muzik klasik

MUZIK KLASIKJoget Gamelan

Nobat

SEJARAH

Muzik Klasik - Ia melibatkan muzik yang berkait dengankawasan bandar atau istana. Tradisi muzik klasik itubiasanya diketahui oleh sebahagian sahaja komunititertentu. Contoh muzik ini seperti joget gamelan, gamelanJawa dan nobat.

SEJARAH NOBAT

NOBAT

Terdapat banyak pendapatapabila memperkatakanmengenai asal usul dan titikmula kewujudan Nobat dinegeri Kedah:

- Buku Al-Tarikh Salasilah Negeri Kedah

- Pendapat Kalur Besar Nobat

Kedah yang pernah bertugas di era

pemerintahan sultan Abdul Hamid

Shah, iaitu Encik Hanafi

- Sejarah Melayu

Buku Al-Tarikh Salasilah

Negeri Kedah yang

menceritakan salasilah

raja-raja negeri Kedah

hasil tulisan pengarang

terkenal Encik

Hassan, ada menyentuh

mengenai asal-usul

Nobat ini.

Dalam buku tersebut

dinyatakan bahawa

kononnya Nobat

dibawa oleh maharaja

Derba Raja yang

berasal dari India.

Baginda dikatakan

orang pertama yang

memperkenalkan

Nobat dan

menjadikannya

lambang kebesaran

raja-raja.

Semasa baginda

memerintah

Kedah, datang seorang

pendeta dari negeri arab

bernama Tuan Syeikh

Abdullah bin Tuan Syeikh

Ahmad.

Beliau merantau dari

Yaman dan tiba di Kedah

pada sekitar tahun 531 H.

Beliau telah

menyebarkan agama

Islam kepada Paduka

Maharaja Derba Raja.

Penyebaran

agama beliau

telah berjaya

membawa raja

dan seluruh rakyat

baginda memeluk

agama Islam.

Nama asal negeri

Kedah pula ditukar

daripada Qalha

kepada Kedah.

Syeikh Abdullah juga

turut mencadangkan

supaya Nobat

dimainkan setiap tiba

waktu

Maghrib, Subuh, dan

Isyak, serta hari

Jumaat.

Sejak itu, Nobat

dimainkan pada waktu

tersebut sehingga kini.

> Pendapat Kalur Besar Nobat Kedah yang

pernah bertugas di era pemerintahan

sultan Abdul Hamid Shah, iaitu Encik

Hanafi

Menurut catatan allahyarham

yang disimpan oleh Tuan Syed

Idrus iaitu bekas Penolong

Setiausaha Kerajaan

Kedah, menjelaskan bahawa

Nobat telah dipinjam daripada

kebudayaan Hindu.

> Sejarah Melayu

Mengikut keteangan yangdimuatkan di dalam majalah‘Malaya In History’, keluaranJulai 1962, menyimpulkanbahawa Nobat Kedah danPerak telah mula diketahuisejak lebih kurang empatkurun yang lalu.

> Sejarah Melayu

Di dalam sejarah Melayu1658 juga diceritakanbahawa negeri Melakaketika di bawahpemerintahan SultanMuhammad Shah 1435juga telah menggunakanNobat.

> Sejarah Melayu

Mengikut sejarah Melayulagi, Nobat diperkenalkanoleh permaisuri Bentan.Baginda mengurniakanNobat kepada raja yangmula-mula sekali membukaSingapura dan Temasik iaituraja yang bergelar Sri TriBuana. Sejak itu Nobat muladimainkan.

SEJARAH NAMA NOBAT

Ada pihak yang menyatakan bahawa perkataan Nobat berasaldaripada bahasa Sanskrit. Perkataan asal Sanskrit tersebut ialah‘ NAO-BAT’. Ia kemudiannya dipecahkan kepada dua bahagiansuku kata iaitu

‘NAU -O -NAVA’ yang membawamaksud sembilan.

‘BAT -O - BAH' yang membawa maksudpengabungan.

