat manusia itu dapat di perhatikan di tapak-tapak perlupusan sampah

kerana sebahagian besar bahan buangan adalah berasaskan plastik. Bahan

buangan plastik yang di lupuskan secara “land-fill” (timbus) akan mengambil masa

yang terlalu lama iaitu 400 hingga 1000 tahun untuk mereput. Masalah pelupusan

sampah masih tidak dapat diselesaikan secara total kerana hanya 1% sahaja

bahan plastik yang dikitar semula. Ini disebabkan tidak banyak klilang yang

melibatkan diri kerana kos pengendalian yang tinggi dan tidak ekonomik untuk kitar

semula dan kemudian hasilkan barangan baru.

2.2 Pencemaran Udara Kesan Pembakaran Bahan Plastik

Pelupusan secara pembakaran terbuka atau di pusat-pusat insenarator

bahan buangan berasaskan plastik yang di perbuat berasaskan petro-kimia adalah

bahan yang mengeluarkan toksik di ruang udara yang menyumbang kepada gas

rumah hijau. Penggunaan sepuluh beg plastik yang ringan dalam tempoh

dua tahun, kesannya terhadap gas rumah hijau adalah tiga kali ganda

2

lebih daripada penggunaan beg hijau yang boleh dipakai semula. Malah,

penghasilan beg plastik ringan memerlukan 4.5 kali ganda tenaga

daripada penghasilan beg hijau yang boleh digunakan semula.

Walau bagaimanapun, untuk mendapatkan manfaat sepenuhnya

daripada penggunaan beg hijau yang boleh digunakan semula, bag

tersebut hendaklah digunakan semula sebanyak 100 kali. Beg yang

berasaskan kanji terbiodegradasikan memerlukan satu per tiga tenaga

untuk menghasilkan plastik sebagai kaedah alternatif. Tetapi alternatif ini

akan mengeluarkan lebih banyak karbon dioksida semasa proses

penguraian iaitu gas rumah hijau.

2.3 Kesan Kepada Hidupan Sungai Atau Laut

Pembuangan bahan plastik di sungai-sungai dan lautan menyebabkan

pencemaran alam sekitar yang membahayakan kepada haiwan. Sebagai contoh

haiwan laut menderita kerana memakan beg-beg plastik yang di sangka makanan.

Menurut laporan Jamey Wagner dari Health Guidance terdapat 300 juta bahan

berasaskan plastik di buang di lautan Pasifik yang menyebabkan kepupusan

beberapa jenis haiwan laut khususnya spesis mamalia yang menyebabkan kesan

serius kepada eko-sistem hidupan laut keseluruhannya.

Dalam satu kajian lain telah mendapati bahawa lebih kurang 100 bilion tan

beg plastic telah mencemari lautan seluruh dunia dan meragut hidupan laut seperti

penyu, burung-burung dan ikan paus. Dianggarkan juga sejuta burung cedera dan

3

mati setiap tahun kerana termakan dan terjerat beg plastik serta banyak penyu mati

akibat termakan beg plastik yang terapung hanyut di permukaan laut yang

menyerupai makanan asasi penyu iaitu obor-obor.

2.4 Pencemaran Kepada Keindahan Alam Sekitar

Pembuangan bahan plastik di merata tempat akan menyebabkan keindahan

alam dan persekitaran kerana bahan plastik tidak akan mereput. Pihak berkuasa

tempatan di seluruh dunia membelanjakan berbillion-biliaon setahun bagi

memastikan sampah berasaskan plastik sentiasa di bersihkan. Disamping itu tapak

pelupusan sampah juga menyebabkan pencemaran bau yang tidak menyenangkan.

2.5 Pengurangan Sumber Tenaga

Dianggarkan 17 juta tong minyak digunakan setiap tahun di Amerika Syarikat

untuk menghasilkan botol air plastik sahaja. Sumber ini akan semakin berkurangan

dengan bertambahnya penghasilan botol plastik bagi menampung permintaan

pasaran yang terus meningkat. 

3.0 Ancaman Terrhadap Manusia

Selain dari plastik boleh menyebabkan kesan pencemaran alam seperti yang

telah dinyatakan di atas, bahan atau unsur-unsur yang terdapat di dalam

kandungan plastik juga boleh memberi kesan negatif berupa ancaman kepada

manusia.

