TAJUK:

HADIAH DAN HIBAH: HUKUM,

PROSEDUR DAN PENGALAMAN DI

MALAYSIA

Oleh:

EN. MOHD FAIZ BIN ADNAN

PEGUAM SYARIE & PERUNDING KELUARGA

FAIZ ADNAN & ASSOCIATES

KESAN TIDAK MERANCANG

HARTA PUSAKA

• Perbalahan keluarga

• Waris atau insan

tersayang hidup tidak

terbela

• Harta menjadi sia-sia

(tiada manfaat)

• Waris tidak amanah

• Kerugian kepada

negara

INSTRUMEN PENGURUSAN HARTA DALAM ISLAM

Faraid Wasiat Hibah Sedekah Wakaf

KONSEP: HUKUM DAN PENSYARIATAN HIBAH

DEFINISI HIBAH

Bahasa= Pemberian, sama ada dalam bentukain(benda) atau manfaat.

Syarak= Suatu akad yang mengandungi pemberianmilik oleh seseorang secara sukarela terhadaphartanya kepada seseorang yang lain pada masahidupnya tanpa balasan (iwad).

“Suatu akad yang memusatkan kepada pemberianmilik seseorang akan hartanya kepada orang lain padamasa hidupnya tanpa ada tukar ganti” (Fiqh As-Sunnah

Karangan Syed Sabiq Jilid 3 Halaman 534)(Surah al-Nisa’4:4)

(Surah al-Baqarah 2:177)

PUNCA BIDANGKUASA MAHKAMAH SYARIAH

Undang-undangberkaitan Hibah

Senarai 2, Jadual KesembilanPerlembagaan Persekutuan

Akta Pentadbiran Undang-Undang Islam(Wilayah-Wilayah Persekutuan) 1993 (Akta505) memperuntukkan:

Mahkamah Tinggi Syariah hendaklah-

(b) dalam bidang kuasa malnya, mendengardan memutuskan semua tindakan danprosiding dalam mana semua pihak adalahorang Islam dan yang berhubungan dengan-

(v) wasiat atau alang semasa marad-al-maut seseorang si mati Islam;

(vi) alang semasa hidup, atau penyelesaianyang dibuat tanpa balasan yang memadaidengan wang atau nilaian wang, olehseseorang Islam;

Tiada peruntukankhusus

13

2

APLIKASI HIBAH DI MAHKAMAH SYARIAH

Kes yang melibatkanpengesahan hibah,pertikaian takat atau kadarhibah dan penarikan balikhibah

Hanya boleh dicabar atau dipertikaikan darisudut sahnya mengikut hukum syarak atau adawaris yang tidak bersetuju dengan kandunganhibah itu selepas kematian pemberi hibah.

Syarat Penerima Hibah:

Orang dewasa(keupayaan

dalammemiliki ataumenguruskan

harta)

Penerimabelum cukupumur/tidaksempurnaakal-lantik

penjaga

Syarat-syarat Pemberi Hibah:

Pemilik mutlakbarang

Seorang yang berakal, baligh,

matang dan cerdik(rusyd)

RUKUN-RUKUN HIBAH

RUKUN 1: Pemberi (wahib) dan Penerima Hibah (mawhub lahu)

Kes: Kamsiah Yusof lwn Latifah Yusof & 3 yang lain JH27 BHG 1.

“…harta yang hendak dihibahkan mestilah menjadi milik penghibahsecara sempurna (milkuttam) iaitu tidak bercampur dengan milik oranglain atau tiada perkongsian dengan orang lain serta barang terrsebutbarang yang bermanfaat dan diakui oleh syarak”.

ISU: HIBAH MARADHUL MAUT

Mard al-Maut = penyakityang membawa maut, atauberkemungkinan tinggimembawa maut,mempunyai tanda penyakitserius.

HUKUM :• Sah jika penerima hibah

adalah satu-satunya warisyang ada.

• jika ada waris lain, tidaksah tanpa persetujuanmereka

• Hutang si matibanyak=tidak sah

Kes Abdul Walid bin Dato Hj Abdul Rahim GulamRasool Shaikh & Ors lwn Syariah Bibi binti IbrahimMysoory & Ors 2 MLJ 211.

“Mahkamah telah berpuashati bahawa elemenmarad-almaut telah dipenuhi dan dibuktikan olehperayu. Mahkamah putuskan pindah milik saham simati ketika marad al-maut tidak sah”

RUKUN 2. Harta Yang Dihibahkan (Al-Mawhub)

RUKUN-RUKUN HIBAH

Bernilai

Pemilikanpemberi

hibah

Wujud

Harta tidakbercampur/berkongsi

Halal

ISU: HIBAH RUMAH YANG MASIH DALAM HUTANG

BANK/HARTA GADAIAN

TETAPI

sekiranya masih

berhutang?

