UNIVERSITI PUTRA MALAYSIA

PENYELEWENGAN JAMAAB DARAL-ARQAM DAN USABA PEMURNIANNYA

DONWANA TAYE @ MOHD LAZIM BIN LAWEE

FEM 1999 1

PENYELEWENGAN JAMAAB DAR AlrARQAM DAN USABA PEMURNIANNYA

OLEB:

DONWANA TAYE @ MOHD LAZIM BIN LAWEE

Tesis Yang Dikemukakan Untuk Memenuhi Syarat Bagi Mendapatkan Ijazab Doktor Falsafab di Fakulti Ekologi Manusia

Universiti Putra Malaysia

1999

PENYELEWENGAN JAMAAH DAR AL-ARQAM DAN USAHA PEMURNIANNYA

OLEH:

DONWANA TAYE@MOHDLAZIMBINLAWEE

Tesis Yang Dikemukakan Untuk Memenubi Syarat Bagi Mendapatkan Ijazab Doktor Falsafah di Fakulti Ekologi Manusia

Universiti Putra Malaysia

NOVEMBER 1999

PENGHARGAAN

�)I�)l11�

(1..LJ-1), syukur ke hadrat Allah S.W.T. kerana dengan taufiq dan hidayah­

Nya pengkaji dapat menyempurnakan kajian ini. Justeru itu, banyak pihak yang telah

terlibat dalam memberi kerjasama dan sokongan dalam menyiapkan kajian ini bagi

membolehkan pengkaji memperolehi Ijazah Doktor Falsafah dalam bidang Falsafah

Dan Pengajian Ketamadunan. Oleh itu, dalam kesempatan ini pengkaji ingin

merakamkan jutaan terima kasih dan penghargaan kepada pihak-pihak tertentu yang

telah memberi kerjasama mereka bagi menjayakan kajian ini.

Terlebih dahulu penghargaan yang tidak terhingga dan ribuan terima kasih

pengkaji ucapkan kepada Pengerusi Jawatankuasa Penyeliaan, Dr. Zahid Emby, yang

juga selaku Ketua Jabatan Sains Kemasyarakatan Dan Pembangunan. Ucapan

penghargaan yang tidak terhingga juga dituju kepada Dr. Ghazali bin Basri, Tuan Hj.

Ahmad Fauzi Morad dan Prof. Madya Dr. Muhd. Fauzi bin Muhammad selaku Ahli

Jawatankuasa Penyeliaan, di atas nasihat, tunjuk ajar dan bimbingan yang diberikan di

sepanjang kerja-kerja untuk menyempurnakan penulisan tesis ini.

Ucapan terima kasih juga pengkaji tujukan kepada pihak Fakulti Ekologi

Manusia, Universiti Putra Malaysia, khususnya Dekan Fakultinya, Prof. Madya Dr.

Halimah Hj. Ahmad, kepada Ketua Jabatan Sains Kemasyarakatan Dan Pembangunan

ii

serta semua pensyarah dan kakitangannya di atas kemurahan hati memberikan

keIjasama, bantuan dan kemudahan kepada pengkaji di sepanjang tempoh pengajian.

Tidak ketinggalan juga diucapkan setinggi-tinggi terima kasih kepada pihak-pihak

yang telah memberikan sumbangan bahan-bahan rujukan. Terutamanya pihak

kakitangan Perpustakaan Universiti Putra Malaysia, Perpustakaan Tun Seri Lanang,

Universiti Kebangsaan Malaysia, Jabatan Kemajuan Islam Malaysia (JAKIM) dan

Kutub Khanah, Surau al-Hidayah, Fasa 2, Taman Seri Serdang, Selangor D.E. serta

perpustakaan-perpustakaan milik peribadi.

Ucapan terima kasih juga ditujukan kepada semua rakan dan orang

perseorangan, termasuk pegawai JAKIM, ahli akademik dan bekas pemimpin al­

Arqam serta bekas ahlinya yang telah memberikan kerjasama dan sokongan kepada

pengkaji semasa pengumpulan data kajian ini dilakukan. Seterusnya, tidak lupa juga

ucapan terima kasih kepada ibu, ayah, isteri serta keluarga pengkaji yang sentiasa

mendoakan agar usaha ini berhasil seperti yang dihasratkan.

