Sebelum abad ke-18 dan ke-19, masyarakat Malaysia di semenanjung Tanah Melayu

didiami oleh orang Melayu dan Orang Asli bersama sebilangan kecil bangsa atau kaum

lain. Malaysia pada hari ini didiami oleh pelbagai bangsa, kaum dan etnik dari Perlis

hingga ke Sabah. Kepelbagaian kaum dan etnik mewujudkan pula kepelbagaian

budaya, bahasa, agama dan adat resam. Corak masyarakat Malaysia seperti ini

berlaku adalah disebabkan oleh perubahan masa dan keadaan serta perubahan

struktur politiknya.

Perubahan dalam struktur masyarakat berlaku di Malaysia pada awal abad ke-18

disebabkan oleh fenomena migrasi dari luar yang berlaku akibat faktor penarik yang

ada di Tanah Melayu mahupun faktor penolak di negara asal masing-masing yang

menyebabkan perubahan yang berkekalan sehingga ke hari ini. Sebelum penjajahan

barat, migrasi ini berlaku sedikit demi sedikit tetapi berleluasa setelah penjajahan

berlaku. Faktor utama dalam aktiviti migrasi daripada luar terutamanya daripada China

dan India ialah aktiviti ekonomi dan perladangan.

M.G. Smith menganggap masyarakat majmuk sebagai masyarakat yang

mempunyai pelbagai budaya, perpecahan sosial dan perselisihan. Dari segi politik

pula, masyarakat majmuk dikuasai oleh satu kelompok minoriti yang mempunyai

kebudayaan yang tersendiri. Smith juga berpendapat bahawa masyarakat wujud atas

dasar konflik dan paksaan, bukannya atas dasar nilai bersama.

Masyarakat majmuk di Malaysia wujud daripada pelbagai kaum dan etnik.

Setiap etnik mempunyai keunikan sosiobudaya tersendiri. Istilah etnik berasal daripada

perkataan Yunani iaitu ethnos yang bermakna orang. Etnik ialah kelompok manusia

yang ditentukan melalui perbezaan ciri-ciri budaya seperti adat resam, pakaian, bahasa,

kegiatan ekonomi, orientasi politik, hiburan dan sebagainya. Etnik dikelaskan melalui

perbezaan budaya, demografi dan sempadan geografi. Contohnya Sabah, Sarawak

dan Semenanjung di Malaysia. Berikut merupakan rajah pecahan etnik-etnik di

Malaysia.

Malaysia

Semenanjung

Melayu

Melayu Anak JatiSuku Johor, Suku Kedah, Suku Kelantan, Suku Orang Laut, Suku Pahang, Suku Patani, Suku Perak, Suku

Terengganu

Melayu Anak Dagang

Suku Aceh, Suku Banjar, Suku Batak, Suku Boyan (Bawean), Suku Bugis,

Suku Cham, Suku Jambi (Melayu Jambi), Suku Jawa, Suku Kampar

(Melayu Kampar, Suku Kerinci, Suku Mandailing, Suku Minangkabau, Suku Rawa, Suku Riau (Melayu Riau), Suku Utsul (Cham

Hainan)Melayu Kacukan~Melayu Arab

~Melayu Cina - tidak termasuk Cina-muslim. ~Melayu India - tidak

termasuk India-muslim dan Mamak.

Orang AsliSemang(Negrito), Kensiu, Kintak,

Lanoh, Jahai, Mendriq, Bateq, Senoi, Temiar, Semai, Semoq Beri,

Jah Hut, Mahmeri, Che Wong, Melayu Proto (Melayu Asli), Orang

Kuala, Orang Kanaq, Orang Seletar, Jakun, Semelai, Temuan.

lain-lain

Serani

Siam Malaysia

SABAHKADAZANDUSUN

Dusun Liwan, Dusun Tindal, Dusun Pahu, Dusun Lotud, Dusun Labuk, Dusun Kimaragan, Dusun Tobilung, Dusun