Dalam Kitab Kifayatul Akhyar:

“Tidak boleh menghibahkan barang

yang sedang dalam gadaian tidak

boleh pada anjing kulit binatang yang

belum disamak…”

Manakala dalam Kitab Al-Mughni

Muhtaj ila Ma’rifati Maani Al-Faz

Al-Minhaj :

“Tidak memiliki akan benda yang

dihibah itu melainkan dengan izin

daripada yang memberinya”

Contoh Kes

Kes Raihanah Mohd Ali lwn Kamarudin

“Mahkamah menolak permohonan plaintif

untuk mengesahkan hibah yang dibuat

terhadap harta dalam cagaran

perbendaharaan negara malaysia atas alasan

tiada keterangan yang menunjukkan telah

diperolehi dari pihak tersebut bagi

membolehkan harta tersebut dihibahkan.”

Oleh itu, jika ada keizinan hibah adalah sah.

ISU: HIBAH RUMAH YANG MASIH DALAM HUTANG BANK/HARTA GADAIAN

Bagi rumah yang masih lagi terikat denganhutang bank, adakah ia milik si pemberi hibah?Ataupun sebenarnya ia adalah milik bank yangmemberikan pinjaman? Boleh hibah tak?

• mazhab Syafi’e, dan Hanbali=tidak sah kerana pemilikan tidaksempurna (milk al-naqis).

• mazhab Hanafi danMaliki=masih dibolehkandengan syarat mendapatkebenaran pemilik hartatersebut. (izin)

• Mestilah dilindungi dengan Mortgage ReducingTerm Takaful (MRTT)/ Mortgage Reducing TermAssurance (MRTA) secara penuh. MRTT adalahjaminan kita kepada pihak bank sekiranyaberlaku apa-apa kepada kita, hutang rumahtersebut akan diselesaikan.

Lafaz ijab dan kabul merupakan lafaz atau perbuatan yang membawa makna pemberian dan penerimaan hibah.

Maliki & Syafie= qabul mestilah diambil kira dalammenentukan keesahan hibah.

Hanafi menganggap ijab sahaja memadai.

Selagi barang belum diterima oleh penerima hibah, hibahdikira belum berkuatkuasa.

RUKUN-RUKUN HIBAH

RUKUN 3: Lafaz Ijab dan Qabul (Sighah)

SYARAT SAH IJAB DAN QABUL DALAM HIBAH

1. IJAB & QABUL

hendaklah bersambung,

TIDAK diselangi satu

tempoh yg lama.

2. Hibah hendaklah tidakdikaitkan dengan sesuatu

syarat

3. Hibah hendaklah tidakdikaitkan dengan sesuatu

tempoh tertentu

KEPERLUAN QABD DALAM HIBAH

• Qabd bermaksud tindakanpenerima hibah untukmenerima serahan memegangdan menguasai barang yangdiberi oleh penghibah danmenjadikan barang itu hartamiliknya.

• Majallah al-Ahkam al-AdliyahFasal 837:

“Hibah berlaku dan sah denganijab dan qabul dan ia menjadisempurna dengan qabd”

Contoh kes:

Amirul Syafiq Mohd Noor Ezanie & 1 org lagi lawan Razali bin Samsudin & 1 org lagi (Jld 42 BHG 1 JH 1437) 29-Mahkamah Rayuan Syariah Wilayah Persekutuan

“Surat ikatan hibah yang dibuat oleh simati kepada Perayu 1&2 yang ketika itumasing-masing berumur 15&13 tahun dansi mati selalu berpesan akan pindah milikhartanah tersebut apabila masing-masingberumur 18 tahun. Walaupun hasil diambiloleh si mati, qabd dikira berlaku denganizin pemberi”.

*Kes lain: Rosmah Binti Suly & SeorangYang Lain Lwn Ismail Bin Mohamad &Seorang Yang Lain [JH 32/2, Jun 2011,223]

CARA QABD

Harta Alih

Mengambil, memindah, mengasing harta tersebut

dengan harta yang lain.

Harta tak Alih

Mengosongkan harta itu(takhliah), menguasasinya,

melakukan transaksi terhadap

harta tersebut.

Rujuk : Raudhah al-Talibin Juzuk 4 hal. 438.

*takhliah – adalah suatu gambaran atau tindakan dimana penghibahmelepaskan haknya pada harta yang dihibah itu kepada penerima hibah tersebut

Sesuatu hibah yang telah sempurnarukunnya akan berkuatkuasa sertamerta dan tidak boleh ditarik balik.Ini berdasarkan sabda RasululllahS.A.W bahawasanya:

“Tidak halal bagi seorang lelakimemberikan sesuatu pemberianatau menganugerahkan sesuatukemudian dia memintanyasemula kecuali si bapa memintasemula apa yang diberikankepada anaknya”.

