sejarah bahasa iban

8/13/2019 sejarah bahasa iban

1/51

Pembinaan dan perkembangan Bahasa Melayu

1.0 Pendahuluan

1.1 Pengenalan

Menurut Abdullah Hassan ( 2005:14 ), keperluan manusia untuk berkomunikasi menyebabkan

terbitnya bahasa yang banyak dalam dunia ini malah setiap bangsa mempuanyi satu atau lebih

bahasa yang mempuanyi sejarahnya yang tersendiri dan berdasarkan kajian beliau terdapat empat

belas golongan besar bahasa ( Indo-Eropah, Semit-Hemit, Ural, Altaik, Sino-Tibet, Austronesia, Irian,

Bantu, Dravidia, Khoisan, Niger-Kongo, Makro-Sudan, Amerika Utara dan Amerika Latin ) yang

digunakan dalam dunia ini. walaupun begitu, penulisan ini tidak mengkaji kesemua golongan bahasa

tersebut tetapi hanya mengfokuskan kepada pembinaan dan perkembangan Bahasa Melayu yang

diklasifikasikan oleh beliau sebagai golongan bahasa keenam dalam dunia iaitu dalam kelompok

bahasa Austronesia yang secara terperinci akan dibincangakan dalam penulisan ini.

1.2 Objektif

Adalah agak sukar untuk memperjelaskan secara terperinci keseluruhan sejarah dalam pembinaan

dan perkembangan Bahasa Melayu kerana keterbatasan dalam mendapatkan sumber, walaupun

begitu penulisan ini akan cuba mengupas kembali segala perancangan yang digariskan oleh Dewan

Bahasa dan Pustaka amnya dalam usaha mengangkat martabat Bahasa Melayu dalam aspek

pembinaan dan perkembangan. Aspek pembinaan yang akan ditekankan dalam penulisan ini

membicarakan pembinaan atau perancangan korpus bahasa dari segi istilah, kosa kata, laras bahasa,

ejaan, sebutan dan tatabahasa tanpa menafikan akan wujudkan pinjaman bahasa asing mengikut

keperluan dalam Bahasa Melayu yang sangat diperlukan dalam semua bidang. Bagi aspek

perkembangan, adalah menjadi suatu yang sinonim dalam penulisan untuk membicarakan kronologi

perkembangan mengikut zaman peralihan status bahasa, tetapi penulisan ini akan membicarakan

perkembangan Bahasa Melayu mengikut tahun, iaitu tahun 1950 hingga 1960, 1970 hingga 1980 dan

11990 hingga 2000 atas rasional, adalah menjadi keperluan untuk mengupas isu-isu yang berkaitan

dengan perkembangan Bahasa Melayu bagi menilai sejauhmana usaha yang dilakukan oleh kerajaan

Malaysia untuk menjadikan Bahasa Melayu setanding dengan bahasa-bahasa lain di dunia yang

mampu menjadi pengerak kepada pembangunan negara dalam semua bidang.

1.3 Kaedah

Kaedah yang digunakan dalam kajian penulisan ini adalah menggunakan kaedah kajian perpustakaan

berdasarkan sumber buku yang didapati secara langsung mahupun tidak langsung dengan

menggunakan laman web.

1.4 Batasan


2/51

Segala sesuatu kajian memiliki batasnya tersendiri, maka dalam kajian penulisan ini adalah tidak

dinafikan wujudnya batasan dalam mendapatkan sumber yang tepat dalam kuantiti yang banyak

dalam tempoh masa yang terhad. Dalam aspek penelitian kajian penulisan pula, kajian adalah

terbatas kepada aspek pembinaan dan perkembangan Bahasa Melayu semata-mata, ini bermakna

kajian penulisan ini tidak akan membincangkan perkara-perkara yang tidak berkaitan dengan

pembinaan dan pengembangan Bahasa Melayu. Walau bagaimanapun, kajian mengenai Bahasa

Melayu ini turut menyentuh perkaitan perkembangannya berdasarkan perubahan dunia semasa

yang sukar sekali mengetepikan akan isu-isu yang menyumbang kepada perkembangannya yang

dimaninkan oleh pihak-pihak yang berkaitan. Batasan kajian penulisan juga berhadapan dengan

kesukaran mendapatkan data terbaru kerana tidak dapat menjalankan kajian lapangan bagi meneliti

kebenaran isu-isu tersebut.

1.5 Definisi Konsep

Konsep yang harus difahami dalam kajian penulisan ini adalah berkisar kepada kehendak tajuk

kajian, iaitu pembinaan dan perkembangan Bahasa Melayu. Menurut Awang Sariyan ( 2002 ),

pembinaan bahasa merujuk kepada usaha melengkapkan bahasa daripada sudut korpus bahasanya

atau dikenali juga sebagai perancangan korpus bahasa yang menyentuh aspek kosa kata, istilah,

tatabahasa, ejaan, sebutan dan laras bahasa yang telah berjaya dilakukan secara terancang selepas

penubuhan Dewan Bahasa dan Pustaka pada 22 Jun 1956 yang pada awalnya menjalankan fungsi

sebagai jabatan kerajaan yang telah bertukar taraf kemudiannya menjadi badan berkanun di bawah

Kementerian Pendidikan Pembinaan bahasa selepas lulusnya Akta DBP 1959.

Perkembangan bahasa Melayu pula menurut Yahya Othman, Roselan Baki dan Naffi Mat ( 2009: 39 ),dapat diklasifikasikan mengikut tahap dari Bahasa Melayu Purba ( 2500 masihi ), Bahasa Melayu

kuno ( abad ke-7 masihi ), Bahasa Melayu Klasik ( abad ke-12 masihi ), Bahasa Melayu Peralihan dan

Bahasa Melayu Baharu ( abad ke-19 ). Manakala menurut Abdul Rashid Melebek dan Amat Juhari

Moain ( 2006: 26 ), perkembangan Bahasa Melayu dapat dirungkai berdasarkan perkembanagan

zaman, iaitu purba, kuno dan klasik tetapi adalah lebih mudah difahami sekiranya berfokuskan tahun

perkembangannya bagi meneliti isu-isu yang dibangkitkan sepanjang perkembangan bahasa

tersebut, iaitu tahun 1950 hingga 1960, 1970 hingga 1980 dan 1990 hingga 2000 bersesuaian dengan

perkembagan ilmu semasa selepas Jawatankuasa Pelajaran Razak ( 1956 ) menetapkan Bahasa

Melayu sebagai bahasa penghantar utama dalam sistem pendidikan negara ini yang turut disokong

oleh Awang Sariyan ( 2002 ).

2.0 Sejarah ringkas Bahasa Melayu

Sehingga ke hari ini banyak sejarawan yang merumuskan akan hal asal usul Bahasa Melayu sebagai

suatu yang masih kabur yang masih memerlukan kajian lanjut dan mendalam, maka penulisan ini

secara tidak langsung akan membincangkan secara ringkas berkaitan sejarah Bahasa Melayu dari

aspek konsep etimologi ( perkataan ) dan bangsa, salasilah dan hipotesis tempat asal Bahasa Melayu.


3/51

2.1 Konsep etimologi dan bangsa

Dari aspek etimologi atau perkataan, Melayu menurut Zuber Usman dalam Abdul Rashid Melebek

dan Amat Juhari Moain ( 2006: ), berasal daripada perkataan Himalaya yang telah disingkatkankepada Malaya yang kemudiannya menjadi Melayu. Selain itu, terdapat juga pengkaji yang

mengutarakan bahawa Melayu berasal daripada perkataan Malaiyur-pura yang terpahat pada

prasasti Bukit Gombak 1 di Sumatera Barat yang akhirnya menimbulkan perkataan malaiyur =

malaiyu = malayu = melayu. Menurut Abdul Rashid Melebek dan Amat Juhari Moain ( 2006: ),

perkataan Melayu berasal daripada perkataan Jawa Kuno dan Baru, iaitu Mlaya dan Mlayu yang

membawa maksud lari. Tambahan beliau lagi, perkataan Melayu turut merujuk kepada kerajaan,

iaitu berasal daripada perkataan Malayu yang merujuk kepada sebuah kerajaan yang berpusat di

Muara Jambi pada abad ke-7 ( 644 M ) yang mendapat nama sempena nama sebatang sungai, iaitu

Sungai Malayu yang sangat deras arusnya selaju orang berlari yang disifatkan mempuanyi

pengertian yang sama dalam Bahasa Jawa.

Dari aspek konsep perkataan Melayu berdasarkan bangsa adalah merujuk kepada teori awal

perpindahan golongan manusia yang diberi nama Austronesia dari daerah Yunan ke wilayah Asia

Tenggara, iaitu Melayu Proto ( 2500 M ) dan Melayu Deutro ( 1500 M ) menurut Nik Safiah Karim,

Farid M. Onn, Hashim Hj Musa dan Abdul Hamid Mahmood ( 2004: 3 ). Menurut Abdul Rashid

Melebek dan Amat Juhari Moain ( 2006: 11 ) pula, penggunaan perkataan Melayu pada abad ke-17

merujuk kepada istilah yang lebih luas yang merangkumi suku bangsa serumpun di Nusantara

merujuk kepada istilah UNESCO ( 1972 ).

......Melayu itu merupakan satu keluarga bangsa yang mempunyai satu keluarga bahasa yang sama,bentuk fizikal tubuh badan yang hampir sama,berkulit sawo matang, rambut lurus dan tinggi yang

sederhana dan penduduk asli di satu kawasan yang sangat besar, iaitu suku bangsa Melayu di

Semenanjung Malaysia, Thailand, Indonesia, Filipina dan Madagaskar yang merupakan satu stock

bangsa yang sejak beberapa lama dahulu dikenali sebagai Malayo-Polynesia ( Melayu-Polinesia )

atau Austronesia....

Merujuk kepada Perlembagaan Malaysia sendiri menurut Abdul Rashid Melebek dan Amat Juhari

Moain ( 2006: 8 ), Perkara 160 seperti yang termaktub dalam Perlembagaan Persekutuan Tanah

Melayu 1957 mengariskan Melayu sebagai seseorang yang berbahasa melayu, berkebudayaan

melayu dan beragama Islam.

2.2 Salasilah Bahasa Melayu

Kajian salasilah Bahasa Melayu akan merujuk kepada asal usul atau keturunan Bahasa Melayu itu

sendiri yang mana menurut Nik Safiah Karim, Farid M. Onn, Hashim Hj Musa dan Abdul Hamid

Mahmood ( 2004: 3-4 ), berasal dari rumpun bahasa Austronesia yang tergolong dalam satu keluarga

bahasa besar bahasa Austris ( Austroasia, Tibet-Cina dan AustronesiaNusantara, Polinesia,Melanesia dan Mikronesia ) dalam cabang Nusantara, iaitu jumlah bahasa yang paling banyak


4/51

merangkumi 16 golongan kira-kira 200 hingga 300 bahasa. Hal ini turut diutarakan oleh Kamal Shukri

Abdullah Sani ( 2007: 2 ), bahawa Bahasa Melayu merupakan bahasa yang berasal dari rumpun

bahasa Austronesia ( Nusantara Barat dan Timur, Melanesia dan Polinesia ) dalam kelompok

Nusantara Barat ( Malagasi, Acheh, Melayu, Jawa,Sunda, Dayak, Tagalog, Sibu, Bisaya dan lain-lain )

yang digunakan di sebelah timur gugusan pulau-pulau Melayu dan Nusantara sejak abad pertama

masihi menurut Abdullah Hassan ( 2005:23).

Hal ini turut diutarakan oleh James T.Collins ( 2005 ), iaitu kewujudan akan Bahasa Melayu sebagai

salah satu komponen daripada 1000 bahasa yang terpenting dalam rumpun bahasa Austronesia

yang terbentuk di Taiwan yang kemudiannya tersebar dibahagian selatan, timur dan barat melalui

Filipina yang turut mempunyai perhubungan dengan bahasa-bahasa Polinesia menurut William

Marsden ( 1754-1836 M ) dalam Abdul Rashid Melebek dan Amat Juhari Moain ( 2006: 1 ) yang

banyak mengkaji bahasa di Asia Tenggara dalam karya penulisannya, seperti A Dictionary of the

Malayan Language dan A Grammar of the Malayan Language ( 1812 ) dan sehingga sekarang dikenali

sebagai Bahasa Melayu-Polinesia oleh Wilhelm Von Humboldt ( 1767-1835 ) dalam Abdul Rashid

Melebek dan Amat Juhari Moain ( 2006: 2 ) berdasarkan perincian hubungan antara bahasa-bahasa

di Asia Tenggara yang serumpun dalam karyanya Uber die Kawisprache auf der Insel Java ( 1836 )

yang turut disokong oleh Abdullah Hassan ( 2005: 23 ) berdasarkan jadual yang telah diambil dari

Crowely ( 1987 ) dalam James T.Collins ( 2005: 3 ). Walaupun begitu, terdapat juga pengkaji barat,

seperti John Crawfurd dalam Abdul Rashid Melebek dan Amat Juhari Moain ( 2006: 2 ) yang tidak

mempersetujui perkaitan yang wujud antara Bahasa Melayu dengan Polinesia kerana tidak

sekeluarga.