Kedua suku kata ini akhirnya disebut pada pangkalnyamenjadikan ringkasannya disebutkan sebagai Nobat.

SEJARAH NAMA NOBAT

Pendapat kedua pula menyatakan bahawa nama Nobat inisepatutnya disebut sebagai 'Naubat'. Asal perkataan ini puladidatangkan dari Parsi iaitu:

- ‘NAU’ yang membawa maksudsembilan.

-‘BAT’ sembilan alat.

Jika dialihbahasakan kepada bahasa Hindi atauPunjabi, perkataan ‘NAU’ bemaksud sembilan. 'BAT' pulabermaksud ragam. Maka makna penuhnya ialah RagamSembilan Bunyian.

Sejarah Joget Gamelan

Tarian Joget Gamelan telah wujud di Riau danLingga semenjak kurun ke-19.

Tarian ini pertama kali dipentaskan adalah diPekan, Pahang pada tahun 1811 semasaperayaan perkahwinan Tengku Hussain, puteraSultan Abdul Rahman dari Lingga dengan Wan Esah, adik perempuan Bendahara Ali dari negeriPahang.

Selepas kemangkatanBendahara Ali, puteranyaBendahara Ahmad telahmenggantikan bapanyadengan memberi naungandan sokongan kepadakumpulan tarian ini yangketika itu dikenali dengannama Joget Pahang.

Sejarah Joget Gamelan

Semasa pemerintahanBendahara Ahmad, terdapattiga kumpulan penari tarianini iaitu di bawah tunjuk ajarTengku Ampuan Fatimah, CikBesar (isteri pertamaBendahara Ahmad) dan cikZubaidah (isteri ketigaBendahara Ahmad).

Sejarah Joget Gamelan

Sepanjang kurun ke-19 dan awal kurun ke-20, terdapat kumpulan tarian di istana Pahang danLingga.

Disebabkan tekanan daripada Belanda danpenurunan takhta sultan Riau-Lingga yang akhir padatahun 1912, tarian Joget Gamelan tidak lagidipentaskan di sana.

Joget Pahang juga mengalami nasib yang samaselepas kemangkatan Sultan Ahmad.

Sejarah Joget Gamelan

Walaupun begitu, TengkuMariam, Puteri Sultan Ahmadyang mahir dalam tarian JogetPahang ini telahmenyelamatkan tarian inidengan membawanya keistana Terengganu apabilaberkahwin dengan TengkuSulaiman, putera keduaTengku Zainal Abidin.

Sejarah Joget Gamelan

Suaminya telah membelisatu set alat muzikgamelan yang baru danmelatih penari keranaminatnya amatmendalam.

Sejarah Joget Gamelan

Apabila baginda menaiki takhta kerajaan negeriTerengganu pada tahun 1920, Tengku Sulaiman telahmenetapkan bahawa tarian Joget Gamelan ditempatkan Istana Maziah sehingga kemangkatannyapada tahun 1942.

Pada waktu itu, tarian Joget gamelan telah diambilalih oleh kerajaan negeri Terengganu danpersembahannya tidak terhad di istana sahaja malahdipentaskan untuk tontonan semua.

Sejarah Joget Gamelan

Tarian ini hanya ditarikan oleh gadis remajadan dipersembahkan secara terbuka ataupunsecara tertutup.

Semasa zaman kegemilangannya, tarian iniditarikan di dalam istana di atas pentas yangdihiasi permaidani. Para penari akan menaridengan menghadap pada sultan. Ahli muzikjuga akan ditempatkan di pentas.

Sejarah Joget Gamelan

PERANAN MUZIK KLASIK DALAM MASYARAKAT

alat media dalam proseskomunikasi yang berfungsimemberi maklumat, hiburandan pendidikan kepadamasyarakat.

dimainkan di istana-istanadan tempat terhormat

Salah satu contoh muzikyang berperanan besar dikalangan golongan atasan

MUZIK KLASIK

dimainkan di istana negarasebagai pengesahan kepadapertabalan itu.

kesenian Nobat adalahpengecualiannya daripadadimainkan kepada umumsebaliknya hanya digunakanuntuk majlis-majlis tertentuistana.