Segama / Subpan,Dusun Tambanuo, Dusun Tambunan, Dusun Tatana, Kadazan

Papar,Kadazan Penampang,Tagahas, Tangara, Rungus, Orang Sungai, Kuijau,

Bagahak

BAJAUIranun, Bajau, Suluk, Ubian,Binadan

MURUT

PAITAN

BONGGI

IDAHAN

MELAYU BRUNEI

LUNDAYEH

IBAN

KEDAYAN

BISAYA

KIMARANG

RUMANAU

MINOKOK

TIDUNG

BUNDU

KIMENSI

LOBOU

ORANG ULU

FILIPINO

KOKOS

BUGIS

JAWA

BANJAR

S A R A W A K

IB A N

M E L A Y

U S A R AW A K

S u k u B ru n e

i (M e la

y u B ru n e

i) , S u k u D a y a

k -M u s li

m , S u k u M e la y

u (M e la

y u S u m ate ra )

M E L A NA U

B ID A YU H

B ia tah -

P a d aw a n ,

B u k a r/S a d o

n g - S e r ia

n , J a g o i/S in g a i - B a u , S e la ka u /L a

ra - L u n d u

B IS A YA

K E D A YA N

O R A NG U L U

K a y an ,

K e n ya h ,

K a ja ng ,

K e jam a n , P u n a

n , U k it. P e n a

n , L u n

B a w an g , L u n

D a y eh ,

M u ru t,

B e raw a n ,

K e la b it

KAUM-KAUM LAIN DI MALAYSIA

CINA

Suku Hokkien,

Suku Hakka, Suku

Kantonis, Suku

Hainan, Suku

Hoklo, Suku Hui,

Suku Henghua,

Suku Peranakan,

Suku Teochew

INDIA

Suku Tamil, Suku

Bengali, Suku

Gujerati, Suku

Malayali, Suku

Sinhala, Suku

Telugu,Suku

Punjabi

PERANAKAN

Baba dan Nyonya

Chetty

YAHUDI MALAYSIA

Kesemua entik di Malaysia unik dan menarik namun fokus dalam tugasan ini

ialah dua kaum/etnik iaitu kaum peranakan baba dan nyonya di Semenanjung Malaysia

dan etnik Bisaya di Sabah.

Kaum Peranakan Baba Dan Nyonya

Sejarah Asal Usul

Sistem Sosial

Bahasa-Bahasa Baba(dialek Melayu)

Agama-Agama tradisional Cina/Buddha

Perayaan-Tahun Baru Cina

-Perayaan Tanglong

Adat ResamPerkahwinan:

-mengamalkan perkahwinan tradisional Cina

Pakaian-perempuan:kebaya dan kain sarung

-kasut manik

Makanan-masakan "Nyonya" yang menggunakan

rempah masakan Melayu.

Hiburan-nyanyian lagu dong dang sayang dan tarian

pada majlis perkahwinan

Kaum di Semenanjung Malaysia: Kaum Peranakan Baba Nyonya

Masyarakat Baba Nyonya dikenali juga sebagai kaum peranakan dan mereka

merupakan kaum minoriti yang dipercayai berasal dari Melaka. Baba dan Nyonya di

Melaka adalah Cina Peranakan di mana nenek moyang mereka telah datang dan

berkahwin dengan wanita tempatan. Kaum ini kebanyakannya berasal dari wilayah

Hokkien, China yang berhijrah ke Melaka 600 tahun dulu ketika Melaka terkenal

sebagai pusat perdagangan.

Perkahwinan campur seperti ini telah melahirkan budaya Cina yang unik serta

tradisi Melayu. Pada mulanya mereka datang ke Melaka untuk berdagang dan mencari

pekerjaan dan berkahwin dengan wanita tempatan di mana anak lelaki dipanggil Baba

dan anak perempuan disebut Nyonya.

Ada sumber yang menyatakan pada kurun ke-15, wilayah-wilayah kepulauan

Melayu selalunya memberi penghormatan kepada pelbagai kerajaan seperti Negara

Cina dan Siam. Hubungan diplomatik yang erat telah dibina sejak kurun ke-15, semasa

pemerintahan Parameswara, apabila Laksamana Cheng Ho, seorang Cina Muslim

melawat Melaka. Menurut penerangan traditional, pada 1459, Raja Cina telah

menghantar puteri, Hang Li Po, kepada Sultan Melaka sebagai satu tanda penghargaan

kepada penghormatannya. Pengikut-pengikut puteri tinggal di Bukit Cina pada mulanya

dan akhirnya lahirnya Peranakan.