2.3 Hipotesis tempat asal Bahasa Melayu

Menurut Northefer ( 1996 ) dalam James T.Collins ( 2005 ), kesepekatan ahli-ahli arkeologi

menyatakan bahawa Bahasa Melayu di kepulauan gugusan Melayu bermula di Kalimantan sebelum

tersebar di bahagian barat menyeberangi Laut China Selatan pada 100 masihi dahulu melalui Pulau

Tambela dan Riau sebelum ke Sumatera dan ke selatan Benua Asia atau kini dikenali sebagai

Semenanjung Malaysia. Pada masa yang sama juga tidak dinafikan berlaku penyebaran Bahasa

Melayu di bahagian utara, selatan dan timur sehingga ke barat Pulau Luzon yang kini dikenali sebagai

Teluk Manila dan seterusnya di bahagian timur kepulauan Maluku ( Indonesia ).

Kewujudan penggunaan Bahasa Melayu turut dibuktikan oleh Bede dalam James T.Collins ( 2005 ),pada abad ke-8 dalam Caedmons Hymn to the Creator yang menyatakan akan wujudkan tulisan teks

tertua Bahasa Melayu bertarikh 682 masihi di atas batu di Sumatera yang mengadaptasi ortografi

india berdasarkan palawa yang dikenali sebagai teks Bahasa Melayu Kuno.

3.0 Pembinaan Bahasa Melayu

Menurut Awang Sariyan ( 2002 ), pembinaan bahasa merujuk kepada usaha melengkapkan bahasa

daripada sudut korpus bahasanya atau dikenali juga sebagai perancangan korpus bahasa yang

menyentuh aspek kosa kata, istilah, tatabahasa, ejaan, sebutan dan laras bahasa yang telah berjaya

dilakukan secara terancang selepas penubuhan Dewan Bahasa dan Pustaka pada 22 Jun 1956 yang


5/51

pada awalnya menjalankan fungsi sebagai jabatan kerajaan yang telah bertukar taraf kemudiannya

menjadi badan berkanun di bawah Kementerian Pendidikan Pembinaan bahasa selepas lulusnya

Akta DBP 1959.

3.1 Pembinaan Istilah Bahasa Melayu

Umumnya istilah merupakan perkataan yang mempunyai makna khas mengikut bidang ilmu

pengetahan tertentu yang menerangkan makna, konsep proses, keadaan atau sifat khusus bagi

sesuatu ilmu menurut Wan Muna Ruzanna Wan Mohammad ( 2009: 2 ). Menurut Awang Sariyan (

2002 ) pula, pembinaan istilah Bahasa Melayu merupakan suatu usaha dalam menggubal istilah bagi

mengisi peranan Bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan, rasmi dan ilmu di negara ini yang telah

bermula sejak 1957 yang melibatkan dua bidang terawal iaitu Istilah Kerajaan dan Istilah Ilmu Sains

dan teknik yang sehingga kini mencatatkan jumlah hampir mencecah 1 juta istilah yang terhasil

meliputi ratusan bidang ilmu dan profesional yang telah dibukukan oleh Dewan Bahasa dan Pustakasebanyak 199 judul melibatkan semua peringkat. Kenyataan ini turut disokong oleh Abdullah

Hassan ( 1987: 85 ), iaitu perancangan korpus bahasa dalam aspek istilah telah bermula sejak 1957

melalui penubuhan Jawatankuasa Istilah yang pertama berdasarkan dua peringkat iaitu sebelum

1975 ( dengan penerbitan Pedoman Pembentukan istilah bahasa Melayu oleh Dewan Bahasa dan

Pustaka ) dan selepas 1975 ( kerjasama Majlis bahasa Indonesia-Malaysia ( MBIM ) yang

menghasilkan Pedoman Umum Pembentukan istilah ( PUPI ) yang telah diisytiharkan

penggunaannya oleh Menteri Pendidikan Malaysia dan Menteri Pendidikan dan Kebudayaan Repblik

Indonesia pada 30 Ogos 1975).

Walaupun begitu, beliau tidak menafikan akan ketidaksempurnaan yang berlaku semasa pembinaanawal istilah dalam bahasa Melayu iaitu melibatkan tempoh masa antara tahun 1957 hingga 1960

yang merupakan titik zaman awal pembentukan istilah namun tidak kukuh kerana tiada sebarang

pedoman yang boleh dijadikan rujukan sehinggalah Dewan Bahasa dan Pustaka menubuhkan dua

Jawatankuasa Istilah bagi menyokong pembinaan istilah iaitu, Jawatankuasa Istilah Kerajaan dan

Perjawatan dan Jawatankuasa Istilah Sains Am yang secara tidak langsung mengubah panduan dan

falsafah pembinaan istilah tahap awal yang mengongkong proses pembinaan istilah, walapun

terdapat juga istilah yang bertahan sehingga sekarang misalnya stesen, kimia dan sains. Manakala

istilah yang tidak dapat mendukng konsep asal telah dipinda seperti ilmu jiwa, kajirumpun bangsa,

ilmu hisab dan kajibentuk bumi kepada psikologi, ethnologi, matematik dan geomorfologi.

Zaman selepas 1975 pula memperlihatkan peranan Dewan Bahasa dan Pustaka dalam pembentukan

istilah yang melibatkan bidang-bidang profesional sebanyak 71,887 istilah sehingga 1975 berikutan

kejayaan membentuk Pedoman Membentuk Istilah-istilah Baru DBP ( mula digunakan sejak 1959 ),

Dasar, Cara dan Pedoman Membentuk istilah Baharu Bahasa Melayu DBP ( selepas 1970 ) dan

Pedoman Pembentukan Istilah Universiti Malaya ( 1971 ) serta dengan tertubuhnya Jawatankuasa

Tetap Bahasa Melayu ( JKTBM ) sejak Disember 1972 yang pada awalnya hanyalah mewakili Malaysia

dalam usaha kerjasama dengan Indonesia bagi menyusun Sistem Ejaan Rumi Baru tetapi

kemudiannya telah diperluaskan lagi fungsinya yang mencakupi aspek peristilahan dan dianggap

oleh kerajaan sebagai badan tertinggi dalam pembentukan istilah Bahasa Melayu yang menjadi

dasar pembentukan istilah oleh Dewan Bahasa dan Pustaka.


6/51

Walaupun begitu, pembinaan istilah dalam Bahasa Melayu tidak menafikan akan wujudnya pinjaman

daripada bahasa asing melalui dua cara penggubalan, iaitu pinjaman dan pinjam terjemah menurut

Ainon Mohd dan Abdullah Hassan ( 2000: 255 ). Hal ini turut disokong oleh Nik Safiah Karim, Farid M.

Onn, Hashim Hj. Musa dan Abdul Hamid Mahmood ( 2004: 301-304 ), iaitu pembinaan istilah

pinjaman yang dilakukan dalam dua bentuk, iaitu pengambilan dengan penyesuaian ejaan, misalnya

geography-geografi, biology-biologi, mathematics-matematik, isogamy-isogami dan sebagainya.

Manakala, pengambilan tanpa perubahan ejaan pula, seperti magnet-magnet, linear-linear, hilum-

hilum, import-import, audit-audit dan sebagainya. Manakala pembinaan istilah pinjam terjemah pula

dilakukan melalui lima cara, iaitu terjemah langsung ( resistance = rintangan, dose = sukatan, soluble

= lart ), penciptaan kata baharu ( subsidence = antamman, allot = umpuk, arrears = tunggakan ),

perluasan makna ( salur = salir, hakis = kikis, gelap = legap ), penggabungan dua kata umum ( missile

= peluru berpandu, indicator lamp = lampu penunjuk, right angle = sudut tepat ) dan pembentukan

kata ganda separa ( radius = jejari, liquid = cecair, capillary = rerambut ), tetapi kesemua proses ini

terikat kepada had peminjaman, iaitu pinjaman istilah dilakukan sekiranya bahasa asing

mempunyai istilah tersebut dan haruslah sesuai dengan sistem bunyi Bahasa Melayu menurut AinonMohd dan Abdullah Hassan ( 2000: 265 ).

Menurut Rogayah Osman dalam artikelnya mengenai Perancangan Bahan Ejaan dan Sebutan,

Peristilahan dan Perkamusan dalam Bahasa Melayu di Malaysia, kewujudan banyak Jawatankuasa

Istilah ( JKI ) yang mencakupi banyak bidang dengan konsep dan pemahaman ilmu yang tersendiri

menghasilkan bermacam-macam istilah sehingga satu istilah mendukung pelbagai konsep dan

pengertian, menyedari permasalahan ini dua jawatankuasa penyelarasan dibentuk iaitu,

Jawatankuasa Istilah Sains Tulen dan Jawatankuasa Istilah Sains Sosial dan Kemanusiaan. Disamping

itu, Dewan Bahasa dan Pustaka telah melakukan kembali kerja-kerja dalam menyemak istilah

sebelum 1975 terutamanya sebelum 1960 untuk diserahkan kepada Jawatankuasa PenyemakIstilah sebagai tambahan kerja-kerja dalam penciptaan istilah, pengklasifikasian bidang yang

sebelumnya tidak begitu tepat dan kurang menyeluruh agar dapat membincangkan aspek-aspek

pemasyarakatan istilah dalam disiplin bidang masing-masing agar dapat diutarakan kepada sidang

MBIM sekitar akhir 80-an dan awal 90-an.

Majlis Bahasa Indonesia-Malaysia ( MBIM ) menurut Abdul Rashid Melebek dan Amat Juhari Moain (

2006: 36 ), sangat berperanan dalam pembentukan istilah Bahasa Melayu yang mendokong tiga

fungsi utama, iaitu bertindak sebagai badan bersama yang mengadakan pertemuan demi

pertemuan untuk memikirkan, menalaah dan membincangkan hal-hal bersama berhubungan

dengan soalan bahasa kedua-dua negara, menampung dan menyalurkan bahan-bahan tentangbahasa dari kedua-dua belah pihak untuk kegunaan dan kajian bersama serta menyerahkan bahan-

bahan bahasa yang menyentuh kepentingan kebangsaan negara masing-masing kepada Menteri

Pendidikan untuk dipertimbangkan dan diputuskan. Atas ketelusan dalam memainkan perana ini,

MBIM berjaya menghasilkan Pedoman Umum Pembentukan Istilah ( PUPI ), Pedoman Penyusnan

Kamus Istilah dan Pedoman Tranliterasi Huruf Arab kepada Huruf Rumi disamping membincangkan

pedoman khusus pembentukan istilah kimia, biologi, fizik, matematik dan perubatan. Malah

sepanjang hasil persidangan MBIM ke-7 hingga ke-23 MBIM turut berjaya menghasilkan Daftar

Istilah MBIM ( A-J ) dan ( K-Z ) yang diterbitkan oleh Dewan Bahasa dan Pustaka pada tahun 1976.


7/51

3.2 Pembinaan Kosa Kata Bahasa Melayu

Menurut Awang Sariyan ( 2002 ), usaha dalam pembinaan kosa kata atau perbendaharaan kata

dalam Bahasa Melayu sebenarnya telah dilakukan oleh para sarjana asing sejak beberapa abad

silam dalam bentuk daftar kata dan kamus, misalnya Daftar Kata Melayu-Cina ( abad ke-15 ), Kamus

Melayu-Itali oleh Antonio Pigafetta pada suku pertama abad ke-16, kamus Melayu-Inggeris oleh

Thomas Bowry pada awal abad ke-18, A Dictonary of The Malay Language oleh Marsden pada tahun

1821 dan beberapa buah kamus lain oleh R.J.Wilkinson ( 1901,1908 dan 1932 ), W.G.Shellabear (

1902, dan 1916 ) dan R.O.Winstedt ( 1913 ). Usaha ini kemudiannya telah diteruskan oleh Dewan

Bahasa dan Pustaka secara terancang yang bermula pada 1964 yang akhirnya telah berjaya

menerbitkan Kamus Dewan pada 1970, iaitu sebuah kamus ekabahasa yang berwibawa sebagai

rujukan kamus yang entrinya berjumlah kira-kira 30,000 patah yang kemudiannya telah diterbitkan

dalam edisi baharu pada tahn 1984 dan 1989 ( masing-masing dengan tambahan 900 entri dan 2,000

entri ), edisi ketiganya pula pada tahun 1994 ( dengan tambahan 6,000 entri ) dan edisi keempat

pada tahn 2003 ( dengan tambahan 5,000 entri ).

Bagi tujuan keperluan pelajar sekolah pula, Dewan Bahasa dan Pustaka turut memainkan

peranannya dengan menyusun dan menerbitkan Kamus Bahasa Malaysia Edisi Pelajar pada tahun

1975 bagi pelajar sekolah menengah dan Kamus Rendah Dewan Bergambar pada tahun 1989 bagi

keperluan pelajar sekolah rendah disamping turut menerbitkan edisi baharu pada tahun 2002

iaitu, Kamus KBSR Dewan dan Kamus Umum Bahasa Melayu Dewan ( memuatkan 67,000 entri )

pada tahun 2007. Malah bagi memastikan pembinaan kosa kata dalam bahasa Melayu lebih

berkesan, Dewan Bahasa dan Pustaka turut mengadakan kerjasa dengan pihak swasta dengan

menerbitkan kamus elektronik, Kamus Telapak BESTA DBP-1 ( 1998 ) dan Kamus Pena Quicktionary (

2000).