Akhir sekali, pengkaji berdoa semoga semua pihak yang telah terlibat sama

ada secara langsung atau tidak langsung di dalam usaha menyiapkan kajian ini, diberi

ganjaran yang setimpal oleh Allah S.W.T. di atas khidmat yang mulia itu. Pengkaji

juga amat mengharapkan limpah kurniaan-Nya agar tesis ini akan diterima sebagai

amalan saleh di sisi-Nya dan sebagai secebis sumbangan terhadap agama serta dapat

memberikan manfaat kepada seluruh umat Islam. Amin y� Rabbal cAlamin.

iii

Penyataan Keaslian

Selain daripada bahagian-bahagian tertentu yang dinyatakan, kerja penyelidikan yang dilaporkan di dalam tesis ini adalah hasil usaha pengkaji sepenuhnya

(D ana Taye@ Mo d Lazim bin Lawee)

Tarikh: 29 Disember 1999

Saya mengesahkan bahawa Jawatankuasa Pemeriksaan bagi Donwana Taye @ Mohd Lazim B. Lawee telah mengadakan pemeriksaan akhir pada 30hb. November 1999 untuk menilai tesis Doktor Falsafah beliau yang bertajuk "Penyelewengan Jamaah Dar al-Arqam Dan· Usaha Pemumiannya" mengikut Akta Universiti Pertanian Malaysia (Ijazah Lanjutan) 1980 dan Peraturan-Peraturan Universiti Pertanian Malaysia (Ijazah Lanjutan) 1981. Jawatankuasa Pemeriksa memperakukan bahawa cal on ini layak dianugerahkan ijazah tersebut. Anggota Jawatankuasa Pemeriksa adalah seperti berikut:-

ZABID EMBY, Ph.D. Ketua Jabatan Sains Kemasyarakatan Dan Pembangunan Fakulti Ekologi Manusia Universiti Putra Malaysia (Pengerusi)

GHAZALI BIN BASRI, Ph.D. Rektor Institut Pengajian Ilmu-Ilmu Islam (IPI) Pusat Bandar Sri Rampai, Kuala Lumpur (Ahli)

AHMAD FAUZI MORAD, Tuan Hj. Fakulti Ekologi Manusia Universiti Putra Malaysia (Ahli)

MUHD FAUZI BIN MUHAMMAD, Ph.D. Profesor Madya Fakulti Pendidikan Universiti Putra Malaysia (Ahli)

IDRIS ZAKARIA, Ph.D. Profesor Madya Fakulti Pengajian Islam Universiti Kebangsaan Malaysia (Pemeriksa Bebas)

�MOBAYlDIN'Ph.D. Profesorrrimbalan Dekan

.

Pusat Pengajian Siswazah Universiti Putra Malaysia

Tarikh: 2 9 0 E C 1999

Tesis ini telah diserahkan kepada Senat Universiti P'uua MalaYSIa dan telah diterima sebagai memenuhi syarat-syarat keperluan untuk ijazah Doktor Falsafah.

KAMJS WANG,Ph.D. Profesor�adyan)ekan Pusat Pengajian Siswazah Universiti Putra �alaysia

Tarikh: ". 4 JAN 2QOO

JADUAL KANDUNGAN

Muka Surat

PENGHARGAAN . . . . . , ., . ........ ... ... ... '" ., ... , ....... '" ... ... ... ... ... ... ... .... ii SENARAI JADUAL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Xl

SENARAI RAJAH .. . . . .. " ....... " .. , .... .. . .. ... ........................ ......... xu

SENARAI SINGKATAN .. , ...... ... ... ...... ... ... ... ... ... ......... ....... . . .. .... Xlll JADUAL TRANSLITERASI.. . . . . . . . . , '" ..... , ..... , ., .. ..... '" ... ........ .... .. XlV ABSTRAK . . . .. , '" ...... '" ... . , . ... ... ... ... ........ ....... ... .. , ... ... ... ... ... ... ... . XV1 ABSTRACT . .. . . . '" .. , ... ... ... ... '" ., . ... ... ....... ... ... ... ... ... ... .. , ...... .... ... XlX

BAB

I

II

ill

PENDAHULUAN ...... ... ...... ... ... ... ... ... ...... ...... ........... .

Latar Belakang Kajian .... , ., . . . . . , . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , .. . . . . . , . . . . . . . . . Pemyataan Masalah .......... .... ..... ... ' " . . . . . , . . . . . . . . . . . . '" ' " . . , . , .

K t· K"

epen lngan aJlan ............. ......... ... '" . . , ' " . . . ' " .. . . . . . . . ... . . .

Skop Kajian ........................................................... .

ObjektifKajian ..... , . , . .. . . . . . . . . . ... . . . . . , . , . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...... .

SOROTAN LITERATITR. .................... ... . , . . . . . , . . . , ' " . . . . .

