5/24/2018 Adat Perkahwinan Kaum Iban

1/4

Pengenalan

Perkahwinan dalam masyarakat Iban agak unik kerana terdapat beberapa peraturan yang

dilakukan sebelum seseorang itu layak menjadi suami isteri. Dalam masyarakat Iban, usia

pengantin lelaki perlu melebihi dua puluh dua tahun. Ini disebabkan dalam usia yang

sebegini, pihak lelaki telah bersedia untuk berkahwin. Bagi pihak si gadis pula, tiada umur

khusus yang ditetapkan. Perkahwinan yang sempurna bagi masyarakat Iban ialahperkahwinan yang mematuhi kehendak adat. Pihak yang melanggar mana-mana adat

perkahwinan dikehendaki membayar denda untuk mengelakkan pasangan suami isteri

ditimpa kesusahan. Usaha mencari pasangan bergantung pada keadaan di rumah itu, kalau

keluarga itu besar, anak-anak mereka lambat dikahwinkan. Sebaliknya, apabila anggota

keluarga di rumah itu kecil, anak-anak mereka akan dikahwinkan secepat mungkin dengan

harapan menantu dapat membantu keluarga membuat kerja-kerja tertentu. Terdapat

beberapa peringkat tertentu dalam perkhawinan kaum Iban iaitu peringkat merisik,

meminang, bertunang, majlis perkahwinan dan selepas majlis perkahwinan.MerisikDalam masyarakat Iban, perkahwinan biasanya ditentukan oleh pengantin lelaki. Sekiranyaseorang teruna telah berkenan kepada seorang gadis, ibu bapanya atau wakil akan

bertandang ke rumah gadis untuk merisik. Perjumpaan kedua belah pihak ini juga dikenali

sebagai berbunga-bunga atau berjarum-jarum.Pada masa itu syarat-syarat perkahwinan

akan ditentukan termasuklah berian dan sebagainya. Keluarga pihak lelaki akan

menghantar rombongan meminang gadis jika hasil pertemuan itu menggalakkan.Meminang dan Bertunang

Rombongan pihak lelaki biasanya tidak kurang daripada lima orang dan paling ramai dua

puluh orang yang terdiri daripada orang-orang tua. Pada masa itu syarat-syarat

perkahwinan akan ditentukan termasuklah berian atau mas kahwin serta lain-lain yang

berkaitan. Setelah mencapai kata sepakat, ayah pihak lelaki menanggalkan lapitatau ikat

pinggang perak atau sebilah pedang sebagai tanda pertunangan. Seterusnya kedua belah

pihak akan berbincang tentang tarikh dan hari perkahwinan. Mulai saat itu, perempuan itu

tidak boleh lagi menerima kunjungan teruna selain tunangnya. Dua atau tiga hari kemudian

wakil pihak lelaki akan memaklumkan berita pertunangan tersebut kepada saudara-mara

dan jiran tetangga.

5/24/2018 Adat Perkahwinan Kaum Iban

2/4

Majlis PerkahwinanMajlis Perkahwinan Pelbagai persiapan

akan dibuat untuk majlis perkahwinan

yang bakal tiba. Bagi pihak keluarga

lelaki mereka akan menyediakan

perbelanjaan serta barang yang harusdiberikan kepada keluarga perempuan.

Keluarga perempuan juga membuat

pelbagai persiapan termasuk memburu

binatang untuk disembelih pada hari

perkahwinan. Untuk mengundang

tetamu, kedua-dua pihak melantik wakil

masing-masing untuk menguruskan

jemputan kahwin. Wakil itu membawa

beberapa utas tali bersimpul yang

menunjukkan berapa hari lagi

perkahwinan dilangsungkan. Sekiranya tali itu mempunyai lima simpulan, bermakna

perkahwinan itu akan berlangsung dalam masa lima hari lagi. Wakil khas akanmeninggalkan tali bersimpul itu kepada tuai rumah atau ketua rumah panjang yangbertanggungjawab membuka simpulan tali itu setiap hari.