Peranakan mengkekalkan kebanyakan budaya dan kepercayaan nenek moyang

mereka, tetapi bahasa dan budaya Melayu telah diasimilasi. Mereka membina budaya

pemakanan yang unik. Namun begitu, banyak sumber menyatakan bahawa Peranakan

adalah kahwin campur dengan orang Melayu tempatan, hal ini mungkin akan lari

daripada faktor pengikut-pengikut puteri Cina tinggal di Bukit Cina yang mengembara

ke Melaka dengan Laksamana Yunnan berbangsa Cina Muslim.

“ Masyarakat Baba Nyonya adalah pertembungan antara dua budaya, Melayu

dan Cina, yang menjadi sebahagian daripada lambang keunikan kebudayaan Melaka

serta satu faktor yang menjadi tarikan pelancong yang berkunjung ke negeri ini.”

Utusan Malaysia 20 Mac 2008.

Kaum Baba Nyonya yang wujud pada hari ini bertutur dalam bahasa Baba iaitu

sejenis dialek Melayu yang dapat difahami oleh kebanyakan orang Melayu. Masyarakat

baba Nyonya di Melaka fasih bertutur bahasa Melayu dan mengikut fakta sejarah

golongan ini mempunyai pertalian dengan darah keturunan Melayu di mana mereka

fasih bertutur dalam bahasa Melayu. Selain menggunakan Bahasa Melayu dalam

pertuturan seharian mereka juga boleh bertutur bahasa Hokkien.

Agama yang dianuti kebanyakan kaum Baba Nyonya ialah agama Agama

tradisional Cina dan Buddha. Mereka meraikan meraikan perayaan Tahun Baru Cina

dan Perayaan Tanglung. Pada pertengahan abad ke-20, kebanyakan Peranakan

dididik oleh Inggeris, akibat daripda penjajahan British atas Malaya, dan kecenderungan

gologan tersebut mudah menerima budaya baru. Disebabkan Peranakan mudah

menerap budaya Inggeris dan berpendidik, kebanyakan jawatan perkhidmatan dipenuhi

oleh mereka. Interaksi antara British dengan mereka menyebabkan mereka memeluk

agama Kristian. Hal ini menyebabkan masyarakat Peranakan menjadi berpengaruh di

Melaka dan Singapura serta mereka lebih dikenali sebagai King’s Chinese (Cina Raja)

kerana mereka lebih taat kepada Mahkota British. Kebanyakan generasi muda kaum

Baba Nyonya kini menganuti agama Kristian.

Adat resam oleh Kaum Baba Nyonya dipengaruhi unsur adat resam Melayu dan

Cina. Sistem kekeluargaan mereka masih kekal bersifat kecinaan, walaupun mereka

telah lama terpisah daripada komuniti mereka di China tetapi tocang yang dianggap

sebagai lambang pengabdian kepada kerajaan Manchu, serta tradisi mengikat kaki

kaum wanita yang dianggap sebagai adat yang tidak bertamadun tidak diamalkan.

Malahan masyarakat Baba masih mengamalkan sebahagian resam budaya Cina yang

sudah tidak dihiraukan lagi oleh masyarakat Cina Malaysia yang lain seperti adat

istiadat perkahwinan Cina tradisional yang memperlihat kedua-dua pengantin memakai

pakaian-pakaian yang indah dan berwarna warni warisan budaya Cina tradisional.

Rumah Baba juga dibina berdasarkan pelan-pelan tradisional Cina berbanding dengan

Melayu.

Banyak pantang larang dan kepercayaan masyarakat Melayu telah

diasimilasikan dalam kebudayaan masyarakat Baba dan Nyonya. Keadaan ini telah

menunjukkan bahawa masyarakat Baba dan Nyonya mempunyai mirip yang sama

dengan masyarakat Melayu. Contohnya masyarakat Baba dan Nyonya masih lagi

percaya kepada pawang dan bomoh. Kebiasaannya mereka pergi berjumpa bomoh

apabila seseorang bayi sentiasa menangis dengan tidak henti-henti. Mereka percaya

bahawa anak mereka telah disampuk dengan jin ataupun hantu. Tujuan mereka pergi

berjumpa dengan pawang tersebut untuk meminta tolong menghalau atau membuang

jin atau hantu tersebut daripada mengganggu anak mereka.