1

1 9 12 14

15

16

Pengenalan . . . '" ... '" .. , ., ....... ... ... ...... '" . .. ... . .. ... . .. .. . ... .. . . 16

Hasil Kajian Lalu Mengenai Jamaah Dar al-Arqam ...... . . . . . . . . . 16

Kerangka Teori Kajian . . . . . . . . . . . .. . . . . . . ... . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . .. . 26 Landasan Teori Kajian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . 26 Kerangka Konseptual . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36

Organisasi Tesis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..... 39

METODOLOGI KAJIAN ......... ... ...... ......... ......... ..... . 41

Pengenalan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 Lokasi Kajian . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 Pengumpulan Data . . . . , ... , . " ... ... ... " . '" '" '" .... " ...... '" " .. ... 41

Temu Bual ...... ... ...... ......... ............ ...... ............. 42 Informan Kajian . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . 42 Pemerhatian . . , . " ... ... ...... '" .. , ...... ... '" . " .. , ... ... . .. ... 44 Kajian Perpustakaan . . , ., . ...... '" .. , ................. " .... , .. 44

Analisis Data . . , .......... '" ..... ......... '" '" ....... ... ... '" '" ... ... 45

vii

IV

v

PEMBENTUKAN JAMAAH DAR AL-ARQAM . .. . . . . .. . .. . .

Pengenalan ...... ......... ... ......... ... ... ... ...... ... ...... ... ........ .

Biografi Ringkas Pengasas Jamaah Dar Al-Arqam ...... ...... ... . Kelahiran ...... .. , . , . .. . . . . . . , . . . . . . . . . ' " . . , . . . . .. . .. . . . . . , . . . . . Pendidikan ... ...... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...... ... ... ..... . PekeIjaan .,. ' " . .. . . . .... . . . . . . . , . . . .. .. . . . ... . , . . . . , . . . . . . .. . . . .

Perkahwinan dan Anak ... ... ........................... ...... . Keperibadian ... ... . , . . . . . . . , . , . . , . . .. . . , . . , . .. . . . . . . . . , . . . . . . .. . .

Penubuhan Jamaah Dar Al-Arqam ......... ... ......... ... ...... .... . .

Sejarah Awal Penubuhan Jamaah Dar Al-Arqam . .. . . . . .. . .. ...... . .

Struktur Kepimpinan Dan Pentadbiaran Al-Arqam ........... . , .. . . . Kepimpinan Pusat ... ... ...... ...... ... ... ... ... ... ... ... ... .. . . Kepimpinan Negeri ...... ... ... ... ... ... ... ... ... ....... ... .... . Kepimpinan Muslimah .,. ' " . . . .. .. . . . .. . . . . . , . . . . . . . . . , . .. . . . . , Koosep Syura Dalam Al-Arqam ...... ...... ... .......... ..... .

Keahlian Dan Perkembangannya ... ..... , . . . . , . .. . .. .. . , . .. . . . ... . . . . . . Krisis Dan Pergolakan Dalam Jamaah .. , .. .. . . . .. . .. . . , . . . ... .. . .. . .

Kesimpulan ... ... ...... ... ............ ............... ... ...... ... ... ...... .

SISTEM PENDIDIKAN DAN DAKW An AL-ARQAM SEBAGAI FAKTOR PENYELEWENGANNY A .............. . .

46

46 46 47 47 48 49 50 51

55

59 62 64 66 67 70 72 76

77

Pengenalan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77

Pendidikan Dalam Islam . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . .. 79

Pendidikan Menurut AI-Arqam . . . . . . ... . . . . " ... ..... , .. ...... ... . ... .... 85

Pendidikan Formal . . . . . . . . . . . . , .,. '" ... ... ... .... ,. '" ... ...... ... 89 Pendidikan Tidak Formal . . . . . . . . . .. . . . . . . . .. . . " '" '" ... ..... ... 95

Perkembangan Institusi Pendidikan AI-Arqam .. . . . . . .. .. . . . .. . ... . . '.. 99

Dakwah Dalam Pandangan Islam . . . .. . '" ... ...... ... '" .. , .... . .. . . .... 102

Konsep Dakwah Menurut AI-Arqam . . . . . . . . . . . . . .. . .. . . .. . . . .. . . . . .. .... 106 Aktiviti-Aktiviti Dakwah ... . .. . . . . . . . . . . . .. . .. .. . .. . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108