Seperti dalam pembinaan istilah Bahasa Melayu, pembinaan kosa kata Bahasa Melayu turut

meminjam kosa kata asing, dan menurut Yahya Othman ( 2005: ), Bahasa Melayu meminjam 677

kosa kata Bahasa Sanskrit merangkumi 11 bidang.

Malah menurut James T.Collins ( 2005: 18 ), sejak kerajaan kesultanan Melayu Melaka lagi, Bahasa

Melayu telah menggunakan kosa kata pinjaman seperti yang direkodkan oleh Yang Lin pada tahun

1560 yang diklasifikasikan sebagai kosakata Bahasa Melayu-Cina sebanyak 500 kata untuk keperluan

perdagangan disamping kosakata pinjaman dari Bahasa Sanskrit, Tamil, Arab dan Persia.

( Rajah 6: Daftar beberapa kosakata Bahasa Melayu-Cina dari Dinasti Ming yang dipetik dari Edwardsdan Blagden ( 1930-1932 ) dalam James T.Collins, 2005: 19 )

3.3 Pembinaan Laras Bahasa Melayu

Menurut Nik Safiah Karim ( 2003: 155-156 ), laras bahasa dalam Bahasa Melayu merupakan

perbezaan cara yang digunakan dalam penulisan walaupun menggunakan bahasa yang sama dalam

situasi yang berbeza atau lebih ringkasnya dikenali sebagai kelainan berbahasa yang dipengaruhi

oleh suasana yang hanya dikenali melalui perkataan-perkataan yang digunakan berdasarkan cara

pengungkapan mengikut situasi tertentu yang wujud berdasarkan perkara yang ingin diperkatakan


8/51

serta kolokasi, iaitu kehadiran penggunaan perkataan dan ungkapan tertentu yang jelas

meletakkannya dalam sesuatu laras.

Menurut Awang Sariyan ( 2002 ), pembinaan laras bahasa ini dilaksanakan oleh Dewan Bahasa dan

Pustaka melalui penerbitan karya ilmu dalam pelbagai bidang untuk pelbagai peringkat yang telah

menghasikan hampir 10,000 judul buku dan berdasarkan koleksi Perpustakaan Negara Malaysia (

1966 hingga 2001 ), sejumlah 105,898 judul direkodkan sebagai buku yang berdaftar di bawah Akta

Pemeliharaan Buku-Buku 1964 dan Akta Penyerahan Bahan Perpustakaan 1966 yang turut

merangkumi buku dalam bahasa lain dan hanya 60,474 judul dalam Bahasa Melayu.

kewujudan perbezaan laras bahasa menurut Nik Safiah Karim, Farid M. Onn, Hashim Hj. Musa dan

Abdul Hamid Mahmood ( 2004: 36 - 40 ), disebabkan oleh ciri-ciri keperihalan ( situasi luaran dan

persekitarancara penyampaian, perhubungan sosial dan peribadi, bahan yang diperkatakan dan

fungsi sosial perlakuan bahasa ) sesuatu peristiwa bahasa dan linguistik ( bunyi, perkataankhusus,

kolokasi dan pinjamandan ayat ) yang terbahagi kepada sebelas laras berdasarkan bidang ilmu,

iaitu biasa, perniagaan atau iklan, sains, media, rencana, undang-undang, agama, sukan, sastera,

ekonomi dan akademik.

Laras bahasa biasa adalah laras yang tiak melibatkan sebarang bidang ilmu atau konteks yang khusus

kerana ianya digunakan dalam perbualan harian yang tidak melibatkan istilah khusus tetapi

menggunakan struktur ayat yang mudah, ringkas dan padat. tambahan lagi, ianya tidak banyak

menggunakan kata pinjaman serta menggunakan kosa kata dan tatabahasa yang mudah difahami

yang boleh wujud dalam keadaan formal dan tidak formal ( menggunakan bahasa basahan ).

Laras bahasa perniagaan atau iklan pula adalah bertujuan untuk menyampaikan maklumat dengan

berkesan yang berbentuk pemberitahuan fakta yang ringkas dan terperinci yang bersifat imaginatifdan kreatif menggunakan retorik pujukan dan bahasa pengaruhan untuk memujuk dan

mempengaruhi pengguna dengan mengabaikan kepentingan tatabahasa.

Laras bahasa sains pula dihubngkan dengan laras bahasa ilmiah yang bersifat formal dan tidak

menggunakan bahasa basahan kerana bersifat intelektual, saintifik, formal dan objektif dalam

mempersembahkan maklumat yang berdasarkan kajian dan fakta yang banyak menggunkan kata

nama dan ragam ayat pasif serta istilah pinjaman daripada Bahasa Inggeris.

Laras bahasa media massa menggunakan bahasa yang mudah, gaya tulisan yang jelas dan ketepatan

isi tulisan dengan mengabaikan kepentingan tatabahasa dalam melaporkan sesuatu peristiwa yang

berlaku tanpa istilah teknikal dan khusus dalam mempersembahkan judul dan teks.

Laras bahasa rencana pula adalah bersifat umum, hal ini kerana adalah untuk keperluan

menyampaikan kepelbagaian idea tentang sesuatu isu dengan gaya bahasa yang mudah difahami

kerana terus menjurus kepada tajuk rencana yang bersifat laporan.

Laras bahasa undang-undang biasanya mengandungi prinsip undang-undang berbentuk akta yang

terbahagi kepada bahagian dan seksyen serta banyak menggunakan istilah pinjaman daripada

Bahasa Inggeris. Interpretasi menentukan makna kosa kata yang digunakan tanpa mengambil kira

struktur ayat dalam penyampaian tetapi menekankan kepersisan dan kejelasan yang bersifat

objektif, terperinci, tepat dan padat dalam binaan ayat yang panjang.


9/51

Laras bahasa agama tidak lari dari membincangkan isu agama yang banyak menggunakan kata

pinjaman Bahasa Arab dalam pembentukan struktur ayat yang menekankan petikan al-quran dan

hadis.

Laras bahasa sukan pula bertujuan menyampaikan maklumat berkaitan dengan kegiatan sukan

dalam bentuk bahasa yang ringkas dan bersahaja tetapi jelas berikutan pemilihan kosa kata yang

senang difahami.

Laras bahasa saster atau kreatif adalah bentuk bahasa yang terhasil daripada cetusan imaginasi dan

pengalaman penulis yang bersifat imaginatif dan figuratif ( penyimpangan makna aripada bahasa

biasa ) serta mementingkan pemilihan diksi yang berkesan dengan menggunakan bahasa tersirat,

istilah-istilah khusus berkaitan sastera, perlambangan, kiasan, imejan, personafikasi, metafora dan

sebagainya yang mementingkan penyusunan dan pengulangan kata atau ayat, bernada puitis dan

komunikatif.

Laras bahasa ekonomi pula merupakan laras berbentuk ilmiah yang menggunakan istilah-istilahterknikal, tidak mementingkan struktur ayat, bersifat formal serta mementingkan susunan maklumat

yang jelas dan eksplisit dalam bentuk data dan statistik.

Laras bahasa akademik adalah bersifat formal dan objektif yang menunjukkan kematangan dan

keintelektual, iaitu berkeupayaan menyamapaikan buah fikiran dan hujah dengan tepat dan

berkesan menggunakan istilah yang bersifat khusus dan sukar difahami kerana menekankan

kesempurnaan bahasa dalam pemaparan, perbincangan dan penghuraian yang turut melibatkan

sudut pandang orang ketiga, penulisan ragam ayat pasif dan ayat majmuk serta turut memuatkan

nota kaki, bibliografi, indeks dan sebagainya dalam penulisan.

3.4 Pembinaan Ejaan Bahasa Melayu

Tradisi tulisan seperti tulisan Kawi, Batak, Lampung, dan Rencong telah menjadi sistem tulisan orang

Melayu sebelum kedatangan Islam yang telah membawa bersama tulisan Jawi daripada Tanah Arab.

Sistem tulisan yang digunakan oleh orang Melayu sebelum Jawi banyak menggunakan lambing suku

kata dan ambang baris untuk menunjukkan perbezaan-perbezaan bunyi. Namun penggunaan tulisan

Jawi tidak bertahan lama setelah pihak Barat memperkenalkan sistem tulisan Rumi di Tanah Melayupada zaman penjajahan. Tulisan Jawi adalah berdasarkan huruf Arab alif-ba-ta manakala tulisan

Rumi adalah berdasarkan huruf Roman a-b-c. sistem ejaan Rumi mula diperkenalkan oleh pihak

Barat di Tanah Melayu pada pertengahan abad ke-19. Sistem ejaan tersebut telah digunakan dalam

urusan rasmi dalam kerajaan Barat di Tanah Melayu pada masa tersebut. Antara sistem ejaan yang

telah digunakan oleh Barat ialah Ejaan Rumi Negeri-negeri Selat (1878), Ejaan Rumi Maxweel (1882),

dan Ejaan Rumi Sweettenham (1881).

Perkembangan sistem ejaan bahasa Melayu pada masa penjajahan sangat penting kerana

sistemejaan Jawi tidak dapat menggambarkan sisitem bunyi bahasa Melayu yang sebenar bagi

mereka yang tidak dapat memehaminya terutamanya pihak Barat yang kurang pengetahuan dalambahasa Melayu. Bahasa Melayu menjadi lebih penting apabila dijadikan bahasa pengantar di


10/51

sekolah-sekolah rendah. Oleh yang demikian, satu sistem Rumi yang seragam diperlukan untuk

menggantikan sistem ejaan Jawi. Satu pertubuhan iaitu Pakatan Belajar-Mengajar Bahasa yang telah

ditubuhkan pada tahun 1888 di Johor memainkan peranan yang sangat panting dalam

menggalakkan penggunaan bahasa Melayu di sekolah dan dalam kalangan masyarakat setempat.

Pembinaan sistem tulisan Rumi untuk bahasa Melayu telah melalui beberapa peringkat oleh banyak

pihak. Contohnya, pihak Barat banyak melakukan kajian dalam membentuk sistem tulisan tersebut.

Antara tokoh yang berasal dari Barat yang pernah melakukan kajian dalam mengembangkan sistem

tulisan bahasa Melayu ialah William Marsden yang telah menulis buku yang berjudul A Grammar Of

The Malayan Language pada tahun 1912. Dalam bukunya terdapat pendapat yang mengatakan

bahawa bunyi ch, d, ng, p, g, dan ny merupakan huruf-huruf yang telah ditambah oleh orang Melayu

daripada huruf bahasa Arab ( Rogayah Binti Osman, hlm 3). Selepas William Marsden, R.J Wilkinson

yang merupakan nazir sekolahsekolah bagi Jabatan Pelajaran Negeri-negeri Bersekutu telah

menjadi pengerusi bagi Jawatankuasa Ejaan untuk mengkaji dan membentuk sebuah sistem ejaan

Rumi yang baru. Sistem ejaan yang telah berjaya dihasilkan telah dipanggil Ejaan Wilkinson.

Semasa zaman pendudukan Jepun di Tanah Melayu, satu sistem ejaan telah diperkenalkan iaitu

Ejaan Fajar Asia yang selaras bagi tiga buah negara iaitu Tanah Melayu, Singapura dan Indonesia

yang pada masa itu berada dalam pentadbiran tentera Jepun. Majalah Fajar Asia yang diterbitkan di

Singapura telah menggunakan sistem ejaan tersebut dalam penerbitan majalah mereka. Huruf yang

digunakan dalam sistem ini hampir sama dengan Sistem Ejaan Wilikinson dan sistem Ejaan Rumi

ZaBa. Menurut Asmah Haji Omar (1993), sistem ejaan ini menggunakan enam huruf vokal iaitu a, e

taling, e pepet, i, o dan u. Manakala bagi huruf konsonan pula adalah sama dengan Sistem Ejaan

Rumi ZaBa.

Rajah 7: Huruf-huruf konsonan yang digunakan dalam Sistem Ejaan Fajar Asia.

ZaBa telah memulakan satu lagi sistem ejaan baru yang mana merupakan satu perubahan yang

telah beliau lakukan. Ejaan tersebut dihasilkan berdasarkan daripada Sistem Tulisan Wilkinsin dan

gabungan beberapa adjad bahasa Arab. ZaBa pada masa itu bertugas di Maktab Perguruan Sultan

Idris selepas Perang Dunia Ke-2. Sistem baru tersebut telah dikenali sebagai Sistem Ejaan Sekolah

yang telah diggunakan sebelum digantikan oleh ejaan baru yang telah diistiharkan pada tahun 1972.

Sistem baru ini dihasilkan daripada pengamatan sahaja dan mempunyai banyak kelemahan. Apabila

terdapat kelemahan tersebt, maka penggunaan bahasa Melayu pada masa tersebut telah terganggu.