4

3.1 Penggunaan Polyethylene Terephtalate(PET).

Botol air mineral diperbuat daripada Polyethylene Terephtalate(PET). Bahan

kimia ini akan terurai dalam air dan apabila diminum, bahan ini akan memudaratkan

kesihatan manusia. Selain itu, apabila bahan makanan yang panas dimasukkan ke

dalam bekas makanan plastik jenis PET, maka unsur dalam PET yang terdapat

dalamnya akan larut dan meresap dengan lebih cepat pada suhu yang tinggi

seterusnya mencemarkan bahan makanan tersebut. Ianya sudah menjadi tidak

selamat lagi untuk dimakan.

3.2 Proses Pembiakan Bakteria

Penggunaan plastik kurang berkualiti yang digunakan secara berulangkali

dan penggunaan plastik pada suhu bilik akan menyebabkan proses pembiakkan

bakteria berlaku dengan cepat. Suhu yang panas dan lembap adalah merupakan

suhu paling sesuai untuk bakteria membiak.

3.3 Penggunaan Bahan Bisphenol A (BPA)

Bahan Bisphenol A (BPA) yang merupakan sejenis polimer karbon yang

digunakan untuk membuat plastik yang jernih dan tahan lasak serta keras.

Contohnya botol susu bayi, bekas makanan dan teether bayi. Bahan kimia ini juga

akan terurai dalam air dan akan membawa kesan negatif kepada penghasilan

5

hormon dalam badan manusia. Selain itu, pendedahan BPA secara berterusan

akan memberi kesan kepada janin dalam kandungan wanita.

3.4 Penggunaan Styrofoam (polisterina)

Pembungkusan makanan dalam bekas styrofoam amat berleluasa di negara

kita. Bahan kimia benzen yang terdapat dalam styrofoam akan terurai pada suhu

yang tinggi dan boleh meresap ke dalam makanan. Bahan ini tidak boleh tidak

boleh dihadamkan atau dicernakan oleh badan kita dan tidak juga boleh

dikeluarkan melalui proses perkumuhan (air kencing ) dan penyahtinjaan (najis).

Akibatnya, bahan ini semakin lama semakin terkumpul dan membentuk lemak.

Inilah yang akhirnya menyebabkan berlakunya gejala penyakit jantung.

3.5 Hasil Pembakaran Plastik

Apabila plastik dibakar, sampah plastik akan menghasilkan asap beracun

yang berbahaya bagi kesihatan. Asap beracun seterusnya terurai ke atmosfera

sebagai dioksin. Apabila kita sering terhidu gas tersebut, ia akan menyebabkan

kanser paru-paru, pembengkakan hati, ganguan sistem saraf dan sebagainya.

Fenomena ini boleh diperhatikan terutamanya di tapak pelupusan sampah sarap.

6

DEBAT

PERLUKAH PENGGUNAAN PLASTIK DIHARAMKAN

1.0 Pengenalan

Plastik adalah sejenis objek yang diperbuat daripada bahan kimia tertentu.

Ada di antara penggunaan unsur bahan kimia yang terdapat di dalam plastik

tersebut disifatkan berbahaya sama ada kepada alam sekitar mahu pun kepada

kehidupan sejagat. Walau apa alasan sekali pun, plastik tetap disifatkan penting

dan merupakan benda yang perlu dan mesti ada bagi setiap rumah penduduk di

Malaysia. Ini menunjukkan plastik mempunyai kepentingan dan keistimewaan

seperti berikut.

2.0 Kepentingan dan keistimewaan plastik

Plastik mempunyai banyak kepentingan di dalam kehidupan seharian kita.

Ia diguanakan dengan sangat meluas sama ada untuk isi rumah, domestik mahu

pun industri-industri yang besar. Di antara ciri-ciri plastik yang menyebabkan

ianya ianya menjadi penting dan istimewa adalah :

2.1 Plastik Mesra Pengguna

Bekas plastik dan bungkusan makananan digunakan secara meluas oleh

masyarakat. Salah satu produk penting berasaskan bahan plastik yang sering

7

digunakan dan berkait rapat dengan kehidupan seharian manusia kini. Hal ini

adalah disebabkan beg plastik memiliki pelbagai guna seperti mudah mengisi

barang, makanan dan sebagainya. Di samping itu, beg plastik menjadi pilihan

utama kerana ia mudah didapati dimana sahaja dan ianya juga ringan dan mudah

dibawa kemana sahaja.

2.2 Fleksibel

Selain itu, penggunaan barangan plastik adalah fleksibel dan tidak mudah

pecah seperti pinggan pakai buang yang sangat mudah digunakan dan tidak perlu

dicuci berbanding bekas kaca. Ia juga sesuai untuk penyimpanan pelbagai

produk di dalam peti sejuk. Para peniaga dan peruncit juga menggunakan plastik

kerana harganya murah dan ianya mampu memaksimumkan keuntungan runcit

kepada mereka.