Dakwah Menerusi SikaplPerbuatan . . . . . . ... . . . . . .. '" .. .. ... .. . 108 Dakwah Menerusi Lisan . .. . .. . .. .. .. . , ....... .. , .. , .... ... .... . .. . 110 Dakwah Menerusi Tulisan ... . . . . . . . . . . . , .... '" ... ... ... ... ... ... 112 Dakwah Menerusi Aktiviti Penerangan ... . . . .. . . . . .. ... . . .. . . . 113 Kegiatan Dakwah Di Luar Negara . . .. . . . . .. .. . . ... . . . . . . . . . . . .. 121

Kesimpulan . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124

viii

VI

vn

SISTEM SOSIOEKONOMI DAN AGENDA POLITIK A�AR QAM SEBAGAI FAKTOR PENGUKUHAN PENYELEWENGANNYA ...... .. , ..... .. . ... . . , . . . ... . .. . .. .. . ... . . 1 26

Pengenalan ... . . , . .. . . . . . , . . . . . . . . , . . . . . , . .. . . . . . . . . . . . , . .. .. . . .. '" . . . . 1 26 Ekonomi Dalam Pandangan Islam ........ ... ... . . ....... ..... . ....... . 127 Konsep Pembangunan Ekonomi Menurut AI-Arqam ..... , ., . . . . . 1 30 Aktiviti Ekonomi Al-Arqam ... ..... ... ... . .. . .... . ..... . . . . . . ...... 1 32

Pemiagaan............................................. ....... . . ....... .. . 134

Perusahaan ' " . . . . . , . . . . . , . . . . . . . . , . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . '" . . , . 1 36 PerubatanfKlinik ... ... ... .... .. ... . . . . , . ... . . . . , . . .. '" . . . . . . .. . 1 38 Pertanian dan Pentemakan ... ..... . ........ . .. . ... ... ... . , . . . . 1 39 Al-Arqam Group Of Companies .. , . . . .. . . . . . . . . . , . . . .. . . . . . . . 140 Kewangan ... ........ .. .. . ... ........... . ..... . ... ... ... . .. ..... . . 144

Sosiobudaya Dalam Pandangan Islam ... . .. ... ... ... ... . .. ... ...... .. 1 49 Konsep Dan Sistem Pembangunan Sosial Menurut Al-Arqam .... 1 5 1

Simbol Pakaian .. . ... . , . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . '" . . . . . , . .. . 1 55 Pergaulan ... ... .. , . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . '" ., . . . , '" . . . . . 159 Perkahwinan Dan Poligami ...... ... ... .... . . .. . ... ..... . . . ... 1 6 1

Politik Dalam Pandangan Islam ..... . ....... .. ... . .. ... ... . ..... . .. . . . 171

Politik Menurut AI-Arqam ... ... ... .... ......... ..... . ........ . .. .. . .. . 1 72

Kesimpulan ..... . ... ... ... .. . .. . ... ... . .. ... ...... ... ... ... ......... ... . 1 78

PruNSWCA QIDAH JAMAAH DAR A�AR QAM DAN GEJALA PENYELEWENGANNYA ........... . 181

Pengenalan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181 Ruang Lingkup Pengertian C Aqidah . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 182 Perkembangan Aliran CAqidah Ahl Al-Sunnah wa al-Jamacah . . . 183 Asas Pegangan (C Aqidah) Al-Arqam ............ .... .. ... ... . .. .. .. . . 1 88 Gejala Penyelewengan CAqidah Al-Arqam .... ..... .. . .. . ...... . .. .. 1 90

Membuat Tafsiran Yang Silap Dan Qias Yang Cacat ... . .. 1 94 Sheikh al-Suhaimi Masih Hidup .. . .. . .. . ...... . . . . .. .. . . . . . .. 1 96 Para Wali dan Syuhada' Tidak Mati . . .. . . . . . ... . .. .... . . . .. .. . 199 Berjumpa Dengan Rasulullah Secara Jaga Dan Majlis Yaqazah ... ...... .... .. .. . .. . ... ... . ....... . . ... . . . . . . . . . . 203 Menentukan Imam al-Mahdi .............. . ........... . ... .... 2 1 1 Kekeliruan Dalam Mentafsirkan Konsep Tawassul dan Istighathah ... ... .... . . . .... . .. . . .. ... .. . . . . . . . .. , .. 2 1 7 Keterlaluan Mendewakan Pemimpin ' " . . . . . . .. . . . . ... '" . . . . 222 Keterlaluan Mengagungkan Aurad Muhammadiah .. . ..... 228

