status program pembelajaran di kalangan saudara barn: satu … · status program pembelajaran di...

Pertanika J. Soc. Sci. & Hum. 11(1): 81-95 (2003) ISSN: 0128-7702© Universiti Putra Malaysia Press

Status Program Pembelajaran di Kalangan Saudara Barn:Satu Kajian Kes di Negeri Melaka

MOHD AZMI MAT SAHI & MAIMUNAH ISMAIL2lInstitut Al-Quran Melaka34 A, Taman Cempaka 1,

Peringgit, Melaka:Jabatan Pemajuan Profesional dan Pendidikan Lanjutan

Fakulti Pengajian Pendidikan43400 UPM, Serdang, Selangor, Malaysia

Kata kunci: Saudara barn, pendidikan dewasa, program pembelajaran, Balai Islam

ABSTRAK

Kajian ini bertujuan mengenal pasti tahap persepsi responden terhadap status programpembelajaran yang mereka ikuti. Kajian melibatkan sejumlah 60 orang saudara baru dan tigaorang pegawai di sebuah di institusi dakwah Islam. Hasil kajian menunjukkan kebanyakanresponden berbangsa Cina dan beragama asal Buddha, purata umur memeluk Islam ialah 25.8tahun dan purata umur sekarang ialah 45.2 tahun. Sejumlah 76% responden adalah wanita.Kajian juga menunjukkan responden berpersepsi bahawa program pembelajaran secara keseluruhanadalah memuaskan. Aspek yang perlu diberi lebih perhatian ialah keselesaan kelas, kemampuanpengajar menggunakan pelbagai bahasa, dan beberapa aspek isi kandungan pelajaran. Tigamasalah pelaksanaan program pembelajaran yang dihadapi oleh Balai Islam ialah anggapanbahawa Balai Islam sebagai tempat mengadu masalah, status pekeIjaan pegawai dan kurikulumyang kurang lengkap.

ABSTRACT

The study aimed to identifY the perception of respondents on the status of learning program thatthey have undergone. The study involved 60 Muslim converts and three officers of an Islamicinstitution. Results showed that the majority of respondents were of Chinese with Buddhism asthe original religion, converted to Islam at the average age of 25.8 years, and their present agewas at an average of 45.2 years. A total of 76% of respondents were women. As a whole therespondents perceived that the learning program was satisfactory. However, some areas need tobe looked into seriously such as the situations in the class, the capability of teachers in usingmultiple languages in teaching, and several aspects of learning contents. Three problems relatedto learning program for the converts were identified, namely, the perception of respondents thatBalai Islam is the only place to refer to when problems arise, employment status of officers andthe inadequacy of curriculum.

PENGENALAN

Islam adalah suatu agama yang dinamik. Keadaandinamik ini antara lain dapat dilihat melaluipertambahan umat Islam bukan sahaja merekayang lahir daripada keluarga Islam tetapi jugayang bam memeluk Islam atau 'convert' ataujuga dikenali sebagai 'saudara barn'. Fenomenabertukar agama daripada agama lain ke agamaIslam bukan satu perkara barn. Ia telah bermula

di peringkat awal tamadun Islam di dunia Arab(Shatzmiller 1996) dan di negara-negara AsiaTenggara (Hefner and Horvatich 1997). Hinggakini fenomena ini berlaku di kebanyakan negaradi dunia termasuk Malaysia, dan ini mempakansatu cara menyebabkan berlaku peningkatanjumlah umat Islam di sesebuah negara.Contohnya di negeri Jepun sekarang terdapathampir 50,000 orang penduduk yang memeluk

Mohd Azmi Mat Sah & Maimunah Ismail

Islam daripada agama lain dalam tempoh 20tahun yang lalu (Anis 1998). Di Kanada terdapatsejumlah 200,000 orang Islam termasuk merekasebagai imigran lama dan barn yang majoritinyadari Asia dan Mrika dan juga yang memelukIslam daripada agama lain (Azmi 1997).

Kajian pertambahan saudara barn dalamera Malaysia moden adalah kecil, dan analisismenunjukkan ia seiringan dengan gerakandakwah di negara ini (Shamsul 1997). Jumlahsaudara baru sebenar di negara ini sukardiperolehi. Berdasarkan sumber-sumber yangterhad, jumlah mereka di Kuala Lumpur dalamlima tahun antara tahun 1995 hingga 2000 secarapurata ialah lebih kurang 400 orang setahun(Temu bual dengan pegawai PERKIM, KualaLumpur 2001). Begitu juga menurut Mahfuz(1992) jumlah saudara barn di Kuala Lumpurdaripada tahun 1986 hingga 1990 ialah seramai1609 orang atau 0.15% daripada keselurnhanmasyarakat bukan Islamnya.

Melihat perkembangan ini dan pertambahanpopulasi yang ingin memeluk Islam di Malaysiamenyebabkan perlunya satu tugas khusus untukmenjaga hal-ehwal kebajikan termasuk programpembelajaran untuk meningkatkan pemahamandan penghayatan Islam (Siddiq 1998). Institusidakwah di Malaysia seperti YADIM, PERKIM,Balai Islam, MACMA, lOA, dan JIM l telahbanyak membantu misi dakwah Islamiah yangsedia ada termasuk pembelajaran di kalangansaudara barn.

Balai Islam terdapat hampir di setiap negeridi Malaysia. Balai Islam Negeri Melaka khususnyatelah ditubuhkan pada tahun 1987, dimandatkanuntuk mengendalikan aktiviti pembelajaran dikalangan saudara barn. Setelah sekian lamadijalankan masih banyak tidak diketahui tentangkeberkesanan program pembelajaran tersebutdaripada pelbagai aspek. Oleh yang demikianfokus kajian ini ialah untuk melihat statusprogram pembelc:garan di kalangan saudara barnkhususnya anjuran Balai Islam. Tambahan pulakajian lepas mengenai pembelajaran di kalangansaudara barn adalah terhad. Kajian yang adahanyalah mengenai permasalahan yang merekahadapi (Simon Peri 1990, Nor Patimah 1990;

Maziah 1995; Mahfuz 1992; Wan Fauziah 1992;Yusoff 1988). Persoalan kajian ialahbagaimanakah pandangan saudara barn tentangpelaksanaan program pembelajaran daripadaaspek kepentingan objektif program, isikandungan pelajaran, suasana pembel~aran,

penyampaian dan pengendalian program?Apakah masalah yang dihadapi oleh pihakpelaksana dalam mengendalikan aktivitipembelajaran? Kajian ini akan cuba mencarijawapan kepada persoalan di atas.

Hasil kajian bukan sahaja dapatmeningkatkan korpus pengetahuan mengenaipembelajaran di kalangan saudara barn, tetapiia boleh digunakan oleh Balai Islam dan institusidakwah lain dalam pelaksanaan programnya.Seterusnya hasil kajian diharapkan dapatmemhantu usaha untuk mengenal pasti dikalangan saudara barn yang berkebolehan untukdiketengahkan dalam membantu usahapelaksanaan program pembelajaran dan sebagaipendakwah. Penumpuan sesuatu aktivitipembelajaran keislaman yang disusuli denganaktiviti penyelidikan akan cuba meno~olkan

kepentingan fungsi Balai Islam Melaka sejajardengan falsafah penubuhannya untuk memberikebajikan kepada 'saudara baru' denganmengoperasikan konsep pendidikan.

PENDIDIKAN DEWASA DARI

PERSPEKTIF ISlAM

Pendidikan amat digalakkan dalam Islam tanpamengira sarna ada ilmu agama dan ilmu sains.Menurnt Mohd Kamal (1988), isi kandunganteologi dan sains dalam Islam tidak bercanggahantara satu sarna lain, malah ia saling melengkapidan kedua-duanya lahir daripada pandanganyang satu iaitu Tauhid. Ini amat bertentangandengan konsep dualisme yang diamalkan diBarat, di mana ilmu keagamaan dipisahkandaripada ilmu sains. Pendidikan tidak formalyang berkait rapat dengan pendidikan dewasamempunyai kepentingan tinggi dalam Islamkerana tempoh seseorang individu mengikutipendidikan formal adalah terbatas.