PENARIKAN BALIK HIBAH

PENARIKAN BALIK HIBAH

Contoh Kes

Salmiah bt Che Hat –lwn- Zakaria

bin Hashim, Jld XIV Bhg 1 JH

(1422H/Jun 2001)79.

“Bapa boleh menarik balik

pemberian atau hibah ke atas

anaknya termasuk juga hadiah dan

sedekah. Antara syarat yang

dibolehkan menarik balik hibah

tersebut ialah barang yang dihibah

masih dalam milik anaknya. Oleh iu,

ditegah menarik balik barang yang

telah hilang kuasa milik anak seperti

dia telah menjualkannya atau

diwakafkan”

Contoh Kes

Omar Harun lwn Abdullah Omar JH 43

BHG 2 (1438H/Disember 2016)252.

Keputusan Mahkamah Rayuan:

“Mahkamah Rayuan sebulat suara menerima

rayuan Perayu dan membatalkan keputusan

Hakim Mahkamah Tinggi yang membenarkan

penarikan balik 1/5bahagian tanah milik

Perayu kepada Responden…”

Alasan: Dakwaan seorang yang mendakwa itu

hendaklah terang dan jelas. Dakwaan bahawa

Responden dipaksa juga tiada sokongan saksi.

Saksi yang dikemukakan ke mahkamah adalah

saksi berkepentingan

KONSEP ‘UMRA DAN RUQBA

‘UMRA

Pemberian semasa tempoh hayatpenerima faedah hibah dengan syaratharta tersebut dipulangkan kepadapemberi Hibah SELEPAS kematianpenerima hibah.

JUMHUR FUQAHA: Hibah tersebutsah namun syarat ‘umra terbataldan tidak diguna pakai.

IMAM MALIK, YAHYA BIN SAID, AL-QASIM : Akad dan syarat ‘umraadalah harus dan hibah ‘umramerupakan pemberian manfaatharta sahaja.

“Aku hibahkan rumah ituuntuk kamu sementara akuatau kamu hidup. Kalau akumati, rumah itu jadi pusakauntuk waris aku. Kalau kamumati dulu, rumah itu jadimilik aku kembali”

KONSEP ‘UMRA DAN RUQBA

RUQBA

Hibah dengan syarat apabila berlakukematian salah seorang daripada pemberiatau penerima hibah, yang hidup akanmemiliki harta tersebut.

QAWL JADID (PANDANGAN YANG LEBIH TEPATMENURUT AL-NAWAWI) + Pandangan Mazhab HanbaliSah dan memberi kesan kepada pindah milik mawhubkepada penerima = syarat ruqba adalah batal dandianggap tiada.

“Aku hibahkan rumah itukepada kamu. Tetapi kamuakan dapat rumah itu lepasaku mati. Kalau kamu matidulu, rumah itu jadi rumahaku, bukan milik waris kamu.”

Kes Salmah Binti Osman v CIMB Islamic Trustee

• Isu : - Sah atau tidak hibah Ruqba kepada Pemohon sahaja selepassalah seorang penerima hibah meninggal dunia ?

• KEPUTUSAN MAHKAMAH:

• Hibah umra’ ruqba sah tapi syarat batal.

• Guna pakai jumhur fuqaha, tak harus hibah yang mensyaratkanpemilikan akan datang. Harta sepenuhnya menjadi milik waris-warisMinah dan tidak dikembalikan kepada Som (pemberi hibah).

• Harta dikira harta wasiat.

• Hakim tidak batalkan syarat secara langsung tetapi masihmengambil kira syarat dengan memutuskan ia sebagai harta wasiatkerana syarat pemberian harta selepas kematian penerima hibah.

KESIMPULAN HIBAH RUQBA

1. Harus hibah ruqba kerana maslahat umat manusia.

2. Satu inisiatif supaya pemberi hibah tidak hilanghaknya

3. Sah syarat hibah sekiranya akad tersebut dipersetujuidan diterima secara sukarela oleh kedua-dua belahpihak yang berakad.

TIDAK DIHADKAN kepadasekumpulan orang tertentu.

KADAR pemberian hibahadalah TIDAK TERHAD

BOLEH MENENTUKAN SENDIRIkepada SIAPA harta dan JUMLAH hendak diagihkan.

KEISTIMEWAAN HIBAH

HIBAH AMANAH

Pemberian hartaatas dasar kasihsayang kepada

seseorang tanpabalasan.