Faktor Yang Menyebabkan Penyelewengan AI-Arqam Berpanjangan . . . .. . '" . . . '" . . , . . . . . . '" . . . . . . . . . .. . . . . . " . .. . .. ... " 234 Kesimpulan .. . . ... . . '" .. , ... . . . .. , '" . . . '" '" . . . '" ... . .. . . . . . , '" . . . . 239

ix

vm

IX

x

PENGHARAMAN JAMAAH DAR AL-ARQAM DAN PERKEMBANGAN SESUDAHNYA .......... ................. . 241

Pengenalan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. .. . . . . . . . . .. . . . . . . . . . .. . . . . ... . . . . . 241 Faktor-faktor Pengharaman Ke atas Jamaah Dar Al-Arqam . . . . . . 242 Pewartaan Pengharaman AI-Arqam . . . . . . . . . . . . .. , .. . . . . . . . . . .. . . ... 247 AI-Arqam Selepas Pengharaman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . '" .. 249 Gerakan Hidupkan Semula Al-Arqam . . . .. . . . . . . . . .. . . . . . , . . , .. . . . . . 257 Kesimpulan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . 260

STRATEGI PEMURNIANcAQIDAHAL-ARQAM

YANG DILAKSANAKAN OLEH PIHAK BERWAJIB ... 262

Pengenalan . . . . . . . .. '" '" . . . '" . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , . . . . .. . . . , . . . . . 262 Strategi Dan Program Pemumian C Aqidah . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263 Strategi Pemurnian C Aqidah Sebelum Pengharaman . . . . . . ... .. . . 265 Strategi Pemurnian CAqidah Sesudah Pengharaman . . . . . . . . . . . . . . . 271

Peringkat Pembubaran Jamaah . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . 272 Peringkat Kursus Pemurnian CAqidah . . , . . . . . . . . . . .. . . . '" . .. 276 Kursus Pemurnian CAqidah Fasa Pertama . . . . . . . .. . . . . . . . . . 277 Kursus Pemurnian CAqidah Fasa Kedua .. . . . . . . . . . . . . . . . . ... 28 1

Kedudukan Bekas Anggota Al-Arqam Masa Kini . . . . . . . . . . . . . . . . . 290 Kesimpulan . . . . . . . . . . . ... . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. .. . . .. . . . . .. . 301

PENUTUP ......... ......... ... ... ... ... ... ......... ...... ...... ... ... . 303

Cadangan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 1 2

RUJUKAN 318

LAMPIRAN 342

A: Panduan Temu Bual .... . .. . . ..................................... . .. . 342

B: Wirid Aurad Muhammadiah . . . . . . . . . . . . . . ... . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345

C: Salsilah Keturunan Sheikh al-Suhaimi Menurut al-Arqam . ... . 355

D: Jadual Memaparkan 50 Ajaran Sesat Yang Dikenal pasti Di Seluruh Malaysia ... ' " . . . . . . . . . . . . . . .. . . , . . , . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . 356

VITA . 0 • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • . • • • • • • • , • • • • • , • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •• 358

x

SENARAI JADUAL

Jadual

1 Kurikulum Pendidikan Al-Arqam Dan

Muka Surat

Peringkat Pengajiannya . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91

2 Jumlah Keseluruhan Akhbar Dan Majalah Terbitan Al-Arqam . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . .. . . . . . . 115

3 Pameran & Ekspo Anjuran Al-Arqam ... ... ..... . ...... ... ... ........ ... 120

4 Jadual Kursus Pemurnian CAqidah Fasa Pertama (Sep.1994-Jun.1996) ..................................... 278

5 Jadual Kursus Pemurnian CAqidah Fasa Kedua (Julai 1996-September1997) . . . . . . .... . . . .. . ... . . . . . . . . ... . . . . . . . . . .. .. .. 283

6 Jadual Kursus Pemurnian CAqidah Fasa Kedua Bagi Tahun 1998.... 284

7 Program Kursus Pemurnian CAqidah Yang Diadakan Di Kern Bumi Jati, Kelang Pada 21-25.7.1996 .... . . ... . .. . ... . . . .. . ". 285

8 Program Kursus Pemurnian C Aqidah Yang Diadakan Di Dewan Tun Syed Nasir, Y ADIM Kompleks Pusat Islam Kuala Lumpur Pada 26 Mac 1998. .............. . . . . .. . ... .... . . . . . . . . ... 286

xi

Rajah

1

2

3

4

5

6

7

SENARAI RAJAH

Muka Surat

Kerangka Konseptual Kajian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

Organisasi Kepimpinan AI-Arqam ... ............ ... ........... ....... 63

Struktur Pentadbiran Organisasi Al-Arqam . . . .. . ... . .... . . .. . . . . . .. . . .