Jika dibandingkan dengan beg kertas, penggunaan beg kertas adalah

sangat terhad dan hanya sesuai dalam keadaan tertentu sahaja. Selain itu, ia

turut memberi kesan pada kelestarian hutan kerana ia melibatkan penebangan

pokok-pokok untuk menghasilkan kertas. Penebangan pokok juga akan

menyebabkan masalah pencemaran meningkat kerana pokok dan kayu kayan

sangat penting untuk meneutralkan pencemaran. Sekiranya banyak pokok

ditebang, maka masalah pemanasan global pula akan meningkat.

2.3 Penggunaan Semakin Meningkat

8

Penggunaan beg plastik semakin meningkat setiap tahun iaitu sebanyak

500 bilion kepada 1 trilion setiap hari. Buktinya, di dalam sebulan seorang individu

dianggarkan menggunakan sebanyak 100 helai beg plastik. Oleh itu, mustahil

seseorang itu boleh menghindari penggunaan plastik. Berikut merupakan kajian

yang dijalankan dalam kalangan pengunjung Pasaraya Billion bagi menyokong

bukti bahawa penggunaan plastik semakin meningkat. Jadual di bawah ini

menunjukkan analisa terhadap kekerapan penggunaan beg plastik dalam

kalangan pengunjung Pasaraya Billion yang merupakan penduduk Desa Putra,

Bandar Baru Bangi seramai 30 orang responden. Mereka diajukan dengan 5

soalan yang perlu dijawab.

Jadual 1 : Analisa Terhadap Kekerapan Penggunaan Beg Plastik Dalam

Kalangan Pengunjung Pasaraya Billion.

(Sumber: Kajian Lapangan, 2014)

BIL PERNYATAANSANGAT

SETUJUSETUJU

TIDAK

SETUJU

SANGAT

TIDAK

SETUJU

MIN

PURATA

1 Soalan 1 7 23% 17 57% 4 13% 2 7% 2.03

2 Soalan 2 21 70% 8 27% 1 3% 0 0% 1.33

3 Soalan 3 1 3% 14 47% 12 40% 3 10% 2.57

4 Soalan 4 5 17% 17 57% 3 10% 4 13% 2.13

5 Soalan 5 5 17% 20 60% 15 15% 0 0% 3.00

.

9

Soalan 1 Soalan 2 Soalan 3 Soalan 4 Soalan 50%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

Kekerapan Penggunaan Beg Plastik oleh Pengguna

Sangat SetujuSetujuTidak setujuSangat Tidak Setuju

Rajah 1 : Kekerapan Penggunaan Beg Plastik oleh Pengguna

(Sumber: Kajian Lapangan, 2014)

Berdasarkan soal selidik di atas, fokus diberikan pada soalan 2 iaitu sama

ada pengguna sudah terbiasa menggunakan beg plastik ketika membeli-belah. Di

dapati bahawa kebanyakan responden sangat bersetuju. Permintaan terhadap

beg plastik pula adalah tinggi disebabkan materialnya yang ringan dan fleksibel.

Hal ini disokong dalam kenyataan akhbar Kosmo bagi tajuk “Beg Hijau Ganti

Plastik” iaitu beg plastik mempunyai rupa bentuk yang fleksibel, ringan, versatil,

nipis, boleh dijadikan beg pakai buang, lut sinar, mudah dibentuk dan saiz yang

pelbagai. Penggunaannya mendapat permintaan tinggi oleh orang ramai.

10

Soalan 3 pula iaitu sama ada pengguna membawa sendiri ‘ beg kitar

semula’ setiap kali membeli belah. Hasil dapatan menunjukkan kebanyakan

responden tidak bersetuju. Bagi mereka ‘beg kitar semula’ sukar untuk dibawa

kerana materialnya yang lemah dan hanya boleh memuatkan beberapa jenis

barang sahaja.

Soalan 4 yang disoal kepada responden ialah samada pengguna

menganggap bahawa beg plastik lebih mudah dibawa berbanding ‘beg kitar

semula’. Jadi, kebanyakan responden setuju. Mereka menganggap bahawa beg

plastik mudah untuk dibawa berbanding ‘beg kitar semula’. Beg plastik adalah

lebih mudah untuk dijinjing selain ringan berbanding ‘beg kitar semula’ yang

mudah terkoyak. Hal ini disokong oleh bekas Presiden Persatuan Pencipta Alam

Malaysia ( MNS ), Tan Sri Dr Salleh Mohd Nor dalam kenyataan beliau di akhbar

Sinar Harian bertarikh 8 Januari 2013 di mana kebanyakan pengguna lebih selesa

menggunakan beg plastik dan mudah dibawa jika membeli belah dengan banyak.

