11

BAB 1BAB 1

KONSEP DAN TAKRIF KONSEP DAN TAKRIF

TAMADUNTAMADUN

22

Konsep Asas TamadunKonsep Asas Tamadun

Pengertian umum masyarakat :Pengertian umum masyarakat :a.a. Masyarakat manusia yang telah keluar Masyarakat manusia yang telah keluar

daripada kehidupan yang mundur (nomad) daripada kehidupan yang mundur (nomad) dan telah mencapai kemajuan dalam pelbagai dan telah mencapai kemajuan dalam pelbagai aspek kehidupanaspek kehidupan

b.b. Peringkat atau tahap-tahap kemajuan yang Peringkat atau tahap-tahap kemajuan yang dicapai oleh manusia pada sesuatu zamandicapai oleh manusia pada sesuatu zaman

c. Kehidupan masyarakat moden yang dipenuhi c. Kehidupan masyarakat moden yang dipenuhi dengan segala kemudahan hasil penggunaan dengan segala kemudahan hasil penggunaan pelbagai alat teknologipelbagai alat teknologi

33

Kesimpulan pengertian tersebut – Kesimpulan pengertian tersebut – bersifat umum –hanya dikatakanbersifat umum –hanya dikatakan

Masyarakat manusia mengalami

perubahan dalam kehidupan

Tahap kemajuan sesebuah masyarakat cermin

tingkat ketinggian tamadun

Tamadun amat berkait rapat dengan proses dan hasil daripada kemajuan sesuatu masyarakat

44

Definisi tamadun dari sudut Definisi tamadun dari sudut bahasabahasa

i.i. Bahasa ArabBahasa Arab

ii.ii. Bahasa InggerisBahasa Inggeris

iii.iii.Bahasa MelayuBahasa Melayu

55

BAHASA ARAB

66

Ada 4 istilah yang digunakanAda 4 istilah yang digunakan

Tamadun HadarahTamadun Hadarah

Umran MadaniyyahUmran Madaniyyah

77

Tamadun yang ditulis dalam b.Melayu– diambil daripada perkataan b.Arab “tamaddun”

Kehalusan budi bahasa dan kesopanan tingkah laku

•Istilah tamadun mula diperkenalkan oleh JURJI ZAYDAN ( tarikh al-tamadun al-Islami) pada tahun 1902-1906

88

Dari sudut semantik – tamadun – Dari sudut semantik – tamadun – kata terbitan daripada kata kerja kata terbitan daripada kata kerja maddana:-maddana:-

i.i. pemilihan sesuatu lokasi sebagai pemilihan sesuatu lokasi sebagai tempat tinggaltempat tinggal

ii.ii. membangunkan sesuatu kawasan membangunkan sesuatu kawasan hingga menjadi suatu perbandaranhingga menjadi suatu perbandaran

99

Lahir daripada maddana :-Lahir daripada maddana :-

Madinah – bandarMadinah – bandar

Madani / al-madaniyah – peradaban Madani / al-madaniyah – peradaban dan kemakmuran hidup yang merujuk dan kemakmuran hidup yang merujuk kepada kemajuan kebendaan yang kepada kemajuan kebendaan yang dicapai oleh masyarakat – dicapai oleh masyarakat – diperkenalkan oleh Abu Nasir al-Farabi diperkenalkan oleh Abu Nasir al-Farabi (abad ke-11)(abad ke-11)

Mudun – kota-kota yang memiliki ciri-Mudun – kota-kota yang memiliki ciri-ciri tamadunciri tamadun

1010

Oleh ituOleh itu

- madana – mudun – madinah – madani - madana – mudun – madinah – madani --

membawa maksud kehidupan di bandar yang mesti dikaitkan dengan satu

corak hidup yang maju & dilengkapi dengan pelbagai kemudahan

1111

Umran & hadarah – Ibn Khaldun (al-Umran & hadarah – Ibn Khaldun (al-Muqadimah) Muqadimah)