Struktur Organisasi BMP ...... ... ....... .... , . . . . . . .. . . . . . . . . . . " . . , .. . . . .

Pertambahan Ahli Al-Arqam Dari 1968-1993 ...... ... ... ............ .

Struktur Organisasi Biro Dakwah ...... ... ... ...... ......... ... . .. ..... .

Projek/ Aktiviti-aktiviti Ekonomi Al-Arqam

xii

65

67

71

107

134

SENARAI SINGKA TAN

H - Tahun Hijrah

M - Tahun Masihi

m. - Meninggal

jI jil - juzu' / jilid

bil. - bilangan

B. - Bab

K. - Kitab

him. - Halaman

Ibid. - rujukan yang sarna

et al. - rujukan yang pengarangnya riga orang atau lebih

terj. - terjemahan

t.pt. - tanpa penerbit

t.th. - tanpa tarikh

t.tp. - tanpa tempat

RA - Raqiyallah CAnh

RA.M - Raqiyallcih C Anhuma

RAHM _ Raqiyallah C Anhum

S.AW - �alalhih C Alayhi wa SaIIam

S.W.T - Subl)anahu wa Tacala

AS _ C Aliyhissalam

XlII

JADUAL TRANSLITERASI

Perkataan Arab yang digunakan di dalam tesis ini adalah mengikut kaedah

transliterasi berikut:

Huruf Arab HurufLatin ContohAsal Contoh Transliterasi

� , / ' JL sa'la

y b J� badala

..:..; t .J tamr Q th �

thawrah O.Jy

C J JLr. jamal

C 11 �J..>. hadith

C kh JJl> khalid

,) d 01y:!,) dlwan ,) dh y�� dhubab

.J r Lr.J rahman

.J z if"j zamzam

J' s ylr sarab

J- sh � shams

uP � CLp �ale4 -

J:' 4 � damir

..k t �lk tahir

J:, � \. A-'" �uhr

t C ...w;. Cabd

t gh y� ghiiba

.....; f .w fiqh

XlV

j i

J

Cotoh

Vokal a:

Vokal 1:

Vokal u:

Vokal it: Vokal i:

Vokal ii:

aw:

ay :

IYY :

uww:

q

k

m

n

h

w

y

VOKAL

Vokal Pendek

Vokal Panjang

Diftong

J�

xv

.lj � J' t5' � JLoy iY � J..oJ JL....:

Transliterasi

= facala

= qasiba

= kutiba

= qaqi

= karlffi

= 1!uriif

= qawl

= sayf

= rajCiyyl raYi

= cadwwl cadu

qaqi

ka's

laban -

mlzmar

nawm

habata

w�ala

yasar

Abstrak tesis yang dikemukakan kepada Senat Universiti Putra Malaysia sebagai memenuhi keperluan untuk mendapatkan Ijazah Doktor Falsafah.

PENYELEWENGAN JAMAAH DAR AL-ARQAM DAN USAHA PEMURNIANNYA

Oleh:

DONW ANA TAYE @ MOB» LAZIM BIN LA WEE

November 1999

Pengerusi: Zahid Emby, Ph.D.

Fakulti: Fakulti Ekologi Manusia

Kajian ini secara objektif mengkaji bagaimana Jamaah Dar al-Arqam yang

ditubuhkan oleh Ustaz Ashaari Muhammad melaksanakan fungsi dan memainkan

peranannya sebagai sebuah gerakan yang berasaskan kepada konsep pendidikan Islam

dan aktiviti-aktiviti dakwah dalam usaha mencetuskan perubahan sosial dalam

masyarakat Islam di Malaysia. Justeru itu, tumpuan dalam kajian ini telah diberikan

kepada latar belakang, perkembangan, ideologi dan matlamat perjuangan serta sistem

pendidikan dan dakwah yang diperjuangkan oleh al-Arqam. Tumpuan seterusnya,

diberikan kepada sebab-sebab berlakunya penyelewengan Caqidah al-Arqam dan

fenomena-fenomenanya serta usaha-usaha pemurnian caqidah bekas ahlinya yang

dilaksanakan oleh pihak berwajib.

xvi

Kaedah pengumpulan data menerusi perpustakaan dan temu bual serta

pemerhatian langsung digunakan bagi mendapat maklumat untuk tujuan kajian ini.

Maklumat juga diperolehi menerusi temu bual dengan beberapa infonnan pilihan

yang dipercayai mempunyai maklumat mengenai tajuk kajian. Untuk mencapai

objektif kajian, analisis data yang diperolehi dibuat menerusi tafsiran kualitatif atau

huraian secara deskriptif, dengan berpandukan landasan kajian dan objektif kajian

yang telah ditentukan.

