AMALAN PENGURUSAN RISIKO KECAIRAN DALAM PERBANKAN KONVENSIONAL

VARATA MEERA A/P RAVINDRAN

UNIVERSITI KEBANGSAAN MALAYSIA

AMALAN PENGURUSAN RISIKO KECAIRAN DALAM

PERBANKAN KONVENSIONAL

VARATA MEERA A/P RAVINDRAN

TESIS/LATIHAN ILMIAH YANG DIKEMUKAKAN UNTUK MEMPEROLEHI SARJANA MUDA

FAKULTI EKONOMI DAN PENGURUSAN

UNIVERSITI KEBANGSAAN MALAYSIA

BANGI

2014

DAFTAR ISI

PENGAKUAN ii

PENGHARGAAN iii

ABSTRAK iv

ABSTRAK v

SENARAI JADUAL vi

SENARAI SINGKATAN vii

ISI KANDUNGAN

1. PENGENALAN

2. KAJIAN LEPAS

3. METODOLOGI KAJIAN

4. DAPATAN KAJIAN

5. KESIMPULAN

RUJUKAN

LAMPIRAN

PENGAKUAN

Saya akui karya ini adalah hasil kerja saya sendiri kecuali nukilan dan ringkasan yang tiap-tiap satunya telah saya jelaskan sumbernya.

31 DISEMBER 2014 VARATA MEERA A/P RAVINDRAN

A140058

ii

PENGHARGAAN

Bersyukur kepada Tuhan yang telah memberikan kekuatan kepada saya untuk

menyiapkan latikan ilmiah yang amat bermakna bagi menyempurnakan program sarjana

muda saya.

Setinggi- tinggi penghargaan dan terima kasih yang tidak terhingga dirakamkan

kepada penyelia saya, Prof Madya DR. Aisyah Abdul Rahman yang telah banyak

memberi bimbingan dan tunjuk kepada saya dan sahabat-sahabat yang lain dalam

penulisan latihan ilmiah ini. Saya dengan hormatnya mengucapkan ribuan terima kasih

yang tidak terhingga kepada beliau.

Jutaan terima kasih juga kepada ibu bapaku yang memberi sokongan dan

mendoakan kejayaan sepanjang pengajian ini. Akhir sekali, salam kasih sayang dan

ribuan terima kasih kepada rakan seperjuangan iaitu Kalai Selvi A/P S.Jey Sekar kerana

telah banyak memberi pertolongan dan sokongan moral serta semua pihak yang turut

membantu sama ada secara langsung atau tidak langsung dalam menyempurnakan tesis

ini.

Semoga Tuhan memberikan ganjaran yang baik kepada semua pihak membantu

saya dalam penulisan tesis ini.

iii

ABSTRAK

Risiko kecairan merupakan salah satu elemen penting bagi menjamin kestabilan dan

keselamatan sesuatu bank. Sesuatu bank perlu memastikan tahap kecairan mereka stabil

kerana dapat membiayai peningkatan aset yang luar jangka dan kewajipan untuk

memenuhi kehendak pelanggannya. Pengurusan risiko yang cekap dalam bank ibaratkan

tulang belakang bagi bank untuk menjayakan operasinya tanpa segala rintangan dari segi

kewangan dan bukan kewangan. Oleh yang demikian, kajian ini memfokuskan kepada

kaedah pengurusan risiko kecairan dalam bank konvensional iaitu ujian tekanan kecairan

dan pelan pembiayaan luar jangka. Hasil kajian menunjukkan bahawa kedua-dua kaedah

ini membantu untuk mengatasi dan mengesan masalah kecairan yang dihadapi oleh

CIMB Bank Berhad dan Public Bank Berhad

Kata Kunci : Risiko kecairan, perbankan konvensional, pengurusan risiko, ujian tekanan

kecairan, pelan pembiayaan luar jangka.

iv

ABSTRACT

Liquidity risk is one important element to ensure stability and security of a bank. A bank

should ensure a stable level of liquidity because they can finance the increased contingent

assets and liabilities to meet customer needs. Efficient risk management in banks is act as

backbone for banks to improve their operations without any resistance from both the

financial and non-financial. Therefore, this study focuses on liquidity risk management

methods in conventional banks which is liquidity stress testing and contingency funding

plans. The results showed that both methods helps to overcome and detect liquidity

problems faced by CIMB Bank Berhad and Public Bank Berhad

Keywords: Liquidity risk, conventional banking, risk management, stress testing

liquidity, contingency funding plans.