Menurut Rogayah Binti Osman (hlm 4), satu persidangan antara kerajaan Malaysia dengan kerajaanIndonesia telah dijalankan untuk membincangkan satu sistem ejaan yang sama untuk kedua-dua

negara. Persidangan tersebut telah dimulakan sejak tahun 1959 hasil daripada desakan Kongres

Bahasa dan Persatuan Melayu. Namun usaha untuk menjalankan persidangan dengan kerajaan

Indonesia telah tergendala kerana tercetusnya konfrantasi. Persidangan kedua-dua negara tersebut

telah menghasilkan satu sistem tulisan baru iaitu sistem Malindo. Asmah Haji Omar (1993, hlm 154)

mengatakan bahawa tulisan Malindo tidak pernah diterbitkan oleh kedua-dua negara. Oleh yang

demikian, bentuk dan sistem ejaannya tidak diketahui. Pada tahun 1966, satu persidangan ttelah

dijalankan oleh negara Malaysia dan Indonesia untuk menyambung semula perbincangan yang telah

tergendala semasa konfrantasi. Dalam persidangan ttersebut beberapa perkera telah dibincangkan

seperti;


11/51

a) Soal bahasa dan jangka masa panjang.

b) Pertukaran antara bahan-bahan yang berkenaan dangan bahasa dan sastera.

c) Soal pemakaian istilah.

Pada September 1966, satu rombongan daripada Indonesia yang diketuai oleh Kolonel Wahju

Sukatjo telah membuat lawatan ke Dewan Bahasa Dan Pustaka dan telah membangkitkan beberapa

isu dan mereka juga telah membenangkan satu kertas kerja untuk membaiki sistem tulisan Malindo

yang mempunyai banyak kelemahan. Setelah kata sepakat dicapai, maka kerajaan Malaysia dan

Indonesia telah menggunakan satu lagi sistem tulisan baru iaitu Ejaan Bersama Malaysia-Indonesia

juga dikenali sebagai Ejaan Baharu. Walaupun persefahaman teah dicapai pada tahun 1966, namun

hanya pada tahun 1972 sahaja barulah perjanjian antara kedua-dua kerajaan telah ditandatangan

yang mana perjajian tersebut telah ditandatagani oleh Menteri Pelajaran masing-masing pada masa

itu iaitu Y.B Encik Hussien Onn dan Bapak Mashuri. Perjanjian tersebut telah ditandatagani pada 23

Mei 1972. Perbincangan tersebut telah memakan masa yang lama untuk menghasilkan satu sistemtulisan sama bagi kedua-dua negara ini. Hanya pada 16 Ogos 1972 barulah sistem baru ini

diistiharkan secara serentak oleh kedua-dua negara tersebut.

Ejaan Rumi Baharu ini adalah hasil daripada pemikiran yang matang dan berlandaskan perancangan

bahasa yang baik. Perancangan ini merupakan satu usaha kerajaan untuk memperkenalkan bahasa

Malaysia ke peringkat antarabangsa. Ejaan ini memperlihatkan prinsip linguistik, ekonomi,

kesederhanaan, kejelasan, dan fleksibiliti dan taraf standard yang tinggi jka dibandingkan dengan

sistem yang lama.

Abjad yang digunakan dalam ejaan bahasa Melayu terdiri daripada huruf yang berikut.

Sebutan masing-masing huruf disertakan di sebelahnya. Abjad dan sebutan tersebut adalah hasil

daripada perbincangan yang telah dilaksanakan oleh negara Malaysia dan Indonesia yang telah

diistiharkan bersama.

Rajah 8: abjad yang digunakan dalam bahasa Melayu dan sebutannya.

Huruf Vokal

Huruf vokal dalam ejaan bahasa Melayu terdiri daripada: a, e, i, o dan u. Huruf e

melambangkan dua bunyi, iaitu e pepet dan e taling.

Antara perubahan yang telah berlaku dalam sistem ejaan tersebut ialah perubahan konsanan

contohya gabungan dua perkataan digugurkan salah satu yang membawa maksud sama seperti ch

menjadi c dalam perkataan chuba menjadi cuba. Contoh lain adalah dh menjadi d dalam perkataan

mudharat menjadi mudarat dan sh menjadi sy dalam perkataan sharat manjadi syarat. Pengunaan ()

dan () yang melambangkan hamzah dan ain digugurkan dan digantikan dengan huruf konsonan k

contohnya:


12/51

a) Maana menjadi makna.

b) Enche menjadi encik.

Terdapat juga perkataan yang dikekalkan seperti kh, ny, hg, dan ng dan masih diguna pakai sehingga

sekarang. Dewan Bahasa Dan Pustaka pula telah menerbitkan buku Pedoman Umum BahasaMalaysia pada tahun 1975 sebagai rujukan. Setiap negara telah menerbitkan pedoman umum

mengikut versi masing-masing sebagai panduan untuk rakyat di setiap negara.

3.5 Pembinaan Sebutan Bahasa Melayu

Perancangan sebutan telah melalui banyak peringkat dalam memastikan tidak terdapat kesalahan

dalam penyebutannya. Antara langkah-langkah yang telah dijalankan ialah:

(i) Mengadakan penyelidikan melalui beberapa bengkel dan seminar sejak awal

Rancangan Malaysia keempat (1981)

(ii) Kegiatan kajian tentang sistem fonologi bahasa Melayu dan dialek diadakan

sejak awal 1980-an. Beberapa bengkel diadakan sehingga tahun 1987.

(iii) Siri bengkel sebutan baku diadakan dalam tahun 1987 antara DBP dengan

Persatuan Linguistik Malaysia (PLM), Kementerian Pendidikan Malaysia, dan

pakar-pakar bahasa.

(iv) Perumusan tentang pedoman sebutan baku dibuat oleh sebuah Jawatankuasa

Teknikal antara DBP dengan Pusat Perkembangan Kurikulum, Kementerian

Pendidikan Malaysia dan PLM serta pakar-pakar bahasa pada tahun 1987.

Menurut Mohd Rasdi Bin Saamah (hlm 8), aspek sebutan tidaklah menjadi satu perkara yang

semestinya ada transkripsi fonetiknya memandangkan sebutan kata Melayu adalah onemik

berbanding dengan bahasa Inggeris. Maksudnya ialah terdapat sesetengah ejaan dalam bahasa

Melayu yang sama dengan bahasa Inggeris namun membawa erti yang berbeza. Contohnya ialah airdalam bahasa Inggeris membawa maksud udara namun dalam bahasa Melayu pula merupakan

sejenis cecair yang dalam bahasa Inggeris disebut sebagai water.

Perancangan sebutan banyak ditulis dalam perkamusan yang menyusun sebutan-sebuta yang tepat.

Contohnya Kamus Dewan menurunkan transkripsi fonetiknya kepada kata masukan yang ejaannya

mengandungi huruf e taling sahaja. Sebutan yang mengandungi e pepet tidak diberi transkripsi

fonetik. Contohnya ialah:

a) enak (enak) = sedap,nyaman (rasa dll)

b) enteng (enteng) = ringan, mudah


13/51

c) empat = bilangan tiga yang dicampur dengan satu

Manakala dalam Kamus Besar pula tidak memasukkan sebarang tanda transkripsi fonetiknya bagi

membezakan kedua-dua bentuk e seperti yang terdapat dalam Kamus Dewan. Contohnya ialah :

a) emak = ibu, mami, embok. Mak, indung, indu

b) elok = ranggi, gagah, tampan, anggun, gombang

3.6 Pembinaan Tatabahasa Melayu

Bahasa Melayu dapat dibahagikan kepada lima bahagian besar yang mana setiap bahagian

mempunyai tugas masing-masing. Tatabahasa bahasa Melayu dapat dipelajari melalui lima bahagian

ini iaitu golongan kata, pengimbuhan, penggandaan, ayat, dan rampaian bahasa.

Bahasa Melayu mempunyai beberapa jenis perkataan yang terbahagi kepada lima bahagian yang

besar iaitu:

a) Nama

b) Perbuatan

c) Sifat

d) Sendi

e) Seruan

Kesemua ayat tersebut membawa erti yang berbeza dan penggunaan yang berbeza.

Kata Nama

Kata nama terbahagi lagi kepada dua bahagian besar iaitu Nama Betul dan Ganti Nama dan Nama

Terbitan. Kata Nama pula dibahagi lagi kepada dua jenis iaitu Nama Am dan Nama Khas. Kata Nama

Am digunakan untuk merujuk kepada sesuatu yang bernyawa seperti orang, haiwan dan yang tidak

bernyawa seperti tumbuh-tumbuhan, tempat, benda dan lain-lain lagi. Dapat disimpulkan bahawa

Kata Nama Am digunakan untuk menyebut sesuatu secara am atau umum. Contohnya:

a) Benda ; rumah, pencil, bunga, dan lain-lain.

b) Orang ; guru, murid, polis dan lain-lain.

c) Haiwan ; kucing, harimau, kerbau dan lain-lain.

d) Tempat ; bandar, desa, kampung dan lain-lain.

Kata Nama Am boleh ditulis dengan huruf besar jika berada pada awal ayat manakala boleh ditulis

dengan huruf kecil pada akhir ayat. Contohnya ;

a) Harimau itu mengaum dengan kuat.

b) Dia sedang member harimau itu makan.


14/51

Nama Khas pula digunakan untuk menyebut sesuatu yang tertentu, khusus atau khas dan huruf

pertamanya mestilah ditulis dengan huruf besar. Contohnya ;

a) Benda ; Proton Saga, Bangunan Berkembar Petronas,dan lain-lain.

b) Orang ; Tuan Ahmad, Mejar Hamzah, dan lain-lain.

c) Binatang ; Si Comel, Pak Belang, dan lain-lain.

d) Tempat ; Kota Kinabalu, Sepanggar, dan lain-lain.

Kata Nama Terbitan.

Kata Nama Terbitan terbentuk apabila kata nama am diberikan imbuhan awalan, akhiran ataupun

apitan.

a) Imbuhan awalan ; pe-, pem-, pen-, peng-,meng-, ke, dan lain-lain.

b) Imbuhan akhiran ; -ita, -man, -wati, -wan, dan lain-lain.

c) Imbuhan apitan ; per-..-an, peng-.-an, ke--an, dan lain-lain.

Kata Ganti Nama.

Kata Ganti Nama ialah perkataan yang menggantikan perkataan NAMA iaitu merujuk kepada

seseorang. Seterusnya yang telah dibahagikan kepada lima bahagian iaitu ganti nama diri, ganti

nama umum, ganti nama pertanyaan, ganti nama petunjuk, ganti nama sendi.

a) Ganti Nama Diri pertama. Contohny ialah beta, patik, saya, kami, kita, dan lain-lain.

b) Ganti Nama Diri Kedua. Contohnya ialah kamu, anda, engkau, tuanku, dan lai-lain.

c) Ganti Nama Diri Ketiga. Contohnya ialah ia, dia, beliau,mereka dan lain-lain.

Kata Ganti Tanya

Kata Ganti Tanya ialah perbuatan untuk menggantikan nama benda, orang, tempat, masa, bilangan

dan hal dengan maksub bertanya. Biasanya kata ganti ini ditambah kah dan tanda soal di setiap

akhir ayatnya. Ianya juga digunakan untuk membentuk ayat-ayat tanya. Contohnya kata tanya ialah

apakah, siapakah, manakah, bilakah, bagaimanakah, kenapakah, mengapakah, dan berapakah.Contoh ayatnya ialah:

a) Sudahkah awak menyiapkan kerja tadi?

b) Berapakah harga baju yang berwarna merah ini?

c) Siapakah pemilik rumah yang bercat merah itu?

d) Mengapakah awak tidak menghabiskan makanan itu?

e) Bila awak hendak menghantar surat ini ke pejabat pos?

Kata Ganti Umum / Tak Tentu


15/51

Kata ganti jenis ini terbentuk hasil daripada penggandaan kata ganti tanya seperti apa, siapa dan

mana. Kata ganti ini hanya digunakan dalam ayat penyata dan ayat perintah sahaja. Contoh

penggunaan ayat ini ialah ;

a) Jangan sesiapa yang berganjak daripada tempat duduk masing-masing.

b) Siapa-siapa yang berminat untuk menyertai pertandingan ini boleh mengambil boring

pendaftaran di sini.

c) Ambilah mana-mana benda yang awak suka di sini.

Kata Ganti Nama Tunjuk.

Penggunaan kata ganti ini ialah untuk menunjukkan sesuatu tempat, orang, benda dan cara.

Contohnya ialah situ, sana, sini, begini, begitu dan banyak lagi. Contoh ayatnya ialah ;

a) Itu bagus.

b) Begini caranya.

c) Rupanya begitu.

d) Tingginya bangunan itu.

e) Cantiknya baju yang awak pakai ini.

Kata Hubung.

Kata hubung digunakan untuk menggabungkan ayat dengan ayat, perkataan dengan perkataan danrangkai kata dengan rangkai kata. Maksudnya disini ialah daripada dua ayat yang telah dibina boleh

menjadi satu setelah digabungkan dengan kata hubung. Kata hubung mempunyai dua jenis iaitu

bentuk akar dan terbitan.