Umran

kawasan tanah tempat tinggal yang tetap,

berkembang subur dan maju dan menjadi bandar

Hadarah

satu daerah, kota, bandar, kampung @ tanah yang

diusahakan

lawan - badawiah

1212

Hadarah – Said Hawwa

Kata dasar – al-hadr – menetap di kawasan

bandar membawa maksud Kehidupan bertamadun

dari sudut material& sosio budaya

Thaqafah

sama maksud dengan culture – yang mana

merupakan satu ramuan untuk melahirkan tamadun

secara ringkas – kebudayaanbermaksud cara hidup,

cara berfikir dancara bertindak sesuatu

kelompok manusia

1313

Tamadun boleh ditakrifkanTamadun boleh ditakrifkan

- Sejumlah pencapaian dan - Sejumlah pencapaian dan pemerolehanpemerolehan

dalam segala perlakuan, pemikiran, dalam segala perlakuan, pemikiran,

penciptaan yang baik, akhlak baik bagi penciptaan yang baik, akhlak baik bagi

sesuatu kelompok manusia yang sesuatu kelompok manusia yang

membentuk sebuah bangsa atau membentuk sebuah bangsa atau negara negara

bangsa - bangsa -

1414

BAHASA INGGERISBAHASA INGGERIS

1515

•Sudut epistemologi – perkataan civilization berkait rapat dengan urbanization

•Civilization – asal perkataan Latin – civitas, civiltas = city --- bermaksud tiap-tiap perubahan adalah jelas pertumbuhannya di bandar-bandar besar dan ciri-ciri asas peradaban manusia lebih mudah ditemui di bandar-bandar

1616

Istilah latin iaitu Istilah latin iaitu civitacivitas lahir bersama s lahir bersama kelahiran tamadun Rom – membawa kelahiran tamadun Rom – membawa maksud sistem pemerintahan dan maksud sistem pemerintahan dan undang-undang di Rom – gambaran undang-undang di Rom – gambaran wujudnya sistem undang-undang wujudnya sistem undang-undang seperti undang-undang awam, seperti undang-undang awam, warganegara dll – tanda wujudnya warganegara dll – tanda wujudnya sebuah masyarakat yang memiliki sebuah masyarakat yang memiliki organisasi yang tersusunorganisasi yang tersusun

CivitasCivitas dalam bahasa Greek – bandar / dalam bahasa Greek – bandar / kota / metropolis – diperluaskan kota / metropolis – diperluaskan kepada makna negara kota (city state)kepada makna negara kota (city state)

1717

Definisi Tokoh BaratDefinisi Tokoh Barat :- :-

- CollingwoodCollingwood – suatu proses bagi mencapai – suatu proses bagi mencapai suatu tahap kehidupan civil (sopan) atau suatu tahap kehidupan civil (sopan) atau proses untuk menjadi sivil (sopan)- hasilnya proses untuk menjadi sivil (sopan)- hasilnya – lahirkan masyarakat bandar iaitu – lahirkan masyarakat bandar iaitu masyarakat yang mempunyai kehalusan masyarakat yang mempunyai kehalusan budibudi

- Samuel JohnsonSamuel Johnson – suautu keadaan yang – suautu keadaan yang bertentangan dengan kehidupan biadap bertentangan dengan kehidupan biadap (barbaric) iaitu mencapai satu tahap (barbaric) iaitu mencapai satu tahap kesopanan yang tinggikesopanan yang tinggi

1818

Perkataan b.Inggeris lain untuk tamadunPerkataan b.Inggeris lain untuk tamadun

cultureculture urbanization urbanization renainssance renainssance

• Tidak begitu luas penggunaannya keranaTidak begitu luas penggunaannya kerana

Ruang lingkup unsur2 yang diungkapkan oleh Ruang lingkup unsur2 yang diungkapkan oleh

perkataan ini dalam hubungannya denganperkataan ini dalam hubungannya dengan

tamadun terbatas berbanding civilizationtamadun terbatas berbanding civilization

1919

Pengertian civilization lebih mudah Pengertian civilization lebih mudah difahami kerana umumnya merujuk difahami kerana umumnya merujuk kepada perubahan daripada kehidupan kepada perubahan daripada kehidupan barbaric (nomad) kepada hidup barbaric (nomad) kepada hidup menetap yang mempunyai sistem menetap yang mempunyai sistem politik, ekonomi dan sosial yang teratur politik, ekonomi dan sosial yang teratur dan majudan maju