1 YADIMPERKIMMACMAlOAJIM

82

Yayasan Dakwah Islam MalaysiaPertubuhan Kebajikan Islam MalaysiaMuslim Chinese Association of MalaysiaInternational Outreach of ABIM (Malaysian Muslim Youth Movement)Jemaah Islam Malaysia

PertanikaJ. Soc. Sci. & Hum. Vol. 11 No.1 2003

Status Program Pembelajaran di Kalangan Saudara Barn

Menurut Al-Rawi (1993) beberapa ciripendidikan dewasa menurut Islam ialah:Pertarna, pendidikan dewasa merupakan satuproses pembelajaran sepanjang hayat iaitu dari"buaian hingga ke liang lahad". Hanya yangmembataskan pendidikan seseorang ialahkebolehannya untuk belajar kerana individu yangberlainan mempunyai kemampuan yang berbezauntuk belajar. Kedua, pembelajaran yangberulang-ulang merupakan amalan umat Islamyang terdahulu. Ini kerana di awal tamadunIslam, sistem pendidikan formal tidak begitukemas seperti masa kini, yang mana individusering belajar dan bekeIja secara tukar gantimengikut kesesuaian masa. Ini kerana dalampembelajaran terdapat kata-kata hikmat seperti"Seseorang tidak sempurna amalnya jika ia tidakbelajar, dan tidak menjadi orang yang terdidikjika ia tidak melakukan sesuatu mengikut apayang dipelajari."

Ketiga, ialah konsep masyarakat berpelajaran(learning society) merupakan satu tuntutandalam Islam. Walaupun konsep ini seringdilaung-Iaungkan dewasa ini, tetapi mengikutsejarah Islam, dalam era pemerintahan Abbasiahseluruh masyarakat Arab ketika itu telahmengalami transformasi pendidikan iaitumasyarakat tersebut dianggap sebagai satuinstitusi pembelajaran yang besar. Bidang-bidangpendidikan yang telah bertapak ketika itu ialahundang-undang Islam, kenegaraan dan politik.Ulasan di atas menunjukkan bahawa Islam sangatmementingkan umatnya menuntut ilmu bagimenjamin kebahagiaan hidup dunia dan akhirat.Manusia keseluruhannya, termasuk mereka yangbam memeluk Islam ditugaskan untuk menjadikhalifah atau pengatur kepada alam semesta ini.Oleh itu perkara utarna yang mereka mestilaksanakan ialah menuntut ilmu mengenai agamayang bam dianuti. Ini mencadangkan bahawasuatu program pembelajaran khususnya secaratidak formal dibentuk bagi memudahkan merekamenjalani tuntutan hakiki tersebut.

Menyentuh tentang teori pembelajaran,banyak pendapat menyatakan mengapaseseorang dewasa belajar. Seseorang dewasadikatakan bersedia untuk belajar apabila merekaberhadapan dengan situasi yang rumit, yangmenuntut agar mereka belajar bagi memperbaikikualiti hasil keIja atau peringkat kehidupanseharian. Ini termasuk individu sarna adaseorang pekeIja, suami atau isteri, ibu atau bapa,seorang ketua sesebuah organisasi atau pekeIja

dalam organisasi (Knowles 1980; Brazziel 1989;Garelli 1996). Pelajar dewasa lebih sukapembelajaran yang berkaitan dengan pengalarnanhidupnya dan ia akan menjadi lebih bermaknaapabila pembelajaran itu boleh diaplikasikandalam menyelesaikan sebarang masalah harianatau masalah-masalah di tempat keIja (Reizen1996; Benshoff 1991).

Dari pandangan Knowles (1984) pula iamengatakan bahawa pada suatu peringkatkehidupan seseorang dewasa, orientasi pembelajaran lebih tertumpu kepada keperluan diri,sarna ada ia berorientasikan masalah, pekerjaanataupun kehidupan. Sekiranya berkemampuan,ia mahu mengaplikasikan apa sahaja yang telahdipelajarinya secepat mungkin.

Aslanian dan Brickell (1980) seterusnyamenambah bahawa faktor penyebab seseoranguntuk belajar ialah akibat perubahan dalarnhidup keluarga seperti perkahwinan, kelahiran,perceraian dan kematian serta faktor-faktor lainseperti penggunaan masa lapang dan mahumencapai kepuasan tugas yang lebih tinggi.Manakala Robinson ( 1985) pula Iebihcenderung kepada idea bahawa pembelajarandewasa berlaku kerana ia adalah suatukeperluan penting pada suatu peringkat dalamkehidupan seseorang.

Dalam konteks kajian ini saudara bam sangatmemerlukan pendidikan. Sebagai anggota bamdalam masyarakat Muslim sudah tentu merekamempunyai pelbagai masalah yang perlu diatasi(Ibrahim 1995; Zainurin 1992). Antaranya ialahuntuk mematuhi amalan agama yang barudianuti dan untuk menyesuaikan diri denganumat Islam yang lain, reaksi rakan, majikan dankeluarga. Masalah lain yang berkaitan ialahkerumitan untuk belajar kerana tempat tinggalyangjauh dari tempat belajar, danjenis pekeIjaanyang kurang sesuai setelah memeluk Islam(Ibrahim 1995; Ramli 1993). Justeru ituperancang program pembelajaran kepadasaudara baru haruslah dirancang secarasistematik dengan melihat kepada aspek-aspekpendidikan dewasa.

Seperti yang dilaporkan oleh Mahfuz (1992)sungguhpun mereka dengan sepenuh hatimenerima Islam sebagai satu cara hidup, tetapimereka masih lagi tidak memahami apakahperkara yang tergolong dalarn ibadah. Dengandemikian pembelajaran perlu bukan sahaja untukmeningkatkan tahap kognitif tentang Islam tetapijuga amalan yang dituntut. Mereka sedang

PertanikaJ. Soc. Sci. & Hum. Vol. 11 No.1 2003 83


membina persepsi diri mengenai nilai,kepercayaan serta amalan hidup yang belumpernah mereka alami sebelum ini. Dengandemikian proses pembelajaran untuk saudarabaru sangat penting dan perlu dirancang sebaikbaiknya.

Di antara konsep yang selalu disebut dalampelaksanaan sesuatu program pembel~aranialahpengetahuan pelaksana tentang ciri-ciripembelajaran dewasa, faktor yang menggalakkanpembelajaran dewasa dan penggunaanpengalaman dalam pembelajaran dewasa. KuMd. Ali (1997) melaporkan bahawa ahli psikologiberpendapat bimbingan adalah sebahagiandaripada komponen dalam program pendidikandewasa. Perkhidmatan bimbingan mernpakannadi terpenting dalam mempastikan saudara baruuntuk terus kekal di atas dasar Tauhid,menghayati tuntutan agama dan memandu untukmenjalani kehidupan ke jalan yang diredhai sertadibenarkan oleh syariat.

Dalam konteks penghidupan saudara baru,selain pembimbing, 'role model' adalah jugapenting. Mereka sangat memerlukan seseorangyang boleh menjadi contoh seperti fasilitatorkelas agama, ustaz, imam masjid, pegawaiorganisasi dan pemimpin tempatan lain yangberagama Islam serta jiran dan rakan. Inibertepatan dengan teori "Pembelajaran Sosial"(Bandura 1977) yang mana seseorang individubelajar melalui pemerhatian dan interaksidengan anggota sosiallain dalam aktiviti seharian.Oleh itu saudara barn perlu didedahkan denganpengetahuan dan amalan yang betul mengenaiIslam. Ini mencadangkan betapa pentingnyadiwujudkan program pembelajaran khusus untukmereka.

