Bab 3: Variasi dan Keturunan

Pembahagian sel

MITOSIS

1. Tandakan (√) bagi penyataan yang betul dan (X) bagi penyataan yang salah berkaitan mitosis.

(i) Dalam proses mitosis, dua sel anak terhasil. ( )

(ii) Sitoplasma membahagi hanya sekali dalam mitosis. ( )

(iii) Mitosis menghasilkan sel baharu untuk menggantikan sel-sel yang rosak atau mati. ( )

(iv) Mitosis menyebabkan berlakunya variasi genetik. ( )

(v) Bilangan kromosom dalam sel anak adalah separuh daripada bilangan kromosom sel

induknya ( )

(vi) Sel induk dan sel anak mempunyai kandungan genetik yang sama. ( )

(vii) Pindah silang tidak berlaku dalam mitosis. ( )

(viii) Mitosis berlaku dalam sel soma. ( )

MEIOSIS

2. Potong bagi mana-mana penyataan yang salah berkaitan meiosis. (i) Empat sel anak terbentuk dalam meiosis.

(ii) Dalam meiosis, bilangan kromosom dalam setiap sel anak adalah sama dengan bilangan

kromosom sel induknya .

(iii) Meiosis adalah penting bagi organisma menghasilkan gamet untuk pembiakan.

(iv) Meiosis menyebabkan variasi genetik.

(v) Pada haiwan dan manusia , meiosis berlaku dalam organ pembiakan sahaja

(vi) Proses pindah silang dalam meiosis menyebabkan variasi dalam spesies yang sama.

(vii) Pada tumbuhan, meiosis berlaku pada hujung pucuk dan hujung akar.

3. Susun rajah di bawah mengikut urutan yang betul bagi proses meiosis. ……………………………………………………………………………………………………………………… Prinsip dan mekanisma pewarisan 1. Lengkapkan rajah skema di bawah untuk menunjukkan mekanisma pewarisan (a ) Jika seorang lelaki berambut (Bb) berkahwin dengan wanita berambut perang (bb). B : Gen membawa sifat rambut hitam (dominan) b : Gen membawa sifat rambut perang (resesif) Bapa Ibu Induk Meiosis Gamet Persenyawaan Genotip anak

Bb bb

B b

Bb bb

Hitam Hitam Perang

Q

W X

S

T U V

Fenotip anak Berdasarkan rajah skema di atas, tentukan nisbah fenotip bagi anak – anak mereka. Rambut hitam : Rambut perang =…………………………………. (b) Pasangan yang mendapat anak kidal sedangkan suami dan isteri tersebut adalah tidak kidal( Kk). K : Gen membawa sifat tidak kidal (dominan) k : Gen membawa sifat kidal (resesif) Bapa Ibu Induk Meiosis Gamet Persenyawaan Genotip anak Fenotip anak Berdasarkan rajah skema di atas, tentukan nisbah fenotip bagi anak – anak mereka. Tidak kidal : kidal = …………………………………. Kebarangkalian untuk mendapat anak kidal: ……………..% Penentuan seks anak dan kejadian kembar pada manusia 1. Lengkapkan jadual berikut.

WANITA LELAKI

Sel somatik Ovum Sel somatik Sperma

Autosom ( kromosom bukan seks)

22 44

Kromosom seks

XX

X atau Y

Jumlah 44 + XX

(46 kromosom)

………………… (23 kromosom)

…………………. (46 kromosom)

22 + X atau 22 + Y

(23 kromosom)

Kk Kk

k K

KK Kk

Tidak

Kidal

Tidak

Kidal

2. Rajah skema di bawah menunjukkan penentuan jantina anak. (a) Lengkapkan rajah skema di bawah. Bapa Ibu Induk : Meiosis Gamet : Persenyawaan Anak : Jantina: …………….. ……………. …………… …………… (b) Berdasarkan rajah skema di atas, isi tempat kosong dengan jawapan yang sesuai

(i) Kebarangkalian ( dalam peratus ) anak lelaki atau perempuan dilahirkan dalam setiap kelahiran adalah ……………………