MUZIK KLASIK

penghibur utama ataupengiring majlis adalahseperti majlisperkahwinan, menyambut kelahiran baru diistana, istiadatpertabalan dan lain-lainlagi.

MUZIK KLASIK

ALAT-ALAT MUZIK KLASIK

Pengenalan Alat Muzik Joget Gamelan

Ensemble Gamelan Melayu terdiri daripada 7 alatutama:

Dikenali juga sebagai Keromong.

Diistilahkan sebagai gong yang berukuran kecil dandiperbuat daripada 'perunggu'.

BONANG

Merupakan alat melodi utama. Mengandungi 2oktafyang berlaras "anhemitomik pentatonik" dandisongsangkan.

Secara fizikalnya alat ini mempunyai bentukseperti kendi dan sifat bunyinya "dengung".

BONANG

Dalam bahasa jawa bonang yang beroktaf rendahdikenali sebagai "Wedok" manakala yang beroktaftinggi dikenali sebagai "Lanang".

Ianya menggunakan sistem notasi angka yangdikenali sebagai "French Cheve System" sempenanama pengasasnya iaitu Dr Emile Cheve dariPeranchis.

BONANG

Terdiri daripada bilah-bilah kayu yang disusunmengikut pic yang diatur diatas kotak kayu yangberfungsi sebagi Kotak Gema (resonator).

Ada juga yang diperbuat daripada buluh dan kayunibong yang dikatakan dapat menghasilkan suara ataubunyi yang lebih mantap.

GAMBANG

Ia mengandungi beberapa oktafyangdijadikan sebagai alat melodi.

Menggunakan 2 bilah alat pemukul khas bagimenghasilkan bunyi.

GAMBANG

Dikenali juga sebagi saron penerus. Seabagai alat melodi yang menggandakan melodipokok.Dalam permainan ini teknik perdam dan cincangsering digunakan dan mampu menghasilkan suarayang lantang dan nyaring.Alat pemukul diperbuat daripada tanduk kerbau.

SARON PEKIN

Diperbuat daripada perunggu dan sebagaialat kolotomik yang dominan dalam rangkaianGamelan Melayu di Malaysia.

KENONG

Berperanan sebagaipenyokong irama.

Merupakan jenis gendangdua muka seperti tempayan.

Ia dipukul dengan keduabelah tangan dan mampumenghasilkan suaramnemonikasas seperti "doh" padapermukaan besar danmnemonik "tak'padapermukaan kecil.

G

E

N

D

A

N

G

Dalam Ens Muzik Gamelan Melayu terdapat 2buah gong digunakan iaitu gong Agung dangong Suwukan.

GONG

Alat Muzik Nobat

S

E

R

U

N

A

I

Alat ini bebentuk seperti 'flute'.

Menurut seorang pemainNobat, batang serunai ini diperbuatdaripada batang pokok cili padidengan tujuan untuk memerdukanlagi bunyinya.

Bahagiannya diperbuat daripadasalutan perak dan sisinya daripadasuasa.

Lidah serunai ini diperbuatdaripada daun ‘thai’.

S

E

R

U

N

A

I

Ukur panjang serunai iniadalah 43 cm.

Mempunyai tujuh lubangdipermukaan atas batangserunai dan satu lubang kecildibawahnya.

Lubang ini akan menentukannot lagu apabila dimainkan.

GENDANG

IBU

&

GENDANG

ANAK

Ukur panjang gendang iniadalah 20' bersamaan dengan50 cm.

Manakala lebar mukanya 7'jejari.

Ia diperbuat daripada kayuyang baik dan tahan lasakuntuk mengeluarkan bunyiyang baik.