Pada hari perkahwinan, rombongan lelaki biasanya

berarak ke rumah panjang pengantin perempuan

dengan menaiki perahu yang dihiasi kain pua kumbu

sekiranya pengantin melalui jalan sungai . Jika

tidak, pengantin akan berjalan kaki mengikut jalan

darat. Di sepanjang jalan, rombongan yang

berpakaian menarik itu akan memukul gong. Sebaik

sahaja sampai di hadapan rumah pengantin

perempuan, tembakan meriam akan dilepaskan.

Kemudian mereka mandi beramai-ramai di sungaisebelum memakai pakaian tradisional. Sampai di

tangga rumah panjang, kepala rombongan pengantin

lelaki dipelawa menyembelih seekor babi sebagai

penghormatan dan pada masa itu juga tembakan

senapang akan kedengaran secara balas-

membalas. Di kepala tangga rumah itu pula, terdapat

rangka yang berbentuk seperti kota. Ketua rombongan

pengantin lelaki terlebih dahulu terpaksa membuka

tiga buah kota iaitu di kepala tangga, di tengah rumah

dan di hujung rumah.

Setelah itu, rombongan pihak lelaki di kalangan kaumwanita akan masuk ke bilik pengantin perempuan, manakala yang lelaki duduk di ruai.

Mengikut adat tetamu perempuan hanya dapat masuk ke dalam bilik pengantin perempuan

dengan menggunakan bahasa berirama untuk membuka pintu bilik yang dipalang dengan

lembing dan ditutup oleh pua kumbu. Para tetamu seterusnya akan dijamu dengan sejenis

arak iaitu tuak dan pelbagai jenis air seperti air haus, air dahaga dan air untung. Sambil itu

mereka akan bergurau senda dan beramai-ramai menyanyikan lagu dan memukul gendang.

Mereka juga akan berpusing di rumah selama tiga kali. Sesudah itu air minuman akan

dihantar kepada setiap tetamu dan ini dinamakan air penyuci. Sekiranya perkahwinan

Pengantin masyarakat Iban

Upacara miring

Upacara akad nikah

http://malaysiana.pnm.my/01/video/iban/tembak1.avihttp://malaysiana.pnm.my/01/video/iban/babi1.avihttp://malaysiana.pnm.my/01/video/iban/perahu1.avihttp://malaysiana.pnm.my/01/video/iban/tembak1.avihttp://malaysiana.pnm.my/01/video/iban/babi1.avihttp://malaysiana.pnm.my/01/video/iban/perahu1.avihttp://malaysiana.pnm.my/01/video/iban/tembak1.avihttp://malaysiana.pnm.my/01/video/iban/babi1.avihttp://malaysiana.pnm.my/01/video/iban/perahu1.avihttp://malaysiana.pnm.my/01/video/iban/tembak1.avihttp://malaysiana.pnm.my/01/video/iban/babi1.avihttp://malaysiana.pnm.my/01/video/iban/perahu1.avihttp://malaysiana.pnm.my/01/video/iban/tembak1.avihttp://malaysiana.pnm.my/01/video/iban/babi1.avihttp://malaysiana.pnm.my/01/video/iban/perahu1.avihttp://malaysiana.pnm.my/01/video/iban/tembak1.avihttp://malaysiana.pnm.my/01/video/iban/babi1.avihttp://malaysiana.pnm.my/01/video/iban/perahu1.avi

5/24/2018 Adat Perkahwinan Kaum Iban

3/4

berlangsung pada waktu siang, selepas makan tengahari barulah kedua-dua pihak

berbincang tentang perihal pengantin dan susur galur mereka. Sekiranya dilangsungkan

pada waktu malam, perbincangan dilakukan selepas tengah malam. Mereka akan

berbincang dan golongan yang tertua akan melakarkan hubungan antara pengantin lelaki

dan perempuan yang mempunyai hubungan kekeluargaan. Sebelum perbincangan

diadakan, tuai rumah sekali lagi akan menghidangkan minuman keras yang dipanggil air

perangsang kepada para tetamu.

Setelah mengetahui hubungkait kekeluargaan, denda akan dikenakan kepada mereka.