Masyarakat Baba dan Nyonya juga percaya akan perubatan tradisional dalam

perubatan penyakit. Contohnya dalam penyakit demam campak atau ‘Chicken Pox’,

masyarakat Baba dan Nyonya akan berjumpa dengan bomoh untuk mendapatkan air

penawar untuk diminum dan dijadikan air untuk mandi.

Selain itu juga, ibu yang hamil tidak boleh keluar rumah pada waktu senja. Pada

waktu tersebut dikatakan syaitan, iblis, dan hantu mula berkeliaran. Mereka percaya

bahawa darah ibu yang mengandung anak sulung sangat disukai oleh pontianak dan

langsuir. Sekiranya terpaksa juga keluar, ibu tersebut dikehendaki membawa barangan

yang diperbuat daripada besi, antaranya pisau untuk menakutkan hantu.

Catatan dari abad ke-19 dan awal abad ke-20 menyatakan bahawa lelaki Baba

lazimnya mengahwini wanita dalam masyarakat Peranakan setempat. Ada kalanya,

keluarga Peranakan membawa masuk pengantin dari China atau menghantar anak

perempuan ke China untuk mencari suami. Orang Peranakan biasanya berkahwin

dengan pasangan setempat yang sama darjatnya. Lelaki kaya paling menggemari chin

choay atau perkahwinan matrilokal iaitu si suami menyertai keluarga isteri.

Lamaran memerlukan buah tangan pinangan, iaitu bakul berkilau dua tingkat,

yang dibawa oleh pengantara yang mewakili pelamar kepada ibu bapa pengantin

idaman. Majlis perkahwinan Peranakan yang banyak mengetengahkan tradisi Cina

merupakan antara perkahwinan tradisi yang paling berwarna-warni di Malaysia dan

Singapura. Majlis diserikan dengan lagu berima spontan dondang sayang yang

dinyanyi dalam bahasa Melayu dan ditari oleh para hadirin di jamuan. Pendondang

bergilir-gilir menyambungkan lagu bertema asmara sambil menari berpusing-pusing

dengan perlahannya. Dondang sayang memerlukan kemahiran berjenaka dan bertikam

balas, siapa yang bijak berdondang maka dialah yang meraih gelak ketawa dan

tepukan tangan ramai-ramai. Pelat loghat dan cara berbahasa Baba dan Nyonya serta

kepandaian menyerikan lagi persembahan.

Kaum Baba Nyonya berpakaian kebaya dan sarung batik yang diwarisi oleh

nenek moyang mereka. Pakaian Nyonya serupa dengan pakaian tradisi Melayu, iaitu

terdiri daripada baju kebaya (baju panjang dan batik sarung) dan kerongsang.

baju kebaya nyonya dan batik sarung

Kasut manek ialah alas kaki buatan tangan yang memerlukan kemahiran dan

kesabaran tinggi untuk menghasilkannya dari jalinan manik kaca bersegi-segi halus

yang dijahit pada kain terpal. Pada mulanya, manik-manik yang diperlukan untuk

menghiasi kasut manek berasal dari Eropah, tetapi lama-kelamaan banyak diperoleh

dari Jepun. Rekaan kasut manek tradisional sering memperlihatkan motif bunga

Eropah dan warnanya dipengaruhi oleh tembikar Peranakan dan sarung batik. Mulai

1930-an, kasut manek menjalani perubahan dengan diberi rekaan moden dan ditambah

tumit.

Kesan dari pengaruh Melayu, lahirnya masakan "Nyonya" yang menggunakan

rempah masakan Melayu. Masyarakat ini amat masyhur dengan pelbagai masakan

tradisional yang begitu sedap dan menarik di mana mempunyai persamaan dengan

masakan masyarakat Melayu. Mereka makan dengan tangan dan masakan gulai

adalah menjadi kegemaran masyarakat ini. Masakan seperti masak lemak, asam

pedas, dan sambal belacan menjadi kegermaran seharian.

Hasil penyelidikan telah menggambarkan masyarakat Baba dan Nyonya

berlatarkan kehidupan mereka dengan budaya Melayu terutamanya Dondang Sayang

yang dilagukan dalam upacara-upacara yang tertentu sahaja dan ketika diperlukan.