Contoh kata hubung akar :

a) Dan

b) Hingga

c) Dengan

d) Jika

e) Kerana

f) Serta

g) Supaya

h) Demi

i) Kemudian


16/51

j) Agar

k) Ketika

l) Walhal

Contoh kata hubung terbitan ialah :

a) Semasa

b) Sementara

c) Sebaliknya

d) Itupun

e) Mudah-mudahan

f) Meskipun

g) Setelah

h) Semoga

i) Seketika

j) Seandainya

k) padahal

Contoh ayat ialah :

a) Mimi dan Suzie menaiki bas pergi ke sekolah.

b) Restoran itu menghidangkan pelbagai jenis makanan yang lazat namun harganya sangat mahal.

Kata Kerja.

Kata kerja menunjukkan satu perbuatan yang sedang melakukan sesuatu perbuatan. Kata Kerja

Transitif dan Kata Kerja Tak Transitif adalah bahagian yang terdapat dalam kata kerja. Kata kerja

transitif ialah satu perbuatan yang dilakukan oleh pembuatnya kepada benda lain. Benda yang

terkena dengan perbuatan tersebut dipanggil penyambut ataupun objek. Kata kerja transitif juga

dikenali sebagai perbuatan melampau. Biasanya kata kkerja jenis ini menggunakan inbuhan me-

seperti mendermakan, mengambil, menduduki dan sebagainya. Contoh ayat ialah :

a) Anjing itu mengongong sesuatu dalam mulutnya.

b) Abang sedang menaip sesuatu.

c) Lelaki itu sedang mencuci kereta kesayangannya.


17/51

d) Ayah saya telah mendermakan meja kepada jiran sebelah.

e) Emak akan membacakan saya cerita sebelum saya tidur setiap malam.

Kata kerja tak transitif pula berbeza dengan kata kerja transitif kerana ianya hanya mempunyai

pembuat dan tidak mempunyai penyambut. Perbuatan yang dilakukan adalah dilakukan ke atas dirisendiri atau keatas pembuat itu sendiri. Contoh ayat ialah :

a) Kucing itu sedang tidur.

b) Angin bertiup dengan kuat sekali.

c) Saya telah menyiapkan kerja itu semalam.

d) Bapa sedang memandu kereta itu.

Kata Adjektif.

Perkataan yang menerangkan sifat atau keadaan sesuatu nama seperti hitam, banyak, kuat dan

banyak lagi. Kata Adjektif dapat dibahagikan kepada adjektif jati, adjektif bilangan atau pecahan,

adjektif tunjuk, dan adjektif pencerai.

1. Adjektif jati : menerangkan sifat atau rupa yang jati.

a) Bunga itu berwarna merah.

b) Pen itu sangat cantik.

c) Kereta yang cantik itu milik ayah saya.

d) Penyanyi itu sangat merdu suaranya.

2. Adjektif bilangan atau pecahan menunjukkan bilangan dan juga pecahan.

a) Saya memiliki dua batang pencil.

b) Ayah membelikan saya dua biji limau.

c) Satu per tiga biji guli itu ialah milik kawan saya.

d) Malik perlu mendapatkan lima lagi mata untuk menang.

3. Adjektif tunjuk menggunakan perkataan seperti bagaimana dan yang mana. Contohnya,

a) Jangan ulangi lagi perkara tersebut.

b) Yang mana satu yang betul caranya.

c) Begini caranya hendak mengendalikan alat ini.

d) Baju ini mahal harganya.

Kata Tanya.


18/51

Setiap Kata Tanya mempunyai kata atau perkataan yang membentuk ayat tanya dan selalnya diikuti

oleh partikel kah apabila digunakan pada awal ayat tanya. Kata Tanya juga boleh wujud di awal,

akhir atau tengah sesuatu ayat. Kata tanya juga mesti siikiti oleh tanda tanya di setiap akhir ayat

tersebut. Contoh kata tanya ialah :

a) Siapakah pemilik kereta itu?

b) Berapakah harga kuih ini?

c) Lama sudahkah awal menunggu saya?

d) Pelajar itu berasal daripada mana?

Kata Seru.

Kata seru digunakan untuk menyatakan perasaan seseorang seperti sakit, terkejut, hairan, sindiran,

hiba, dan sebagainya. Kata seru mesti diikuti tanda seru (!) di setiap akhir ayat. Setiap kata serumembawa maksud yang berbeza seperti wahai menyatakan perasaan sayang, amboi menyatakan

perasaan kagum, aduh perasaan sakit, dan wah menyatakan perasaan terkejut. Contoh kata seru

ialah :

a) Wahai adinda ku sayang!

b) Amboi, cantiknya baju ini!

c) Bedebah, berani sungguh dia melawan perintah saya.

Tanda Baca.

Satu lagi komponen yang penting dalam tatabahasa Melayu ialah tanda baca. Tanda baca ialah

simbol atau tanda yang digunakan untuk member isyarat kepada pembaca supaya melakukan

sesuatu dalam pembacaan. Tanda baca diletakkan di tempat-tempat tertentu dalam ayat

berdasarkan tujuan dan kesesuaiannya. Contoh tanda baca ialah :

a) Tanda nokhta atau titik (.).

b) Tanda koma (,).

c) Tanda tanya (?)

d) Tanda seruan (!)

e) Tanda sempang atau sempang (-)

f) Tanda nokhta bertindih (:)

g) Tanda pengikat kata ()

Contoh penggunaan tanda tanya ialah :

a) Di mana dia membeli baju itu?


19/51

b) Wah, tingginya bangunan itu!

c) Ali berasal daripada Perak.

d) Ahmad, orang kampung yang telah merantau ke bandar telah berjaya mencari pekerjaan yang

sangat baik.

4.0 Perkembangan Bahasa Melayu

Perkembangan bahasa Melayu menurut Yahya Othman, Roselan Baki dan Naffi Mat ( 2009: 39 ),

dapat diklasifikasikan mengikut tahap dari Bahasa Melayu Purba ( 2500 masihi ), Bahasa Melayu

kuno ( abad ke-7 masihi ), Bahasa Melayu Klasik ( abad ke-12 masihi ), Bahasa Melayu Peralihan dan

Bahasa Melayu Baharu ( abad ke-19 ). Manakala menurut Abdul Rashid Melebek dan Amat Juhari

Moain ( 2006: 26 ), perkembangan Bahasa Melayu dapat dirungkai berdasarkan perkembanagan

zaman, iaitu purba, kuno dan klasik tetapi adalah lebih mudah difahami sekiranya berfokuskan tahun

perkembangannya bagi meneliti isu-isu yang dibangkitkan sepanjang perkembangan bahasa

tersebut, iaitu tahun 1950 hingga 1960, 1970 hingga 1980 dan 1990 hingga 2000 bersesuaian dengan

perkembagan ilmu semasa selepas Jawatankuasa Pelajaran Razak ( 1956 ) menetapkan Bahasa

Melayu sebagai bahasa penghantar utama dalam sistem pendidikan negara ini yang turut disokong

oleh Awang Sariyan ( 2002 ).

4.1 Perkembangan Bahasa Melayu tahun 1950 hingga 1960

4.1.1 Penstandardan Bahasa Melayu

Konsep bahasa Melayu standard merujuk kepada bahasa yang dianggap baik dan dijadikan norma

penggunaan dan pengajian di sekolah-sekolah. Proses penstandardan bahasa Melayu mengalami

proses yang hebat apabila bertembung dengan bahasa asing seperti bahasa Arab. Sistem Kongres

telah disiapkan oleh ASAS 50 dan diserahkan kepada Kerajaan pada tahun 1956. Pada tahun 1959,

persetujuan persahabatan antara Malaysia dengan Indonesia telah ditandatangani. Hasil daripada

perjanjian ini, suatu sistem ejaan baru iaitu Sistem Ejaan Malindo telah dilahirkan. Sistem Malindo

tidak dilaksanakan. Malah, sistem ini telah dikaji semula dan tercipta suatu ejaan iaitu Sistem Ejaan

Rumi Bahasa Malaysia.

Pada tahun 1952, Kongres Bahasa dan Persuratan Melayu I telah diadakan dan merupakan titik

permulaan ke arah perancangan Bahasa Melayu. Kongres Bahasa dan Persuratan Melayu III

mengusahakan penstandardan untuk memperkembang Bahasa Melayu sebagai bahasa pengantar

dalam Sistem Pelajaran Kebangsaan. Namun, timbul permasalahan apabila sukar untuk mengesan

konsep standard bahasa Melayu. Dalam bahasa Melayu standard, yang paling penting ialah dalam

menentukan bentuk sebutannya, tatabahasa, dan perbendaharaan kata. Dari aspek pembakuan

bahasa Melayu, konsep-konsep seperti Bahasa Melayu Tinggi atau bahasa Surat atau bahasa

Sekolah telah digunakan.

Pada tahun lima puluhan, perkara bahasa Melayu standard telah dihuraikan secara khusus oleh

golongan yang berusaha secara langsung mengembangkan Bahasa Melayu. Selepas mencapai

kemerdekaan, ejaan Rumi telah diterima rasmi oleh Kerajaan Semenanjung Tanah Melayu. Dalam


20/51

aspek penulisan Bahasa Melayu, usaha-usaha untuk merubahnya adalah dari aspek penyempurnaan

dan penyatuan Bahasa Malayu dengan Bahasa Indonesia dan mempengaruhi aspek perkembangan

bunyi-bunyi bahasa. Walaupun dalam ejaan yang bersifat fonemik dibuat abstraksi dari bunyi,

namun, pembacaan berlaku lagi pernyuaraan.

4.1.1.1 Konsep bahasa Melayu standard

Sebelum merdeka

Konsep bahasa Melayu standard dapat diselaraskan untuk mewujudkan satu norma yang

melampaui batas-batas dialek kedaerahan berdasarkan pertuturan orang-orang Melayu di Tanah

Melayu sahaja. Dalam pada itu, usaha untuk mewujudkan satu norma yang boleh menyelaraskan

bahasa Melayu Malaysia dengan bahasa Melayu Indonesia. (Raja Mukhtaruddin & Raja Mohd. Dain,

1992)

Seorang ahli bahasa yang terkenal iaitu Zaba telah membezakan bahasa Melayu yang dituturkan

oleh orang Melayu dengan bahasa Melayu yang dituturkan oleh orang bukan Melayu. Sebagai

contohnya, orang Jawa, Boyan, Minangkabau dan Rawa. Zaba telah membandingkan bahasa Melayu

orang Melayu kepada dua iaitu gaya cakap mulut dan gaya surat. Gaya bahasa mulut merujuk

kepada penggunaan bahasa dalam aspek perbualan yang melibatkan susunan ayat-ayat ringkas dan

menggunakan pelbagai singkatan dalam pertuturan. Gaya bahasa surat pula ialah pemakaian bahasa

dalam karangan bersurat sahaja. Susunan adalah lebih lanjut dan lebih lengkap berbanding bahasa

mulut.

Selepas Merdeka

Selepas kita mencapai kemerdekaan pada tahun 1957, Kongres Bahasa dan Persuratan Melayu III

telah memupuk usaha yang beterusan dalam penstandardan bahasa Melayu. Dalam hal ini, kerajaan

telah menjadikan bahasa Melayu sebagai bahasa pengantar dalam Sistem Pelajaran Kebangsaan,

menubuhkan Maktab Perguruan Bahasa, dan menubuhkan Dewan Bahasa dan Pustaka. Perjanjian

Persahabatan antara Semenanjung Malaysia dan Indonesia telah termenterai. Perjanjian ini

bertujuan untuk menyatukan kedua-dua bahasa Melayu dan bahasa Indonesia. Ahli linguistik juga

telah memberikan pelbagai sumbangan dalam penulisan tentang bahasa Melayu.

4.1.1.2 Kesan Konsep Bahasa Melayu Standard terhadap perkembangan bahasa Melayu

Radio dan Televisyen Malaysia dari segi sebutan standard Melayu menentukan bentuknya dengan

mengadankan rundingan dari semasa ke semasa dengan ahli bahasa dari Universiti di Semenanjung

Malaysia. Sebagai contohnya, pihak Radio dan Televisyen Malaysia mengadakan perjumpaan untuk

menentukan sebutan beberapa bunyi [r] di hujung perkataan. Dari segi perkembangan, adalah sukar

untuk menentukan keseragaman bahasa Melayu. Sebagai contohnya, Radio Republik Indonesia dan

Televisyen Malaysia masing-masing mempunyai bentuk sebutan mereka tersendiri yang dituturkan


21/51

hanya oleh juruhebah mereka. Masyarakat di luar pada umumnya menuturkan sebutan mereka

sendiri.