Istilah ini hanya mula digunakan di Istilah ini hanya mula digunakan di Eropah pada pertengahan kurun ke-18 Eropah pada pertengahan kurun ke-18 apabila ahli-ahli ekonomi Peranchis apabila ahli-ahli ekonomi Peranchis menggunakannya untuk memberi menggunakannya untuk memberi tafsiran kepada proses menuju tafsiran kepada proses menuju kemajuan ekonomikemajuan ekonomi

2020

Perkataan civilization sama makna Perkataan civilization sama makna dengan tamadun dalam b.Arab – hanya…dengan tamadun dalam b.Arab – hanya…

- Civilization – menekankan kepada Civilization – menekankan kepada pencapaian materialpencapaian material

- Tamadun (b.Arab) – menekankan kepada Tamadun (b.Arab) – menekankan kepada pencapaian material & spritual dalam pencapaian material & spritual dalam sesebuah masyarakat yang sesebuah masyarakat yang membolehkan sesebuah masyarakat membolehkan sesebuah masyarakat dianggap sebagai sebuah masyarakat dianggap sebagai sebuah masyarakat yang bertamadunyang bertamadun

2121

BAHASA MELAYUBAHASA MELAYU

2222

Selain tamadun – dua perkataan yang Selain tamadun – dua perkataan yang dimaksudkan dengan tamadun ialahdimaksudkan dengan tamadun ialah

- peradaban- peradaban

- kebudayaan- kebudayaan

Agak berbeza sedikit pengertian Agak berbeza sedikit pengertian dengan tamadun oleh Kamus Dewan dengan tamadun oleh Kamus Dewan walaupun maksudnya serupawalaupun maksudnya serupa

2323

Kamus Dewan Kamus Dewan

““keadaan masyarakat manusia yang dicirikankeadaan masyarakat manusia yang dicirikan

oleh atau didasarkan pada taraf kemajuan oleh atau didasarkan pada taraf kemajuan

kebendaan serta perkembangan pemikiran kebendaan serta perkembangan pemikiran

(sosial, budaya, politik), negara dan (sosial, budaya, politik), negara dan penduduknya penduduknya

yang telah mencapai taraf kemajuan yang telah mencapai taraf kemajuan kebendaankebendaan

serta perkembangan pemikiran, budaya atau serta perkembangan pemikiran, budaya atau cara cara

hidup”hidup”

2424

Pada penghujung abad 20 – Pada penghujung abad 20 – perkataan tamadun menjadi perkataan tamadun menjadi popular dengan kemuculan popular dengan kemuculan perkataan madani iaitu kata perkataan madani iaitu kata

sifat bagi tamadun dalam sifat bagi tamadun dalam wacana tamadun peringkat wacana tamadun peringkat

Alam MelayuAlam Melayu

2525

NakarikamNakarikam (Tamil)(Tamil)

Akar kata – Akar kata – nakarnakar

maksud - kota atau bandar, maksud - kota atau bandar,

simbolik tentang penjelmaan Tuhan simbolik tentang penjelmaan Tuhan Siva iaitu Tuhan yang menciptakan Siva iaitu Tuhan yang menciptakan bandar.bandar.

2626

NakarikamNakarikam bermaksud sebagai bermaksud sebagai tingkah tingkah

laku, tutur kata dan pakaian yang laku, tutur kata dan pakaian yang

berkaitan dengan sesebuah bandar; berkaitan dengan sesebuah bandar;

peradaban, kesopanan, kehalusan peradaban, kesopanan, kehalusan

budi;perbandaran, penjalinan budi;perbandaran, penjalinan

persahabatan dan prihatin atau kasih persahabatan dan prihatin atau kasih

sayang.sayang.

2727

Wen mingWen ming (Cina) (Cina)

Akar kata - Akar kata - mingming

Maksud - Maksud -

cerah, terang atau bercahaya. Ia cerah, terang atau bercahaya. Ia dikaitkan dengan amalan tradisi dikaitkan dengan amalan tradisi yang perlu dipraktikkan, pemikiran yang perlu dipraktikkan, pemikiran yang bijaksana, pemahaman yang yang bijaksana, pemahaman yang jelas dan bertutur secara terbuka.jelas dan bertutur secara terbuka.