Contohnya dalam majlis perkahwinan kaum Baba Nyonya diserikan dengan lagu

berima spontan dondang sayang yang dinyanyi dalam bahasa Melayu dan ditari oleh

para hadirin di jamuan. Bagi generasi kini, muzik yang berunsurkan tradisional seperti

pantun atau keroncong yang popular dalam kalangan masyarakat Baba dan Nyonya

seketika dahulu kini telah berkurangan.

Etnik Bisaya

Sejarah Asal Usul

Sistem Sosial

Bahasa- bahasa Bisaya

Agama-Islam

Perayaan-Adau Janang Gayuh pada 15 Julai setiap

tahun

Adat Resam-Jika langkah bendul atau kataliban berlaku,

pihak lelaki perlu membayar denda

Pakaian- pakaian hitam untuk Tarian Liliput

- pakaian pengantin tradisonal

Makanan-ambuyat

Hiburan-Tarian Liliput Tarian Sayau Bagarus dan

Tarian Bubu -alat tradisional kulintangan Bisaya

Menurut kepercayaan orang tempatan, perkataan Bisaya berasal daripada

sebutan “Mabisa Iya” yang membawa maksud seseorang lelaki atau wanita nampak

tampan dan gagah serta cantik. Sebutan itu kemudian bertukar kepada Bisaya

sehingga hari ini.

Beyer H.O pada 1926, Hester E.D pada 1954 dan Harrison pada 1956 ialah

perkataan Bisaya kemungkinan berasal daripada Empayar Srivijaya (Sonza, 1972).

John Carol menyatakan perkataan Bisaya berasal daripada pahlawan yang bernama

Sri Visaya (1960). Derek Headly (1950) pula menyatakan Sultan Brunei ketika

kunjungannya untuk meninjau kawasan penduduk Bisaya dan baginda menyebut:

“Bisai-Yah!” yang bermaksud betapa cantiknya ketika melihat gadis di situ. Antara

keunikan etnik Bisaya yang diakui ramai adalah fizikal mereka yang tampak seperti

orang Cina atau mungkin campuran Filipina.

gadis Bisaya

Majoriti 50,000 etnik Bisaya bertapak di Beaufort, Sabah. Di Beaufort, etnik ini

mendiami kawasan Klias dan sepanjang tebing Sungai Padas. Namun, peninggalan

sejarah serta cerita mengenai mereka lebih tepat diperoleh daripada masyarakat di

Beaufort kerana beberapa lokasi sekitar daerah itu menjadi titik tolak perkembangan

malah kisah mengenai kehebatan masyarakat Bisaya di Sabah.

Sejarah etnik Bisaya bermula lebih kurang pada abad ke-13. Kaum Bisaya

mempunyai ketua yang digelar sebagai Sultan Awang Alak Betatar bin Bonian Mas

Kayangan. Baginda dikatakan telah memeluk agama Islam dan menukarkan namanya

dengan gelaran sebagai Sultan Mohammad Shah pada tahun 1363 Masihi. Peringkat

awal kaum Bisaya memeluk Islam adalah melalui hubungan dagang dengan pedagang

dari tanah Arab. Sehingga kini etnik Bisaya di Sabah merupakan penganut Islam yang

taat. Etnik Bisaya di Sabah adalah berbeza dengan Bisaya di Sarawak yang

kebanyakan mereka beragama Kristian.

Pada tahun 1370 Masihi, baginda Sultan Mohammad Shah telah melantik anak

lelaki baginda yang bernama Sultan Awang Koyoh bin Sultan Awang Alak Betatar

menjadi pemerintah negeri Borneo ketika itu manakala baginda Sultan Mohammad

Shah telah berhijrah ke negeri Brunei dan menjadi pemerintah selaku Sultan Brunei

beragama Islam yang pertama memerintah negeri Brunei pada tahun tahun yang sama.

Pemerintahan Sultan Awang Koyoh berpusat di Sungai Klias yang digelar

sebagai Kota Klias pada ketika itu dan nama tersebut kekal sehingga ke hari ini.

