morfologi bahasa melayu (pembentukan perkataan baharu)

PISMP SEM 5 AMBILAN JANUARI 2013 BM 1 (SK)

MORFOLOGI BAHASA MELAYU

TAJUK 15 : PEMBENTUKAN PERKATAAN BAHARU

DISEDIAKAN OLEH :RAFIZA BINTI DARUS

SITI AINIZAH BINTI SAMSURI

NAMA PENSYARAH :ENCIK AZAHA BIN IBRAHIM

PEMBENTUKAN PERKATAAN BAHARU

Mendukung konsep atau perkara yang baru timbul dalam

masyarakat pengguna bahasa.

• Media massa, penulisan kreatif dll.

• Berkait dengan kegiatan hidup seharian.

a. Penggunaan

Popular

Untuk mengungkapkan istilah-istilah, konsep, benda, keadaan, dan kejadian yang baru

muncul dalam bidang ilmu.

b. Perancangan Bahasa yang

Rasmi

PEMBENTUKAN PERKATAAN BAHARU

1. BUNYI BAHASA MELAYU

2. PEMBENTUKAN KATA

3. PEMBAHARUAN DALAM BENTUK

KATA

4. SISTEM EJAAN PERKATAAN

BAHARU

a. Bunyi Aslib. Bunyi Pinjaman

1. BUNYI BAHASA MELAYUa. Bunyi Asli Bahasa Melayu.

24 bunyi bahasa asli (18 konsonan, 6 vokal)

Daerah

sebutan

Cara sebutan

Bibir Gigi-gusi Lelangit Keras Lelangit

lembut

Glotis

Letupan p b t d - k g -

Letusan - - c j - -

Sengau m n (ny) ɲ (ng) ŋ -

Geseran - s - - h

Getaran - r - - -

Sisian - l - - -

Separuh vokal w - y - -

Konsonan ny, w, dan y tidak pernah terdapat pada akhir perkataan.

Kedudukan

Konsonan

Awal Tengah Akhir

p pasu lapar gelap

b bakar labu -

t tali atap bulat

d daun lada -

k kabur ukur tekak

g garam pagar -

c cari loceng -

j jambu kejam -

m muka lampu curam

n nama enam tahan

ny nyamuk minyak -

ng nganga bangga borang

s satu rasa lepas

h hari bahan darah

r rambut biru mekar

l lubuk bola botol

w wau awan -

y yang bayi -

Taburan konsonan asli bahasa Melayu

Konsonan b, d, g, c, dan j hanya berada

pada akhir perkataan dalam perkataan

pinjaman.

Kedudukan

Vokal

Awal Perkataan

Tengah Perkataan Terbuka

Tengah Perkataan Tertutup

Akhir Perkataan

i ikan bikar minta api

e ekor perang bengkok -

a ayam parang bantal roda

e [ ]ə embun lelah bengkak -

u ulam sulam buntal palu

o obor boleh dompet -

Kedudukan Lidah

Keadaan Bibir

Depan Tengah Belakang

Sempit i u

Separuh sempit e o

Separuh luas e [ ]əLuas a

VOKAL

ASLI

DIFTONG

Kedudukan

Diftong

Awal Perkataan Tengah Perkataan

Akhir Perkataan

ai air hairan pandaiau aur saudara pulauoi - - amboi

b. Bunyi Bahasa Pinjaman.

Bahasa Melayu menerima sebanyak 9 konsonan pinjaman seperti berikut :

Daerah sebutan

Cara sebutan

Bibir-gigi Gigi Gigi-gusi Lelangit Keras

Lelangit lembut

Anak Tekak

Letupan q

Geseran f v (th) θ (dz/dh) ð

z (sy) š (kh) x (gh) ɣ

th s

• mithal misal

• bahath bahas

dz z

• dzalim zalim

• dzat zat

dh d

• dhaif daif

• hadhir hadir

sh sy

• sharat syarat

• shaitan syaitan

q k

• qadhi kadi

• maqam makam

Kedudukan

Konsonan Pin.