v

SENARAI JADUAL

NO. JADUAL HALAMAN

JADUAL 1 ANALISIS KEMATANGAN ASET

DAN LIABILITI BERDASARKAN

KONTRAK BAGI CIMB BANK

BERHAD

JADUAL 2 ANALISIS KEMATANGAN ASET

DAN LIABILITI BERDASARKAN

KONTRAK BAGI PUBLIC BANK

BERHAD

JADUAL 3 RISIKO-RISIKO DALAM CIMB

BANK BERHAD DAN PUBLIC BANK

BERHAD

JADUAL 4 PERBANDINGAN PENGURUSAN

RISIKO CIMB BANK DAN PUBLIC

BANK BERHAD

vi

SENARAI SINGKATAN

ALCO Asset Liability Management Committe

GALCO Group Asset Liability Management Committe

EWRM Enterprise Wide Risk Management Framework

BNM Bank Negara Malaysia

CFP Contingency Funding Plan

FSA Financial Services Act

vii

1.0 Pengenalan

Semua insan dalam dunia ini sering menghadapi pelbagai risiko dalam kehidupan

seharian mereka. Risiko sering dimaksudkan sebagai kewujudan ketidakpastian terhadap

sesuatu peristiwa atau lebih jelas lagi kemungkinan wujud hasil yang tidak baik dalam

perkara yang akan dilaksanakan. Pelbagai pihak contohnya pakar statistik, ahli ekonomi,

ahli perniagaan, pakar insurans dan lain-lain mempunyai takrifan yang berbeza terhadap

konsep risiko.

Konsep penting risiko adalah ketidakpastian. Menurut Oxford Dictionary of

Economics 2012, risiko merujuk kepada ketidakpastian tentang hasil sesuatu kejadian

yang boleh menghasilkan lebih daripada satu hasil atau keputusan (Black & Myles 2012).

Pendeknya, semakin banyak kepelbagaian yang mungkin berlaku, semakin tinggi

risikonya. Selain itu, risiko juga ditakrifkan sebagai kemungkinan berlaku lencongan

yang tidak menyenangkan terhadap hasil sesuatu aktiviti daripada apa yang diharapkan

(Nor Fahimah, 2011). Dalam erti lain, lencongan yang biasanya berlaku dalam sesuatu

perkara akan menjurus kepada kerugian, maka ianya dianggapkan sebagai risiko (Dr.

Shamsiah, 2011). Umumnya, sesuatu perkara dianggap sebagai berisiko disebabkan oleh

tahap kepulangannya tidak dapat ditentukan dan mengakibatkan kerugian.

Negara kita, Malaysia merupakan Negara Islam yang pertama mengamalkan

sistem perbankan Islam yang cekap bersama-sama dengan sistem perbankan

konvensional. Menurut Akta Bank Negara Malaysia 2009, dwi-sistem kewangan negara

kita merangkumi kewangan konvensional dan Islam yang beroperasi secara selari.

Perbankan konvensional bertanggungjawab terhadap penyediaan produk simpanan

mahupun pinjaman berdasarkan kadar bunga yang ditetapkan serta menetapkan pelbagai

kos bagi berurusan dengan bank-bank lain. Perbankan islam pula berpatuh kepada

prinsip-prinsip Syariah dalam menyediakan perkhidmatan pinjaman, simpanan dan

urusan dengan bank-bank lain. Prinsip-prinsip syariah menghindarkan unsur gharar, unsur

maisir dan amalan riba dalam perkhidmatan mahupun transaksi kewangan bank.

1

Risiko kecairan merupakan salah satu elemen penting bagi menjamin kestabilan

dan keselamatan sesuatu bank. Risiko kecairan yang dihadapi oleh pihak bank dapat

menjejaskan keyakinan pelanggan serta keuntungan bank. Kecairan bermaksud 

kebolehupayaan aset bank ditukarkan semula kepada wang tunai pada masa tertentu atau

dalam keadaan yang terdesak (Ibrahim, 2010). Selain itu, sesuatu bank perlu memastikan

tahap kecairan mereka stabil kerana dapat membiayai peningkatan aset yang luar jangka

dan kewajipan untuk memenuhi kehendak pelanggannya. Keruntuhan nisbah kecairan

dalam sesuatu bank turut member kesan kepada seluruh sistem kewangan.