Setelah baginda mangkat iaitu lebih kurang pada tahun 1621 Masihi, pemerintahan

baginda telah diwarisi oleh anak baginda yang bergelar Sultan Panglima Orang Kaya

Kaya Setia Pahlawan Awang Kassim pada ketika itu dan mangkat lebih kurang pada

tahun 1855 Masihi. Tempat baginda telah diwarisi oleh anak lelaki baginda yang

bernama Sultan Tunku Laxamana Awang Ishak Ismail Jalil yang kemudiannya mangkat

pada tahun 1961 Masihi.

Jika diteliti bahasa Bisaya menunjukkan persamaan lebih dekat dengan bahasa

Melayu. Orang Bisaya ramah dan berbudi bahasa. Etnik Bisaya hidup dalam kawasan

kampung terancang dan menjalankan aktiviti pertanian. Ada yang mengusahakan

produk sagu kerana hampir semua masyarakat Bisaya gemar memakan sagu, malah

menjadikannya sebagai makanan asasi menggantikan nasi iaitu ambuyat merupakan

sajian makanan tradisional yang menyelerakan.

Cara penyediaan ambuyat ini tidaklah sukar kerana bahan-bahan yang

diperlukan sangat mudah iaitu tepung sagu dan ia boleh dicecah dengan kuah mengikut

cita rasa masing-masing. Ambuyat dihasilkan dengan tepung sagu digaul bersama air

panas yang mendidih hingga menjadikannya kental dan kembang. Ambuyat ini pada

kebiasaannya dimakan menggunakan kayu sepit. Penggunaan kayu sepit adalah bagi

membolehkan ambuyat yang kental itu dipusing dan terbelit pada kayu tadi.

Penyediaan kuah atau cecah untuk dimakan bersama ambuyat adalah satu

kemestian kerana rasa ambuyat agak tawar dan ia lazat dimakan ketika masih panas.

Namun, kelazatan ambuyat bergantung kepada keenakan jenis kuahnya. Ada yang

memakan ambuyat dengan kari atau air rebus putih ikan tongkol, tenggiri dan senangin

yang dicampur sayur dan cili merah. Ambuyat amat menarik kerana tidak perlu

dikunyah sebaliknya ia perlu terus ditelan begitu sahaja.

Sama juga dengan suku kaum lain di Sabah, etnik Bisaya mempunyai tarian

tradisinya tersendiri. Antara tarian tersebut adalah Tarian Sayau Bagarus, Tarian Bubu

dan Tarian Liliput.

Liliput merupakan tarian bagi etnik Bisaya di daerah Beaufort. Liliput ditarikan

secara berpusing-pusing. Tarian ini biasanya ditarikan semasa upacara menghalau roh

jahat daripada badan seseorang dan mengembalikan semangatnya. Tarian ini

dijalankan oleh seorang bomoh dan pembantu-pembantunya dengan bergerak

mengelilingi pesakit sambil membaca jampi serapah. Setelah selesainya acara

tersebut, pasangan penari akan mengelilingi pesakit sambil menari Tarian Liliput

sehingga pesakit sedar atau sembuh. Upacara ini hanya akan ditamatkan setelah

semangat orang itu kembali ke badannya. Penari bagi tarian ini memakai pakaian

hitam dan diiringi dengan alat-alat muzik seperti gong, kulintang, gendang dan canang.

Tarian Liliput Tarian Sayau Bagarus

Proses mendapatkan sagu ini telah mengilhamkan etnik Bisaya mencipta Tarian

Sayau Bagarus. Tarian tersebut menunjukan 5 cara mereka mendapatkan sagu, iaitu

menebang pokok rumbia, membuka kulit, mangarus, menginjak dan menyaring. Tarian

ini terkenal dengan iringan muzik gong, kulintang dan canang. Etnik Bisaya juga

mempunyai tariannya sendiri, iaitu Tarian Bubu yang biasanya dipersembahkan

semasa upacara perkahwinan, pertunangan dan jamuan masuk rumah baru.

Bagi penganut Islam kaum Bisaya, upacara perkahwinan mereka telah

dipengaruhi oleh ugama Islam selain dari elemen pakaian tradisi mereka. Banyak

perkara dianggap menyusahkan dalam proses perkahwinan etnik Bisaya seperti

tempoh merisik tiga hari dan keluarga lelaki perlu tinggal cuci kawah selepas majlis.