Awal Perkataan Tengah Perkataan

Akhir Perkataan

f formal sifir wakaf

v varia universiti -

th thabit mithal bahath

dz/dh dzat nidzam -

dharab hadhir haidh

z zaman azam Aziz

sh sharat mashhur skuash

kh Khamis akhir tarikh

gh ghaib baghal baligh

q qari baqa fariq

2. PEMBENTUKAN PERKATAAN

Pertambahan bidang ilmu dan ikhtisas yang baharu menyebabkan kemasukan bentuk-bentuk kata pinjaman untuk menampung

keperluan peristilahan.

i. Imbuhan daripada Sanskrit

ii. Imbuhan daripada Arab-Parsi

iii. Imbuhan daripada Yunani-Latin-Inggeris

UNSUR-UNSUR IMBUHAN ASING

i. IMBUHAN DARIPADA SANSKRITmaha-

tata-pra-swa-tuna-eka-dwi-tri-panca-

i. AWALA

N

-wan-man-wati-nita

ii. AKHIRA

N

a. Awalan Sanskrit

i. Awalan maha-• Berfungsi melahirkan bentuk kata adjektif dan kata nama.

• Membawa pengertian paling atau tahap terbesar, tertinggi dan teragung.

• Contoh maha + KN : mahaguru, maharaja

• Contoh maha + KA : maha mulia, maha besar

ii. Awalan tata-

• Digunakan khusus untuk menerbitkan kata nama.

• Membawa pengertian suatu susunan atau peraturan.

• Contoh : tatatertib, tatabahasa, tatacara

iii. Awalan pra-• Awalan yang produktif menerbitkan kata nama untuk membawa pengertian sebelum atau syarat kepada sesuatu yang mengikutinya.

• Contoh : prasyarat, prasejarah, prasangka

a. Awalan Sanskritiv. Awalan swa-

• Digunakan untuk menerbitkan kata nama yang memberi makna sendiri.

• Contoh : swadaya, swalayan

v. Awalan tuna-

• Kurang digunakan dalam bahasa Melayu.

• Berfungi menerbitkan kata nama untuk memberi makna tiada atau tidak mempunyai.

• Contoh : tunaanggota, tunakarya, tunawisma

vi. Awalan eka-, dwi-, tri-, panca-

• Berfungsi menerbitkan kata nama untuk membawa pengertian bilangan.

• Contoh : ekabahasa, dwifungsi, tribulan, pancaindera

vii. Awalan pasca-

• Berfungsi menerbitkan kata nama untuk membawa pengertian ‘sesudah’.• Contoh : pascasiswazah, pascabanjir, pascamerdeka

b. Akhiran Sanskrit

i. Akhiran -wan, -man

Berfungsi menerbitkan kata nama yang membawa maksud pelaku sesuatu perbuatan, pekerjaan ;

pemilik sesuatu sifat atau keupayaan.

Penggunaan :-wan = kata dasar yang berakhir

dengan huruf a.-man = kata dasar yang berakhir

dengan huruf i.

Contoh : seniman, hartawan

ii. Akhiran wati-, -nita

Berperanan sebagai padanan kepada akhiran –wan dan –man.

Tujuan : Menimbulkan kategori jantina (tidak begitu produktif

penggunaannya).

Contoh : seniwati, sukarelawati

ii. IMBUHAN DARIPADA ARAB-PARSI

a. Awalan bi-

Bererti tidak dan digunakan untuk menerbitkan bentuk kata adjektif

Penggunaannya adalah terbatas

Contoh : biadab ( tidak beradab), binormal

a. Awalan Arab-Parsi

b. Akhiran Arab-Parsii. Akhiran -wi, -i

• Digunakan untuk menimbulkan bentuk kata adjektif.

• Kedua-dua akhiran ini bersifat kelainan dan penggunaannya ditentukan oleh huruf akhir kata dasar.

• Contoh : duniawi, manusiawi, azali

ii. Akhiran -iah

• Digunakan bagi membentuk kata adjektif dalam kata dasar.

• Contoh : alamiah, lahiriah

iii. Akhiran -in, -at, -ah

• Bagi menunjukkan kata nama lelaki dan perempuan.

• Contoh : mukminin, mukminat, sultanah, ustazah

Contoh penggunaan perkataan dalam ayat :1. Nasib tiap-tiap orang telah tertulis pada suratan azali.2. Harta kekayaan adalah duniawi semata-mata.

iii. IMBUHAN DARIPADA YUNANI-LATIN-INGGERIS

• pro-• anti-• poli-• auto-• sub-• supra-

a. Awalan

• -isme• -ik• -si• -al• -is

b. Akhiran

Bentuk awalan yang terserap sebagai sebahagian kata pinjaman bukan sebagai imbuhan

Contoh awalan : hetero-, heksa-, hidro-, homo-, hiper-, infra-, inter-, intra-, iso-, kilo-, makro-, meta-, mikro-, mili-, tele-, multi-, neo-, neuro-, orto-, oksi-, paleo-, para-, penta-, peri-, petro-,

feno-, foto-, fito-, pleo-, super-

a. Awalan Yunani-Latin-Inggeris

i. Awalan pro-

Digunakan untuk menunjukkan tanda bersetuju, memihak

sesuatu pihak.