2828

Wen mingWen ming

merujuk kepada unsur-unsur material merujuk kepada unsur-unsur material dan spiritual yang muncul daripada dan spiritual yang muncul daripada pencapaian sejarah perkembangan pencapaian sejarah perkembangan

manusia.manusia.

2929

Tamadun Daripada Tamadun Daripada

Perspektif PelbagaiPerspektif Pelbagai

Bangsa dan AgamaBangsa dan Agama

3030

Umumnya setiap bangsa dan agama setuju Umumnya setiap bangsa dan agama setuju tamadun merupakan pencapaian kemajuan tamadun merupakan pencapaian kemajuan dalam pelbagai bidang kehidupan dalam pelbagai bidang kehidupan masyarakatmasyarakat

Sukar tentukan takrif mutlak bagi tamadun -Sukar tentukan takrif mutlak bagi tamadun -

- kenapa sukar tentukan takrif mutlak ?????- kenapa sukar tentukan takrif mutlak ?????

- kenapa berbeza istilah ?????- kenapa berbeza istilah ?????

* *

3131

IslamIslam

Istilah madaniyah, umran, Istilah madaniyah, umran,

hadarah, tamadun berbeza hadarah, tamadun berbeza

tetapi sebenarnya tetapi sebenarnya menemuimenemui

titik persamaan dari segi titik persamaan dari segi

konsep tamadun iaitu konsep tamadun iaitu

meletakkan unsur agamameletakkan unsur agama

yang berpaksikan akidah, yang berpaksikan akidah,

syariah dan akhlak sebagai syariah dan akhlak sebagai

dasar dalam pembinaan & dasar dalam pembinaan &

perkembangan tamadunperkembangan tamadun

BaratBarat

Lebih menonjolkan aspek Lebih menonjolkan aspek

pencapaian kebendaan pencapaian kebendaan atau atau

material sebagai ukuran material sebagai ukuran bagi bagi

menentukan sesebuah menentukan sesebuah

masyarakat itu bertamadun masyarakat itu bertamadun

atau sebaliknyaatau sebaliknya

3232

MelayuMelayu

Menerima pengaruh besar Menerima pengaruh besar daripada tamadun Islam – daripada tamadun Islam – memperlihatkan perbezaan memperlihatkan perbezaan dengan tamadun Baratdengan tamadun Barat

3333

terdapat kecenderungan sesuatu terdapat kecenderungan sesuatu bangsa tentang tamadun bangsa bangsa tentang tamadun bangsa mereka lebih tinggi berbanding mereka lebih tinggi berbanding tamadun laintamadun lain

Cth – China dan Barat - Islam Cth – China dan Barat - Islam

3434

RUMUSANRUMUSAN

- definisi tamadun banyak dipengaruhi definisi tamadun banyak dipengaruhi pandangan semesta sesebuah pandangan semesta sesebuah masyarakatmasyarakat

- Pandangan semesta lahir daripada latar Pandangan semesta lahir daripada latar belakang dan pengalaman agama, politik belakang dan pengalaman agama, politik dan kemasyarakatan antara satu dengan dan kemasyarakatan antara satu dengan lainlain

- Penekanan yang diberikan terhadap Penekanan yang diberikan terhadap tamadun berbeza – lihat Islam dan Barattamadun berbeza – lihat Islam dan Barat

3535

Syed QutbSyed Qutb

“ “ Tamadun Islam ialah Tamadun Islam ialah segala segala

bentuk kemajuan yang bentuk kemajuan yang dihasilkan oleh masyarakat dihasilkan oleh masyarakat dalam aspek sosial,dalam aspek sosial,pemerintahan, politik, pemerintahan, politik, ekonomi, kebudayaan yang ekonomi, kebudayaan yang berteraskan kepada syariat berteraskan kepada syariat Allah serta bercirikan nilai-Allah serta bercirikan nilai-nilai moral Islam”nilai moral Islam”