Kesan konsep bahasa Melayu standard dalam rangka penyatuan bahasa Malaysia dengan bahasa

Indonesia dilaksanakan melalui sistem ejaan dan peristilahan. Perkara-perkara yang berkaitan

dengan tatabahasa dan sebutan tidak disentuh. Tatabahasa Asmah dan Zaba masih digunakan

kerana bahasa Melayu tidak banyak berubah dari segi tatabahasanya dalam tempoh lima puluh

tahun belakangan ini. Yang jelas perubahan yang berlaku hanya dari perbendaharaan kata.

Tatabahasa Zaba menjadi panduan utama apabila penulisan tatabahasa baru dilakukan.

4.1.1.3 Tatabahasa Bahasa Melayu Standard

Dalam usaha mengembangkan bahasa Melayu. Pelbagai tatabahasa baru telah diperkenalkan.

Tatabahasa dan perbendaharaan kata baru telah dibentuk agar masyarakat dapat

mengaplikasikannya dalam petuturan seharian mereka. Namun, hal ini telah menimbulkan masalah

konsep seperti tatabahasa tradisional dan tatabahasa moden. Masalah kekacauan dalam

penggunaan bahasa Melayu telah berlaku. Pengkaji atau pengajar bahasa mudah terpengaruh

bahawa apa yang ada pada masa sebelum timbulnya konsep itu adalah tradisional dan apa yang

timbul selepas wujudnya konsep itu ialah harus baru dan dianggap moden.

Dalam hal ini, kita melihat kepada aspek perbandingan antara dua pihak iaitu antara tatabahasa

Zaba dan Asmah Haji Omar. Zaba telah menulis tatabahasa lebih awal tanpa melibatkan

penggunaan teori, teknik atau prinsip linguistik. Tatabahasa Zaba ini dianggap bersifat tradisional.

Manakala, Asmah Haji Omar telah menggunakan pendekatan baru dalam penulisannya. Pendekatan

Asmah Haji Omar yang baru ini dianggap moden. Rakyat belum bersedia menggunakan pendekatan

baru ini. Akibatnya, Pedekatan ini tidak dapat dilaksanakan. Hal ini bermakna bahasa Melayu harus

selaras dengan norma masyarakat agar bentuk dan struktur tatabahasa dapat diterima oleh

masyarakat.

Seiring dengan peredaran zaman, bahasa Melayu juga berkembang dari satu tahap ke satu tahap

sehingga berlaku pemodenan dalam bahasa Melayu. Pertambahan leksis melalui proses peristilahan

telah meninggalkan kesan pada perkembangan bahasa Melayu. Konsep tersebut dikaji dari aspek

bunyi dan morfologi bahasa Melayu. Kemasukan kata bahasa asing telah membawa bersama-sama

unsur bunyi bahasa asing. Sebagai contohnya, kemasukan perkataan Arab telah membawa masuk

bunyi bahasa Arab. Dalam hal ini, kita melihat kepada aspek ejaan. Pengejaan perkataan yang

berasal daripada bahasa Arab dieja dengan ejaan Rumi dengan menyesuaikan bunyi Arab itu atau

menggantikannya dengan bunyi bahasa Melayu yang terdekat sekali.

Dari aspek morfologi, kemasukan kata Arab telah membawa masuk akhiran [ah]. Akhiran [ah] ini

menunjukkan jenis kelamin dan perkataan-perkataan seperti [muslimin] dan [mslimah]. Kata

tersebut telah dibawa masuk dalam bahasa Melayu sebagai kata yang tersendiri. Istilah yang baru

dicipta perlu ada unsur morfologi Melayu. Huraian serta komen daripada ahli bahasa perlu diteliti

tentang unsure baru morfologi bahasa Melayu. Perubahan telah berlaku melalui pertambahan

leksisnya. Perubahan ini ditinjau dari aspek pertambahan perkataa baru, masuknya morfem-morfem


22/51

terikat asing, dan penggunaaan morfem terikat bahasa Melayu dalam menerbitkan perkataan-

perkataan baru.

Dari aspek fonologi Melayu, pengaruh Islam telah meninggalkan kesan pada fonologi Melayu iaitu

bertambahnya bunyi konsonan. Tiada penambahan dalam vokal akibat pertambahan leksis kepada

perbendaharaan kata bahasa Melayu. Konsonan-konsonan yang masuk ke dalam bahasa Melayu itu

yakni selain daripada yang datang daripada bahasa Arab yang datang dari bahasa Arab adalah jenis

konsonan biasa iaitu [v].

4.1.2 Peranan Bahasa Melayu di Malaysia

Bahasa Melayu mempunyai status dan fungsi yang pelbagai di Malaysia. Masyarakat memang

sentiasa memberi taraf tertentu kepada sesuatu bahasa (Abdullah Hassan, 1996). Bagi orang

Melayu, bahasa Melayu ialah bahasa pertama atau bahasa ibunda mereka. Bagi orang bukan

Melayu, bahasa Melayu menjadi berperanan sebagai bahasa kedua. Bahasa Melayu wajib dikuasai

oleh rakyat Malaysia kerana ia merupakan sebahagian daripada sistem pendidikan dan pentadbiran

di Negara kita. Bahasa Melayu berperanan sebagai bahasa formal. Semua lapisan masyarakat kita

menggunakan bahasa Melayu dalam urusan rasmi atau formal. Bahasa Melayu berperanan sebagai

bahasa kebangsaan, bahasa utama dalam bidang pendidikan dan pentadbiran.

4.1.2.1 Bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan

Masyarakat Malaysia terdiri daripada pelbagai bangsa. Semua kaum mempunyai budaya yangtersendiri. Kepelbagaian ini kalau tidak ditangani dengan berhati-hati akan menimbulkan pelbagai

permasalahan. Kita tidak ingin peristiwa hitam 13 Mei 1969 berulang kembali. Oleh sebab itu, kita

memerlukan satu mekanisme untuk penyatuan untuk mengeratkan hubungan kekitaan seluruh

rakyat Malaysia. Bahasa Melayu yang berperanan sebagai bahasa kebangsaan telah menjadi bahasa

penyatu rakyat Malaysia. (Zulkifley. Ramli Md. Salleh & Rahim Aman, 2007)

Semasa Malaysia mencapai kemerdekaan, Perkara 152 Perlembagaan Persekutuan menetapkan

bahasa Melayu sebagai bahasa Kebangsaan yang menyebut bahawa Bahasa Kebangsaan Negara ini

ialah Bahasa Melayu dan hendaklah ditulis dalam apa-apa tulisan sebagaimana yang diperuntukkan

dengan undang-undang Parlimen. Manakala pada tahun 1967, bahasa Malaysia telah menjadibahasa rasmi tunggal bagi Negara Malaysia. Bagi meningkatkan kemampuannya dalam menghadapi

zaman moden. Antara langkah yang dijalankan untuk memodenkan bahasa Melayu ialah

perancangan korpus bahasa Melayu. Perancang korpus ini telah diterajui oleh Pakatan Belajar

Mengajar Pengetahuan Bahasa. Mereka memulakan perancangan korpus bahasa dengan menyusun

panduan ejaan, kamus, tatabahasa, tanda-tanda bacaan, surat kiriman, dan peristilahan.


23/51

4.1.2.2 Penggunaan Bahasa Melayu dalam bidang Pendidikan

Selepas merdeka, pihak Kerajaan telah merancangkan pembinaannya dengan tujuan supaya bahasa

Melayu berkembang dan maju perananya yang utama sebagai asas kebudayaan masyarakat. Bahasa

Melayu digunakan secara rasmi dalam sistem pelajaran Negara. Pelbagai usaha telah dilaksanakan

oleh pihak kerajaan bagi meluaskan penggunaan dan penguasaan Bahasa Melayu oleh masyarakat

yang masih belum tahu berbahasa Melayu.

Dalam Laporan Razak telah memberikan penegasan dalam mengutamakan bahasa Melayu sebagai

pengantar ilmu pengetahuan. Namun demikian, pada keseluruhannya bahasa Melayu gagal dalam

melaksanakan pengajaran bahasa Melayu. Kegagalan ini dilihat dari semua aspek penguasaan

bahasa seperti sebutan, ejaan, imbuhan, ayat, kata, intonasi dan peribahasa (Abdullah Hassan,

1996). Dalam pada itu, usaha giat dijalankan untuk mengembangkan bahasa Melayu sebagai bahasa

Melayu moden. Sistem persekolahan aliran kebangsaan menggunakan bahasa Melayu sebagai

bahasa pengantar. Sekolah dalam aliran jenis Kebangsaan wajib dalam pengajaran bahasa Melayu.

Dasar Pelajaran Kebangsaan, mencadangkan agar tulisan Rumi digunakan dengan syarat persediaan

dibuat untuk pelajaran tulisan Jawi dalam kalangan murid-murid. Menurut Laporan Razak, bahasa

Melayu harus diajar disemua sekolah dan menjadi syarat utama bagi sesebuah sekolah memperoleh

bantuan Kerajaan.

Selain itu, Dasar Pelajaran Kebangsaan mencadangkan penubuhan Maktab Perguruan Bahasa yang

mempunyai dua peranan iaitu melatih guru mengajarkan Bahasa Melayu dan menjalankan

penyelidikan terhadap bahasa Melayu. Laporan Razak telah menyokong penubuhan Dewan Bahasa

dan Pustaka pada tahun 1956. Dasar Pelajaran Kebangsaan telah mencadangkan perkara-perkara

seperti berikut:

(i) Kelulusan bahasa Melayu diperlukan untuk memasuki perkhidmatan awam.

(ii) Bahasa Melayu patut menjadi faktor yang dipertimbangkan dalam pemilihan kanak-kanak

ke sekolah menengah dan diwajibkan dalam semua peperiksaan yang diawasi kerajaan.

(iii) Bahasa Melayu boleh dijadikan syarat kelulusan yang penting bagi calon yang memohon

biasiswa kerajaan.

(iv) Bonus akan diberi kepada pegawai Kerajaan yang lulus peperiksaan Bahasa Melayu.

(v) Bantuan kerajaan dalam mempelajari Bahasa Melayu akan diberi apabila cukup alatanmengajar di sekolah itu.

(vi) Bahasa Melayu boleh diwajibkan dalam sebahagian daripada kursus latihan guru dan

peperiksaan.

4.1.2.3 Pembinaan Sekolah Menengah Melayu

Dalam usaha memperkembangkan bahasa Melayu, pembinaan sekolah Menengah Melayu

dipergiatkan. Sekolah-sekolah ini telah dibina pada awal abad ke-60an. Sekolah Menengah Melayu

yang mula-mula sekali siap dibina pada tahun 1963. Pertambahan sekolah Melayu bertambah agak

pesat. Sekolah Menengah Melayu berjumlah 363 buah pada akhir tahun 1974. Antaranya ialah

Sekolah Sultan Abdul Halim Jitra, Sekolah Tun Fatimah Melaka, dan lain-lain.


24/51

Berdasarkan jadual ini, perkembangan sekolah tidak berkadar terus dengan tahun. Kemerosotan

bilangan sekolah ini jelas terdapat pada tahun 1966, 1967, 1968, 1969, dan 1970. Antara sebab

kemerosotan bilangan sekolah ini adalah disebabkan Sekolah Menengah Melayu pada mulanya

menumpang di sekolah Inggeris. Apabila bangunan barunya dibina, sekolah yang menumpang ini

akan ditutup. Bukan itu sahaja, malah Sekolah Menengah Melayu yang kecil-kecil telah disatukan.

4.1.2.4 Bahasa Melayu sebagai Bahasa Pengantar

Laporan Razak 1956 mencadangkan agar bahasa Melayu dijadikan sebagai pengantar dalam sistem

pendidikan Negara dan menjadi alat utama perpaduan kaum. Jawatankuasa Penyemak Dasar

Pelajaran 1960 mencadangkan semua sekolah rendah aliran jenis kebangsaan yang berbahasa

pengantar Inggeris dijadikan sekolah Kebangsaan, namun pelaksanaan bermula pada tahun 1968.

Pada tahun 1959, perubahan pengantar dari bahasa Inggeris ke Bahasa Melayu telah dillaksanakan

pada peringkat kolej. Hal ini kerana suatu tunjuk perasaan oleh penuntut Maktab Perguruan Bahasa

yang menyebabkan pihak berkuasa mengambil tindakan mengubah bahasa pengantar kolej itu.

4.1.2.5 Bahasa Melayu dalam peperiksaan

Penggunaan bahasa Melayu dalam peperiksaan dapat dibahagikan kepada dua jenis iaitu

peperiksaan bahasa Melayu sebagai satu matapelajaran dan peperiksaan yang menggunakan bahasa

Melayu sebagai bahasa pengantarnya. Pada tahun 1957, Peperiksaan bahasa Melayu sebagai satu

matapelajaran telah dilaksanakan.