KAJIAN LEPAS YANG BERKAITAN

Kajian-kajian lepas mendapati bahawa masihbanyak rnang yang boleh dipenuhi oleh pelbagaipihak untuk memantapkan program pembelajarandi kalangan saudara baru. Mahfuz (1992)mencadangkan supaya sukatan pelajaranhendaklah bukan sekadar peringkat asas sahaja,tetapi perlu lebih mendalam. Selanjutnya beliaumencadangkan agar dilakukan pengasingan kelasantara mereka yang lama dan yang barumemeluk Islam. Menurnt Wan Fauziah (1992)pula hampir 90% daripada saudara baru diMalaysia terdiri daripada golongan yangberpendapatan rendah dan tidak berpendidikantinggi; dan dengan demikian penganjur program

pembelajaran perlu sensitif dengan keadaanprofIl sosial mereka yang demikian. Cadanganyang dikemukakan oleh Nor Patimah (1990)amatlah dipersetujui supaya diwujudkanperpustakaan untuk saudara bam, adakan kelasla~utan dan wujudkan "Islamic InformationCentre" di tengah-tengah sesebuah bandar besarseperti Kuala Lumpur, Johor Bahrn dan Melaka.Begitu juga dengan cadangan supaya prosespembel.yaran menggunakan alat bantu mengajarseperti audio-video, kursus secara jarakjauh danmengadakan penilaian yang sistematik tentangaktiviti pembelajaran yang diadakan di kalangansaudara baru.

Daripada segi teknik penyampaian olehfasilitator, Maziah (1995) mencadangkan bahawaprogram dakwah perlu dimulakan denganperkara-perkara yang menjadi kegemaran merekadahulu, contohnya kemasyarakatan ataupergaulan sosial kemudian sedikit demi sedikitdikaitkan dengan agama. Fasilitator juga perlumenghalusi percakapan mereka kerana dengandemikian perkara yang dipelajari mudahmeresap ke dalamjiwa seseorang. Fasilitator perlusensitif terhadap sasaran yang dituju. Sebagaicontoh, mereka boleh memulakan sesipembelajaran dengan mengajak memikirkantentang kejadian alam, kehebatan pencipta alamini dan sebagainya. Kajian tersebut jugamencadangkan supaya fasilitator perlu menguasaibeberapa bahasa lain seperti bahasa Inggeris,Cina, Tamil dan bahasa lain selain daripadaBahasa Melayu. Ini kerana saudara bam datangdaripada pelbagai latar belakang etnik danbudaya.

Ulasan di atas menunjukkan bahawaprogram pembelajaran di kalangan saudara barumernpakan satu pembelajaran dewasa secaratidak formal,yang mempunyai kurikulumberdasarkan masalah kehidupan seharian.Objektif dan strategi pengendalian pembel~aran

perlu dirancang dengan rapi, bersesuaian denganprofil sosial saudara barn yang mempunyaipelbagai masalah termasuk ekonomi, dan sedangberada pada tahap transisi daripada segipengetahuan dan amalan agama, sertapembelajaran perlu menggunakan prinsip-prinsippendidikan dewasa.

METODOLOGI KAJIAN

Kajian ini mernpakan satu kajian penerokaanyang berbentuk deskriptif. Ia dinamakanpenerokaan sebab kajian tempatan di kalangan

84 PertanikaJ. Soc. Sci. & Hum. Vol. 11 No.1 2003

Status Program Pembelajaran d.i Kalangan Saudara Barn

saudara baru sangat terhad dan lebih-Iebih lagiberkaitan program pembelajaran yang merekaikuti hampir tiada ditemui sebelum ini. Kajianini bertujuan meninjau pandangan saudara baruterhadap pelaksanaan program pembelajaranyang telah mereka ikuti daripada aspekkepentingan objektif pembelajaran, suasanapembelajaran, isi kandungan pelajaran,penyampaian dan pengendalian programpembelajaran. Kajian juga bertujuan mengenalpasti masalah yang dihadapi dalam pelaksanaanprogram pembel~arandi kalangan saudara barudaripada perspektif penganjur. Aspek pelaksanaanini perlu diketahui kerana ia mempengaruhitumpuan dan kelancaran program pembelajaranyang dijalankan oleh pegawai Balai Islam.

Instrumentasi Kajian

Instrumen kajian ialah borang soal selidik yangdiisi sendiri oleh responden. Pembentukansoalselidik ini berdasarkan teori-teori pembelajaran dewasa terkemuka yang dibentuk olehKnowles (980), Brazziel (1989) dan Garelli(1996). Sebanyak empat komponen programpembelajaran yang dipilih dalam kajian ini iaitukepentingan objektif pembelajaran, suasanapembelajaran, isi kandungan pelajaran,penyampaian dan pengendalian programpembelajaran.

Responden kajian terdiri daripada semua60 orang saudara baru yang telah mengikutiprogram pembelajaran yang dianjurkan olehBalai Islam dalam tahun 2001. Mereka terdiridaripada saudara baru yang berumur antara 18hingga 60 tahun. Kategori umur ini dipilihkerana sesuai dengan hak memilih agama bagiindividu seperti yang tercatat dalam perlembagaan Persekutuan perkara 11 (4). Pemilihanresponden dibuat berdasarkan senarai nama yangtelah diambil oleh penyelidik melalui semakanpelajar yang telah mengikuti programpembelajaran anjuran Balai Islam Melaka dalamtahun 2001.

Prauji telah dijalankan di kalangan 10 orangsaudara baru lain yang pernah mengikutiprogram pembelajaran di Melaka yangdikendalikan oleh institusi Islamiah yang lain.Analisis reliabiliti dijalankan dan nilai Cronbachalpha yang diperoleh semasa pra-uji ialah 0.82.Dalam Kajian sebenar nilai Cronbach alpha ialah0.78.

Pengumpulan data kajian telah dijalankandengan mengedarkan sendiri borang soal selidik

melalui individu, sewaktu selesai kelas dijalankandisepanjang bulan Oktober 2001. Semua borangsoal selidik telah dapat dikumpulkan denganbantuan pegawai di Balai Islam dan seterusnyadianalisis. Data tambahan telah diperolehidengan menemubual tiga orang pegawai BalaiIslam untuk memahami masalah yang dihadapisemasa pelaksanaan program pembel<9aran.Mereka yang dipilih merupakan pegawai utamaBalai Islam yang menjadi perancang, pelaksanadan pengendali program pembelaJaran tersebut.

Kajian status ini menggunakan statistikmudah seperti peratusan, kekerapan dan minuntuk menerangkan profil dan membuatinterpretasi responden terhadap aspek-aspekyang dikaji. Pengukuran item yang menggunakanmin adalah berasaskan ukuran Likert berskala5 dan interpretasi tentang tahap min adalahberasaskan tiga ketegori iaitu > 3.56 = tinggi,1.33 hingga 3.66 = sederhana, dan < 1.32 =rendah.

HASIL KAJIAN DAN PERBINCANGAN

Purata umur responden ialah 45.2 tahun, 76.7%terdiri daripada wanita, 75% berbangsa Cinadan 70% berasal daripada agama Buddha.Daripada segi kelayakan akademik pula, 60%adalah hanya berpendidikan sehingga daIjahenam dan sebanyak 11.7% memiliki ijazahpertarna. Mereka memeluk agama Islam padapurata umur 25.8 tahun dan ini bermakna secarapurata responden telah menganuti Islam selamahampir 20 tahun. Manakala 41.7% di kalanganmereka mempunyai pekeIjaan di sektor awamatau swasta, dan 60% telah pun berkahwin.Profl1 demografi ini ditunjukkan dalam Jadual1.

Bilangan kaum wanita di kalanganresponden jauh melebihi bilangan lelaki. Inidisebabkan oleh beberapa faktor. Pertarna, datamenu~ukkanjumlah sebenarnya saudara baruwanita di Malaysia jauh melebihi lelaki iaitudengan kadar 70% : 30% (Rosey 1995). Kedua,sebanyak 27.0% daripada responden merupakanibu tunggal yang mempunyai masa terluanguntuk belaJar di samping kehadiran merekamendapat sedikit insentif kewangan daripadapihak penganjur program. Ketiga, melaluipemerhatian, wanita lebih terbuka untukmenuntut ilrnu atas galakan keluarga atau suamiuntuk menghadiri kelas agama. Nisbah saudarabaru wanita jauh lebih tinggi daripada saudarabaru lelakijuga seperti yang dilaporkan diJepun


Mohd Azrill Mat Sah & Maimunah Ismail

JADUAL 1Profil demografi. responden (n = 60)

Ciri Demografi

JantinaLelakiPerempuan

Umur (tahun)56 ke atas46 - 5536 - 4526 - 3525 ke bawahMinSisihan piawai

Status perkahwinanBerkahwinBujangJanda/ibu tunggal

Agama AsalBuddhaHinduKristianLain-lain

Kekerapan

1446

62717

82

45.29.8

368

16

42576

Peratus

23.376.7

10.036.028.413.4

3.3

60.013.326.9

70.08.3

11.710.0

(wanita 69.7% dan lelaki 30.3%) disebabkanpertukaran ke agama Islam berlaku kerana wanitaJepun mengahwini kaum imigran Islam selepasmereka memeluk Islam (Anis 1998).