Harta hibah diberi dan diterima semasa hayat

kedua-kedua pihak; Penghibah dan

Penerima Hibah

Harta hibah dipegangoleh Pemegang Amanah

untuk suatu tempohsebelum diserahkan

kepada penerima hibahsepenuhnya

Merupakan kacukan antara Hibah + Amanah

Surah an-Nisa’ 4:58

Terjemahan: Sesungguhnya Allah menyuruh kamu supaya menyerahkan segala jenis amanah

kepada ahlinya (yang berhak menerimanya)

Surah al-Anfal 8:27

Terjemahan: Wahai orang-orang yang beriman! Jangan kamu mengkhianati Allah dan Rasul-Nya

dan jangan kamu mengkhianati amanah-amanah kamu, sedangkan kamu mengetahui

Kitab al-Fiqh al-Manhaji• Hibah amanah dalam Islam hanya wujud dalam kes hibah kepada yang

bukan mukallaf seperti kanak-kanak ataupun orang gila• Seseorang perlu menerima hibah tersebut dan secara tidak langsung

mentadbir dan menguruskan harta tersebut sebagai pemegang amanah

Seksyen 2 Akta Umur Majoriti 1971.• Seseorang dianggap dewasa = umur 18 tahun.• Harta tersebut akan dipindahkan apabila umur dewasa.• Pemegang amanah akan bebas daripada tugasnya menguruskan dan

mentadbir harta amanah setelah mereka dewasa.

HIBAH AMANAH

KEPERLUAN HIBAH AMANAH

Menjagakebajikan

pemberi hibah. Harta yang dihibahkanmasih bolehdinikmati.

Menjagakepentingan

penerima hibahterutama anak-

anak yang masihkecil. Kebajikan

anak-anakterjaga setelah

kematianpemberi hibah.

Menjagakepentingan hartapemberi hibah jikaberlaku kematianpenerima hibah

dengan meletakkansyarat penyerahanharta hanya boleh

dibuat selepaskematian pemberi

1 2 3

PROSEDUR

Saya menerimahibah ____ sayaserta mengambil

milikan

• Hartanah• Tunai• Saham• Kenderaan• Harta-harta lain

Saya hibah sertamenyerahkan

milikan harta inikepada kamu dansaya izinkan kamumengambil milikan

QABULASETIJAB

PENERIMAPENGHIBAH

SAH HIBAHNYA SAKSI 1 & SAKSI 2

LANGKAH 1 : SEMPURNA RUKUN HIBAH

PENERIMAPEMEGANG

AMANAHPENGHIBAH

SETUJU MELANTIK

PEMEGANG AMANAH DAN MELETAKKAN

SYARAT

MELETAKAN SYARAT RUQBA &

UMRA

SYARAT DI MAKTUB DALAM

SURAT IKATAN AMANAH

SKIM PEMBAHAGIAN

ASET

ASET

SETUJU MELANTIK PEMEGANG

AMANAH

LANGKAH 2 : SURAT IKATAN AMANAH

CARTA ALIRAN PROSES HIBAH AMANAH

Terima permohonanPenyemakan skim

pembahagian, syarat dan pembatalan

Matikan setem dandaftar aset hibah

Pemegang amanahsebagai tuan punya aset

hibah

Kematian penghibah mengikut syarat umra

Kematian penerima mengikut syarat

ruqba

PROSEDUR PENGURUSAN HIBAH DAN HIBAH AMANAH DI PEJABAT TANAH

• Borang 14A+Surat ikatandokumen

• Bawa geran• Resit cukai tanah

• Bayar cukai taksiran di Lembaga Hasil

• matikan setem• daftar di Pejabat Tanah

• Proses untuk hibah amanah(minimum 6 bulan)

• Proses untuk hibah (kurangdaripada sebulan)

CADANGAN

Pengamalundang-undang :

Peka dengansituasi

masyarakat

Hakim Mahkamah:

Hendaklah lebihterbuka dengan

pelbagai isu yang timbul. (Hukumdan prosedur)

Masyarakat:Memahami konseppengurusan harta

dengan lebih mendalambeserta alternatifinstrumen yang

dibenarkan oleh HukumSyarak. (penerangansecara berterusan)

Dewan UndanganNegeri (Legislatif): Setiap negeri perlumewujudkan satu

Akta/Enakmen/Kaedahhibah orang Islam

secara khusus, kemasdan seragam

KESIMPULAN

alternatif kepadaperancangan harta

seseorang

Menggunakan pilihanyang Islam tawarkan = menepati keperluandan realiti semasa

Perlu berpengetahuandan faham tentang

konsep, prosedur, dankesan hibah

1

3

2

Hibah perlu dibuat olehpihak profesional atau

organisasi = memudahkan

4

harta yang diusahakan tidakakan menjadi bahan

pertelingkahan

5

Jangan jadikan proses perundangan dan prosedur

yang rumit sebagaikekangan.

6

TERIMA KASIH