Tempoh memberi kata putus selepas adat merisik dibuat menjadi petunjuk sama

ada pihak perempuan sudi atau tidak menerima lelaki sebagai menantu. Jika dalam

masa tiga hari keputusan dapat dibuat, tandanya mereka bersetuju tetapi jika sudah

memasuki tempoh seminggu maka boleh dianggap lelaki itu tidak bernasib baik. Adat

ini biasanya dilakukan sebagai satu peringkat awal sebelum peminangan secara rasmi

dibuat dan perbincangan selanjutnya mengenai jumlah berian (hantaran) diputuskan.

Etnik Bisaya juga tidak banyak bezanya dengan orang Melayu dalam menentukan

jumlah hantaran.

Dahulu, hantaran kahwin tidak sampai RM1,000 tetapi kini sesiapa yang mahu

berkahwin dengan gadis Bisaya perlu menyediakan paling kurang pun RM6,000 dan

ada yang boleh mencecah sehingga puluhan ribu ringgit. Faktor yang paling utama

ialah taraf pendidikan,kedudukan dan kerjaya perempuan itu. Jika tidak bekerja, nilai

hantarannya adalah kira-kira RM6,000. Wang hantaran pula biasanya perlu diserahkan

semuanya sebulan sebelum majlis perkahwinan. Ketika bertunang, cukup dengan

menyarung cincin dan bertukar dulang hantaran.

Pada zaman dahulu ada adat paling utama selepas majlis perkahwinan iaitu

pasangan pengantin perlu tinggal selama tiga hari di rumah keluarga pihak perempuan

sebelum ke rumah keluarga lelaki untuk tinggal pula di situ selama seminggu dan

kemudian berpatah balik ke rumah perempuan untuk tiga hari lagi. Paling unik dalam

adat perkahwinan etnik ini ialah penggunaan gulungan rokok daun yang perlu diselit di

mulut pasangan pengantin sepanjang tempoh bersanding. Sehingga kini masih ada

yang mengamalkan adat itu tetapi menggunakan rokok tembaga yang berukir cantik

sebagai pengganti gulungan rokok daun.

Pelamin juga tidak ada dalam adat Bisaya kerana dulu pengantin hanya

bersanding di atas kotak kayu yang dihias cantik. Konsep perkahwinan dalam

masyarakat ini agak ringkas dan tidak banyak berbeza dengan orang Melayu mungkin

kerana mereka juga beragama Islam.

Etnik Bisaya juga mengamalkan sistem yang melindungi sesuatu ikatan

perkahwinan dengan meletakkan syarat sekiranya berlaku perceraian yang berpunca

daripada pihak wanita maka wang hantaran perlu dipulangkan sebanyak dua kali

ganda. Namun jika lelaki yang meminta perceraian, wang hantaran dianggap hangus.

Perubahan dalam adat perkahwinan masyarakat Bisaya antara lain adalah disebabkan

berlaku perkahwinan campur dan perubahan zaman selain mengelakkan kos yang

sangat tinggi jika kekal dengan cara lama.

Langkah bendul atau kataliban (berkahwin dengan adik sedangkan kakaknya

belum berkahwin) dalam masyarakat Bisaya adalah sesuatu yang dianggap serius

kerana sehingga hari ini. Pihak lelaki perlu membayar denda seperti sepersalinan

pakaian kepada kakak pengantin perempuan sekiranya berlaku sebegitu. Namun, kini

nilai denda itu digantikan dengan duit di mana pengantin lelaki perlu membayar RM100

untuk seorang kakak.

Gotong-royong dilakukan sepenuhnya dalam perkahwinan Bisaya. Lebih unik,

beberapa hari sebelum kenduri kahwin keluarga pihak lelaki perlu hadir di rumah bakal

pengantin perempuan untuk membantu kerja persiapan. Sekiranya tidak hadir, denda

akan dikenakan seperti tidak dibenarkan naik ke rumah ketika majlis perkahwinan.