4.1.2.6 Bahasa Melayu dalam latihan perguruan

Pada tahun 1957, kerajaan telah mewajibkan pembelajaran bahasa Melayu di maktab atau di pusat

latihan guru. Bahasa Melayu diajarkan sebagai salah satu daripada mata pelajaran wajib kepada para

guru pelatih. Penyediaan guru yang berkelayakan mengajar dalam bahasa Melayu amat penting

kerana sekolah menengah kebangsaan yang dimulakan itu hanya dapat berkembang dengan pesat

dan baik jika gurunya disediakan. Sejak tahun 1958, Maktab Perguruan Bahasa telah melahirkan

guru yang berkelayakan mengajarkan bahasa Melayu sebagai Bahasa kedua dan bahasa pertama.Pada tahun 1958, kursus pengajaran bahasa Melayu sebagai bahasa kedua telah diadakan bagi

penuntut di maktab dan di Pusat Latihan Harian untuk membolehkan mereka mengajarkan bahasa

Melayu sebagai bahasa kedua di sekolah rendah jenis kebangsaan.

4.1.2.7 Bahasa Melayu sebagai bahasa Pentadbiran

Bahasa Melayu juga telah memainkan peranan sebagai bahasa pentadbiran di Negara kita.

Perlembagaan Persekutuan telah mengangkat bahasa Melayu sebagai bahasa rasmi untuk


25/51

menggantikan bahasa Inggeris. Hal ini dikecualikan dalam beberapa perkara yang ditentukan oleh

Yang Dipertuan Agong.

Bahasa Melayu berperanan dalam kegiatan rasmi seperti penulisan surat, pembicaraan dalam

mesyuarat, penulisan minit mesyuarat, penyediaan laporan adalah dalam bahasa Melayu. Namun

demikian, terdapat sestengah pihak yang kurang yakin tentang peranan bahasa Melayu dalam

menggantikan bahasa Inggeris. Hal ini demikian kerana mreka mendakwa bahawa bahasa Melayu

kurang lengkap istilahnya untuk melambangkan dan memperkatakan berbagai-bagai perkara, benda,

dan kejadian yang terdapat dalam kebudayaan moden. Sebagai contohnya, bidang ilmu

pengetahuan yang diperkatakan dalam bahasa Inggeris.

Peranan bahasa Melayu sebagai bahasa pentadbiran tidak berjaya dilaksanakan secara

keseluruhannya. Faktor utama yang menyebabkan masalah ini berlaku ialah sikap rakyat di Negara

kita sendiri yang tidak yakin akan bahasa Melayu. Hal ini telah menjadi penghalang dalam

pelaksanaan bahasa kebangsaan sebagai bahasa rasmi yang tunggal dalam urusan pentadbiran. Bagi

menangani masalah ini, Dewan Bahasa dan Pustaka telah ditubuhkan pada tahun 1956. Dewan

Bahasa dan Pustaka merupakan ejen utama dalam merancang penerimaan bahasa Melayu oleh

masyarakat di Negara kita.

4.1.3 Peranan Dewan Bahasa dan Pusataka dalam memartabatkan Bahasa Melayu

Di samping berkembang dengan sendirinya, pembinaan bahasa Malaysia ini dikendalikan oleh

Dewan Bahasa dan Pustaka (DBP). Tugas ini memang besar dan permintaan penutur bahasa

Malaysia untuk perkembangan kata-kata baru, istilah, ejaan, kamus, dan pedoman tatabahasa.

Berbekal Ordinan Dewan Bahasa dan Pustaka 1959, yang diberi autonomi untuk melaksanakan tugas

membina dan mengembangkan bahasa Melayu sebagai salh satu bahasa utama dunia menjelang

tahun 2020. Wawasan keramat ini termaktub dalam Matlamat, Falsafah, Misi, Moto DAN Budaya

Korporat

Dewan Bahasa dan Pustaka bertujuan untuk memajukan dan memperkaya bahasa kebangsaan serta

memajukan bakat kesusasteraan, terutama dalam bahasa kebangsaan. Dewan Bahasa dan Pustaka

juga telah mencetak atau menerbitkan atau membantu usaha percetakan atau penerbitan buku-

buku, risalah-isalah dan lain-lain bentuk persuratan dalam bahasa-bahasa lain. Dewan Bahasa dan

Pustaka telah berperanan dalam menyamakan ejaan dan bunyi sebutan, dan menggubal istilah yang

sesuai dalam bahasa kebangsaan. Sebuah kamus bahasa kebangsaan juga telah disusun dan

diterbitkan.

Selain itu, Dewan Bahasa dan Pustaka telah membantu kerajaan dalam usaha menerangkan maksud

bahasa Melayu sebagai bahasa Kebangsaan. Usaha Dewan Bahasa dan Pustaka yang paling

mencabar ialah dalam meyakinkan orang tentang kesanggupan bahasa Melayu dalam menggantikan

bahasa Inggeris. Kemudahan-kemudahan untuk orang ramai seperti kakitangan kerajaan telah

disediakan untuk mempelajari bahasa Melayu. Menurut Perlembagaan Tanah Melayu 1957, selepas

sepuluh tahun merdeka, Parlimen akan besidang untuk menentukan penggunaan bahasa Melayu

sebagai bahasa rasmi. Kerajaan telah membuat banyak persediaan berhubung dengan pelajaran dan


26/51

pengajaran bahasa Melayu sebagai bahasa kedua dan menjalankan pelbagai penyelidikan terhadap

bahasa melayu.

Dewan Bahasa dan Pustaka berusaha membantu kerajaan menyedarkan orang ramai tentang

peranan bahasa Melayu sebagai bahasa Kebangsaan adalah bertujuan menyatukan rakyat pelabagai

bangsa di Tanah Melayu. Namun demikian, Perlembagaan Tanah Melayu tidak mengetepikan

kedudukan bahasa dan kebudayaan bangsa lain di negeri ini. Bahasa dan kebudayaan bangsa lain

tetap terjamin kedudukannya. Sebagai contohnya, pelancaran program kempen Bulan Bahasa

Kebangsaan. Bermula dari tahun 1960 Dewan Bahasa dan Pustaka telah melancarkan program ini.

Antara aktiviti yang dijalankan ialah mengarang, bersyarah, melukis poster yang berdasarkan tema-

tema perpaduan.

Sejak Negara kita mencapai kemerdekaan pada 1957, Dewan Bahasa dan Pustaka telah

mengumpulkan dan mencipta istilah untuk pelbagai bidang ilmu pengetahuan. Dua jawatankuasa

telah ditubuhkan untuk memikul tanggungjawab ini. Jawatankuasa tersebut ialah Jawatankuasa

Istilah Jawatan dan Jabatan Kerajaan Serta Jawatankuasa istilah Sains dan Teknik.

Dalam pada itu, kemudahan untuk orang ramai telah disediakan untuk mempelajari bahasa Melayu.

Kemudahan ini lebih diutamakan kepada kakitangan kerajaan. Pelbagai kursus telah dilaksanakan.

Kerajaan dan badan-badan serta pertubuhan di luar kerajaan harus menguasai bahasa Melayu dalam

tempoh sepuluh tahun selepas merdeka. Hal ini kerana, Perlembagaan Tanah Melayu menyatakan

bahawa selepas sepuluh tahun merdeka, parlimen akan bersidang untuk menentukan penggunaan

bahasa Melayu sebagai bahasa rasmi yang menggantikan bahasa Inggeris. Bermula dari tahun 1960,

Pengarah Pelajaran Lanjutan telah menganjurkan kursus bahasa kebangsaan kepada pegawai dan

Kakitangan kerajaan. Hal ini bertujuan memberi pengetahuan bahasa Melayu dalam urusan

pekerjaan seharian mereka. Tindakan ini membolehkan jentera pentadbiran Negara pada masa akan

datang dijalankan dengan menggunakan bahasa kebangsaan.

Dewan Bahasa dan Pustaka giat melaksanakan pembakuan dalam sistem ejaan, peristilahan

,tatabahasa, perkamusan, sebutan, laras dan lain-lain yang berkaitan dengan bahasa Melayu. Bagi

mengukuhkan usaha-usaha ini maka pelbagai kongres dan seminar tentang bahasa dan sastera

Melayu telah diadakan. Sebagai contohnya, Kongres Bahasa dan Persuratan Melayu pada tahun

1952. Kegiatan- kegiatan seumpama ini membolehkan bahasa Melayu semakin berkembang

sehingga menjadi bahasa moden yang digunakan sebagai bahasa pengantar di institusi pengajian

tinggi dan tulisan ilmiah.

4.2 Perkembangan Bahasa Melayu tahun 1970 hingga 1980

Pada tahun 1970, bahasa Melayu mula digunakan sebagai bahasa pengantar utama di sekolah-

sekolah, sebagai bahasa pentadbiran kerajaan dan sebagai bahasa perhubungan awam. Terdapat

pelbagai usaha yang dilakukan berlipat ganda untuk melengkapkan bahasa. Isu yang wujud pada

tahun 1970-an ialah bahasa Melayu menjadi bahasa pengantar di sekolah-sekolah jenis Kebangsaan

Inggeris yang menggantikan bahasa Inggeris. Selain itu, isu yang wujud pada tahun ini juga ialah

semua kuliah yang diajar di universiti-universiti tertentu telah dikuliah dalam bahasa

Malaysia. Misalnya, Universiti Malaya dan Universiti Pulau Pinang (Universiti Sains Malaysia). Di


27/51

samping itu, perancangan bahasa juga telah berlaku dalam tempoh 1970-an. Perancangan yang

dilaksanakan adalah seperti pembinaan istilah-istilah baru, sistem ejaan yang baru dan kamus-kamus

telah diterbitkan dalam sepanjang tempoh ini.

Menurut Mukhtaruddin (1982), mulai daripada tahun 1970, PENA telah menggesa supaya semua

darjah Satu dan darjah Dua sekolah-sekolah jenis kebangsaan Inggeris menggunakan Bahasa Melayu

sebagai bahasa pengantarnya. Di samping itu, jumlah waktu mata pelajaran bahasa Melayu

ditambah. Selain itu, pada peringkat sekolah menengah pula, PENA juga telah menggesa supaya

bahasa pengantar di kelas peralihan ditukar daripada Inggeris kepada bahasa Melayu. Tambahan

itu, calon Sijil Pelajaran Malaysia (SPM) diwajibkan mengambil ujian lisan sebagai sebahagian

daripada penentu untuk lulus Bahasa Kebangsaan dan mulai tahun 1971 Kertas Am Bahasa

Kebangsaan diisyaratkan lulus untuk Sijil Tinggi Persekolahan. Di samping itu, maktab digesa

mengambil lebih ramai murid aliran kebangsaan memasuki maktab seperti Maktab MARA, Maktab

Teknik dan Maktab Tentera manakala bagi maktab-maktab perguruan pula bahasa Melayu

digunakan bahasa pengantarnya dan pelajar-pelajar yang lulus haruslah mampu menguasai dan

mengajar dalam bahasa Melayu. Pada peringkat universiti, bahasa Melayu telah diwajibkan dalam

menyampaikan kuliah. Pada tahun 1976, semua kuliah telah dijalankan dalam bahasa Melayu di

Universiti Malaya dan Universiti Pulau Pinang (Universiti Sains Malaysia).

Dalam tempoh 1970-an, Peperiksaan Sijil Persekolahan Seberang Laut telah dimansuhkan. Di

samping itu, murid-murid Tingkatan Lima di sekolah menengah jenis kebangsaan Inggeris mengambil

peperiksaan Sijil Pelajaran Malaysia dikehendaki lulus dalam bahasa Melayu. (Ahmad Adam, 1994:

95). Pada tahun 1971, mata pelajaran Geografi dan Sejarah di dalam peperiksaan Penilaian Darjah 5

telah diperiksa dalam Bahasa Melayu di sekolah rendah jenis kebangsaan Inggeris. Namun begitu,

pada tahun 1974 semua mata pelajaran dalam peperiksaan penilaian telah dijalankan dalam bahasa

Melayu. Di samping itu, mata pelajaran Lukisan, Pertukangan Tangan dan Muzik dalam Peperiksaan

Sijil Rendah Pelajaran pengantar Inggeris telah diperiksa dalam bahasa Melayu pada tahun 1974

juga. Di sini dapat kita lihat bahawa bahasa Melayu telah menjadi bahasa pengantar kepada

beberapa institusi yang penting di negara kita. Hal ini dapat menggalakkan semua penutur di

Malaysia menggunakan bahasa Melayu dengan lebih kerap di mana-mana sahaja mereka berada.

Terdapat dua kesan daripada gejala pengintensifan bahasa Melayu ini, iaitu yang pertama

ialah melalui usaha-usaha gigih yang dilakukan oleh semua pihak, bahasa yang dahulunya disifatkan

sebagai anak tiri telah mekar berkembang menjadi sekuntum bunga yang harum. Maksudnya di sini

ialah bahasa Melayu yang pada mulanya kurang digunakan telah menjadi bahasa yang mempunyai

pelbagai fungsi yang berbeza dan digunakan juga dalam bidang yang berbeza dalam masa yang

singkat. Kedua ialah perkembangan yang terlalu pesat itu telah membawa kesan-kesan negatif yang

boleh mengakibatkan pencemaran bahasa. Oleh itu, bagi mengelakkan pencemaran bahasa semakin

banyak berlaku, pihak yang bertanggungjawab telah mewujudkan dan melaksanakan pelbagai

kempen-kempen kesedaran bahasa yang akan mengangkat martabat bahasa kita dengan lebih tinggi

lagi.