Selepas itu barulah ibu bapa pengantin perempuan meminta berian. Terdapat nilai berian

yang telah ditetapkan di kalangan masyarakat Iban. Pihak perempuan juga meminta

bayaran memecah tangga iaitu sebilah beliung, bayaran pembuka pintu iaitu sebatang

lembing, bayaran pembuka kelambu iaitu sebilah pedang dan pemberian kecil yang lain.

Pihak lelaki pula meminta pencuci kaki , sebuah tempayan, sepasang tempat menggantung

gong, penolak haluan iaitu sebatang sumpitan, kajang perahu iaitu sehelai kain pua kumbu

dan beberapa pemberian kecil lagi. Selepas menjelaskan segala berian, mereka

menetapkan pula syarat berhubung dengan berian sekiranya berlaku perceraian.

Permintaan tersebut akan hilang setelah berlakunya perceraian yang tidak nyata. Sekiranya

perceraian disebabkan oleh pihak lelaki, si suami wajib membayar balik berian yang

diterimanya dahulu dan tambahan sebanyak RM50 sebagai denda. Sekiranya berlaku

percubaan untuk mencemarkan nama mana-mana pihak, pihak yang bertanggungjawab

akan dikenakan denda yang lain.

Seterusnya upacara membelah pinang atau mengulang pinang akan dijalankan. Seorang

perempuan akan membawa keluar tepak sirih dan kemudian membelah pinang tersebut

. Pecahan pinang itu akan menentukan tempoh masa pengantin perempuan wajib tinggal di

rumah suaminya. Kemudian seorang lemambang atau bomoh akan mengadakan upacara

menidurkan anak dan mengejutkan anak itu semula dengan beberapa rangkap pantun.

Seterusnya pinang tersebut akan diagihkan kepada tetamu dan diberi sarapan pagi.

Upacara perkahwinan telah dianggap tamat dengan menjalankan adat ini sekiranya tiada

kesalahan adat yang dilakukan oleh kedua belah pihak. Jika tidak pengantin baru akan

mandi di sungai untuk membersihkan diri. Untuk adat ini juga mereka perlu memegangsehelai kain yang panjangnya tujuh ela supaya kesalahan semasa perkahwinan itu akan

hilang pada setiap individu. Selepas mandi, mereka menyembelih seekor babi sebagai

korban dan juga sebagai penebus dosa pengantin. Setelah menyucikan diri, pasangan

pengantin akan memakai pakaian masing-masing untuk pergi ke rumah pengantin lelaki

pula. Di sepanjang jalan, rombongan perlu kelihatan gembira kerana segala kesalahan telah

dihapuskan. Seterusnya sambutan yang meriah diadakan pula di rumah pengantin lelaki.

Pada sebelah malamnya, kedua pengantin diiringi oleh pengapit masing-masing dan akan

disandingkan di atas gong atau kerusi yang dialas kain tenun. Adat ini juga boleh

disamakan dengan adat bersanding di kalangan masyarakat Melayu. Pasangan ini akan

disaksikan oleh hadirin di rumah panjang tersebut. Seterusnya seseorang yang

dipanggil tukang ganyangakan memulakan upacara. Ayam yang telah diikat kakinya

kemudian dilepaskan dan mentera pun dibaca. Ayam yang telah disembelih itu akan diambil

darahnya untuk disemah kepada pengantin. Istiadat ini akan diakhiri dengan jamuan makan

dan minum.

Selepas mengadakan majlis di rumah pengantin lelaki, sekali lagi majlis diadakan di rumah

pengantin perempuan. Sungguhpun mereka telah sah sebagai pasangan suami isteri,

mereka tidak boleh tidur bersama. Si suami masih tidur di ruai iaitu di bilik tetamu.

Sebarang bunyi-bunyian yang didengar sepanjang berada di situ akan mempunyai maksud

http://malaysiana.pnm.my/01/video/iban/belahpinang1.avi

5/24/2018 Adat Perkahwinan Kaum Iban

4/4

yang tersendiri samada baik atau sebaliknya. Ada pasangan yang terpaksa dipisahkan buatsementara waktu kerana mendapat petanda buruk.