Keseluruhannya, kajian ini dilakukan untuk mengkaji amalan pengurusan risiko kecairan

dalam bank konvensional yang terpilih.

2

2.0 Kajian Literatur

2.1 Risiko

Dalam dunia perbankan, risiko biasanya diibaratkan sebagai ancaman kepada

bank kerana sesuatu risiko akan menyebabkan kehilangan beberapa sumber, pendapatan,

pembaziran kos semasa bank menjalankan operasi kewangannya. Risiko berlaku apabila

wujud ketidakpastian terhadap kebarangkalian keputusan yang dijangka akan berlaku (G.

Kancerevyčius, 2009). Pengurusan risiko yang cekap dalam bank ibaratkan tulang

belakang bagi bank untuk menjayakan operasinya tanpa segala rintangan dari segi

kewangan dan bukan kewangan.

2.2 Risiko Kecairan

Risiko kecairan adalah risiko di mana apabila sesuatu bank tidak dapat memenuhi

kewajibannya terhadap pendepositnya yang mungkin melakukan pengeluaran wang pada

bila-bila masa (Jenkinson, 2008). Menurut Ahmed Arif (2009) dalam perniagaan

perbankan majoriti aset dibiayai dengan deposit, yang sebahagian besar adalah dalam

bentuk semasa dengan beranggapan transaksi akan berlaku pada bila-bila masa oleh

pelanggan. Beliau juga menyatakan bahawa apabila wujud ketidaksesuaian antara aset

dan liabiliti, maka wujudnya jurang kecairan.

Selain itu, kajian Diamond dan Rajan (2001) menjelaskan risiko kecairan dengan

kegagalan untuk memenuhi kehendak pelanggan menyebabkan berlakunya penjualan

aset, dimana perbuatan ini memberi kesan negatif kepada modal dan rizab bank. Beliau

juga menekankan bahawa jika keadaan ini berterusan, maka sesuatu institusi kewangan

akan menghadapi kegagalan disebabkan oleh nisbah kecairannya yang tinggi. Setiap bank

mencuba untuk menyimpan dana yang mencukupi untuk memenuhi permintaan yang

tidak dijangka, tetapi mengekalkan tunai yang mencukupi akan melibatkan kos yang

tinggi.

Dalam jurnal Jim Armstrong & Gregory Caldwell (2008) menyatakan menurut

Institute of International Finance (2007) risiko kecairan boleh dikategorikan kepada dua

5

jenis iaitu risiko kecairan pasaran (market liquidity risk) dan risiko kecairan pendanaan

(funding liquidity risk). Risiko kecairan pasaran adalah apabila sesuatu aset tidak boleh

dijual kerana kekurangan kecairan dalam pasaran. Seterusnya risiko kecairan pendanaan

wujud dimana liabiliti tidak dapat dipenuhi apabila tiba masanya, ia hanya boleh dipenuhi

pada harga yang tidak ekonomik.

Risiko kecairan berpunca daripada dua elemen iaitu liabiliti dan aset bank.

Bahagian liabiliti timbul apabila pendeposit atau pelabur ingin mendapatkan tunai dalam

tuntutan kewangan mereka dengan segera. Bahagian aset pula ia akan timbul apabila

sesuatu aset tidak boleh dijual beli dengan cepat atau pada harga yang dikehendaki di

pasaran untuk mengelakkan kerugian atau mendapat keuntungan yang diperlukan.