(ii) Jantina seks anak ditentukan oleh (ovum , sperma) yang membawa kromosom -Y

44 + XY 44 + XX

Kembar 3. Perbandingan antara kembar seiras dengan kembar tak seiras

plasenta plasenta plasenta plasenta

Bilangan ovum

terlibat

Bilangan sperma

terlibat

Perkongsian plasenta

Jantina

Perbezaan

KEMBAR SEIRAS KEMBAR TAK

SEIRAS

Persamaan:

Bilangan bayi

dilahirkan:

……………

Mutasi. 1. Lengkapkan jadual di bawah mengenai jenis mutasi

2. Padankan penyakit keturunan dengan keterangan yang tepat.

PENYAKIT DEFINISI

Albino

[A] Kekurangan protein dalam darah yang diperlukan untuk pembekuan darah

Sindrom

Down

[B] Gen- gen mutan mengakibatkan sel-sel darah merah berbentuk sabit. Pesakit pucat disebabkan sel darah merah membawa sedikit oksigen berpunca daripada kurangnya hemoglobin dan ia mudah pecah.

Buta warna

[C] Perempuan yang hanya mempunyai satu kromosom-X sahaja. Perempuan ini tiada ovari dan kitar haid.

Sindrom Turner

[D] Organisma yang mempunyai keturunan tiada pigmen. Haiwan atau

Mutasi Gen

Disebabkan oleh perubahan

___________ yang berlaku pada

sesuatu gen

Mutasi Kromosom

Disebabkan oleh perubahan yang

berlaku dalam _____________ atau

_______________ kromosom

Contoh : Contoh :

manusia tersebut tiada warna pada kulit, rambut atau mata.

Anemia sel sabit

[E] Memiliki tambahan satu kromosom pada kromosom 21. Kanak-kanak ini mempunyai leher dan hidung pendek, mata sepet dan lidah terjelir.

Sindrom Klinefelter

[F] Kewujudan gen resesif yang cacat di mana ia menyebabkan hilang kebolehan melihat dan membezakan warna merah dan hijau

Hemofilia

[G] Kehadiran tiga kromosom seks (XXY) berbanding dua yang normal. Lelaki ini mandul dan mempunyai testis yang kecil.

3. Tandakan (√) bagi faktor-faktor yang menyebabkan mutasi.

Sinaran radioaktif Ketahanan badan

Pembedahan Kelanjutan usia

Bahan kimia toksik Jangkitan kuman

Gangguan mental Sinaran ultraungu

Variasi dalam benda hidup..

1. Lengkapkan

VARIASI

SELANJAR _______________________

Contoh:

1. Berat badan

2. Ketinggian

3. Kepandaian

Dipengaruhi oleh faktor

persekitaran seperti

…………….., …………….

dan …………..

Contoh:

1. Jantina

2. Kumpulan darah

3. Jenis cuping telinga

Dipengaruhi oleh faktor

…………………………

Soalan Fokus SPM 1. Rajah menunjukkan proses pembahagian sel.

(a) Labelkan kromosom dengan huruf M pada rajah di atas. (b) Dalam rajah di atas, lukiskan kromosom pada peringkat Z. (c) (i) Namakan proses pembahagian sel ini. ___________________________________________________________________ (ii) Nyatakan bahagian badan manusia yang menjalankan proses pembahagian sel dinyatakan di c(i). ___________________________________________________________________ (d) Nyata satu ciri sel anak yang terhasil pada peringkat Z __________________________________________________________________________

2.

Rajah 1

Kejadian dalam Rajah 1 di atas berlaku pada tempoh masa yang sama dalam sistem pembiakan seorang wanita. Embrio M dan N terbentuk.

(a) i) Apakah jenis kembar yang dihasilkan daripada proses di atas? _____________________________________________________________________ ii) Senaraikan 2 ciri kembar yang dinyatakan dalam (a) (i) _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________

(b) Tandakan ( √ ) bagi proses yang diwakili oleh P.

Meiosis Mitosis

(c) Nyatakan kesemua pasangan jantina yang mungkin pada bayi-bayi yang dilahirkan. _______________________________________________________________________ (d) Jika kedua-dua ovum disenyawakan oleh kedua-dua sperma pembawa kromosom seks X, apakah jantina kedua-dua bayi tersebut ? ________________________________________________________________________

proses P

M

N

3. Rajah 2 menunjukkan penentuan seks pada manusia.

(a) Nyatakan kandungan kromosom bagi yang dihasilkan oleh (i) Ovum : ______________________________________________ (ii) Sperma : _________________ atau ______________________ (b) Berapakah nisbah untuk mendapatkan anak perempuan kepada anak lelaki untuk setiap kelahiran __________________________________________________________________ (c) Antara kromosom sel gamet ibu dan koromosom sel gamet bapa, yang manakah menentukan jantina bayi? __________________________________________________________________

4.