Beg kertas atau ‘beg kitar semula’ lebih mudah terkoyak. Secara keseluruhan,

responden bersetuju bahawa mereka kerap menggunakan beg plastik berbanding

‘beg kitar semula’.

2.4 Plastik Tahan Lama

Masyarakat cenderung untuk menggunakan plastik kerana ia tahan lama

iaitu kuat, tidak mudah pecah, mudah dibentuk, tahan karat, mudah disimpan dan

mudah diberi warna sehingga menambah daya tarikannya. Contohnya,

11

penggunaan barangan plastik daripada jenama Tupperware. Ianya cantik dan

tahan lama. Walaupun harganya mahal, namun ianya amat berbaloi untuk

digunakan. Bak kata pepatah ‘alah membeli, menang memakai’. Penggunaan

pelbagai produk seperti pinggan, mangkuk, alat ganti kenderaan, telefon bimbit,

komputer riba juga menggunakan plastik dan tahan lebih lama serta kuat.

Manakala penggunaan plastik mudah urai yang tidak tahan lama agak sensitif

terhadap suhu dan kelembapan. Manakala kosnya pula mahal. Jenis-jenis plastik

mengikut contoh dan kekuatan sifat dan kegunaannya ditunjukkan seperti Jadual

2 di bawah ini.

Jadual 2 : Jenis-Jenis Plastik, Sifat Dan Penggunaannya

12

2.5 Penggunaan Botol BPA Free

BPA adalah singkatan nama bagi Bisphenol A iaitu sejenis bahan kimia

yang lazimnya ditemui pada botol bayi. Penggunaannya adalah telah diharamkan

oleh Kementerian Kesihatan kerana ia berbahaya terhadap kesihatan bayi dan

kanak-kanak. Jadi, penggunaan botol BPA free dapat menggantikannya yang

mempunyai label pembungkusan ‘BPA Free’ atau pada bahagian bawah botol

terdapat nombor 5 (PP-Polypropelene) dalam segitiga beranak panah. Botol jenis

ini berwarna keruh dan lebih lembut. Harganya pula biasanya lebih mahal iaitu

melebihi RM 10.

2.6 Peranan Ngo- Forum Plastik Malaysia( Mff )

Pandangan Forum Plastik Malaysia (MPF) iaitu sebuah badan yang

melindungi kepentingan industri plastik tempatan. MPF yang ditubuhkan pada

tahun 2005, merupakan hasil gabungan dua persatuan iaitu Kumpulan

Pengeluaran Resin Plastik–Persatuan Petrokimia Malaysia serta Persatuan

Pengeluar Plastik Malaysia ( MPMA ). MPF tidak bersetuju dengan pengharaman

penggunaan beg plastik kerana ia tidak menangani punca asas iaitu masalah

sikap manusia yang membuang sampah merata-rata dan ia juga membebankan

pengguna.

Beg plastik kebanyakannya dibuat daripada polyethylene ( PE ) dan

menurut Life Cycle Assessment ( LCA ) atau kitaran penilaian hayat, beg plastik

PE adalah lebih mesra alam dan mampan berbanding beg plastik mudah urai dan

13

beg kertas.Tidak ada yang memudaratkan berkaitan plastik, jika digunakan secara

bijak.

KESIMPULAN

Berdasarkan hujah-hujah di atas, maka idea pengharaman plastik harus

dipertimbangakan semula. Ini bukanlah bermakna, kami memberikan sokongan

terhadap ancaman kepada alam sekitar dan manusia. Akan tetapi, harus

diingatkan di sini bahawa dunia kini senang menuju era perkembangan pesat dan

pantas dari segi teknologi. Oleh yang demikian, kita mempunyai pelbagai alternatif

lain untuk menjadikan penggunaan plastik itu lebih senang dan tidak memudaratkan

mana-mana pihak. Sekiranya plastik yang digunakan didapati mudah terurai

kepada bahan-bahan yang berbahaya, maka kita harus memperlahankan

penggunaannya secara beransur-ansur sementara masyarakat di luar sana sedar

akan kewujudan bahan lain di dalam plastik yang lebih selamat yang mereka boleh

beli dan guna pakai.