Jadual 2 menunjukkan profil sosial danagama responden. Mereka memeluk Islam padapurata umur iaitu 25.8 tahun. Ini bersesuaianakta dalam Perlembagaan Persekutuan yangmana seseorang boleh memeluk agama lain padaumur minimum 18 tahun. Responden dalamkajian ini memberi sebab mereka memeluk Islamatas faktor hidayah Allah. Kajian-k<Yian lain (NorPatimah 1990; Tusibah 1994; Maziah 1995;Rosmawati 1992) walau bagaimanapunmendapati bahawa sebab-sebab lain sepertiberkahwin, pergaulan dengan kawan beragamaIslam, tarikan kepada Islam juga merupakansebab utama saudara baru memeluk Islam.Hidayah ialah petunjuk kepadajalan kebenarandan terbuka hati untuk menerima Islam sebagaicara hidup. Menurut Teh (1990) majoriti yangterlibat dalam pengislaman akhir-akhir ini adalahdi kalangan pekerja yang tahap pendapatanrendah disebabkan taraf pendidikan yangrendah, dan sebanyak sebanyak 60% respondendalam kajian ini mempunyai pendidikansehingga Darjah 6 sahaja. Namun demikianterdapat mereka yang mempunyai tahappendidikan yang tinggi iaitu ijazah pertama

(11.7%) dan mempunyai pekerjaan yang tetapseperti guru dan kakitangan kerajaan (20%).Kebanyakan responden adalah berbangsa einadan 70% adalah berasal daripada agama Buddha.Kajian lepas (Rosey 1999) juga menunjukkanbahawa sebahagian besar saudara baru diMalaysia ialah berbangsa Gina yang beragamaasal Buddha (Teh 1990). Lebih-Iebih lagi diNegeri Melaka terdapat kelompok masyarakatGina peranakan (Baba) yang telah berasimilasidengan kebudayaan Melayu sejak sekian lama.Menurut Teh (1990) lagi melalui analisisnya diAsia Tenggara, dua perkara yang berharga yangjarang terdapat di kalangan imigran Gina padawaktu penghijrahan dahulu adalah wanita danstatus sosial yang tinggi, dan untukmendapatkannya orang Gina rela pindah keagama Islam melalui perkahwinan dengan wanitaIslam. Analisis Teh (1990) seterusnyamenyatakan, salah satu keuntungan jangkapendek dari pengislaman adalah dengan adanyabantuan kewangan, membantu mencarikanpekerjaan kepada saudara bam yang diberikanoleh PERKIM dan Jabatan Agama di peringkatnegeri.

Jadual 3 pula menunjukkan taburanresponden berdasarkan kehadiran dalam aktivitipembelajaran dalam tahun 2001. Datamendapati bahawa aktiviti kelas fardhu ain


Status Program Pembelajaran d.i Kalangan Saudara Bam

JADUAL 2Profil sosial dan agama (n = 60)

Ciri Sosial Dan Agama

Umur Memeluk Islam (tahun)10 Ke bawah11 - 2021 - 3031 - 4041 Ke atasMinSisihan piawai

BangsaCinaIndiaLain-lain

Sebab Masuk IslamHidayah AllahBerkahwinDorongan kawan

Kelulusan AkademikDaIjah enamSRP/PMRSPM/ MCESTPM/STUIjazah

PekeIjaanKerajaanSwastaSurirumahLain-lain

Kekerapan

930867

25.812.6

45510

4875

3661017

12132312

Peratus

15.049.913.410.111.6

75.08

16.7

80.011.78.3

60.010.016.7

1.711.7

20.021.738.320.0

JADUAL 3Taburan responden mengikut aktiviti pembelajaran yang pemah

dihadiri pada tahun 2001 (n = 60)

Aktiviti Pembelajaran Kekerapan Peratus Kedudukan

Kelas fardhu ain 60 100 1Majlis perayaan 60 100 2Ceramah agama 56 93.3 3Kuliah mingguan 54 90.0 4Kursus 6 76.7 5Diskusi bersama rakan 45 75.0 6Forum agama 34 56.7 7Simposium 26 43.3 8

merupakan aktiviti pembelajaran yang sangattinggi kehadirannya. Ini diikuti pula denganceramah agama (93.3%), kuliah mingguan(90.0%), kursus (76.7%) seperti kursus jenazahdan perkahwinan. Majlis keraian seperti perayaanMaulidur Rasul dan Hari Raya adalah aktivitiyang sangat tinggi kehadiran responden (100%).Kelas fardhu ain yang dianjurkan oleh BalaiIslam sangat mendapat sambutan. Kelas ini

merupakan satu-satunya program yang bolehresponden ikuti setiap minggu iaitu pada hariSabtu dan Ahad. Manakala program ceramahagama dan majlis perayaan pula biasanyadiadakan secara besar-besaran mengikut waktutertentu. Menurut mereka di sinilah tempatmereka bersosialisasi dengan pemimpin dansaudara barn yang lain.



Jadual 4 menunjukkan persepsi respondenterhadap kepentingan objektif programpembelajaran. Secara keseluruhan respondenberpendapat bahawa kepentingan objektifpembelajaran yang mereka ikuti adalah tinggi(min = 4.47). Program pembelajaran yang telahmereka ikuti dikatakan telah dapat memberipanduan dalam mengurus kehidupanberlandaskan ajaran Islam (min = 4.57)meningkatkan kesungguhan belajar (min = 4.53)dan dapat meningkatkan lagi kemahiran sertapengetahuan tentang agama Islam (min = 4.53).

Responden sangat berminat untuk belajarmendalami ajaran Islam. Ini bertepatan dengantujuan pembelajaran dewasa seperti yangdinyatakan oleh Knowles (1984) dan Robinson(1985) bahawa pada suatu peringkat kehidupanseseorang dewasa, orientasi pembelajaran lebihtertumpu kepada keperluan diri, sama ada iaberorientasikan masalah, pekeIjaan ataupunkehidupan. Aslanian dan Brickell (1980) sertaGarelli (1996) menambah lagi bahawa faktorpenyebab seseorang untuk belajar ialah akibat

perubahan dalam hidup. Data yang terhasil jelasmenunjukkan bahawa saudara baru yang dikajiamat memerlukan program pembelajaranmengenai ilmu dan amalan Islam yang dianuti.

Data dalam Jadual 5, secara keseluruhanmenunjukkan persepsi responden terhadapsuasana pembelajaran dalam kelas adalahmemuaskan (min = 4.09). Namun begituresponden beranggapan bahawa guru merekaperlu lebih berkemampuan untuk menguasaipelbagai bahasa (min = 3.51, iaitu sederhana)kerana responden terdiri daripada pelbagai kaumdan kebudayaan. Responden juga berpendapatsupaya pengendalian sesi soal jawab dalam kelasdiperkemaskan (min = 3.88) dan keselesaankelas dalam keadaan kurang memuaskan (min =

3.90). Ini disebabkan kelas mereka seringdiadakan pada hujung minggu iaitu pada hariSabtu dan Ahad atau pada hari cuti umum, yangmana beberapa aktiviti lain seperti majlis keraiandan program kebudayaan dijalankan serentakberhampiran di mana pembelajaran diadakan.