Menambah keunikan majlis perkahwinan dalam adat Bisaya ialah tetamu tidak

boleh makan selagi pengantin lelaki belum sampai. Majlis jamuan biasanya bermula

selepas majlis persandingan dan dilakukan secara berhidang. Kerja cuci kawah dan

mengemas sisa daging kerbau adalah kerja pengantin lelaki.

pakaian pengantin masyarakat Bisaya

Etnik Bisaya mempunyai persembahan badaup dan kulintangan, iaitu alat muzik

yang digunakan ketika ‘bagandang’ membabitkan beberapa jenis alat muzik seperti

gong dan caklempong. Lagu rakyat yang masih dinyanyikan sebahagian orang Bisaya

iaitu ‘badaup’ yang dianggap paling popular menjadi irama yang dimainkan terutamanya

dalam pesta menuai padi pada setiap kali tibanya musim atau hari keramaian seperti

ketika menyambut Adau Janang Gayuh pada 15 Julai setiap tahun dan juga ketika

mendodoi anak. ‘Badaup’dinyanyikan oleh wanita dan sehingga kini masih ada

kumpulan badaup bergerak aktif dalam masyarakat Bisaya.

.

Bedaup Kulintang

Selain muzik, Bisaya terkenal dengan pelbagai jenis permainan tradisi. seperti

pulas jari (mitompulas), gusti kaki (mibinti) dan gusti tangan (miambit) yang

menonjolkan imej kekuatan masyarakat itu sejak dulu. Kaum Bisaya mempunyai

kraftangan mereka sendiri yang berkaitan dengan kegunaan harian seperti menanam

padi, mengangkat bahan-bahan harian, membuat sagu dan menangkap ikan.

Antaranya bubu salihid, kalambigas dan lasok.

Etnisiti bermaksud rasa kekitaan sesuatu kumpulan etnik tertentu. Ini bererti

wujudnya satu kebudayaan atau sub budaya yang jelas di mana anggotanya merasa

disatukan dengan sejarah, nilai, sikap dan tingkah laku yang sama. Etnisiti kedua-dua

kaum Baba Nyonya dan etnik Bisaya jelas dilihat melalui perkahwinan. Orang

Peranakan atau kaum Baba Nyonya biasanya berkahwin dengan pasangan setempat

yang sama darjatnya. Begitu juga dengan etnik Bisaya tambahan lagi dengan adanya

adat paling utama selepas majlis perkahwinan iaitu pasangan pengantin perlu tinggal

selama tiga hari di rumah keluarga pihak perempuan sebelum ke rumah keluarga lelaki

untuk tinggal pula di situ selama seminggu dan kemudian berpatah balik ke rumah

perempuan untuk tiga hari lagi. Namun, generasi kini sudah mengamalkan perkahwinan

campur di mana kaum atau etnik ini berkahwin dengan kaum atau etnik lain.

Prejudis tidak jelas dilihat dalam kedua-dua etnik dan kaum ini. Prejudis

bermaksud pandangan negatif mengenai ahli atau kelompok etnik lain yang lazimnya

tidak berasaskan maklumat yang tepat dan biasanya tidak diluahkan secara terbuka.

Streotaip pula bermaksud kenyataan umum yang negatif terhadap sesuatu

kumpulan etnik atau gambaran berlebih-lebihan tentang sesuatu perlakuan baik atau

buruk sesuatu kumpulan etnik. Contoh streotaip ialah banyak perkara dianggap

menyusahkan dalam proses perkahwinan etnik Bisaya seperti tempoh merisik tiga hari

dan keluarga lelaki perlu tinggal cuci kawah selepas majlis ( laporan Azrul Affandi Sobry

dalam akhbar Berita Harian Online pada 12.10.2010). Manakala bagi kaum Baba

Nyonya, lelaki kaya kaum Baba Nyonya paling menggemari chin choay atau

perkahwinan matrilokal iaitu si suami menyertai keluarga isteri.

Perbuatan membandingbezakan seseorang individu atau sesuatu kelompok

etnik lain berasaskan ciri-ciri etnik semata-mata atau prasangka yang wujud di kalangan

etnik disebut sebagai diskriminasi. Contoh diskriminasi yang wujud di kalangan etnik

Bisaya ialah pemberian wang hantaran. Faktor yang paling utama penentu jumlah wang

hantaran ialah taraf pendidikan,kedudukan dan kerjaya perempuan itu. Orang

Peranakan atau kaum Baba Nyonya pula biasanya berkahwin dengan pasangan

setempat yang sama darjatnya. Diskriminasi kaum cukup jelas digambarkan dengan

perbezaan darjat yang diambil kira dalam menentukan sesuatu perkahwinan dalam

kaum Baba Nyonya ini.