2.3 Pengurusan Risiko Kecairan

Kajian oleh Imola Driga (2009) telah menyediakan perspektif global berhubung

dengan pengurusan kecairan dari sudut pandangan ahli-ahli perbankan. Kajiannya

menggunakan penyelidikan yang teknikal di mana penganalisan dilakukan bagi mengukur

tahap risiko kecairan bank-bank di Romania. Kajian beliau disusun dengan menerangkan

mengenai teori bagi mengukur, mengawasi dan mengawal risiko kecairan. Beliau

menyatakan pengurusan kecairan merangkumi proses penilaian terhadap aliran masuk

tunai bank terhadap aliran keluar dan juga penilaian kecairan atas aset untuk

mengenalpasti potensi terhadap kekurangan dana. Kajiannya turut menggariskan

kepentingan dalam mewujudkan sistem perbankan yang fleksibel, yang mampu untuk

mengukur dan meramal aliran tunai bagi aset liabiliti dan derivatif dalam pelbagai

keadaan normal dan juga senario tekanan yang pelbagai. Imola juga menekankan bahawa

terdapat beberapa aspek dan elemen yang perlu diambilberatkan untuk mengenalpasti

risiko kecairan. Antaranya ialah entiti perundangan, prestasi cawangan dan subsidiari

serta risiko-risiko yang lain terdedah kepada risiko kecairan. Beliau tidak memberi

penerangan yang lanjut mengenai aspek-aspek tersebut dan hanya memberi kenyataan

bahawa cawangan dan subsidiari bank perlu mematuhi standard dan proses yang

ditetapkan oleh ibu pejabatnya.

5

Menurut Muhammad Farhan Akhtar (2011), elemen aset dan pulangannya

berhubung positif dan penting bagi pengurusan risiko mudah tunai perbankan

konvensional serta tahapnnya lebih baik daripada bank-bank Islam. Beliau menekankan

bahawa risiko kecairan wujud daripada pelbagai operasi dan bank bertanggungjawab

untuk memastikan kebolehcairan dalam institusi apabila diperlukan atau untuk kegunaan

masa depan oleh pihak ketiga. Dalam kajian tersebut, secara emprikalnya beliau meneliti

kepentingan saiz institusi, pulangan ke atas ekuiti, kecukupan modal dan pulangan atas

aset dengan pengurusan risiko kecairan dalam bank konvensional dan Islam di Pakistan.

Dalam kajian beliau, pembolehubah kepentingan saiz institusi menunjukkan hubungan

yang positif dengan pengurusan kecairan. Pembolehubah nisbah kecukupan modal pula

menunjukkan hubungan yang positif dan signifikan dengan tahap signifikan pada 10%,

namun pulangan atas aset juga menunjukan hubungan positif tetapi tidak ketara bagi bank

konvensional.

2.3.1 Kepentingan Pengurusan Risiko Kecairan

Krisis kecairan akan memberi kesan kepada prestasi sistem perbankan di

Malaysia. Kesan krisis kecairan terhadap sesuatu institusi sama ada bertukar kepada

positif atau negatif adalah bergantung kepada pengurusan kecairan institusi tersebut. Di

Malaysia, ketika ekonomi lemah, kecairan yang akan disuntik ke dalam sistem perbankan

dan kadar faedah yang diturunkan untuk menstabilkan penggunaan dan pelaburan bagi

merangsang ekonomi negara (BNM, 2008). Ketidakseliaan kecairan dalam sistem

perbankan boleh menyebabkan berlakunya keruntuhan sistem perbankan yang lebih teruk

(Ahmed Arif, 2009).

Pengurusan yang sesuai diperlukan untuk menguruskan kecairan bank kerana

dapat mengurangkan kebarangkalian masalah yang serius akan timbul pada masa

hadapan. Tambahan pula, risiko kecairan yang tidak terkawal dapat menyebabkan

kebankrapan bank. Kurang kecairan pasaran yang didapati daripada saluran penilaian

pasaran boleh menyebabkan ketidaksolvenan syarikat kewangan (Allen dan Carletti

(2008)).

5

2.3 Kaedah Pengukuran Risiko Kecairan

Benjamin M. Tabak dan Solange M. Guerra (2013) menyatakan bahawa kaedah

stress testing merupakan kaedah yang luas digunakan dalam sistem perbankan. Mereka

telah menjalankan kajian mengenai krisis kewangan dalam sistem perbankan Brazil.