Isu yang dibincangkan ialah tentang pembentukan dan perkembangan Jamaah

Dar al-Arqam. Di antaranya ialah corak dan sistem pendidikan yang dilaksanakan di

dalam Jamaah al-Arqam, pendekatan dakwah yang dijalankan serta peduasan konsep

pendidikan dan dakwahnya dalam membentuk sistem ekonomi, sistem

kemasyarakatan dan mencetuskan corak atau dasar politiknya. Turut dibincangkan

ialah beberapa masalah yang diperjuangkan oleh Ustaz Ashaari yang dianggap

terpesong daripada ajaran Islam yang sebenar, sebab-sebab dan gejala penyelewengan

caqidahnya serta sebab-sebab pengharaman ke atas jamaahnya. Perbincangan

seterusnya ialah meneliti perkembangan Jamaah Dar al-Arqam sesudah pengharaman,

tennasuk tindakan bekas ahlinya menghidupkan semula jamaahnya yang telah

diharamkan. Analisis kajian mengenai keberkesanan strategi dan program kursus

pemurnian caqidah al-Arqam yang dijalankan oleh pihak berwajib dan kedudukan

bekas ahlinya masa kini juga tumt dibincangkan.

xvii

Hasil kajian mendapati, pertama, kecintaan kepada agama,· ketaksuban

kepada jarnaah dan pemimpinnya serta kesediaan untuk berkorban di kalangan ahli

membuatkan al-Arqam pada suatu ketika dahulu berjaya membentuk imej al-Arqam

atau identitinya tersendiri. Kedua, keterlanjuran al-Arqam dalam beberapa masalah

yang berkaitan dengan kepercayaan telah membawa kepada penyelewengan

caqidahnya. Ketiga, kedudukan bekas ahli al-Arqarn sesudah pengharaman jamaahnya

pada 1994, didapati masih kukuh pegangan mereka terhadap Jamaah al-Arqam dan

pemimpinnya, sehingga mereka bertindak menghidupkan semula jamaah itu pada

pertengahan 1996. Keempat, program dan strategi pemurnian caqidah yang

dilaksanakan oleh pihak berwajib, menerusi tindakannya menahan para pemimpin al­

Arqam di bawah tahanan IS� menyekat aktiviti-aktivitinya, menutup perkampungan

serta sekolah-sekolah milik mereka dan menganjurkan program kursus pemurnian

caqidah, sedikit sebanyak telah berjaya memberi kesedaran kepada bekas ahlinya.

Bagaimanapun kesedaran itu tidak berlaku kepada semua bekas ahlinya, sebaliknya

bekas-bekas ahlinya kini masih wujud yang mempercayai dan mengamalkan Aurad

Muhammadiah.

xviii

Abstract of the thesis presented to the Senate ofUniversiti Putra Malaysia in fulfilment of the requirements for the degree of Doctor of Philosophy

Chairman:

Faculty:

DEVIATION OF THE DAR AL-ARQAM GROUP AND THE EFFORT TO PURIFY IT

By

DONWANA TAYE@MOBDLAZIMBINLAWEE

November 1999

Zahid Emby, Ph.D.

Faculty of Human Ecology

This study examined objectively how the Dar al-Arqam Group which was

established by Ustaz Ashaari Muhammad performed its functions and roles as an

organization based on Islamic educational concepts and missionary activities in its

effort to bring about social change in Moslem society in Malaysia. The study thus

focused on the background, development, ideology and goals of al-Arqam as well as

the educational system and missionary work conducted by the group. Further

emphasis was given to determine the reasons for the deviation of belief in al-Arqam

and related phenomena, and also the efforts in purifying the belief of its former

members carried out by the relevant authorities.

xix

Data were obtained through library search, interviews and direct observation.

Data were also obtained through interviews of selected informants believed to have

information pertaining to the topic of the study. Data were analysed using qualitative

interpretation based on the formulated objectives.

Issues discussed in the study pertained to the establishment and development

of the Dar al-Arqam Group. Among the issues discussed were the implementation of

al-Arqam's educational system, its missionary approach, and the expansion and

application of its educational and missionary concepts in the construction of its

economic and social systems, as well as forming the basis of the group's political

policies. The discussions also focused on some of the works ofUstaz Ashaari that

were considered as deviating from the true Islamic teachings, reasons for the deviation

of belief, and why the group was banned. Further discussions examined the

development of al-Arqam after it was banned, including the actions taken by its

former members to rebuild the organization. The effectiveness of the strategies and

the program of purifying the belief of al-Arqam undertaken by the authority and the

status of former al-Arqam members were also elaborated.