Contoh : probarat, prokerajaan

ii. Awalan anti-

Digunakan untuk menunjukkan tanda

melawan, membantah dengan sesuatu pihak.

Contoh : antisosial, antikerajaan

iii. Awalan poli-

Memberi pengertian banyak.

Contoh : poliklinik, polifasa

iv. Awalan auto-

Memberi pengertian secara bersendirian.

Contoh : automatik, autograf

v. Awalan sub-

Memberi pengertian sebahagian daripada

keseluruhan.

Contoh : subbidang, subkategori

vi. Awalan supra-

Memberi pengertian

melebihi, mengatasi atau merentasi.

Contoh : supranasional,

suprasistem

a. Awalan Yunani-Latin-Inggeris

b. Akhiran Yunani-Latin-Inggeris

i. Akhiran -isme

Contoh perkataan : sosialisme,

nasionalisme

ii. Akhiran -ik

Contoh perkataan : fonemik, fonetik,

saintifik

iii. Akhiran -si

Contoh perkataan : klasifikasi, revolusi,

sensasi

Bentuk-bentuk akhiran ini belum terserap sebagai imbuhan dalam pembentukan kata bahasa Melayu dan sebahagian bentuk imbuhan ini wujud dalam perkataan yang dipinjam secara keseluruhan ke dalam bahasa Melayu.

iv. Akhiran -al

Contoh perkataan : klinikal, praktikal

v. Akhiran -is

Contoh perkataan : ekonomis, praktis

Contoh penggunaan perkataan dalam ayat :

1. Semangat nasionalisme dalam kalangan masyarakat Malaysia adalah sangat membanggakan.

2. Kajian saintifik yang dilakukan oleh pakar-pakar dari Australia berkaitan kanser paru-paru menjadi rujukan yang sangat berguna kepada pelajar-pelajar daripada pelbagai universiti.

3. Angkatan 45 lahir sebagai pernyataan revolusi Indonesia

4. PEMBAHARUAN DALAM BENTUK KATA

Penggunaan popular

Perancangan bahasa yang

rasmi

Penggunaan Popular

Dihasilkan oleh penulis-penulis sama ada untuk siaran dalam media massa ataupun dalam tulisan-tulisan kreatif.

Ciptaan sendiri (melalui terjemahan atau secara ambilan

keseluruhannya)

Menjadi popular Digunakan umum

• Antara contoh perkataan ialah :

Berita gempar Ibu kota Tarik diri

Siaran langsung

Pencakar langit

Tunjuk perasaan

Perancangan Bahasa Yang Rasmi

Penciptaan perkataan baharu melalui perancangan bahasa yang rasmi di Malaysia pada umumnya dilakukan oleh Dewan Bahasa dan Pustaka dan institusi-institusi pengajian tinggi.

Perancangan yang rasmi ini berbentuk istilah yang merujuk bidang-bidang ilmu dan kerjaya tertentu.

DBP ada menggariskan tujuh langkah dalam proses pembentukan istilah. Tujuh langkah tersebut :

(i) Penggunaan perkataan dalam bahasa Melayu yang lazim digunakan dan dikhususkan maknanya untuk mendukung makna istilahnya.

kuasahasil keluarantapak

(ii) Penggunaan perkataan dalam bahasa Melayu yang kurang lazim digunakan

ketuharcerakinmendap

(iii) Penggunaan perkataan bahasa serumpun ataupun dialek Melayu yang lazim digunakan

dermaga (Jawa)labir (N.Sembilan)kamir (Kelantan)

(iv) Penggunaan perkataan bahasa serumpun atau dialek yang sudah tidak lazim digunakan

engkabang (Iban)riam (Johor)dening (Kelantan)

(v) Perkataan atau istilah daripada bahasa Inggeris

atomprofesionalskru

(vi) Penggunaan perkataan atau istilah daripada bahasa lain

et alad hocde facto

(vii) Pemilihan yang terbaik antara 1-6 di atas, jika terdapat beberapa kemungkinan.