(a) Namakan penyakit genetik yang dihidapi oleh salah seekor harimau di atas? _____________________________________________________________________________ (b) Apakah jenis mutasi yang berlaku pada singa tersebut. ______________________________________________________________________________ (c) Berikan contoh lain bagi jemis mutasi yang dinyatakan pada (b) ______________________________________________________________________________ (d) Nyatakan satu ciri yang terdapat pada manusia sekiranya mengalami penyakit genetik seperti di atas ______________________________________________________________________________ (e)Nyatakan satu faktor yang menyebabkan berlakunya mutasi _______________________________________________________________________________

5 Satu kajian telah dijalankan untuk mengumpulkan berat badan (dalam kg) 40 pelajar Tingkatan 4 Bestari. Keputusan ditunjukkan dalam Jadual 2.1

32.1 41.7 38.1 40.8 42.8 44.1 40.5 42.7

40.4 35.7 44.5 42.4 37.3 47.7 38.3 49.3

46.7 43.2 48.6 43.7 42.1 33.8 48.2 41.4

42.3 53.0 31.1 35.3 43.7 51.3 41.7 47.3

36.8 47.3 41.5 49.3 37.9 43.5 37.7 39.3

(a) Berdasarkan data, lengkapkan Jadual 2.2

Berat badan / kg Bilangan pelajar

30.0-34.9

35.0-39.9

40.0-44.9

45.0-49.9

50.0-54.9

Jadual 2.2

(b) Berdasarkan keputusan dalam Jadual 2.2, lukis satu histogram untuk menunjukkan bilangan pelajar kepada berat.

( c) Nyatakan jenis variasi untuk ciri di atas. ……………………………………………………………………………………………. ….. ( d ) Beri satu contoh lain bagi jenis variasi yang sama seperti disebut di (c ) ….………………………………………………………………………………………………

2

4

8

10

30.0 –

34.9

35.0 –

39.9

12

14

16

18

20

40.0 –

44.9

45.0 –

49.9

50.0 –

54.9 Berat/kg

Bilangan

pelajar

6

Jadual 2.1

6. Satu kajian telah diadakan untuk mengumpulkan variasi dalam jenis kumpulan darah dalam satu populasi di pekan Kampar. Jadual 3 menunjukkan data dikumpul.

Jenis kumpulan darah Bilangan individu

A 40

B 60

AB 30

O 80

Jadual 3 (a) Berdasarkan keputusan dalam Jadual 3, lukis carta palang untuk menunjukkan bilangan

individu kepada kumpulan darah.

(b) (i) Nyatakan jenis variasi untuk ciri diatas. …………………………………………………………………………………………………. (ii) Berikan satu contoh lain bagi jenis variasi yang sama seperti dinyatakan dalam (b)(i)

………………………………………………………………………………………………….

20

40

60

80

Jenis kumpulan darah

Bilangan

individu

A B AB O

7(a) Nyatakan dua perbezaan antara kembar seiras dan kembar tak seiras

Bil Kembar Seiras Kembar Tak Seiras

1 __________ovum dan ________ sperma __________ovum dan ________ sperma

2 (berkongsi , tidak berkongsi ) plasenta (berkongsi , tidak berkongsi ) plasenta

3 _____________ jantina __________ atau _____________ jantina

[pilih 2 sahaja yang mudah diingati]

(b) Rajah menunjukkan dua contoh variasi tak selanjar.