Arnold ToynbeeArnold Toynbee

““Tamadun ialah Tamadun ialah suatu sistem suatu sistem masyarakat yang masyarakat yang dapat membantu dapat membantu manusia menambah manusia menambah pengeluaran dan ia pengeluaran dan ia mempunyai empat mempunyai empat elemen penting iaitu elemen penting iaitu bahan-bahan bahan-bahan ekonomi, sistem ekonomi, sistem politik, pengetahuan politik, pengetahuan dan senidan seni

3636

PERBEZAAN ANTARA PERBEZAAN ANTARA TAMADUN, BUDAYA, TAMADUN, BUDAYA,

AGAMA DAN BANGSAAGAMA DAN BANGSA

3737

Tamadun – luas & melangkaui dan Tamadun – luas & melangkaui dan melepasi budaya, bangsa dan melepasi budaya, bangsa dan juga berbeza daripada agamajuga berbeza daripada agama

a) Budaya dan bangsaa) Budaya dan bangsa

Budaya – faham makna Budaya – faham makna budaya ???budaya ???

Semua masyarakat berbudaya Semua masyarakat berbudaya tetapi tidak semua budaya boleh tetapi tidak semua budaya boleh mencapai tamadun yang tinggimencapai tamadun yang tinggi

3838

Masyarakat berbudaya tinggi akan Masyarakat berbudaya tinggi akan mencapai tamadun yang tinggi mencapai tamadun yang tinggi dan sempurna berbanding dan sempurna berbanding tamadun lain – jika tidak tamadun lain – jika tidak mencapai tahap masyarakat mencapai tahap masyarakat berbudaya tinggi – masyarakat itu berbudaya tinggi – masyarakat itu berbudaya rendah seperti berbudaya rendah seperti masyarakat nomadmasyarakat nomad

Tamadun Barat & Tamadun Islam Tamadun Barat & Tamadun Islam sendiri mengandungi pelbagai sendiri mengandungi pelbagai budaya daripada pelbagai kaum budaya daripada pelbagai kaum

3939

Cth : Cina Muslim di China – Cth : Cina Muslim di China – amalkan budaya China tetapi amalkan budaya China tetapi beragama Islam – bawah Tamadun beragama Islam – bawah Tamadun IslamIslam

Cth : masyarakat Barat di Eropah Cth : masyarakat Barat di Eropah dan Amerika – budaya berbeza-dan Amerika – budaya berbeza-beza – bawah Tamadun Barat beza – bawah Tamadun Barat

4040

bb) Agama) Agama

* Tamadun juga berbeza daripada agama* Tamadun juga berbeza daripada agama

Faham makna agama ?????Faham makna agama ?????

Tamadun juga melangkaui agama – Tamadun juga melangkaui agama – masyarakat yang menganut agama yang masyarakat yang menganut agama yang berbeza tetapi bernaung di bawah tamadun berbeza tetapi bernaung di bawah tamadun yang samayang sama

Cth : Orang Jepun ( Shinto, Budhha ) – Cth : Orang Jepun ( Shinto, Budhha ) – bawah Tamadun Jepunbawah Tamadun Jepun

Cth : Orang Cina ( Konfucius, Buddha, Cth : Orang Cina ( Konfucius, Buddha, Taios ) – bawah Tamadun CinaTaios ) – bawah Tamadun Cina

4141

Tamadun Islam – agama unsur Tamadun Islam – agama unsur terpenting dalam binaan tamadunterpenting dalam binaan tamadun

Menerima apa-apa budaya Menerima apa-apa budaya asalkan tidak bercanggah asalkan tidak bercanggah

4242

RUMUSANRUMUSAN

Tidak dinafikan budaya, agama, Tidak dinafikan budaya, agama, bangsa mempunyai kaitan rapat bangsa mempunyai kaitan rapat dengan kewujudan tamadundengan kewujudan tamadun

Hanya tidak boleh disamakan dari Hanya tidak boleh disamakan dari segi makna kerana cakupan segi makna kerana cakupan tamadun lebih luas melepasi budaya, tamadun lebih luas melepasi budaya, bangsa dan agamabangsa dan agama