JADUAL 4Persepsi responden terhadap kepentingan objektif program pembelajaran saudara baru (n = 60 )

Kenyataan

Mengurus kehidupanKesungguhan belajarMeningkat kemahiranMeningkat pengetahuanKekuatan diriSikap positifMemudah kehidupanTanggungjawab diri

Min

4.574.534.534.524.484.454.424.27

Sisihan Piawai

.67

.68

.67

.67

.71

.77

.59

.66

Kedudukan

12345678

Min Keseluruhan : 4.47, Sisihan Piawai : 0.68

JADUAL 5Persepsi responden terhadap suasana pembelajaran di dalam kelas (n = 60)

Kenyataan

Hubungan guru- pelajar baikTunjuk ajar yang menarikAktiviti pembelajaran yang berkesanBahan rujukan sesuaiPeluang memberi ideaKelas selesa dan sesuaiSoal jawab dalam kelasKemampuan guru dalam pelbagai bahasa


Min

4.404.384.304.274.053.903.883.51

Sisihan Piawai

.76

.58

.81

.63

.751.04

.80

.89

Kedudukan

12345678


Status Program Pembelajaran eli Kalangan Saudara Bam

Satu lagi aspek yang menjadi persoalandalam kajian ialah mengenai isi kandunganpelajaran seperti ditunjukkan dalam Jadual 6.Secara keseluruhan responden mengatakanbahawa isi kandungan pelajaran berada padatahap sederhana (min = 3.22). Secara khusus,responden mengatakan isi kandungan pelajarantelah mencapai tujuan belajar mereka (min =

4.00) kerana pelajaran tersebut adalahmempunyai aspek teori dan amali (min =

4.00). Walau bagaimanapun ada kalanya isikandungan pelajaran tidak dapat menepatikehendak responden (min = 2.62), isipelajaran tidak menentu (min = 2.65) danpelajar tidak tahu lSI kandungan untukkelas berikutnya (min = 2.60).

Persepsi responden yang kurang memuaskanini terhadap beberapa aspek isi kandunganpelajaran adalah berkemungkinan disebabkankurangnya penelitian dijalankan oleh penganjurtentang keperluan isi kandungan pembelajaranuntuk saudara baru. Begitu juga tahappenerimaan pelajar yang berbeza memandangkan latar belakang pendidikan mereka yangsebahagiannya berada ditahap yang rendah dantempoh mereka selepas memeluk Islam yangtidak sarna. Ini kerana menurut Wan Fauziah(1992), hampir 90% daripada saudara bam diMalaysia terdiri daripada golongan yangberpendapatan rendah dan tidak mempunyaikelulusan yang tinggi. Responden jugamenyatakan bahawa mereka tidak dapatmemahami sesuatu pelajaran dengan baik keranaterlalu banyak perkara yang dipelajari pada setiapsesi kelas. Ada kalanya responden masih kurangfaham tujuan mereka belajar untuk sesuatu sesi,apa yang sehamsnya dipel<yari lebih dahuludan daripada mana hendak bermula mengikutipembelajaran. Kajian Wan Fauziah juga

menunjukkan kurikulum pembelajaran saudarabam ada kalanya dijalankan secara ad hoc tanpamenetapkan profil pelajar yang menghadirisesuatu sesi pembelajaran. Seperti kajian Maziah(1995) mencadangkan supaya program dakwahperlu dimulakan dengan perkara-perkara yangmenjadi kegemaran mereka dahulu, contohnyahal kemasyarakatan dan sosial kemudian sedikitdemi sedikit dikaitkan dengan agama. Dikalangan responden juga terdapat mereka yangkurang memahami bahasa Malaysia dengan baik.Faktor ini juga menjadi penghalang untukmereka memahami dengan baik isi pelajaranyang disampaikan.

Jadual 7 menunjukkan data yang diperolehdari aspek penyampaian dan pengendalian yangkeseluruhan memuaskan (min = 3.79). Walaubagaimanapun data menunjukkan tahap persepsiyang berbeza mengikut pelbagai aspekpengendalian. Mereka beranggapan bahawapenyampaian guru adalah baik (min = 4.33),begitu juga pengajar memberi peluangberinteraksi (min = 4.17), peruntukan masa yangcukup (min = 4.16), penjelasanjawapan kepadapelajar (min =4.10). Namun demikian ada aspekpengendalian pembelajaran yang dianggap masihsederhana oleh responden seperti pembelajaranyang hanya menggunakan bahasa Melayu sahaja(min = 2.78).

Fasilitator yang mengajar di kalanganresponden dapat menyampaikan ilmu danberinteraksi dengan baik. Ini kerana guru yangmembimbing mereka mempunyai pengalamanlebih 10 tahun dalam memberi pendidikankepada saudara bam. Demikian juga hubunganantara guru dan murid adalah memuaskan bukanhanya di dalam kelas sahaja, tetapi juga di luarkelas. Responden bersetuju tentang masa yangdiperuntukkan bagi sesuatu sesi kelas iaitu 2

JADUAL 6Persepsi responden terhadap isi kandungan pe1ajaran dalam program pembe1ajaran (n = 60)

Kenyataan Min Sisihan Piawai Kedudukan

Mencapai tujuan be1ajar 4.00 .88 1Mempunyai teori dan amaH 4.00 .97 2Diajar berulang-ulang 3.48 1.03 3lsi kandungannya umum 3.47 1.05 4lsi kandungan tidak menentu 2.65 1.04 6Tidak menepati kehendak saya 2.62 1.07 7Tidak tahu jadual hari berikut 2.60 1.12 8




JADUAL 7Persepsi responden terhadap penyampaian dan pengendalian program pembelajaran (n = 60 )

Kenyataan Min Sisman Piawai Kedudukan

Penyampaian guru 4.33 47 1Peluang berinteraksi 4.17 .61 2Peruntukan masa 4.16 .78 3Penjelasan jawapan 4.10 .71 4Perbincangan melalui bengkel 3.77 .81 5Penggunaan ABM 3.65 1.09 6Kaedah kuliah sahcoya 3.40 .98 7Bahasa selain bahasa Melayu 2.78 1.12 8

Min Keseluruhan : 3.79 , Sisihan Piawai : 0.82

jam. Penyampaian pelajaran yang hanyamenggunakan bahasa Melayu sahaja merupakansatu kelemahan program kerana jumlah guruyang bertugas adalah terhad dan mereka tidakberkemampuan berbahasa lain seperti bahasaGina dan Tamil kecuali Inggeris. Respondenterdiri daripada pelbagai bangsa seperti Gina,India, Portugis, Than, dan Orang Asli. Merekadikumpulkan di dalam kelas yang sarna. KajianMaziah (1995) menyokong kebenaran perlunyafasilitator untuk menguasai beberapa bahasa lainseperti bahasa Inggeris, Gina, Tamil dansebagainya. Data kajian ini juga menunjukkanbahawa responden bersetuju supaya gurumenggunakan pelbagai alat bantuan mengajarseperti slaid, video dan sebagainya. Mereka jugamenghendaki guru menggunakan kaedahmengajar yang pelbagai, tidak hanyamenggunakan teknik ceramah sahaja di dalamkelas.

TANGGAPAN PEGAWAI TENTANGMASALAH PELAKSANAAN PROGRAM

PEMBEIAJARAN

Transkripsi data daripada temu bual dengantiga pegawai Balai Islam dianalisis denganmenggunakan teknik 'constant-comparative'.Hasil analisis menunjukkan bahawa programpembelajaran menghadapi tiga masalah utamaiaitu pertama, Balai Islam dianggap sebagaitempat mengadu masalah; kedua, statuspekerjaan pegawai di Balai Islam; ketiga,kurikulum yang kurang lengkap. Setiap satumasalah ini diterangkan dan disokong dengankenyataan verbatim daripada responden. Namaresponden yang digunakan dalam setiapkenyataan verbatim bukanlah nama sebenar atastujuan kerahsiaan.

Balai Islam Dianggap sebagai Tempat MengaduMasalah

Ketiga-tiga pegawai hampir sebulat suaramengatakan bahawa ramai saudara baru yangmereka temui di Balai Islam sering meluahkanpelbagai permasalahan kehidupan yang merekahadapi selepas memeluk Islam. Seperti kata UstazAhmad:

Kami di sini seolah-olah dianggap sebagai tempatmengadu hal. Mereka datang pada bila-bila masadan bercakap tentang apa sahaja terutamanyamasalah yang mereka hadapi. Ada kalanya merekamengadu tentang buku sekolah anak-anak, anggotakeluarga sakit, masalah tempat tinggal dan pelbagaibayaran bil.