The study found that, first, love of the religion, fanaticism towards the group

and its leader, and the willingness of its members to sacrifice had helped al-Arqam at

one time to create its own image and identity. Second, over-zealous actions taken by

al-Arqam pertaining to their belief had led to deviation in the belief itself Third, after

al-Arqam was officially banned in 1994, it was found that its former members still

xx

held firmly to the group and its leader to the extent that they took actions to rebuild

the group in the middle of 1996. Fourth, the programme and strategy of purifying

belief undertaken by the authOlity through detention of the al-Arqam leaders under

the ISA, ceasing of its activities, closing of its settlements and schools, and the

conducting of belief purification courses had to a certain extent succeeded in creating

awareness among its former members. Nevertheless, the awareness was not well

spread; there were former members who still believe in and practice the "Aurad

Muhammadiah".

xxi

BAB I

PENDABULUAN

Latar Belakang.Kajian

Islam adalah agama Allah S.W.T yang diwahyukan kepada Nabi Muhammad

S.A.W. Menerusi kerasulannya Baginda diamanahkan supaya menyampaikannya

kepada seluruh umat manusia. Menerusi Islam manusia dapat berteduh di bawah

naungan ajarannya yang amat sempurna. Islam merupakan satu cara hidup yang

lengkap, sesuai untuk semua manusia, di setiap tempat dan di setiap zaman.

Ajarannya mencakupi semua aspek, termasuk aspek kepercayaan, ibadat,

perundangan dan akhlak yang berteraskan kepada caqidah tauhid yang menjadi

tunjang kepada agama Islam.

Umat Islam yang berada dalam dekad permulaan Islam merupakan umat yang

berada dalam zaman keemasan dan kegemilangan; baik dalam bidang ibadah

mahupun caqidah. Sebagaimana Rasulullah S.A. W. bersabda:

Maksudnya:

"Sebaik-baik manusia ialah mereka yang berada dalam abadku, kemudian mereka yang mengiringi selepas mereka itu dan kemudiannya mereka yang mengiringi selepas mereka itu." (Ahmad, Musnad,j. 1: 442� Abu Daiid, Sunan, K. al-Sunnah, No. 4657).

.

1

2

Kebaikan yang wujud di kalangan para sahabat, para tabiCin dan tabCi al-tabiCin

seperti yang dinyatakan di dalam hadith tadi adalah kerana kekuatan iman dan

kejemihan caqidah serta keikhlasan menerima Islam dan mempraktikkannya sebagai

cara hidup mereka. Untuk memastikan agar kebaikan tersebut terns bersama umat

Islam, maka setiap anggota masyarakat Islam mesti berpegang teguh dengan ajaran

Islam dan sentiasa berwaspada terhadap ancaman yang boleh nienjejaskan caqidah.

Seandainya anggota masyarakat Islam itu sendiri lalai dan cuai terhadap agamanya,

tidak mustahil keburukan dan kekeruhan caqidah akan berlaku di kalangan

masyarakat Islam itu. Tentang berlakunya perpecahan dan kekeruhan caqidah di

kalangan umat Islam Nabi Muhammad S.A. W. bersabda:

�� � �t ci�J ' ll. �J � Js- ci� J;1r"11.$101/ l-.jl L. : J\.i \' 11 JY"'.;4 � if 1.,I\.i oC...b-IJ ')1 }.:.ll .) � , ll. � J

II �i .w..-i). J -

Maksudnya:

"Dan sesungguhnya Bani Israil berpecah kepada 72 golongan dan manakala umatku akan berpecah kepada 73 golongan kesemuanya akan masuk ke dalam neraka kecuali satu golongan sahaja (yang selamat). Para sahabat bertanya, siapakah golongan itu wahai Rasulullah? Baginda menjawab: "iaitu mereka yang mengikuti dasar perjalananku dan dasar perjalanan para sahabatku". (Abu Daud, Sunan, K. al-Sunnah, No. 4597).

Hadith ini menegaskan bahawa umat Islam akan berpecah kepada 73

golongan dan yang terselamat hanya satu golongan sahaja iaitu mereka yang

berpegang teguh dengan ajaran atau sunnah Nabi Muhammad S.A. W. dan yang

dibawa oleh para sahabatnya. Manakala 72 golongan lagi kesemuanya akan masuk ke

neraka kerana penyelewengan caqidah dan menyimpang daripada ajaran Islam yang

dibawa oleh Rasulullah dan sahabatnya.