GENDANG

IBU

&

GENDANG

ANAK

Ia menggunakan kulitharimau di sebelah kanandan kulit kambing disebelah kiri.

Permukaan kulit kiridimainkan dengan tanganmanakala sebelah kananpula dimainkan denganpaluan kayu Kemuning.

GENDANG

IBU

&

GENDANG

ANAK

Kedua-dua jenis gendangini mempunyai tali yangmemudahkannya untukdigalas ke tempat-tempatpermainan.

Di sekeliling gendangtersebut dililit dengan rotankertas sepanjang 1 kaki.

Alat ini dibalut dengankain berwarna kuning.

N

A

F

I

R

I

Alat ini berbentuk yangpanjangnya 33 cm.

Nafiri diperbuat daripadaperak tulen.

Ia mempunyai Temeluk yangterdapat pada dua bahagianberbentuk seperti buah 'kandis'.

Bahagian serombong Nafiriini agak leper dan berbunga-bunga.

G

O

N

G

Alat ini diperbuat daripadatembaga merah daripada tanahJawa.

Batang pemukul gong inidiperbuat daripada kayu kerasyang kuat dan disalut dengankain kuning.

G

O

N

G

Gong ini digantung pada satutempat khas dinamakan‘cagak’.

Luas pemukaan gong iniadalah kira-kira 18' denganbahagian tengahnyamembonjol keluar.

MAHAGURU

/ SEMAMBU

Mahaguru atau Semambu iniadalah alat Nobat yang paling penting sekali.

Ia mesti ada bersama dengankumpulan Nobat semasadimainkan.

Mahaguru merupakan‘cokmar’ DiRaja yang dipebuat daipada rotanSemambu.

MAHAGURU

/ SEMAMBU

Ia bersaiz 5' X 11'. Lilitanpemukaan semambu adalah½ inci berwarna merah.

Semambu dibalut dengankain berwarna kuning.

Kain yang lama tidak akandibuang sebaliknya akandibalut dengan balutan kainbaru di atas balutan yang telah sedia ada.

PERANAN AHLI DALAM KUMPULAN

NOBAT

Pada zaman kesultanan Sultan AbdulHamid Shah Ibni Sultan Ahmad TajuddinMukaram Shah sekitar tahun 1882-1943, negeri Kedah memiliki sebanyak 3kumpulan Nobat.

Kemudian bertambah kepada empatkumpulan semasa zaman pemerintahanSultan Badlishah Ibni Almarhum SultanAbdul Hamid Halim Shah pada 1943-1958.

NOBAT

Kini, hanya tinggal dua kumpulansahaja yang diketuai oleh seorangkalau besar bagi setiap kumpulan.

Kumpulan Nobat Kedah memilikiseramai 13 orang pemain yangterdiri daripada Penghulu, duaorang Kalau Besar, dan 10 orangpemain.

NOBAT

Penghulu merupakan orang yangbertanggungjawab menguruskansegala perkara yang berkitandengan kumpulan Nobat DiRajaNegeri Kedah.

Kalau Besar merupakanpembantu kepada penghulu. Ia jugaakan mengetuai kumpulan Nobat.

TUGAS-TUGAS PENGHULU

Mencari pengganti jika berlakukekosongan seperti akibat kematian.

Penghulu perlu memastikan pemainyang dipilih merupakan satu keturunansahaja.

Penghulu juga bertanggungjawabuntuk melatih pemain baru danmemastikannya benar-benar mahiruntuk menganggotai kumpulan Nobat.

TUGAS-TUGAS PENGHULU

Mengatur Jadual Peraturan yangperlu diikuti oleh setiap kumpulanNobat.

Menjadi orang perantaraan antarapemain Nobat dengan PihakAtasan.

Contohnya dengan Pejabat DuliYang Maha Mulia Sultan.

TUGAS-TUGAS PENGHULU

Mesti mengetahui cara memainkansemua peralatan muzik Nobat.

Memastikan keelokan alat muzikNobat dan pakaian rasmi pemainNobat, serta menukarkannya apabilaperlu.