Walaupun kosnya agak mahal berbanding plastik yang berkualiti rendah,

namun penggunaannya adalah sangat efektif kepada alam sekitar, manusia dan

kepada nilai ringgit itu sendiri. Pokok pangkalnya, ia berbalik kepada sikap

manusia. Sekiranya sikap manusia itu sendiri yang sentiasa memandang remeh

kepada masalah alam sekitar dan kesihatan diri, maka memang tidak mustahil bumi

ini akan penuh dengan plastik. Maka sebagai manusia yang dipilih oleh Allah untuk

menjadi penjaga bumi hijau ini seharusnya bersyukur dan perlu mempunyai rasa

14

tanggungjawab untuk memelihara bumi ini dari dirosak oleh tangan manusia

sendiri.

BIBLIOGRAFI

APJB (2010). Ancaman Plastik. Dimuat turun pada 1 Februari 2015 daripada

http://www.irsyadbalok.com.my/index.php?option=com_content&view=article

&id=70:ancaman-plastik&catid=39:berita-sekolah

Dewan Kosmik (1999). Bahaya Bahan Kimia Dalam pembungkus plastik. Dimuat

turun pada 30 Januari 2015 daripada

http://www.prn.usm.my/bulletin_articles_kosmik.php?Id=495

History of Plastic. Dimuat turun pada 30 Januari 2015 daripada

http://www.historyofplastic.com/plastic-facts/disadvantages-of-plastic/

Jabdin.J ( 2013 ). Mesej JJ: Kenapa Kerajaan tidak tetapkan dasar penggunaan bio

plastik ?. Diperolehi pada 2 Februari 2015 dari

http://mesejj.blogspot.com/2013/03/kenapa-kerajaan-tidak-tetapkan-

dasar_20.html

15

Jamey Wagner. The Effects of Plastic Bags on Environment. Dimuat turun pada 30

Januari 2015 daripada http://www.healthguidance.org/entry/14901/1/The-

Effects-of-Plastic-Bags-on-Environment.html

Kampus Kejuruteraan USM ( 2013 ). Penyelidik USM Cipta Plastik Mudah Terurai,

Tahan Lama. Diperolehi pada 2 Februari 2015 dari

http://www.eng.usm.my/v3/index.php?option=com_content&view=article&id=

73%3Apenyelidik-usm-cipta-plastik-mudah-terurai-tahan-

lama&catid=1%3Alatest-news&lang=ms

Ng Mei Qing (2011). Bahaya Botol Plastik (BPA). Dimuat turun pada 2 Februari

2015 daripada http://www.ukm.my/monline/bahaya-botol-plastik-bpa.html

Ntepa. Environmental Impacts. Dimuat turun pada 30 Januari 2015 daripada

http://www.ntepa.nt.gov.au/waste-pollution/plastic-bag-ban/enviroimpacts

Nur Athirah Amalina ( 2014 ). Dapatan Kajian PBS PA. Diperolehi pada 2 Februari

2015 dari http://www.slideshare.net/nurathirahamalina/50-dapatan-kajian

Nurul Nadilla Bt Arjunaidi ( 2012 ). Penemuan : FruitPlast-Plastik Bioterurai Dari

Buah-buahan. Diperolehi pada 3 Februari 2015 dari

http://www.majalahsains.com/2012/06/penemuan-fruitflast-plastik-bioterurai-

dari-buah-buahan/

16

Realt5000. (2008). Kebaikan dan Keburukan Peralatan Plastik. Diperolehi pada 3

Februari 2015 dari http://www.realt5000.com.ua./news/utf/ms/1764645/

Sandra Tracy. The Disadvantges of Using Products. Dimuat turun pada 30 Januari

2015 daripada http://www.ehow.com/info_8478177_disadvantages-using-

plastic-products.html

Sinar Harian ( 2012 ). Bahan Plastik Mesra Alam. Diperolehi pada 3 Februari 2015

dari http://www.sinarharian.com.my/bisnes/bahan-plastik-mesra-alam-

sekitar-1.95314

Utusan Online (2012). Plastik bawa bencana kepada alam sekitar. Dimuat turun

pada 1Februari 2015 daripada

http://ww1.utusan.com.my/utusan/Laporan_Khas/20120611/lk_02/Plastik-

bawa- bencana-kepada-alam-sekitar.

Yusrina Hata ( 2011 ). Botol BPA : Tip Mudah Mengenal Pastinya. Diperolehi pada

3 Februari 2015 dari http://www.yusrinahata.com/2011/03/19/botol-bpa-tip-

mudah-mengenal-pastinya/

17