Masalah saudara barn yang lebih ketaraadalah berkaitan kemiskinan. Secara keseluruhannya saudara barn di negara ini merupakangolongan miskin (Teh 1990) dan kemiskinantelah mereka hadapi sebelum memeluk Islamlagi. Ada yang beranggapan bahawa cara mudahmengatasi kemiskinan ialah dengan memelukIslam kerana saudara barn diberi perhatianoleh pelbagai pihak termasuk Balai Islam. Seiringdengan keadaan ini responden lain yang ditemubual mengatakan:

Saudara barn faharn yang dalarn Islam kita adamemberi zakat kepada orang miskin saudara bamdi sepanjang masa. Ada daripada mereka yangdatang ke sini (Balai Islam) meminta hakmereka.... Bantuan zakat bermacam-macamantaranya makanan seperti beras, pakaian danalat untuk bekeIja seperti mesinjahit, mesin tebudan lain-lain (Ustaz Amin).

Ada yang datang hanya untuk mendapatkan wanginsentifkehadiran mengikuti kursus sebanyak RM5sahcoya. Dulu mereka dapat RMIO, sejak masalah


Status Program Pembelajaran di Kalangan Saudara Barn

ekonomi melanda negara wang tersebutdikurangkan kepada RM5 dan itu pun merekasanggup datang untuk mendapatkannya. Jikalausepuluh kali sudah berjurnlah RM50 (UstazahAfIfah).

Selain itu, hampir semua saudara barumenghadapi masalah dengan keluarga asalmereka selepas memeluk Islam. Situasi pelajaryang terganggu aspek psikologi. inimempengaruhi keberkesanan pembelaJaranmereka. Ada di kalangan mereka yang diancamdan diusir keluarga menyebabkan timbulmasalah tempat tinggal, malah ada yang terpaksatinggal dengan orang yang bersimpati atauterpaksa menyewa sendiri. Keadaan ini semakinburuk kerana faktor kemiskinan seperti yangdilaporkan oleh Ustaz Amin:

Pihak kami di Balai Islam ada menyediakan kedaipanel untuk saudara barn yang miskin ~upay~

mereka mengambil barang keperluan hanan disitu dan memang ditetapkan had jurnlah hargabarang yang dibenarkan diambil pada setiap bulan.Tetapi masalahnya ialah kadang-kadang m.erekapergi ke kedai untuk mendapatkan wan? dari tuankedai, bukannya barang keperluan hanan.

Masalah saudara baru yang lebih sukarmereka atasi ialah pandangan serong orangMelayu terhadap pengislaman mereka. Iniberkaitan dengan anggapan orang Melayubahawa saudara baru mempunyai niat 'ada udangdi sebalik batu' dan tidak ikhlas memeluk Islam.Malah ada orang Melayu yang mengatakan masukIslam bermakna menjadi orang Melayu, yangsituasi ini dinafikan oleh saudara baru keranamereka tidak semestinya mengikuti kebudayaandan cara hidup orang Melayu selepas memelukIslam seperti apabila bersembahyang mestimemakai baju Melayu dan kain pelikat sepertidinyatakan dalam kata-kata berikut:

Orang Melayu khususnya di kampung seringmenganggap saudara barn mesti ikut adat orangMelayu seperti berbaju Melayu dan berkain pelikatbila bersembahyang ke masjid. Perkara ini bukansenang hendak diubah dalam masa sehari duaselepas memeluk Islam. Bayangkan berapa lamadia sudah terbiasa dengan cara hidupnya, tibatiba disumh tukar dalam sekelip mata (UstazAhmad).

Terdapat kes kononnya saudara barn telah murtad.Seorang lelaki Melayu telah membuat laporanmelalui telefon ke Pejabat ini, bahawa saudarabarn telah murtad. Perkara ini berlaku apabila

mereka melihat saudara barn batik ke rumah asalmereka untuk menziarahi keluarga mereka. Tanpausul periksa terlebih dahulu masyarakatmenganggap mereka telah murtad. Dari situtimbullah persoalan ikhlas atau tidak merekamemeluk Islam. Mereka juga sering ditakutkandengan pertanyaan seperti sanggupkah nantiberpuasa sebulan, solat lima waktu, bersunat dansebagainya. Malahan ada yang bertanya pada bakalisteri (saudara bam) sanggupkah berpoligaminanti? (Ustazah Afifah).

Status Pekerjaan Pegawai di Balai Islam

Analisis transkripsi mendapati permasalahanprogram pembelajaran yang dihadapi olehsaudara baru mempunyai kaitan denganpermasalahan yang dihadapi oleh pegawai BalaiIslam dalam pelaksanaan program pembelajaran.Masalah ini dapat diterangkan daripada tigaaspek iaitu jumlah pegawai, status jawatan dankepakaran yang dimiliki.

Jumlah pegawai yang bertugas di Balai Islamialah seramai enam orang. Jumlah ini dikatakanadalah kecil berbanding jumlah pelanggan atausaudara baru yang mereka layani hampir 20orang sehari, yang setiap seorang mengemukakanpelbagai jenis masalah yang sukar untukdiselesaikan dengan segera. Tambahan pulapegawai mengakui kepakaran yang mereka milikiadalah terbatas, khususnya dalam aspekkaunseling, memberi kefahaman tentang Islamkepada saudara baru yang terdiri daripadapelbagai bangsa dan budaya. Di kalangan pegawaiyang ditemu bual mengatakan jawatan merekamempunyai status kontrak, sementara atausukarela. Hanya seorang daripada merekamempunyai kelulusan peringkat ijazah, seoranglagi merupakan bekas tentera dan yang ketigamempunyai kelulusan Sijil Pelajaran Malaysia(SPM). Manakala dua daripada mereka adalahjuga merupakan saudara baru yang telahmemeluk Islam setiap seorangnya pada 27 tahundan 13 tahun yang lalu. Status jawatan sedemikiandisebabkan Jabatan Agama Negeri tidak melihatkeperluan meningkatkan jumlah pegawai di BalaiIslam. Fakta di atas disokong melalui kenyataanverbatim berikut :

Pegawai di sini sebenarnya diambil daripadapelbagai bangsa seperti Gina, India, Sikh dan OrangAsli. Diharapkan dengan adanya mereka di sinidapat membantu memberi kefahaman kepadasaudara barn yang sama bahasa dan latarbelakang budaya. Tetapi sekarang yang tinggalhanyalah pegawai Cina dan India sahaja danseorang Melayu. Tambahan pula mereka tidak·



kekal eli sini sebab status jawatan bersifatkontrak. Saya seneliri juga berjawatan kontrak.Selepas dua tahun sekali kita memperbaharuikontrak. Jaeli keberkesanan kerja terpulang padausaha kita seneliri (Ustaz Ahmad).

Pegawai kita perlu eliberi kursus atau latihanmengikut perubahan sesuai dengan perkembanganterkini. Balai Islam seneliri ada menghantar pelajaryang berpotensi eli kalangan saudara kita untukmenyambung pelajaran eli luar negara supayamenjaeli pendakwah dan dapat membantu BalaiIslam pada masa akan datang. Itu pun buat masasekarang cuma ada seorang sahaja. Atau pihakJabatan Agama boleh memberi cuti bergaji kepadapegawai untuk menghaeliri kursus ini. Memangkita akui kita kurang terlatih dan mempunyaikelemahan untuk mengendalikan pembelajaran elikalangan saudara barn (Ustaz Amin).