Kaji maklumat dalam rajah di atas dan bina konsep variasi tak selanjar. Penerangan anda tentang konsep itu hendaklah berdasarkan aspek-aspek berikut:

(i) Kenal pasti dua ciri sepunya (ii) Beri satu contoh lain yang berkaitan dengan konsep (iii) Beri dua contoh yang tidak berkaitan dengan konsep

(iv) Hubung kaitkan ciri sepunya untuk membina konsep tentang variasi itu

(i) Dua ciri Sepunya

(ii) Satu contoh lain

(iii) Dua contoh bukan

konsep

(iv) Hubungkait ciri

sepunya dengan

bina konsep

Bab 3: Variasi dan Keturunan Pembahagian sel

MITOSIS

1. Tandakan (√) bagi penyataan yang betul dan (X) bagi penyataan yang salah berkaitan mitosis.

(i) Dalam proses mitosis, dua sel anak terhasil. ( √ )

(ii) Sitoplasma membahagi hanya sekali dalam mitosis. (√ )

(iii) Mitosis menghasilkan sel baharu untuk menggantikan sel-sel yang rosak atau mati. ( √ )

(iv) Mitosis menyebabkan berlakunya variasi genetik. ( X )

(v) Bilangan kromosom dalam sel anak adalah separuh daripada bilangan kromosom sel

induknya ( X )

(vi) Sel induk dan sel anak mempunyai kandungan genetik yang sama. (√ )

(vii) Pindah silang tidak berlaku dalam mitosis. ( √ )

(viii) Mitosis berlaku dalam sel soma. (√ )

MEIOSIS

2. Potong bagi mana-mana penyataan yang salah berkaitan meiosis.

(i) Empat sel anak terbentuk dalam meiosis.

(ii) Dalam meiosis, bilangan kromosom dalam setiap sel anak adalah sama dengan bilangan

kromosom sel induknya .

(iii) Meiosis adalah penting bagi organisma menghasilkan gamet untuk pembiakan.

(iv) Meiosis menyebabkan variasi genetik.

(v) Pada haiwan dan manusia , meiosis berlaku dalam organ pembiakan sahaja

(vi) Proses pindah silang dalam meiosis menyebabkan variasi dalam spesies yang sama.

(vii) Pada tumbuhan, meiosis berlaku pada hujung pucuk dan hujung akar.

3. Susun rajah di bawah mengikut urutan yang betul bagi proses meiosis. W, S, V, X, Q , U dan T ……………………………………………………………………………………………………………………… Prinsip dan mekanisma pewarisan 1. Lengkapkan rajah skema di bawah untuk menunjukkan mekanisma pewarisan (a ) Jika seorang lelaki berambut (Bb) berkahwin dengan wanita berambut perang (bb). B : Gen membawa sifat rambut hitam (dominan) b : Gen membawa sifat rambut perang (resesif) Bapa Ibu Induk Meiosis Gamet Persenyawaan Genotip anak

Bb bb

B b b b

Bb Bb bb bb

Hitam Hitam Perang Perang

Q

W X

S

T U V

Fenotip anak Berdasarkan rajah skema di atas, tentukan nisbah fenotip bagi anak – anak mereka. Rambut hitam : Rambut perang = 1 : 1 (b) Pasangan yang mendapat anak kidal sedangkan suami dan isteri tersebut adalah tidak kidal( Kk). K : Gen membawa sifat tidak kidal (dominan) k : Gen membawa sifat kidal (resesif) Bapa Ibu Induk Meiosis Gamet Persenyawaan Genotip anak Fenotip anak Berdasarkan rajah skema di atas, tentukan nisbah fenotip bagi anak – anak mereka. Tidak kidal : kidal = 3:1 Penentuan seks anak dan kejadian kembar pada manusia 1. Lengkapkan jadual berikut.

WANITA LELAKI

Sel somatik Ovum Sel somatik Sperma

Autosom ( kromosom bukan seks)

44 22 44

22

Kromosom seks

XX

X

XY

X atau Y

Jumlah 44 + XX

(46 kromosom)

22 + X

(23 kromosom)

44 + XY

(46 kromosom)

22 + X atau 22 + Y

(23 kromosom)

Kk Kk

K k K k

KK Kk Kk kk

Tidak

Kidal

Tidak

Kidal

Tidak

Kidal Kidal

2. Rajah skema di bawah menunjukkan penentuan jantina anak. (a) Lengkapkan rajah skema di bawah. Bapa Ibu Induk : Meiosis Gamet : Persenyawaan Anak : Jantina: Perempuan Perempuan Lelaki Lelaki (b) Berdasarkan rajah skema di atas, isi tempat kosong dengan jawapan yang sesuai