Bertanggungjawab menyelia danmengetuai kumpulan Nobat tesebutsecara keseluruhan.

TUGAS-TUGAS PENGHULU

Pemain biasa ini turut dikenalisebagai Orang Nobat. 12 pemain inidibahagikan pula kepada duakumpulan.

Di dalam setiap kumpulan akanmemiliki masing-masing 5 OrangNobat dan seorang Kalau Besar.

TUGAS-TUGAS PENGHULU

Kedua-dua kumpulan ini akanbertugas secara bergilir-gilir.

Mereka akan bertugas secaraberselang -seli setiap minggu.

Bermakna setiap kumpulan akanbekerja selama seminggu, dankemudian bercuti selama seminggusecara bergilir-gilir.

TUGAS-TUGAS PENGHULU

Semasa tidak bertugas, kumpulan yangbercuti ini akan menjalani latihan.

Kebiasaannya,pemain-pemain AlatNobat adalah ahli daripada keluarga-keluarga tertentu sahaja iaitu Orang-orang Kalur.

Ketua Nobat diberi gelaran Toh SetiaGuna dan pembantunya Toh Setia Indera.

TUGAS-TUGAS PENGHULU

Pada zaman dahulu, kawasan BilikNobat dipagarkan dengan buluayam.

Sesiapa yang mencerobohikawasan ini akan dihukum dandidenda.

Joget GamelanPemain keromong ialah pemainutama atau ketua. Buka lagudimulakan dengan keromong danmelodi utama serta meloditambahan juga dimainkan olehkeromong.

Keromong juga memberi isyaratkepada gendang untuk mematikanlagu.

Joget GamelanPemain gambang merupakanpenolong ketua.

gambang bertindak sebagai ‘lead ‘semasa fasa ‘turun gambang’.

Selain itu, pemain bagi kedua-duasaron memainkan melodi asas danbermain cincang semasa “CincangSaron”.

Joget Gamelan

Dalam joget gamelanPahang, kenong dan gong dimainoleh seorang pemain.

Kenong memainkan ‘down beat’.Ia mempunyai ‘bunga’ tingkahtersendiri.

Gong menanda frasa bagi lagu.

Joget Gamelan

Pemain gendang memainkanrentak lagu dan mengawal temposerta memainkan rentak ‘mati lagu’sebagai penamat bagi lagugamelan.

kebiasaannya,pemain jogetgamelan terdiri daripada kaumlelaki.

CIRI-CIRI DALAM MUZIK KLASIK

GAMELAN DAN NOBAT

Ciri-ciri gamelan tradisionalterdiri daripada JogetGamelan, nyanyian danpersembahan muzik untukhiburan istana. Keseniangamelan Melayu dipercayaiberasal dari Riau Lingga dandiperkenalkan di Istana Pahangpada tahun 1881.

GAMELAN

GAMELAN

Secara asasnya, tradisi gamelan Melayumempunyai lapan jenis alat muzik iaitugong agong, gongsuwukan, kening, saron, bonang, keromong, gambang, dan gendang.

NOBAT

NOBAT

Nobat ialah salah satu kesenianmuzik yang masih popular diMalaysia. Seni nobat masihterpelihara sejak 400 tahun yanglalu. Dahulunya Nobat terkenaldengan persembahan kesenianuntuk diraja khususnya di negeriPerak,Kedah dan Kelantan. Nobatdilihat paling popular di negeriKedah dan bertapak di negeri ituhingga kini.

NOBAT

Muzik nobat dianggap satukesenian yang amat unik di rantaunusantara. Ia dimainkan di majlis-majlis tertentu sahaja di istana.Kini muzik nobat dijadikanpenghibur utama atau pengiringdalam majlis perkahwinan,istiadatpertabalan dan dipersembahkandalam majlis tertentu bagimemperkenalkan kesenian inidalam masyarakat sosial di negarakita.

Sekian, Terima Kasih!!!