Kurikulum yang Kurang Lengkap

Analisis daripada transkripsi data jugamenunjukkan bahawa kurikulum pembelajaransaudara barn telah disediakan oleh pihakJAKIM(Jabatan Kemajuan Islam Malaysia). Namunpegawai mendapati modul yang ada terlaluumum dan tidak mengambil kira profil terperincipelajar yang dikatakan mempunyai latar belakangdan masalah yang berbeza dan rumit. Oleh ituguru terpaksa menggunakan buku yangdiperoleh di pasaran yang memerlukan tahapkebolehan pemahaman yang tinggi. Bukutersebut sering digunakan oleh guru-guru agamayang lain di masjid-masjid. Buku tersebutselalunya menggunakan tulisan jawi yang sudahtentu sukar difahami oleh saudara barn. Masalahini dapat dikesan melalui kenyataan-kenyataanberikut:

Sebenamya ada kurikulum yang eliseeliakan olehJAKIM, tetapi ada beberapa perkara yang kurangsesuai bila hendak dilaksanakan kepada mualafeli sini. Di kalangan mereka ada yang buta huruf,tidak faham bahasa Melayu dan sebagainya, makakami (Balai Islam) terpaksa mencari sumber laineli pasaran dan berbincang dengan guru yangmengajar mengikut kesesuaian penerimaan pelajar(Ustaz Ahmad).

Buku panduan ini saya dapat daripada kawan sayaeli Singapura. Sungguhpun buku ini elitulis dalambahasa Inggeris, nampaknya susunan isi kandunganpelajarannya lebih mudah untuk difaharni dansesuai kepada semua peringkat termasuk kita yangtelah lama memeluk Islam sekalipun. Jaeli sayagunakan buku ini untuk mengajar (Ustaz Amin).

Pelajar suka bertanya eli dalam kelas bila adaperkara yang tidak difaharni. Selalunya mereka

banyak bertanya tidak mengira topik dan tujuansesuatu jadual belajar. Apabila elitambah denganpenerangan yang eliberikan oleh ustaz terhadapsesuatu pertanyaan pelajar, ini menyebabkan isipelajaran kadang-kadang nampak terlalu banyakuntuk difaharni pada sesuatu masa (Ustazah Afifah).

KESIMPULAN DAN CADANGAN

Perubahan yang teIjadi dalam hidup sebagaisaudara barn tidak semudah seperti yang dilihat.Sungguhpun mereka menerima Islam dengansepenuh hati sebagai satu cara hidup, tetapimereka masih kurang memahami apakah perkarayang tergolong sebagai ibadah. Ini memberiimplikasi kepada pembentukan programpembelajaran di kalangan saudara barn.

Purata umur responden iaitu 45.2 tahunmenu~ukkan bahawa mereka terdiri daripadagolongan yang dewasa. Secara umum individudewasa mempunyai keunikan tersendiri daripadasegi pembelajaran yang perlu diikuti secara tidakformal. Tambahan pula mereka merupakansaudara barn yang mempunyai pelbagai latarbelakang bahasa, bangsa dan budaya.

Di kalangan saudara baru yang dikaji,golongan wanita merupakan kumpulan yanglebih aktif dalam mengikuti programpembelajaran berbanding lelaki. Ini disebabkanmereka terdiri daripada ibu tunggal atau jandadan mempunyai masa terluang dan jumlahsaudara barn wanita memang jauh melebihijumlah lelaki. Berdasarkan pengalamanpenyelidik, didapati bahawa secara keseluruhankaum wanita pada masa kini lebih berminatmendalami ilmu agama secara tidak formalberbanding lelaki.

Faktor kemiskinan merupakan masalahutama yang dihadapi oleh saudara barn danmereka sentiasa mengharapkan bantuan dariBalai Islam. Lebih separuh daripada respondenmempunyai tahap pendidikan yang rendah. Halini menyebabkan mereka sukar mendapatpekeIjaan tetap bagi menjamin masa depanmereka. Pihak Balai Islam amat mengambil beratperkara ini dengan menghulurkan apa sahajabantuan yang termampu kepada saudara barn.Faktor ini merupakan antara sebab melambatkanpencapaian matlamat program pembelajaranyang dilaksanakan. Tambahan pula di kalanganmereka mempunyai pelbagai masalah peribadiyang lain.

Agama Islam bersifat terbuka untukmenerima sesiapa sahaja menjadi penganutnya.Bangsa Cina yang berasal daripada agama


Status Program Pembel~aran di Kalangan Saudara Bam

Buddha merupakan golongan yang paling ramaimemeluk Islam. Oleh itu gerakan dakwah kepadamasyarakat Cina perlu diperluas memandangkanmereka merupakan golongan terbesar yangmemeluk Islam di Malaysia berbanding bangsalain. Pandangan negatif segelintir masyarakatMelayu terhadap saudara baru perlu dikikiskerana ia memberi implikasi besar kepada imejumat Islam di negara ini.

Kehadiran pelajar amat memuaskan sewaktudiadakan kelas fardu ain dan ceramah agama.Wang insentif kehadiran sebanyak RM5 mungkinturut mempengarnhi kedatangan mereka kekelas. Pelajar menunjukkan minat yangmendalam untuk mempelajari ilmu danmenerima Islam sebagai cara hidup. NamunBalai Islam masih belum mendapat bahanpelajaran yang dianggap sesuai untuk dijadikanmodul kepada pelajar bagi memudahkanpelaksanaan program pembelajaran. Guru-guruserta pegawai di Balai Islam kurang didedahkandengan latihan atau kursus yang bersesuaian kearah mencapai keberkesanan programpembelajaran.

Daripada empat komponen yang dikajidalam pelaksanaan program pembelajaran dikalangan saudara barn menurut persepsi mereka,satu daripadanya menunjukkan purata skor yangsederhana. Walau bagaimanapun terdapatbeberapa ciri yang masih dianggap lemahtermasuk, suasana persekitaran kelas, isikandungan, dan teknik penyampaian yang perludiberi penekanan oleh Balai Islam dalammelaksanakan sesuatu program pembelajaran.

Daripada persepsi pegawai yang ditemu bual,kajian mendapati mereka menghadapi beberapamasalah dalam pelaksanaan programpembelajaran tersebut. Ini merangkumi tigamasalah utama. Pertama, Balai Islam sebagaitempat mengadu segala hal; kedua, masalahstatus pekeIjaan pegawai di Balai Islam danketiga, kurikulum yang kurang mantap. Jumlahpegawai di Balai Islam tidak mencukupiberbanding khidmat yang diperlukan untuksemua saudara barn. Tambahan pula pegawaikurang mempunyai kepakaran dalam kaedahpenyelesaian masalah, kaunseling dan memberikefahaman kepada saudara barn yang terdiridaripada pelbagai bahasa, bangsa dan budaya.Status jawatan kontrak, sementara dan sukarelapegawai dan guru yang bertugas di Balai Islammenunjukkan kurang kepekaan pihak JabatanAgama terhadap kepentingan dan keperluan

dakwah secara bersungguh-sungguh kepadasaudara barn.

Kesimpulan terakhir ialah kajian mendapatipelaksanaan program pembelajaran di BalaiIslam amat penting diberi perhatian yangbersungguh-sungguh bagi memberi kefahamanke arah pengamalan yang lebih baik kepadasaudara barn. Hal ini melibatkan semua pihakdi Balai Islam, Jabatan Agama Islam dan MajlisAgama Islam Negeri. Berdasarkan kesimpulandi atas, beberapa cadangan bagi mempertingkatkan pelaksanaan program pembelaJarandi kalangan saudara baru berdasarkan kontekskajian ini ialah seperti berikut:i) Pihak yang merangka kurikulum program

pembelajaran saudara barn perlu mengkajisecara terperinci mengenai latar belakangpelajar terlebih dahulu. Keadaan ini akanmewujudkan suasana pembelajaran yanglebih baik sesuai dengan sifat pelajar dewasayang sedang melalui proses transisi. lsipelajaran yang baik termasuk teknikmengajar, menggunakan alat bantuanmengajar yang terkini dan sesuai dengankemampuan pelc:yar menerima pembelc:yaran.

ii) Mengadakan 'Islamic Information Centre',perpustakaan di tempat-tempat strategikseperti di tengah bandar untuk mendidikorang ramai terutama mereka yang barnmemeluk Islam dan mereka yang berminatdengan Islam supaya dapat memahamiagama tersebut dengan lebih mudah. Inijuga akan dapat mendidik masyarakat Melayudengan moral yang tinggi supaya menerimasaudara barn sebagai saudara seaqidah tanpamempersoal keikhlasan mereka.