(i) Kebarangkalian ( dalam peratus ) anak lelaki atau perempuan dilahirkan dalam setiap kelahiran adalah 50%

(ii) Jantina seks anak ditentukan oleh (ovum , sperma) yang membawa kromosom -Y

44 + XY 44 + XX

22 + X 22 + Y 22 + X

22 + X

44 + XX

44 + XX

44 + XY

44 + XY

KEMBAR 3. Perbandingan antara kembar seiras dengan kembar tak seiras

plasenta plasenta plasenta plasenta

1 Bilangan ovum

terlibat 2

1

Bilangan sperma

terlibat

2

Perkongsian plasenta berkongsi berasingan

Jantina sama sama @ berlainan

Perbezaan

KEMBAR SEIRAS KEMBAR TAK

SEIRAS

Persamaan:

Bilangan bayi

dilahirkan:

……………

Mutasi. 1. Lengkapkan jadual di bawah mengenai jenis mutasi

2. Padankan penyakit keturunan dengan keterangan yang tepat.

PENYAKIT DEFINISI

Albino

D

[A] Kekurangan protein dalam darah yang diperlukan untuk pembekuan darah

Sindrom

Down

E

[B] Gen- gen mutan mengakibatkan sel-sel darah merah berbentuk sabit. Pesakit pucat disebabkan sel darah merah membawa sedikit oksigen berpunca daripada kurangnya hemoglobin dan ia mudah pecah.

Buta warna

F

[C] Perempuan yang hanya mempunyai satu kromosom-X sahaja. Perempuan ini tiada ovari dan kitar haid.

Sindrom Turner

C

[D] Organisma yang mempunyai keturunan tiada pigmen. Haiwan atau manusia tersebut tiada warna pada kulit,

Mutasi Gen

Disebabkan oleh perubahan kimia

yang berlaku pada sesuatu gen

Mutasi Kromosom

Disebabkan oleh perubahan yang

berlaku dalam struktur atau

bilangan kromosom

Contoh :

Buta warna, Albino, Hemofilia

Contoh :

Sindrom Klinefelter, Sindrom

Down, Sindrom Turner

rambut atau mata.

Anemia sel sabit

B

[E] Memiliki tambahan satu kromosom pada kromosom 21. Kanak-kanak ini mempunyai leher dan hidung pendek, mata sepet dan lidah terjelir.

Sindrom Klinefelter

G

[F] Kewujudan gen resesif yang cacat di mana ia menyebabkan hilang kebolehan melihat dan membezakan warna merah dan hijau

Hemofilia

A

[G] Kehadiran tiga kromosom seks (XXY) berbanding dua yang normal. Lelaki ini mandul dan mempunyai testis yang kecil.

3. Tandakan (√) bagi faktor-faktor yang menyebabkan mutasi.

Sinaran radioaktif √ Ketahanan badan

Pembedahan Kelanjutan usia

Bahan kimia toksik √ Jangkitan kuman

Gangguan mental Sinaran ultraungu √

Variasi dalam benda hidup..

1. Lengkapkan

VARIASI

SELANJAR TAK SELANJAR

Contoh:

1. Berat badan

2. Ketinggian

3. Kepandaian

Dipengaruhi oleh faktor

persekitaran seperti

makanan dan gaya hidup,

cuaca

Contoh:

1. Jantina

2. Kumpulan darah

3. Jenis cuping telinga

Dipengaruhi oleh faktor

genetik

Soalan Fokus SPM 1. Rajah menunjukkan proses pembahagian sel.

(a) Labelkan kromosom dengan huruf M pada rajah di atas. (b) Dalam rajah di atas, lukiskan kromosom pada peringkat Z. (c) (i) Namakan proses pembahagian sel ini. Mitosis (ii) Nyatakan bahagian badan manusia yang menjalankan proses pembahagian sel dinyatakan di c(i). Kulit, rambut, kuku (d) Nyata satu ciri sel anak yang terhasil pada peringkat Z bil kromosom sama dengan kromosom induk

M

2.

Rajah 1

Kejadian dalam Rajah 1 di atas berlaku pada tempoh masa yang sama dalam sistem pembiakan seorang wanita. Embrio M dan N terbentuk.