Dalam kajian mereka didapati risiko kecairan merupakan salah satu risiko yang paling

sensitif terhadap krisis kewangan negaranya. Mereka juga menyatakan bahawa kaedah

stress testing dapat menentukan potensi sumber risiko yang kemungkinan besar bank

hadapi akibat daripada perubahan makroekonomi. Dengan menggunakan stress testing

penilaian daya tahan bank, tahap kelemahan dan kestabilan sistem bank dapat dikaji dan

dilaksanakan dengan mudah. Kajian Benjamin dan Solange menjelaskan bahawa mereka

menggunakan strategi pemprosesan maklumat dari atas ke bawah (top-bottom) dan dari

bawah ke atas (bottom- top). Dengan strategi-strategi ini, mereka berjaya mengumpulkan

maklumat yang relevan dan terperincih bagi kegunaan stress testing.

Menurut Tom Farin (2012) menyatakan bahawa kaedah Contingency Funding

Plan (CFP) merupakan kaedah untuk menguruskan risiko kecairan seperti stress testing.

Kaedah CFP dapat menangani isu-isu seperti mengenalpasti sumber kecairan dan

risikonya jika terdapat krisis atau tekanan dan membincangkan bagaimana menguruskan

tekanan tersebut. Kajian beliau menyatakan sesuatu CFP yang baik akan menggariskan

had mengenai sumber pembiayaaan, peranan setiap sumber pembiayaan dan keperluan

cagaran dan sebagainya.

Pembolehubah tak sandar Pembolehubah bersandar

Rajah 1: Kerangka Konseptual

5

Stress Testing

Contingency Funding Plan Pengurusan Risiko Kecairan

H2

Analisis Ketidakpadanan Kematangan

H3

H1

3.0 Metadologi

Bahgian ini membincangkan kaedah yang digunakan dalam mengumpul dan

menganalisis data yang ditemui bagi mencapai objektif kajian ini. Kajian ini dijalankan

terhadap dua bank konvensional di negara Malaysia. Bank-bank yang terpilih untuk

kajian ini adalah Public Bank Berhad dan CIMB Bank Berhad. Menurut laman sesawang

terkemuka iaitu ‘savemoney.my’menyatakan CIMB Berhad dan Public Bank Berhad

masing-masing merupakan institusi kewangan yang terunggul di Malaysia (artikel “Top 5

Biggest Banks in Malaysia”, 2014).

CIMB Bank merupakan bank kedua terbesar dalam institusi kewangan di

Malaysia dimana ia mempunyai 1,061 cawangan di 17 pasaran di seluruh dunia (Issue 12,

Top 10 of Malaysia, 2013). Pada tahun 2013 Bank CIMB Berhad mencatatkan

keuntungan yang besar sebanyak RM4.54 billion iaitu jumlahnya meningkat 4.5%

berbanding tahun sebelumnya. Sehingga 2014, CIMB Bank Berhad kini memiliki kira-

kira RM360 bilion dalam jumlah aset serta mempunyai permodalan pasaran sebanyak

RM61.80 bilion.

Public Bank Berhad pula menunjukan pertumbuhan yang kukuh selama 48 tahun

dan pengembangan pesat bukan sahaja dalam Malaysia (258 cawangan), mahupun di 124

cawangan di Asia (Caitlyn Ng, 2014). Tamabahan pula, pada tahun 2013 Bank Public

Berhad mencatatkan keuntungan sebelum cukai sebanyak RM5.31 billion. Kini Public

Bank Berhad memiliki kira-kira RM293 bilion dalam jumlah aset dan jumlah permodalan

pasaran sebanyak RM71.98 bilion, ia adalah kumpulan perbankan ketiga terbesar di

Malaysia.

Penulis meneliti dan memahami konsep kecairan, pengurusan risiko, kaedah

pengurusan kecairan secara umum. Penulis mengambil maklumat dan data daripada

sumber sekunder yang diperolehi melalui internet. Laporan tahunan dan laporan

kewangan bank merupakan sumber utama dalam kajian ini. Selain itu, kajian-kajian lepas,

kertas-kertas persidangan dan sebagainya juga digunakan untuk mendapatkan maklumat

tambahan.

7

Keadah perbandingan dimana perbandingan antara kedua-dua bank dijalankan

untuk menganalisis kajian ini. Ini adalah kerana penulis ingin mengkaji amalan

pengurusan risiko kecairan dalam kedua-dua bank yang terpilih. Segala maklumat yang

diperolehi dan dianalisis dengan betul. Maklumat yang diperolehi dipolakan mengikut

keutamaan dan kehendak soalan-soalan kajian yang telah dibentuk.

7

8