Tahun 1970-an merupakan satu era baru bagi sejarah perjuangan bahasa dan kesusasteraan Melayu

di Malaysia. Pergerakan bahasa tidak lagi berkisar pada soal politik tetapi lebih tertumpu pada

usaha memperkaya dan mengembangkan bahasa itu.


28/51

Pada tahun 1983, tahun pertama di semua universiti harus menjalankan kursusnya dalam bahasa

Melayu kerana pada tahun itu mahasiswa yang memasuki universiti adalah daripada sekolah aliran

kebangsaan yang menggunakan bahasa Melayu sebagai bahasa pengantarnya. Di samping itu, pada

tahun ini juga terdapat implikasi yang penting kerana seorang kanak-kanak Malaysia menerima

seluruh persekolahannya dari darjah Satu sehinggalah ke peringkat universiti dalam bahasa

Malaysia. Selain itu, pelaksanaan penggunaan bahasa kebangsaan dalam bidang-bidang lain juga

telah selesai. Maka dengan itu, dapatlah dikatakan bahawa tahun 1980-an merupakan tahun

kematangan bagi bahasa Melayu.

Jika dalam tahun-tahun 1970-an, penutur-penuturnya masih meraba-raba dalam gelap dan istilah-

istilah dan ungkapan baru masih dicari-cari, maka pada tahun-tahun 1980-an boleh dianggap sebagai

zaman taraf kesempurnaan hampir tercapai. Maksudnya di sini ialah penutur-penuturnya masih

tidak tahu akan fungsi bahasa Melayu serta masih tercari istilah-istilah yang baru pada tahun-tahun

1970 dan pada tahun-tahun 1980 telah dianggap sebagai zaman taraf kesempurnaan hampir

tercapai. Selain itu, istilah-istilah teknik dapat diperoleh dengan mudah. Gaya bahasa juga telah

dikembangkan untuk membolehkan bahasa Melayu memperkatakan sesuatu dengan tepat dan

sempurna. Penutur-penutur terutamanya dalam kalangan generasi muda dapat mengeluarkan buah

fikiran dan perasaan dengan sempurna dalam bahasa Melayu.

4.2.1 Perancangan Bahasa

4.2.1.1 Pembentukan Ejaan dan Istilah dalam Bahasa Melayu

Pada zaman Jepun, dan selepasnya Maktab Perguruan Sultan Idris Tanjung Malim, dengan

kebijaksanaan Zaba memulakan sistem ejaan baru yang dipanggil Sistem Ejaan Sekolah. Sistem

ejaan ini ialah gabungan Ejaan Wilkinson, dengan beberapa perubahan baru yang dibuat oleh Zaba.

Ini terkandung di dalam Petua-Petua Ejaan Rumi (1974). Sistem ejaan ini kemudiannya dijelaskan

dan digunakan oleh Zaba di dalam buku Pelita Bahasa Melayu. Penggal I, II, dan III. Sistem ini

dikenali sebagai Sistem Ejaan Sekolah dan digunakan di negara ini hinggalah ejaan baru diisytiharkan

pada tahun 1972. Walau bagaimanapun, sistem ini didasarkan kepada pengamatan-pengamatan

umum sahaja, oleh itu terdapat juga pengaruh huruf Arab ke huruf rumi. Ini menyebabkan Sistem

Ejaan Sekolah itu tidak saintifik, dan mengandungi beberapa kelemahan. Kelemahan-kelemahan ini

telah mengganggu penggunaan bahasa Melayu waktu itu.

Secara lebih jelas lagi, sistem ejaan Rumi yang terkenal sebelum penggunaan sistem ejaan baru

tahun 1972 ialah "Sistem Ejaan Rumi Zaba" yang juga dihasilkan daripada SITC. Sistem Ejaan Rumi

Zaba disusun dan diperkemas dan terdapat dalam beberapa buah buku pedoman bahasa terbitan

Pejabat Karang Mengarang SITC seperti : (i) Ilmu Bahasa Melayu Penggal 1 (1926), (ii) Pelita Bahasa

Melayu Penggal 1 (1941), dan (iii) Daftar Ejaan Melayu (Jawi- Rumi) (1949), dengan judul "Petua-

petua Ejaan Rumi", yang dikarang oleh Zaba.

Sehubungan itu, usaha pengemaskinian sistem ejaan dilakukan untuk mengatasi masalah tidak

selarasnya beberapa sistem ejaan Rumi yang digunakan oleh pengguna bahasa Melayu. Sistem ejaan

Rumi bagi bahasa Melayu di Malaysia pada tahap awalnya disusun oleh R.J. Wilkinson pada tahun

1908. Kemudian pada tahun 1920-an tokoh ulung bahasa Melayu, iaitu Pendeta Za`ba (Zainal Abidin


29/51

bin Ahmad) telah menyusun sistem ejaan Rumi yang digunakan demikian lama di Malaysia dalam

sistem pendidikan, pentadbiran dan lain-lain, iaitu kira-kira setengah abad, sehinggalah ditetapkan

ejaan Rumi baharu pada tahun 1972.

Pada 23 Mei 1972, satu Kenyataan Bersama telah ditandatangani oleh Menteri Pelajaran Malaysia

pada masa itu, Tun Hussein Onn dan Menteri Pendidikan dan Kebudayaan Republik Indonesia, Bapak

Mahsuri. Kenyataan Bersama tersebut mengandungi persetujuan untuk melaksanakan asas yang

telah dipersetujui oleh para ahli daripada kedua-dua negara tentang Ejaan Baru dan Ejaan Yang

Disempurnakan. Puncak daripada segala kegiatan penyempurnaan sistem ejaan Rumi ialah

perumusan dan pelaksanaan bersama Sistem Ejaan Baru bagi bahasa Melayu dan bahasa Indonesia

pada 16 Ogos 1972. Ejaan baru bersama ini dirujuk sebagai Ejaan Rumi Bersama (ERB) yang diguna

hingga kini.

Ejaan Rumi Baharu tahun 1972 ialah hasil daripada pemikiran yang matang yang berlandaskan

prinsip-prinsip perancangan bahasa yang baik. Ejaan Rumi Baharu merupakan penyataan pertama

daripada perancangan korpus pada peringkat supranasional yang menjadi asas bagi pembinaan dan

pengembangan bahasa Melayu serantau seterusnya. Sebagai sistem ejaan yang dirancang untuk

keperluan dua buah masyarakat bahasa yang berlainan latar belakang sosiolinguistik dan sejarah

pertumbuhannya, Ejaan Rumi Baharu dirumuskan sedemikian rupa supaya dapat diterima oleh

semua golongan pengguna kedua-dua bahasa Melayu dan bahasa Indonesia. Rumusan Ejaan Rumi

Baharu memperlihatkan prinsip linguistik, ekonomi kesederhanaan, kejelasan dan fleksibeliti serta

taraf standard yang tinggi berbanding sistem yang dulu. Sistem Ejaan Rumi baharu ini merupakan

sistem wahana yang cekap dan mudah untuk sistem ejaan rumi yang akan datang.

Dalam pada itu, sebelum penetapan sistem ejaan baharu itu, ada pula sistem ejaan Universiti

Malaya, sistem ejaan Universiti Kebangsaan Malaysia dan versi lain yang digunakan oleh pelbagai

pihak lain. Sesuai pula dengan semangat penyatuan bahasa Melayu dan bahasa Indonesia untuk

memenuhi kerjasama dan persefahaman serantau, sistem ejaan Rumi baharu yang dirasmikan ialah

sistem ejaan yang diselaraskan bersama antara Kerajaan Malaysia (melalui Jawatankuasa Tetap

Bahasa Melayu) dengan Pemerintah Indonesia (melalui Pakersa, iaitu Panitia Kerja Sama

Kebahasaan), melalui badan rasmi kerjasama kebahasaan antara negara, iaitu Majlis Bahasa

IndonesiaMalaysia (MBIM) yang ditubuhkan pada tahun 1972.

Penubuhan Majils Bahasa Indonesia-Malaysia (MBIM) pada tahun 1972 memulakan era baru dalam

kerjasama kebahasaan di rantau ini. Pada tahun 1972, Sistem Ejaan Baru Bahasa Malaysia/Indonesia

dihasilkan. Pengisytiharan Sistem Ejaan Bersama (di Malaysia disebut Sistem Ejaan Rumi Baharu

manakala di Indonesia disebut Sistem Ejaan Yang Disempurnakan) berlangsung secara serentak di

Kuala Lumpur dan di Jakarta pada 16 Ogos 1972. Di Kuala Lumpur, majlis pengisytiharan itu

disempurnakan oleh Perdana Menteri Malaysia, Yang Amat Berhormat Tun Abdul Razak bin

Hussein.

Menurut Zulkifley (2004: 44), pada tahun 1972, penyelarasan sistem ejaan bagi Melayu-Indonesia

merupakan proses perancangan bahasa yang dilaksanakan pada peringkat supranasional. Hasil yang

pertama berjaya dilaksanakan ialah Sistem Ejaan 1972 yang dikenali sebagai Sistem Ejaan Rumi Baru

Bahasa Malaysia di Malaysia dan di Indonesia pula sebagai Pedoman Ejaan Bahasa Indonesia Yang

Disempurnakan. Sepanjang tempoh 1972 hingga 1975, beberapa perubahan kecil telah dilakukan

oleh kedua-dua negara terhadap sistem ejaan tersebut. Dengan itu, terhasil lah sebuah buku


30/51

panduan atau pedoman ejaan yang baru pada tahun 1975. Di Malaysia, buku panduan tersebut

dikenali sebagai Ejaan Rumi Baru Bahasa Malasysia manakala di Indonesia pula dikenali sebagai

Ejaan Baru Bahasa Indonesia.

Di samping itu, Risalah Sistem Ejaan Rumi Bahasa Malaysia diterbitkan oleh Dewan Bahasa dan

Pustaka untuk kegunaan ramai. Sistem ejaan itu nasih mengandungi beberapa masalah kecil. Jadi

Jawatankuasa Tetap Bahasa Malaysia dibentuk, dan bertemu dengan Panitia Pengembangan Bahasa

Indonesia maka terbentuklah masalah ejaan baru itu dibincangkan dalam persidangan-persidangan

majlis tersebut.

Sebagai pedoman kepada masyarakat, Dewan Bahasa dan Pustaka telah menerbitkan sejumlah buku

dan risalah, antaranya Pedoman Umum Ejaan Bahasa Melayu (1975), Daftar Ejaan Rumi Bahasa

Malaysia (1981), dan Daftar Kata Bahasa Melayu: Rumi - SebutanJawi (2001). Penerbit swasta

turut serta dalam pengembangan sistem ejaan baharu itu dengan penerbitan pelbagai buku

pedoman bahasa yang turut meliputi aspek sistem ejaan. Sistem ejaan baru ini mengubah sistem

ejaan sebelumnya misalnya daripada ch kepada c, sh kepada sy, dz kepada d dan th

kepada s. Lambang-lambang kh, ny, gh dan ng masih kekal dipakai.

Dengan adanya sistem ejaan Rumi yang dikemaskinikan itu, segala dokumen pentadbiran, bahan

pengajaran dan pemelajaran serta bahan untuk segala bentuk komunikasi tertulis diasaskan pada

satu sistem ejaan yang relatif seragam dan hal ini membantu berlangsungnya komunikasi yang cekap

dan berkesan, khususnya dalam pelaksanaan pentadbiran negara dan sistem pendidikan negara.

Dengan itu, sebuah majlis telah ditubuhkan untuk menyatukan aspek lain bahasa seperti

peristilahan, iaitu Majlis Bahasa Indonesia-Malaysia. Majlis ini telah berjaya menghasilkan sebuah

pedoman untuk ejaan baru, iaitu Pedoman Umum Ejaan Bahasa Malaysia dan sebuah lagi untukperistilahan, iaitu berjudul Pedoman Umum Pembentukan Istilah Bahasa Malaysia pada tahun 1975

yang telah diterbitkan oleh Dewan Bahasa dan Pustaka. Dengan terbitnya buku ini, maka sebahagian

besar kekeliruan tentang sistem ejaan bahasa Melayu dapat diatasi. Pada tahun 1976 pula, Majlis

Bahasa Malaysia-Indonesia yang telah mengadakan persidangan di Kuatan memutuskan bahawa

akhiran ysis dan esis dalam bahasa Inggeris perlu diterjemahkan secara malar dan diberikan

bentuk isis sahaja dan bukan kadang kalanya isa. Maka dengan itu, analisa misalnya kini telah

menjadi analisis.

Pedoman Umum Ejaan Bahasa Melayu dan Pedoman Umum Pembentukan Istilah Bahsa Melayu

merupakan hasil yang penting daripada kerjasama tersebut yang telah banyak membentuk kerja-kerja peristilahan. Sejumlah 164,049 isltilah dalam pelbagai bidang/subbidang ilmu telah berhasil

disepakati. Selain itu, 40 buah kamus istilah dapat diterbitkan dalam tempoh dari tahun 1986-2002

dan beberapa buah kamus lain sedang diusahakan.

Bah

sejarah bahasa iban

Documents