(a) i) Apakah jenis kembar yang dihasilkan daripada proses di atas? Tidak Seiras ii) Senaraikan 2 ciri kembar yang dinyatakan dalam (a) (i) Melibatkan 2 ovum dan 2 sperma, tidak berkongsi plasenta, berlainan rupa paras

(b) Tandakan ( √ ) bagi proses yang diwakili oleh P.

Meiosis Mitosis √

(c) Nyatakan kesemua pasangan jantina yang mungkin pada bayi-bayi yang dilahirkan. Perempuan-perempuan, Lelaki-lelaki dan perempuan-lelaki (d) Jika kedua-dua ovum disenyawakan oleh kedua-dua sperma pembawa kromosom seks X, apakah jantina kedua-dua bayi tersebut ? perempuan

proses P

M

N

3. Rajah 2 menunjukkan penentuan seks pada manusia.

(a) Nyatakan kandungan kromosom bagi yang dihasilkan oleh (i) Ovum : 22 + X (ii) Sperma : 22 + X atau 22 + Y (b) Berapakah nisbah untuk mendapatkan anak perempuan kepada anak lelaki untuk setiap kelahiran 1 :1 (c) Antara kromosom sel gamet ibu dan kromosom sel gamet bapa, yang manakah menentukan jantina bayi? kromosom sel gamet bapa

22 +Y

44 +XX 44 +XY 44 +XY

PEREMPUAN LELAKI LELAKI

4.

(a) Namakan penyakit genetik yang dihidapi oleh salah seekor harimau di atas? Albino (b) Apakah jenis mutasi yang berlaku pada singa tersebut. Mutasi Gen (c) Berikan contoh lain bagi jemis mutasi yang dinyatakan pada (b) Buta warna , hemofilia (d) Nyatakan satu ciri yang terdapat pada manusia sekiranya mengalami penyakit genetik seperti di atas Rambut putih, anak mata berwarna merah jambu (e)Nyatakan satu faktor yang menyebabkan berlakunya mutasi sinaran X, sinar ultraungu , bahan kimia atau bertoksik

5 Satu kajian telah dijalankan untuk mengumpulkan berat badan (dalam kg) 40 pelajar Tingkatan 4 Bestari. Keputusan ditunjukkan dalam Jadual 2.1

32.1 41.7 38.1 40.8 42.8 44.1 40.5 42.7

40.4 35.7 44.5 42.4 37.3 47.7 38.3 49.3

46.7 43.2 48.6 43.7 42.1 33.8 48.2 41.4

42.3 53.0 31.1 35.3 43.7 51.3 41.7 47.3

36.8 47.3 41.5 49.3 37.9 43.5 37.7 39.3

Jadual 2.1

(a) Berdasarkan data, lengkapkan Jadual 2.2

Berat badan / kg Bilangan pelajar

30.0-34.9 3

35.0-39.9 9

40.0-44.9 18

45.0-49.9 8

50.0-54.9 2

Jadual 2.2

(b) Berdasarkan keputusan dalam Jadual 2.2, lukis satu histogram untuk menunjukkan bilangan pelajar kepada berat.

( c) Nyatakan jenis variasi untuk ciri di atas. Selanjar ( d ) Beri satu contoh lain bagi jenis variasi yang sama seperti disebut di (c ) Ketinggian

2

4

8

10

30.0 –

34.9

35.0 –

39.9

12

14

16

18

20

40.0 –

44.9

45.0 –

49.9

50.0 –

54.9 Berat badan / kg

Bilangan

pelajar

6

6. Satu kajian telah diadakan untuk mengumpulkan variasi dalam jenis kumpulan darah dalam satu populasi di pekan Kampar. Jadual 3 menunjukkan data dikumpul.

Jenis kumpulan darah Bilangan individu

A 40

B 60

AB 30

O 80

Jadual 3 (a) Berdasarkan keputusan dalam Jadual 3, lukis carta palang untuk menunjukkan bilangan

individu kepada kumpulan darah.

(b) (i) Nyatakan jenis variasi untuk ciri diatas. Variasi Tak Selanjar (ii) Berikan satu contoh lain bagi jenis variasi yang sama seperti dinyatakan dalam (b)(i) Cap Jari, Kebolehan Menggulung Lidah, Cuping Telinga, Kekidalan

2

0

4

0

6

0

8

0

Jenis kumpulan

darah

Bilangan

individu

A B A

B O