iii) Pegawai-pegawai syarak seperti imam, bilal,ustaz dan ahli Jawatankuasa KeselamatanKampung UKKK) boleh memainkanperanan penting dengan mengambil saudarabaru sebagai keluarga angkat supaya merekamudah membuat rujukan terdekat untukmenyelesaikan masalah yang dihadapi.

iv) Jabatan Agama Islam Melaka (JAIM) perlumewujudkan rangkaian keIjasama dengansyarikat-syarikat swasta bagi mencaripekeIjaan yang sesuai untuk saudara barnatau menjalinkan keIjasama dengan bankbagi mendapatkan kemudahan pinjamankewangan untuk memulakan perniagaankecil dan lain-lain yang berkaitan. Iniberdasarkan fakta bahawa kebanyakan



saudara baru mempunyai kedudukanekonomi yang rendah.

v) Kajian akan datang dicadangkan supayamenumpukan kepada kaedah pembelajaranyang berkesan di kalangan saudara bamyang bertaraf profesional seperti doktor,peguam, jurutera, saintis dan sebagainya.Kajian akan datang juga boleh ditumpukankepada peranan saudara baru sebagaipemangkin dalam gerakan Islamiah diMalaysia.

RUJUKANAL-RAWI, MUSARE. 1993. Islam and adult education.

Covergence 26(1): 83-91.

ANIs, BUSHRA. 1998. The emergence of Islam andthe status of Muslim minority in Japan. Journalof Muslim Minority Affairs 18(2): 329-346.

AsLANIAN, C. B. dan H. M. BRICKELL. 1980. Americansin Transition: Life Changes as Reasons for AdultLearning. New York: College EntranceExamination Board.

AzMI, SHAHEEN. 1997. Canadian social serviceprovision and the Muslim community inmetropolitan Toronto. Muslim Toronto 17(1):153-167.

BANDURA, A. 1977. Social Learning Theory. NewJersey:Prentice Hall.

BENSHOFF, J. M. 1991. Nontraditional collegestudents: a developmental look at the needs ofwomen and men returning to school. Journalof Young Adulthood and Middle Age 3: 47-61.

BRAZZIEL, W. F. 1989. Older Students. Dalam ShapingHigher Education's Future: Demographic Realitiesand Opportunities 1990 -2000, disunting olehA Levine and Associates, m.s. 116 - 132. SanFrancisco: Jossey-Bass.

GARELU, S. 1996. What is world competitiveness.The World Competitiveness Yearbook. Lausanne,Switzland: International Institute forManagement.

IBRAHIM CHE NOH. 1995. Dakwah kepada nonMuslim: masalah dan cabarannya. DalamDakwah Islamiah Malaysia Masa Kini, disuntingoleh Sidi Gazalba dan Zainab Ismail. Bangi:Universiti Kebangsaan Malaysia.

HEFNER, R W. dan P. HORVATICH. 1997. Islam in anEra ofNation-States: Politics and Religious Renewalin Muslim Southeast Asia. Honolulu: Universityof Hawaii Press.

KNOWLES, M. 1980. The Modem Practice of AdultEducation. Chicago: Follet Press.

KNOWLES, M. 1984. The Adult Leamer: A NeglectedSpecies. Houston: Gulf Publishing.

Ku MD. Au B. HJ. Ku RAMu. 1997. Dakwah kepadasaudara barn: satu kajian mengenai pendekatandalam aspek bimbingan dan kebajikan. Kertasprojek Sarjana Muda, Fakulti Pengajian Islam,Universiti Kebangsaan Malaysia, BangiSelangor.

MAHFuz HAJI TEH. 1992. Kefahaman tentang Islamdan pengamalannya oleh saudara barn: satukajian khusus di Kuala Lumpur. Kertas projekSarjana Muda, Akademi Pengajian Islam,Universiti Malaya, Kuala Lumpur.

MAzIAH HUSAIN. 1995. Dorongan penganutan agamaIslam bagi saudara barn di Wilayah Persekutuandan masalah yang dihadapi selepaspenganutannya: k~ian di PERKIM Pusat, KualaLumpur. Kertas projek Sarjana Muda AkademiPengajian Islam, Universiti Malaya, KualaLumpur.

MOHD KAMAL HASSAN. 1988. Pendidikan danPembangunaan Satu Perspektif Bersepadu. KualaLumpur: Nurin Enterprise.

NOR PATIMAH MD. RAHIM. 1990. Islamic outreachABIM: pendekatan dakwah terhadap nonMuslim dan saudara baru di WilayahPersekutuan, Kuala Lumpur. Kertas projekSarjana Muda, Fakulti Pengajian Islam,Universiti Malaya, Kuala Lumpur.

RAMu B RAsID. 1993. Gerakan dakwah terhadapnon Muslim di era kebangkitan Islam: kajianterhadap peranan dan aktiviti badan-badandakwah di Pulau Pinang. Kertas projek Sarjana,Fakulti Pendidikan Islam, UniversitiKebangsaan Malaysia, Bangi Selangor.

REIZEN, K. V. 1996. Non-formal education andcommunity development: improving thequality. Convergence XXIX (1): 82 - 93.

RosEY, M. 1995. Difficulties faced by Chinese Muslimconverts in Malaysia. Kertas Projek Sarjana,Fakulti Undang-undang, Universiti IslamAntarabangsa.

ROSMAWATI MD RAsHID. 1992. Saudara barn ditinjaudari sudut ekonoml dan perspektif undangundang: kajian di Kuala Lumpur. Kertas projekSarjana Muda, Fakulti Pengajian Islam,Universiti Malaya, Kuala Lumpur.


Status Program Pembelajaran d.i Kalangan Saudara Barn

SHAMSUL AMRl B. 1997. Identity construction, nationformation, and Islamic revivalism in Malaysia.Dalam Islam in an Era of Nation-States : Politicsand Religious Renewal in Muslim Southeast Asia,disunting oleh R. W. Hefner dan P. Horvatish.Honolulu: University of Hawaii Press.

SHATZMILLER, M. 1996. Marriage, family, and thefaith: women's conversion to Islam. MUSUMWomen 21(3): 235 - 267.

SIDDIQ FADZIL. 1998. Dakwah dalam Era Perubahan.Bangi, Selangor: Universiti KebangsaanMalaysia.

SIMON PERI. 1990. Ibadat: Kefahaman danamalannya di kalangan saudara baru diSarawak, satu kajian khusus di KampungBelimbing, Darul Islam Pedawa, KuchingSarawak. Kertas projek Sarjana Muda, AkademiPengajian Islam, Universiti Malaya, KualaLumpur.

TEH SIAUW ClAP. 1990. Cina Muslim di Indonesia.Jumal Antropologi dan Sosiologi: 23-29.

TUSIBAH MABNI. 1994. PERKIM: peranannya dalammengatasi masalah kemurtadan saudara baru,satu kajian di Kuala Lumpur. Kertas projekSarjana Muda, Akademi Pengajian Islam,Universiti Malaya, Kuala Lumpur.

WAN FAUZIAH WAN MAMAT. 1992. PerananJAWI dalarndakwah Islamiah terhadap saudara baru: satukajian di Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur.Kertas projek Sarjana Muda, AkademiPengajian Islam, Universiti Malaya, KualaLumpur.

YUSOFF B. ISMAIL. 1988. Dakwah kepada non-Muslimkejayaan dan permasalahan: satu kajian khususdi Kelantan. Kertas projek Sarjana Muda,Fakulti Pengajian Islam, Universiti KebangsaanMalaysia, Bangi Selangor.

ZAINURIN MOHD YASIN. 1992. Perkembangan danpenghayatan islam di kalangan saudara baru:kajian kes di Melaka Tengah. Kertas projekSarjana Muda, Fakulti Pengajian Islam,Universiti Kebangsaan Malaysia, BangiSelangor.

(Diterima: 27 November 2002)


status program pembelajaran di kalangan saudara barn: satu … · status program pembelajaran di...

Documents