Dalam pembentukan istilah yang menggunakan ketujuh-tujuh cara di atas, ada empat syarat yang perlu

dipatuhi :

1. Ungkapan yang paling singkat2. Ungkapan yang maknanya tidak menyimpang3. Ungkapan yang tidak berkonotasi buruk4. Ungkapan yang sedap didengar

Proses Pembentukan Istilah

1. Melalui proses pinjam terjemah2. Melalui proses pinjaman

Istilah terbentuk daripada perkataan Melayu jati atau bahasa serumpun dengan memberi makna baharu untuk membawa konsep tertentu yang sebelumnya tidak ada dalam bahasa Melayu.

Terdapat lima cara proses pinjam terjemah :

(i) Proses pinjam terjemah

(a) Terjemahan langsung :resistance - rintangansoluble - laruthumidity - kelembapan

• perkataan-perkataan ini, yang dahulunya bersifat umum, telah dinaikkan tarafnya sebagai istilah yang mendukung makna yang tertentu.

(b) Penggabungan dua kata umum :honeymoon - bulan maduright angle - sudut tepatmissile - peluru berpandu

(c) Penciptaan kata baharu yang tidak pernah ada dalam bahasa Melayu bagi mendukung konsep baharu :

up date - kemas kiniconfiguration - tatarajah

(d) Peluasan makna sesuatu perkataan untuk mendukung konsep baharu. Sering juga perkataan yang dicipta mengalami perubahan bunyi :- biji lawan bijirin (seed) (cereal)

- hakis lawan kikis (erosion) (corrosion)

(e) Mencipta kata baharu dengan gandaan separa :radius - jejaricapillary - rerambutliquid - cecair

Melalui proses pinjaman, cara pembentukan kata adalah dengan mengambil istilah daripada bahasa asalnya dan penyesuaian dibuat pada bahagian bunyi dan ejaan.Pengambilan dengan perubahan atau penyesuaian

ejaan :Geography – geografiMathematics – matematik

(ii) Proses pinjaman

Pengambilan tanpa perubahan ejaan :magnet - magnetstandard - standard

• Dari segi sebutan, istilah pinjaman di atas hendaklah disebut mengikut kelaziman sebutan bahasa Melayu baku.

Sistem Ejaan Perkataan Baharu

Sistem yang pada umumnya berdasarkan kaedah fonemik.

Satu prinsip yang digunakan dalam pengejaan istilah pinjaman ialah pengekalan bentuk ejaan kata asing.

Prinsip pengekalan ejaan perkataan asing melibatkan kemunculan ciri bunyi dan juga bunyi baharu dalam bahasa Melayu.

Dua kumpulan utama kata pinjaman dari segi ejaannya :Kata asing ynag belum sepenuhnya terserap ke dalam

bahasa MelayuKata asing yang pengucapan dan penulisannya sudah

sepenuhnya terserap ke dalam bahasa Melayu

Kata Asing Yang Belum Sepenuhnya Terserap

Ketiadaan padanannya yang sesuai

Keinginan mengekalkan bentuk asal atas dasar sifat

keantarabangsaan penggunaannya.

Perkataan-perkataan tersebut dieja dan disebut seperti kata asalnya :

• Landrover• Ad hoc

• Overdraf• Protein

Kata Asing Yang Sepenuhnya Terserap

• Kata asing yang sepenuhnya terserap dari segi sebutan dan ejaannya, umumnya dieja dengan mengutamakan bentuk tampaknya.

• Perkataan sedemikian masuk ke dalam bahasa Melayu melalui penciptaan istilah

• Penulisan kata serapan dibuat menurut kaedah pengekalan atau perubahan abjad

• Abjad a tetap a– abstrak - abstrak

• Abjad ae jika tidak bervariasi dengan e tetap ae– aerograph - aerograf

• Abjad ae jika bervariasi dengan e menjadi e– haemoglobin - hemoglobin

• Abjad ai (Belanda) menjadi e– primair - primer

• Abjad c di hadapan a, u , o dan konsonan menjadi k– carbon - karbon

• Abjad c di muka e, i ,oe dan y menjadi s– cent - sen

• Abjad cc di muka o, u dan konsonan menjadi k– accomodation - akomodasi

• Abjad ue pada akhir kata (selepas q atau g) digugurkan– catalogue - katalog

• Konsonan ganda jadi konsonan tunggal, kecuali apabila mengelirukan– assimilation - asimilasi

SEKIAN,TERIMA KASIH